Funkcjonowanie grup społecznych

FUNKCJONOWANIE GRUP SPOŁECZNYCH
W strukturze każdego społeczeństwa wyróżnić można dwa poziomy organizacji: makrostrukturalny i mikrostrukturalny. Terminem makrostruktura określa się charakterystyczny dla danego systemu społecznego układ klas, warstw i kategorii społecznych funkcjonujących i powiązanych. O ile makrostruktura społeczna obejmuje ogólne ramy strukturalne życia społecznego to mikrostruktura stanowi system stosunkowo małych i niezłożonych grup społeczności charakteryzujących się przewagą bezpośrednich stosunków i interakcji społecznych.
Mikrostruktura wywiera decydujący wpływ na wszystkie dziedziny życia społecznego. Od niej zależy przebieg wielu ważnych procesów społecznych takich jak proces socjalizacji i kształtowanie charakterystycznych dla danego społeczeństwa typów osobowości, proces kształcenia opinii członków społeczeństwa o rozmaitych sprawach, w tym istotne problemy społeczne, polityczne, gospodarcze i inne.
Do podstawowej grupy społecznej w mikrostrukturze należy rodzina. Jest naturalną grupą społeczną do której człowiek należy poprzez swoje narodziny.
Rodziców w rodzinie łączy więź małżeńska, rodziców z dziećmi więź rodzicielska. Do głównych funkcji rodziny zalicza się:
1. funkcje prokreacyjne.
2. przygotowanie dzieci do wejścia w życie społeczne, ich pielęgnowanie i wychowywanie oraz zapewnienie im odpowiedniego startu życiowego.
3. prowadzenie gospodarstwa domowego, zaspokajanie potrzeb członków.
4. sprawowanie pieczy nad życiem członków, ich zachowaniem, kulturą, zdrowiem, trudnościami życiowymi.
We współczesnej rodzinie demokratycznej wzajemne stosunki między członkami układają się na płaszczyźnie przyjaźni, wzajemnego zrozumienia i współpracy, przy czym zanika podział na prace męskie i żeńskie. Ważne jest współdziałanie rodziców ze szkołą, co zapewnia jednolitość wpływów wychowawczych na młode pokolenie.
Rodzina niepełna – gdy brakuje jednego z opiekunów. Często powstają trudności wychowawcze związane ze zmniejszoną (bo przez 1 osobę) opieką, z brakiem prawidłowej atmosfery wychowawczej, w której prawidłowy układ stosunków między ojcem i matką staje się pierwszym wzorem postępowania dla dzieci.
Drugą z ważnych grup społecznych jest grupa rówieśnicza. Obok rodziny wywiera największy wpływ na zachowania i postawy swoich członków. Jest to organizm społeczny wyróżniony z pośród innych, nie ze względu na cechę demograficzną wieku, lecz ze względu na typ więzi, bliskie nacechowanie wzajemną aprobatą uczestnictwo. Wyróżniamy grupy rówieśnicze:
-naturalne – między członkami tych grup istnieje poczucie więzi
-formalne – utworzone przez kogoś, zaprogramowane dla realizacji określonych celów; ich istnienie oparte jest na formalnych ustaleniach.
Poprzez uczestnictwo w grupie rówieśniczej dokonuje się rozwój jednostki powodując, że staje się ona stopniowo zdolna do konstruktywnego uczestnictwa w życiu działalności społeczeństwa. Umożliwia realizację potrzeby kontaktu emocjonalnego i społecznego. Pozycja społeczna w grupie wyznaczona jest poprzez aktywność, inicjatywę, pomysłowość, koleżeństwo. Ważną rolę odgrywają wzajemne kontakty interpersonalne tworząc w ten sposób podstawę do ustalania się bliskich kontaktów i związków.
Charakter grupy oraz motywy i działalność wewnętrzną tworzą wspólne potrzeby i zainteresowania. Grupa społeczna spełnia rolę zaplecza emocjonalnego i społecznego, sprzyja krystalizacji systemu wartości stwarzając środowiska w którym można dostrzec cechy ułatwiające i utrudniające zbiorowe życie. Następuje popularyzacja ról męskich i żeńskich, ukazywane zostają wzorce godne naśladowania.
Podobną do grupy rówieśniczej jest klasa szkolna. Jest to grupa formalna, gdzie realizowane zostają przyjęte przez grupę zadania. Na jej czele stoi nauczyciel. Klasa szkolna staje się skutecznym narzędziem socjotechniki wychowawczej gdyż praca w grupie wzmacnia indywidualną motywację i stwarza silne pobudzenie do pracy nad sobą i harmonijnego współdziałania z innymi. Nauczyciel w klasie szkolnej spełnia rolę koordynatora, który wprowadza uczniów w zagadnienia i pozwala klasie dojść do prawidłowych wniosków, odpowiedzi poprzez wspólną pracę całej klasy.
Jedną z ciekawszych grup społecznych jest załoga na statku rybackim. Praca jako rybak wymaga odpowiedniego przygotowania pod względem technicznym, lecz bardzo ważne na morzu stają się odpowiednie predyspozycje psychospołeczne do długotrwałego pobytu na morzu. Załoga statku ze względu na charakter pracy, przypomina tzw. instytucję zamkniętą. Wzajemne relacje rybaków są ograniczone i dlatego tworzą się grupy koleżeńskie ułatwiające przetrwanie trudnych chwil, występujących w długotrwałych rejsach. Na tej podstawie wyodrębnimy dwa typy organizacji – formalną i nieformalną.
Pierwsza z nich formalna, stanowi zestaw oficjalnie obowiązujących zasad współdziałania ludzi, zmierzających do realizacji celów instytucji. Określone zostają zadania i funkcje, stanowiska i kompetencje, ustalone zostają prawa i obowiązki członków.
Druga nieformalna działa jako zestaw zasad które nie obowiązują urzędowo. Umożliwia to utworzenie takich stosunków, które zaspokoją potrzeby pracownika poza drogą służbową. Daje to poczucie zadowolenia i bezpieczeństwa z faktu przynależności do grupy opartej na więzi koleżeńskiej, osobowej, niesłużbowej.
Wymienione dwa rodzaje struktur różnią się tym, że struktury nieformalne nie posiadają sztywnego regulaminu wyznaczającego postępowanie członków grupy. Organizację nieformalną należy rozpatrywać także pod kątem wyników eksploatacyjnych, które zależą nie tylko od warunków technicznych statku, ale i klimatu społecznego załogi, uzewnętrzniającego się często we wzajemnej życzliwości, zrozumieniu realizowanych zadań produkcyjnych lub przybierającego formę wzajemnej wrogości i nieufności, uniemożliwiając współdziałanie i współżycie na statku rybackim.
Opisane wyżej poszczególne grupy społeczne, ukazują ogólne ich funkcjonowanie jak również zależności zachodzące pomiędzy członkami każdej z przedstawionych grup.

Bibliografia:
1. Ryszard Dyonizak, Krystyna Iwanicka, Anna Karwińska, Jan Nikołajew, Zbigniew Pucek – Społeczeństwo w procesie zmian; Zachodnie Centrum Organizacji – Zielona Góra 1999r
2. Wincenty Okoń – Nowy słownik pedagogiczny; Wydawnictwo Żak – Warszawa 1995r
3. Pod redakcją: Barbara Dmowska, Irena Kaltenberg, Halina Kowalska, Kazimierz Krzyżanowski – Pedagogika; Państwowe Wydawnictwo Naukowe – Warszawa 1980