Działy socjologi, człowiek jako istota społeczna; typologia grup społecznych, rodzina

Współczesną socjologie dzielimy na dwa działy:
1. Ogólnoteoretyczna, dzielimy ją na teorie:
-Zmian społecznych (poszukuje głównych czynników sprawczych zmian, jakie zachodzą w społeczeństwie np. jakościowe, ilościowe. Ma dwa wektory dodatni i ujemny (regres/ progres)
-Struktur społecznych
-Zachowania się jednostek w określonych sytuacjach społecznych
-Zachowania się całych grup w określonych sytuacjach społecznych
Szczegółowa
-Zajmuje się poszczególnymi obszarami życia społecznego np. socjologia wychowania społecznego, sportu, kultury, zdrowia, medycyny, czasu wolnego, turystyki
2. Człowiek jako istota społeczna
Człowiek różni się od innych istot żywych, życiem społecznym
-Homo sapiens- człowiek rozumny ( to określenie nie jest już adekwatne) trzeba inaczej definiować człowieka.
Cechy, które odróżniają człowieka od innych istot żywych:
-Homo, economicus – stworzenie pieniądza, biznesu
-Homo politicus- władza, człowiek ja wybiera
-Homo fober- produkowanie, wytwarzanie
-Homo ludens- od ludyczny (zachowania zabawowe, rozrywkowe)-Homo socjus- tu mieści się istota pytania (socjetas- społeczeństwo)
Życie społeczne przysługuje roznieć innym istotom żywym, ale nie można postawić znaku równości miedzy życiem społecznym człowieka i innych organizmów. Różnica polega na tym ze życie zwierząt oparte jest na niezmiennym mechanizmie wrodzonym- INSTYNKCIE. Życie społ. Ludzi jest ciągle modyfikowane, np. polityka, kultura, powstają nowe instytucje, zmiany w obrębie pokoleń. („ Człowiek nie rodzi się ludzkim, ale nabywa naturę ludzka, staje się”)
3. Różne koncepcje człowieka (abstrakcjonizm, naturalizm, realizm)
1.Abstrakcjonizm- zwolennicy uważają ze o istocie człowieka można mówić w oderwaniu od realnych czynników. Dominacja niemieckich socjologów, kierunek formalizm: człowieka można rozpatrywać nie zależnie od czasu, miejsca, w oderwaniu (abstrakcji). Taki punkt widzenia jest ahistoryczny, nie bierze się pod uwagę uwarunkowań.
2.Naturalizm- główna przyczyna sprawcza życia społecznego jest przyroda, czyli zjawiska przyrodnicze, czynniki natury:
-geograficznej( geografiom- decyduje, jaki poziom życia osiąga dane spolecznestwo),
-demograficznej( demografizm- zmiany liczby ludności, gęstości zaludnienia, wieku),
-ekologicznej,
-rasowej ( rasizm- punktem rozważań nad życiem społecznym jest rasa, zależność miedzy cechami somatycznymi i psychicznymi),
-tkwiące w fizyce(fizykalizm- jesteśmy bytami fizycznymi, które funkcjonują w określonej przestrzeni i czasie), organistyczne.
Wszystkie wyrastają z przyrody.
Determinizm- określone przyczyny rodzą określone skutki
Indeterminizm- cos przebiega według niejasnych przyczyn np. fatum , przeznaczenie
My stoimy na stanowisku deterministycznym.
1.realizm- w sposób realny, rzeczywisty. Wywodzi się od Arystotelesa, od Św. Augustyna. Możemy zaliczyć koncepcje humanistyczna. Socjologia humanistyczna- nie ważne jest to, co człowiek myśli i czuje, ale to, co robi, jego działania. Wyróżniamy następujące rozumiana:
-Jednostka ludzka nie mogłaby rozwinąć swoich cech społecznych poza społeczeństwem
-Człowiek nie jest gotowym w momencie urodzenia, dopiero staje się istota ludzka
-Jednostka tworzy rożne rodzaje i formy życia społecznego, jest odmiotę a nie przedmiotem życia społecznego ( przedmiotem jest w koncepcji naturalistycznej)
4.Grupa społeczna- kryteria, cechy
GRUPA SPOŁECZNA- jest nią nie każda grupa ludzi. Do grup społecznych będziemy zaliczać te grupy ludzkie, które będą spełniały następujące warunki:
Warunki obiektywne:
-Warunek wstępny- minimum 3 os.
-Każda grupa ma organizacje wewnętrzna ( system kontroli i nadzoru)
-System wartości
-Warunek wyraźnej odrębności- kto jest w grupie a kto poza nią
Warunek subiektywny( światopogladowosci)- ludzie maja świadomość swojej odrębności, inności od innych zbiorowości ( ja do my)
Kiedy nie wszystkie warunki są spełnione to nie jest to grupa społeczna, ale krąg społeczny ( przeważnie brak 4go warunku
Skład osobowy: grupy społecznej: stały, niezmienny
Kręgu: zmienny, dynamiczny
Grupa społeczna nie toleruje buntowników, osób myślących inaczej, chcących spróbować czegoś innego.
5. Typologia grup społecznych
Rodzaje grup społecznych:
-Formalne- przeważa więź formalna np. studenci
-Nieformalne- więź nieformalna, np. rodzina
Podział grup społecznych:
-Małe i duże
-Pierwotne- pierwsze grupy społeczne, z jakimi człowiek styka się w swojej biografii społecznej np. rodzina
-Wtórne- pojawiają się później np. grupy religijne – katolik
-Zcentralizowane- dominują więzi jednokierunkowe, oparte na mechanizmie polecenia, rozkazu np. wojsko, policja
-Zdecentralizowane- dominują więzi symetryczne, dyskusja przed podjęciem decyzji
-Policentryczne- wiele centrów dyspozycyjnych, które komunikują się miedzy sobą, po czym następują działania
-Wyspecjalizowane- ściśle określony cel, np. hobbiści
-Niewyspecjalizowane- maja do wykonania wiele żądań, celi np. rodzina
-Ekskluzywne- bardzo trudno się do nich dostać
-Zewnętrzne- kryterium subiektywne
-Wewnętrzne (moja grupa)
6. Rodzina jako grupa i instytucja społeczna
Rodzina jako gr. społeczna, z jaka każdy z nas ma do czynienia, to grupa pierwotna. Jest to grupa społeczne powstała w oparciu o stosunek małżeński i rodzicielski. Rodzina nie jest czymś stałym, kiedyś modna była rodzina wielodzietna, teraz przeważa model rodziny 2+1.
Rodzina- mechanizm biologicznego i społecznego dziedziczenia.
Biologicznego- rodzina nie mająca dzieci nie spełnia swojej roli, biologiczne przedłużenie gatunku
społecznego- rodzina przekazuje w długim procesie wychowania wszystkie ludzkie cechy, którymi później się chlubimy. Zależy to od poziomu i wykształcenia rodziny Rodzina jako instytucja społeczna- istota każdej instytucji społecznej jest to, ze spełnia określone funkcje w stosunku do swoich członków. Została stworzona po to aby zapewnić porządek społeczny
7. Rodzina w ujęciu ewolucjonistycznym
Instytucje ulegają takim przemianom jak przyroda, a wszystko w przyrodzie zmienia się, rozwija. Koncepcja ta przeciwstawia się kreacjonizmowi.
8. Cechy rodziny
Cechy, jakie powinna spełniać rodzina- grupa:
1.Członkiem rodziny zostajemy w ściśle określony sposób:
-Na zasadzie urodzenia
-Na zasadzie powinowactwa (adopcja)
2.W rodzinie mamy ściśle określone role społeczne np. rola mamy i dziecka
3.Członkowie rodziny zazwyczaj mieszkają pod jednym dachem i prowadza wspólne gospodarstwo (rodzina, która nie mieszka pod jednym dachem – syndyaomiczna)
4.Rodzina jest mała grupa o silnej kontroli społecznej
5.Rodzina przekazuje członkom cala tradycje wprowadza w kulturę
Określenie rodziny:
-Jest mała grupą
-Gr. nieformalna
-Niewyspecjalizowana
-Pierwotna
-Wewnętrzna
9. Funkcje rodziny:
-Rozrodcza ( prokreacyjna)
-Seksualna
-Ekonomiczna- zapewnienie statusu ekonomicznego, warunków bytowych
-Rekreacyjna (wypoczynkowa)- oaza spokoju, wyciszenia
-Emocjonalna- oparcie psychiczne
-Socjalizacyjna- przygotowanie do życia społecznego, społeczne dziedziczenie
-Opiekuńczo
-Edukacyjno- wychowawcza- nauka pierwszych prostych zachowań, pierwsza edukacja, wychowanie, nabywanie nawyków)
10. Typologia rodziny
1. monogamiczne i poligamiczne ( polisemia- 1 mężczyzna i wiele kobiet,
poliandria- 1 kobieta i wielu mężczyzn)
2.Matriarchat i patriarchat (patrylinearne i matrylinearne- najstarsza kobieta w rodzinie, w jaki sposób następuje dziedziczenie)
3.patrylokalne i matrylokalne (gdzie zamieszkują młode małżeństwa, zaraz po ślubie)
4.demokratyczne i zorganizowane
11. Cechy małej grupy społecznej
-Mała liczba członków grupy
-ściśle określony skład członków (z imienia i nazwiska)
silna kontrola nad członkami
-zdolność do wspólnego działania
-bezpośredni kontakt członków grupy
względna trwałość
-niewyspecjalizowany charakter (wiele rożnych funkcji w zależności od potrzeb i sytuacji)
-względna intymność kontaktów wew.
12. Pojecie rozumienie rodziny w socjologii
Kryzys rodziny- mówi się ze rodzina jest niedostosowana do dzisiejszych czasów, jednak tak naprawdę zachowała trwałość, zmienia tylko niektóre elementy, funkcje.
Coraz powszechniejsze stały się rozwody. Kryzys nie zawsze przejawia się w rozwodach. Rodzina gwarantuje bezpieczeństwo, możliwość rozwiązywania problemów, czujemy się w niej pewnie. Pojawiły się nowe funkcje np. bezpieczeństwa psychicznego.
13. Instytucja społeczna- socjologiczne ujęcia
Instytucja społeczna- jest to grupa ludzi, osób powołanych do załatwiania spraw doniosłych z punktu widzenia całej zbiorowości.
Sposób zapieniania pewnych zachowań pożądanych i eliminacja zachowań szkodliwych.
Elementy składowe instytucji społecznych:
-cel (funkcje), zakres spraw, które ta instytucja powinna załatwiać;
-czynności dopuszczalne dla załatwienia tych spraw;
-role społeczne ludzi wykonujących te czynności oraz warunki i cechy konieczne dla wykonywania tych ról;
-środki i urządzenia potrzebne do wykonywania zadań w danej instytucji niezbędne do osiągnięcia celu;
-sankcje stosowane wobec osób wykonujących te czynności (tzw. zinstytucjonalizowane) ale też sankcje wobec osób, które są przedmiotem tego działania.
14. Problem formalizacji instytucji społecznych.
-Ludzie nie przestrzegają prawa
15. Typologia instytucji społecznych.
Rodzaje i typy instytucji społ.:
-Instytucje wychowawcze (rodna, szkoła)
-Polityczne (partie)
-Ekonom oczne (rynek, zakład pracy)
-Religijne (kościoły)
16. Socjologiczne rozumienie organizacji społecznej.
Organizacje społeczne- pewien system zróżnicowanych i skoordynowanych działań ludzkich zmierzających do wytworzenia określonych zasobów ludzkich, materiałowych (lokal), kapitałowych, ideowych, w jednolitym procesie zaspokajania określonych potrzeb ludzkich.
Elementy organizacji: cele i zasoby, musza być proporcjonalne
17. Typy organizacji
-Wychowawcze
-Kształtujące
-Opiekuńcze
-Polityczne
-Religijne
-Państwowe
-Ekonomiczne
-Sformalizowane- szczególny typ
18. Biurokracja i jej cechy
Biurokracja- jedna z form organizacji, szczególnie rozpowszechniona w instytucjach państwowych, cechuje ja pionowy układ ról, system podległości, zapewnia ciągłość organizacyjna ( Max Weber- niemiecki socjolog- zasady funkcjonowania biurokracji)
19. Zasady dobrze funkcjonującej biurokracji
Zasady, reguły przy organizacji typu biurokracji (Max Weber):
-Zasada obiektywności- urzędnik nie kieruje się własnymi racjami, normami, stosuje się do norm prawa
-Zasada tajności- organizacja jest tajna, urzędnik ma świadomość, co jest tajne, a co nie. Jawne jest to, co zgodne z interesem społecznym
-Zasada ciągłości- biurokracja musi zagwarantować trwanie w czasie organizacji, prowadzenie dokładnej dokumentacji na określonym stanowisku, zobowiązuje do takiego działania (np. kościół, który trwa 2000lat)
-Zasada precyzji działania na danym stanowisku- każdy ma ściśle określone miejsce pracy oraz przydział obowiązków, znajomość rzeczy, kompetencja na danym
Stanowisku
Jeżeli te zasady będą zrealizowane, nie będzie problemu z biurokracja.
21. Patologia biurokracji
Jeśli zlikwidujemy jedno stanowisko, na to miejsce powstają dwa lub więcej nowych. Jest to związane z dwoma kwestiami:
-Biurokracja nie realizuje dobrze celu, do którego została powołana. Najważniejsze są moje własne sprawy
-Sposób realizacji celu jest niewłaściwy, lamie normy prawne (lepiej traktuje się krewnych)
Na zachodzie biurokracja opiera się na prawie, nie decyduje urzędnik, a w Polsce jest na odwrót.
22. Istota i geneza narodu.
Naród- historycznie ukształtowaną ( powstałą w pewnym okresie historii, w pewnych warunkach historycznym może nastąpić proces obumierania, zniknięcia narodu) trwała wspólnota ludzi powstała na gruncie wspólnoty języka, terytorium, wspólnych przeżyć historycznych (losów dziejowych) i wyrażających się we wspólnej kulturze i świadomości narodowej. (świadomość narodowa- podobny sposób przezywania pewnych spraw, pewnej odrębności od innych narodów).
Geneza narodu:
Wszystko co jest przed narodem :
-Horda-Ród-Plemię-Narodowość-Naród
Aby można było mówić o narodzie człowiek musi być wolny – wolność przemieszczania się.
23. Ojczyzna prywatna i ideologiczna
wg polskiego socjologa Ossowkiego:
Ojczyzna- związana jest z ojcowizna- ziemia moich przodków
Ojczyzna prywatna- obszar, który ogarniamy wzrokiem, miejsce naszego zamieszkania, wieś, kościół, miejsce urodzenia.
Ojczyzna ideologiczna- cały kraj, związek ideologiczny, utożsamiam się z całym terytorium Polski, z kultura i historią.
Inne określenia: mała i wielka ojczyzna
24. Naród na państwo
Państwo to instytucja polityczna, naród to instytucja etniczna. Naród nie może istnieć bez państwa, państwo może istnieć bez jednego narodu, może być wielonarodowe. Naród powstaje wtedy, kiedy narodowość domaga się własnego państwa, państwo integruje elementy narodowe w pewna całość.
Naród polski powstał w XIVw.
25. Perspektywy narodu- zjednoczona Europa
perspektywa narodu w skali europejskiej ( ścierają się dwie perspektywy):
-Żeby Unia Europejska była unia narodów, zakłada trwanie poszczególnych narodów
-Nie ma być Europu narodów, tylko Europa regionów (region jest głównym partnerem innych regionów)
26. Teoria potrzeb Maslowa
Maslow widzi motywację człowieka jako hierarchię pięciu grup potrzeb (w kolejności zaspakajania);
-Fizjologicznych - potrzeby powietrza, wody, jedzenia i płci.
-Pewności - potrzeby bezpieczeństwa, porządku, braku lęku tub zagrożenia.
-Przynależności (społeczne) - potrzeby miłości, uczucia, poczucia przynależności, kontaktu z innymi ludźmi.
-Uznania - potrzeby osiągnięć, szacunku i uznania dla samego siebie oraz szacunku ze strony innych.
-Samorealizacji - potrzeby rozwoju, poczucia spełnienia, realizacji własnego potencjału czyli własnego Ja.
Według Maslowa człowiek jest motywowany do zaspokojenia tej potrzeby, która jest najsilniej odczuwana w danym momencie
27. Pojęcie dobra komplementarnego
Dobra komplementarne- to dobra, czyli towary lub usługi wzajemnie się uzupełniające, jedno dobro potrzebuje drugiego do prawidłowego działania, np. komputer i monitor, samochód i benzyna. Jeżeli rośnie popyt na dobro A to popyt na dobro B także wzrasta.
28. Specyfika potrzeb turystycznych.
Potrzeby turystyczne odznaczają się swoistością i przede wszystkim odręb¬nością. T.Żabińska uważa, że jeżeli traktujemy turystykę jako jedną z dziedzin konsumpcji, to pojawia się ona jako odrębny zespół potrzeb człowieka czy całego gospodarstwa domowego. W praktyce wyjazdy turystyczne stwarzają na tyle od¬mienną jakościowo sytuację, że nie ma dla nich zastępstwa w postaci wypoczynku w miejscu stałego zamieszkania. Stanowi to generalnie podstawę odrębności po¬trzeb turystycznych.
29. Struktura potrzeb turystycznychStruktura występowania określonych potrzeb związana jest z osobowością człowieka. Wraz z rozwojem osobowości zauważa się większą motywację do zaspokajania potrzeb wyższego rzędu. Z socjologicznego punktu widzenia kompleks potrzeb turystycznych funkcjo¬nuje w społeczeństwie w dwóch grupach: a) jako turystyczno-wypoczynkowe po¬trzeby funkcjonalne; b) jako turystyczne potrzeby instrumentalne. W ramach pierw¬szej grupy potrzeb występują bardziej szczegółowe potrzeby zdrowotne (rehabili¬tacja i regeneracja) i potrzeby rozwojowe jawiące się w fon-nie rozwoju duchowe¬go i rozwoju fizycznego. Z kolei turystyczne potrzeby instrumentalne w środowi¬sku społecznym jawią się jako: potrzeby dóbr naturalnych, potrzeby dóbr kultural¬nych, potrzeby dóbr i usług konsumpcyjnych w formie specyficznej (turystyczno¬wypoczynkowe, podstawowe i transportowe) oraz w formie uniwersalnej (usługi handlowe, usługi rzemieślnicze i usługi infrastrukturalne), a także potrzeby infor¬macji.30. Potrzeby turystyczne a piramida Maslowa. Potrzeba podsta¬wową, bez której turystyki nie ma- zmiana środowiska, czyli czasowa zmiana miejsca stałego zamieszkania. Na wyższym poziomie znajduje się zakwaterowanie występujące w wielu różnych wariantach. Na wyższym piętrze znajdzie się wy¬żywienie (w formie jedzenia i picia). Na wyźszych poziomach znajdują się: niezbędne walory turystyczne naturalne i stworzone przez człowieka, regeneracja i wzbogacanie sił fizycznych i duchowych, a także przeżycia i marzenia.Poszczególnym poziomom potrzeb odpowiadają różne rodzaje turystyki, a właściwym ich odpowiednikiem będą podróże w celu zaspokojenia określonych potrzeb. -podstawowym potrzebom fizjologicznym odpowiadają podróże w celu realizacji potrzeb podstawowych, czego przykładem może być turystyka handlowa; -potrzebom bezpieczeństwa (troska o przyszłość) odpowiadają wyjazdy w celu regeneracji sił fizycznych, a także wyjazdy lecznicze i handlowe; c- potrzebom miłości, przynależności i solidarności odpowiada turystyka, której celem są odwiedziny krewnych, przyj i znaj-potrzeby szacunku, uznania i wolności, co w przypadku turystyki odpowiada podróżom - dowodem uznania społecznego i zdobycia dzięki nim społecznego prestiżu-potrzeby wiedzy, zrozumienia, szczęścia, samorealizacji i przeżyć duchowych, które pobudzają do podróży jako samej przyjemności, radości, rozkoszy słońca, pielgrzymek, wyjazdów poznawczych.\Miejsce turystyki w systemie potrzeb człowieka ogarnia swoim zasięgiem wszystkie potrzeby. Sposób, styl i forma ich zaspokojenia zależna jest od indywidualnego spojrzenia każdego człowieka na własne potrzeby. Zależna jest od jego możliwości, stopnia świadomości, poczucia własnej wartości, otwartości na innych, na istniejące możliwości, miejsca w hierarchii społecznej oraz innych czynników które w sposób korzystny lub nie wpływają na miejsce turystyki w jego systemie potrzeb.33. Pojecie usługi turystycznej Usługi turystyczne- wszystkie usługi świadczone turystom i odwiedzającym. Obejmują rożne czynności umożliwiające turyście dojazd do miejsca występowania walorów turystycznych, pobyt na tym miejscu oraz powrót. Sa to wszystkie społecznie pożyteczne czynności służące zaspokojeniu materialnych i niematerialnych potrzeb turystycznych człowieka. Usługi turystyczne świadczone są przez komplementarne dobra turystyczne, czyli urządzenia i instytucje infrastruktury turystycznej.34. Główne cechy usługi turystycznej-usługi turystyczne mogą być pojedyncze lub tworzyć pakiet-niematerialny charakter-Niektóre usługi są komplementarne- jeżeli turysta chce wyjechać w dane miejsce a nie ma tam możliwości zakwaterowania, musi zrezygnować z wyjazdu-są tez substytucyjne- możliwość wyboru miedzy rożnymi usługami-usługi turystyczne nie mogą być magazynowane-maja charakter abstrakcyjny- nie ma możliwości wypróbowania wcześniej usługi-spełniają funkcje społeczne- zapewniają wypoczynek, odnowę sil się, -wewnętrzna dysproporcja- zaspokajają popy komplementarnie i substytucyjnie-zróżnicowany pod względem czasowym i przestrzennym popyt na te usługi-duże znaczenie ma dobór personelu i zarządzanie nim-mają sens społeczno- ekonomiczny, są podstawa różnorodnej działalności gospodarczej-są w większości odpłatne-są zdeterminowane rynkiem nabywcy35. Podstawowe rodzaje usług turystycznych-usługi hotelowe- krótkotrwale, ogólnodostępne wynajmowanie domów, mieszkań, pokoi, miejsc noclegowych, miejsc na postawienie namiotu lub przyczepy samochodowej oraz świadczenie na terenie obiektów usług z tym związanych-Usługi gastronomiczne- celem tego rodzaju usług jest wyżywienie, w skład bazy żywieniowej wchodzą typowe zakłady gastronomiczne, sklepy zaopatrujące w artykuły żywnościowe i hurtownie zaopatrujące zakłady gastronomiczne i sklepy.-Usługi transportowe i komunikacyjne- maja zapewnić dostęp do odwiedzanych miejsc. W obsłudze ruchu turystycznego oprócz linii kolejowych, dróg morskich, śródlądowych i lotniczych dużą role odgrywają tez szlaki turystyczne, piesze, rowerowe, narciarskie, koleje linowe, wyciągi narciarskie.-Usługi uzupełniające w turystyce- przyczyniaja się do sprawniejszego funkcjonowania turystyki pojmowanej jako proces społeczny.(informacyjne, bankowe, pośrednictwa i organizacji, przewodnickie i pilotaż wycieczek, wypoczynkowe i kultury fizycznej, infrastruktury lokalnej, handlowe i rzemieślnicze):wazne elementy to obiekty sportowo- rekreacyjne, biera podróży, punkty informacji turystycznej36. Klasyfikacja obiektów hotelowych-hotele – obiekty posiadające co najmniej 10 pokoi, w tym większość miejsc w pokojach jedno- i dwuosobowych, świadczące szeroki zakres usług związanych z pobytem klientów,-motele – hotele położone przy drogach, zapewniające możliwość korzystania z usług turystom zmotoryzowanym i dysponujące parkingiem,- pensjonaty – obiekty posiadające co najmniej 7 pokoi, świadczące dla swoich klientów całodzienne wyżywienie,-kempingi – obiekty strzeżone, umożliwiające nocleg w namiotach i przyczepach samochodowych lub innych obiektach stałych oraz przyrządzanie posiłków i parkowanie samochodów,-domy wycieczkowe – obiekty posiadające co najmniej 30 miejsc noclegowych, dostosowane do samoobsługi klientów oraz świadczące minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów,
- schroniska młodzieżowe – obiekty przeznaczone dla indywidualnej i grupowej turystyki młodzieżowej, dostosowane do samoobsługi klientów,-schroniska – obiekty zlokalizowane poza obszarami zabudowanymi, przy szlakach turystycznych, świadczące minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów,-pola biwakowe – obiekty nie strzeżone, umożliwiające nocleg w namiotach.-Ośrodki wypoczynku sobotnio- niedzielnego i świątecznego- zespoły obiektów i urządzeń zlokalizowanych w niedużej odległości od aglomeracji miejskiej i w sąsiedztwie terenów z walorami przyrodniczymi sprzyjającymi uprawianiu rekreacji, komunikacja publiczna-Kwatery agroturystyczne - pokoje mieszkalne i budynki gospodarcze rolników, wykorzystywane na potrzeby wczasowiczów-Zakłady uzdrowiskowe-zakład opieki zdrowotnej położone na terenie uzdrowisk wykorzystujące naturalne zasoby lecznicze, a także świadczące usługi noclegowe37. Klasyfikacja usług gastronomicznychSiec gastronomiczna tworzą zakłady gastronomii otwartej (ogólnodostępnej), zamkniętej (zakłady niedostępne dla turystów), przy hotelach i innych obiektach noclegowych (dostępne również dla osób nie będących gośćmi hotelowymi).-Restauracje- zakłady zbiorowego żywienia o dużej różnorodności oferowanych potraw i obsługa kelnerska-Restauracje samoobsługowe- gł. w miastach o dużym stopniu rozwoju turystyki masowej-Bary- niewielka powierzchnia, specjalny typ lady-Zakłady szybkiego żywienia- Fast food- pojawiły się w połowie XXw. W USA obecnie najczęściej spotykane w Ameryce Płn. i Europie. Wąski asortyment dań, niskie ceny, długi czas pracy, bezwzględne przestrzeganie norm sanitarnych-Półstale lub ruchome punkty gastronomiczne w miejscach o największym ruchu turystycznym, w sezonie tur.-Zakłady oferujące potrawy kuchni etnicznej38. Klasyfikacja usług transportowo- komunikacyjnych-Transport osobowy- różne środki transportu, na wybór wpływa wygoda, bezpieczeństwo podroży, koszty, swoboda w czasie drogi, szybkość, względy towarzyskie-Transport kolejowy- miał ogromne znaczenie dla rozwoju turystyki, niska cena, duża zdolność przewozowa, obecnie mniej popularny, podejmuje się starania o poprawę jakości, bez zmian utrzymuje się popularność wagoników krzesełkowych, orczykowych kolei zębatych i kolejek linowych-Motoryzacja indywidualna- rozkwit w XXw. Charakteryzuje się duża swoboda wyboru celu, tras, etapów, dobrowolnych przerw-Transport wodny- odbywa się na drogach śródlądowych, morskich i oceanicznych, najbardziej popularny morski: statki, promy, jachty, turystyka wodna dotyczy wycieczek pełnomorskich, żeglarstwa morskiego, pasażerskiej żeglugi przybrzeżnej, promowej, kajakarstwa, turystyki podwodnej.-Transport lotniczy- szybki rozwój rozpoczął się w 1925 r. charakteryzuje się największą szybkością, bezpieczeństwem i komfortem podróży.Transport dzielimy ze względu na:1.technologiczne różnice procesu produkcji usług transportowych;2. przedmiot przewozu:- pasażerski- towarowy;3. zasięg przewozu (podział płynny)- bliskiego zasięgu (miejski, podmiejski, regionalny)- dalekiego zasięgu (międzyregionalny, międzynarodowy);4. sposób zorganizowania przewozów:- regularny – przewozy ściśle zorganizowane w czasie i przestrzeni, czyli wg określonego rozkładu jazdy,nieregularny – przewozy czarterowe, trampowe (żegluga morska)39. Produkt turystyczny a rynek turystycznymiędzy rynkiem turystycznym a produktem turystycznym jest sprzężenie zwrotne- jedna rzeczywistość bez drugiej nie może istnieć, jedna warunkuje drugą. Produkt turystyczny- dostępny na rynku pakiet materialnych i niematerialnych składników umożliwiających realizacje celu wyjazdu turystycznego. Rynek turystyczny- zbiór aktualnych lub potencjalnych nabywców produktu turystycznego Proces w ramach, którego sprzedawcy oraz nabywcy określają, co maja zamiar sprzedać i kupić oraz w jakich warunkach ma być zrealizowana transakcja kupna i sprzedaży.40. Pojecie produktu i produktu turystycznegoProdukt- wszystko, co można zaoferować nabywcom do konsumpcji, użytkowania lub dalszego przerobu. Oprócz rzeczy fizycznych zalicza się usługi, czynności, osoby, miejsca, pomysły, idee.Produkt turystyczny- wszystkie dobra i usługi tworzone i kupowane w związku z wyjazdem poza miejsce stałego zamieszkania przed rozmoczeniem podroży, w trakcie podroży i w czasie pobytu poza miejscowością rodzinna.41. Cechy produktu turystyczneg-niematerialny charakter-komplementarny charakter-podatność na substytucję-sezonowośća także:-niektórzy mówią, ze nie można magazynować (ale np. biura podróży poprzez rezerwację lub zakup z wyprzedzeniem gromadzą możliwości usługowe)->występowanie potencjalnego produktu turystycznego, przygotowywanie katalogów-występuje przecena produktu turystycznego-o zaletach i wadach produktu można przekonać się dopiero w momencie konsumpcji (biura podróży są instytucjami zaufania publicznego)-produkt turystyczny może być rzeczywisty, cechą charakterystyczną jest zmienność w czasie pod wpływem czynników zewnętrznych takich jak :rozwój cywilizacyjny, wysokość cen, poziom kulturalny,45. Typologia przedsiębiorstw turystycznychTypologie określają kryteria specjalizacji tych przedsiębiorstw. W analizie każdego przedsiębiorstwa trzeba brać pod uwagę: system dystrybucji, rodzaj świadczonych usług oraz udział majątku trwałego i jego wpływ na funkcjonowanie danego przedsiębiorstwa. Biorąc pod uwagę rodzaj świadczonych usług, przedsiębiorstwa turystyczne można podzielić na przedsiębiorstwa transportu turystycznego, przedsiębiorstwa eksploatujące hotele i zakłady gastronomiczne, przedsiębiorstwa usług sportowo rekreacyjnych, przedsiębiorstwa uzdrowiskowe oraz biura podróży. Sensem istnienia każdego przedsiębiorstwa, również turystycznego zawiera się w odpowiedzi na pytanie co przedsiębiorstwo produkuje. W przypadku przedsiębiorstwa turystycznego chodzi o produkt turystyczny który warunkuje również logikę i rację istnienia turystyki.47. Typowe zawody funkcjonujące w turystyce (pilot wycieczek krajowych i zagranicznych, przewodnik turystyczny)Pilot wycieczek to osoba przygotowana do sprawowania w imieniu organizatora turystyki opieki nad uczestnikami imprezy turystycznej. Działalność pilota ma bardzo duże znaczenie dla prawidłowego przebiegu imprez. -Pilot udziela tez informacji krajoznawczych- pełni funkcję tłumacza. -jest zobowiązany do realizacji wszystkich świadczeń objętych programemw zagranicznej turystyce przyjazdowej jest on ambasadorem danego kraju jakby. W regionach turystycznych pracują też piloci- rezydenci, przedstawiciele biur podróży. Zajmują się sprawami organizacyjnymi. Przewodnik- jest osobą przygotowaną do oprowadzania turystów i odwiedzających oraz fachowego udzielania informacji o kraju. Pomaga uczestnikom zrozumieć historię zwiedzanego kraju, zaznajamia z zabytkami, obyczajami. Budzi zainteresowanie krajem. Przewodnictwo spełnia ważną rolę w przebiegu imprezy tur. Pilot i przewodnik mogą wykonywać pracę po ukończeniu specjalistycznych kursów i nabyciu wymaganych uprawnień.48. Struktura zatrudnienia w turystyce.Udział zatrudnienia w turystyce jest wskaźnikiem znaczenia turystyki w gospodarce. Badania – Światowa Rada Turystyki i Podróży w Brukseli, analizuje wszystkie branże związane z turystyką: transport, bazę noclegową, gastronomię, rekreację, kulturę.Wydatki turystyczne tworzą miejsca pracy w wielu gałęziach gospodarki:-bezpośrednio- dotyczy konsumowanych bezpośrednio przez turystów-pośrednio- usługi i inwestycjenajwiększe zatrudnienie w turystyce daje hotelarstwo i gastronomia (1/3), duże zatrudnienie akcja reklamowa, następnie transport, przemysł tur., kultura(muzea, zabytki, miejsca pamięci narodowej)Na świecie udział turystyki w zatrudnieniu przekracza 5%, w Polsce ok. 4,5%.49. Cele strategiczne polskiej turystyki.-Dążenie do zapewnienia wszystkim mieszkańcom danego terenu możliwości wyjazdu, zwłaszcza urlopowego, wolność wyboru czasu i miejsca wypoczynku ->ideał „turystyka dla wszystkich” wg Przecławskiego-Odpowiednie wychowanie (ukształtowanie osobowości) przyszłego turysty, prawidłowe motywacje, nawyki, przyzwyczajenia
Cele strategiczne:-Dostosowanie polskich norm i różnych regulacji prawnych do standardów obowiązujących w UE oraz OECD (odnosi się to do międzynarodowych umów handlowych, ochrony praw konsumenta)-Zwiększenie dostępności transportowej i telekomunikacyjnej polski i regionów tur.-Rozszerzenie zakresu promocji turystycznej Polski na rynkach zagranicznych-Rozwijanie współpracy międzynarodowej wraz z regionalna współpracą przygraniczną w zakresie świadczenia usług dla turystów i podróżnych-Zapewnianie i zwiększanie bezpieczeństwa turystom i podróżnym-Działanie na rzecz ochrony środowiska na obszarach o szczególnym znaczeniu dla rozwoju tur.-Ułatwienia dla turystyki zagranicznej przyjazdowej na analogicznych zasadach jak przy eksporcie towarów i usług-Wprowadzenie innowacji w kraju oraz know- how za granicą-Prowadzenie aktywnej polityki zachęcającej kapitał zagraniczny do inwestowania w Polsce-Prowadzenie badań naukowych i wdrożenie aktywnych instytucji finansowych które wspierają rozwój rynku tur.-Uwzględnienie potrzeb gosp. Tur. W krajowej statystyce-Przekształcenie własności bazy socjalnej i specjalistycznej, komercjalizacja-Wspieranie rozwoju lokalnego na obszarach atrakcyjnych-Rozwijanie szkoleń i kształcenia50. Edukacja kadr na potrzeby turystyki-Placówki kształcące na poziomie zasadniczego i średniego przygotowania zawodowego dla branży turystycznej (410 na przełomie 1999i 2000r.)Były to szkoły hotelarsko- turystyczne i gastronomiczne(technologia żywienia, technik gastronom, kelner, bufetowy, usługi gastronomiczne, kucharz ), kształcące techników hotelarstwa, pracowników obsługi turystycznej, w tym publiczne i niepubliczne. W 2000r. ok. 26tys absolwentów takich szkół.-w latach 2000/2001 30 wyższych szkół w tym 16 uczelni akademickich utworzono dla potrzeb szeroko rozumianej turystyki-inne sposoby doskonalenia: kursy dla pracowników turystyk delegowanych przez pracodawców, różne formy podnoszenia kwalifikacji zawodowych dla uczestników którzy sami chcą zdobywać uprawnienia51. Skutki rozwoju turystyki w środowisku naturalnymŚrodowisko naturalne niszczy: zaśmiecanie terenów, wycinanie drewna na opał, hałas. Przekształcenia środowiska pod wpływem turystyki zachodzą głównie na terenach górskich i nadmorskich.Ś. Górskie:-niszczone są rośliny i gleby-wydeptywane ścieżki w niedozwolonych miejscach przyspieszają pojawienie się procesów erozyjnych-następują zmiany w rzeźbie terenu-niszczenie rezerwatów-zmniejszenie powierzchni lasów-zanieczyszczanie powietrza spalinami-zadymianie przez kotłownie domowe-powstawanie pól golfowych- nawozy sztuczne niszczą wody podziemne Ś. Wodne:-wydeptywanie trawy-wypalanie-rozjeżdżanie samochodami-zaśmiecanie-zanieczyszczanie atmosfery-zagrożenie dla roślin i zwierząt-konflikty między ludzkie w wyniku nadmiernego zagęszczenia52. Związki turystyki z ekonomiką ze szczególnym uwzględnieniem czynników popytowychZwiązek turystyki ze sferą ekonomiczną społeczeństwa wyraża się w fakcie zaistnienia i funkcjonowania a także oddziaływania w skali globalnej na życie konkretnych zbiorowości i całych społeczeństw tzw. gospodarki turystycznej. Gospodarka turystyczna jest to kompleks różnorodnych funkcji społecznych i ekonomicznych rozwijanych w celu zaspokajania zapotrzebowania na usługi turystyczne. Występuje wtedy popyt i podaż turystyczna. Popyt tur.- suma dóbr turystycznych, usług i towarów, które turyści nabywają. Najważniejszym czynnikiem wpływającym na wielkość popytu są zmienne ekonomiczne. Ich wpływ jest widoczny zwłaszcza w turystyce wypoczynkowej. Turystyka przestaje być dobrem luksusowym , a staje się powszechnym, jest to związane ze spadkiem dochodowej elastyczności popytu. Rosnące dochody pozwalają na zakup wszystkich dóbr zaspokajających potrzeby wyższe.Na wielkość popytu turystycznego duży wpływ wywiera cena. Gdy cena rośnie, popyt na dane dobro spada i na odwrót. Przy wzroście cen turysta może wybrać wyjazd do tańszych miejscowości.Klasyfikacja czynników popytowych:-ogólnogospodarcze, dochód narodowy, płace realne, stopa bezrobocia-dochodowe tj. poziom dochodów umożliwiających powstanie funduszu swobodnej konsumpcji-cenowe czyli zmiany cen.Turystyka jest ważnym środkiem redystrybucji dochodów między regionami. Przyczynia się do zróżnicowania rozwoju gospodarski narodowej i światowej. -Wzrost zatrudnienia bezpośrednio w gospodarce turystycznej wywołuje zwiększony popyt na pracę, zmniejsza bezrobocie i jego skutki społeczne-Przemieszczanie się środków pieniężnych do miejsca wybranego przez turystę-Handel międzynarodowy- osiąganie korzyści z wymiany-Rozwijanie na gruncie potrzeb turystycznych czynności gospodarczych53. Główne cele lokalnej polityki turystycznej-obserwacja społeczno- ekonomicznych skutków rozwoju turystyki-określenie docelowej pojemności turystycznej miejscowości-penetracja lokalnego rynku tur-rozbudowa infrastruktury-poszerzenie obszarów wypoczynku wolnych od ruchu samochodowego-prowadzenie wspólnego marketingu a zwłaszcza promocji miejscowości tur-rozwijanie ochrony konsumenta-wspieranie odrębności kulturowej miejscowości tur-podnoszenie świadomości tur-dostosowanie budownictwa-wydłużenie sezonu tur-wspieranie turystyki na obszarach wiejskich-preferowanie turystyki jako pracodawcy na rynku lokalnym-polepszenie poziomu zaopatrzenia ludności-przełamywanie barier językowych54. Model turystyki w XXI w.Turystyka oznacza wejście człowieka w bezpośredni kontakt z nowym środowiskiem społecznym, rozumianym jako zespół składników: przyrodniczych, społecznych, kulturowych.-Przynoszenie ludziom pozytywnych efektów (człowiek wymaga wypoczynku, gimnastyki, zabiegów profilaktycznych, ochrody i doskolanenia zdrowia fizycznego i psychicznego)-Odkrywanie wartości moralnych przez kontakt z przyrodą-Umiejętność współdziałania z innymi, ponoszenie odpowiedzialności za innych (obserwacja życia społecznego, obyczajów)-Wychowanie politechniczne-Funkcja wychowawcza i kształceniowa( forma krajoznawcza)-Praktyczne wykorzystanie umiejętności językowych-Konfrontacja wiedzy ogólnej z rzeczywistością-Kształtowanie wrażliwości, sfery emocjonalnej-Poprawa stanuzdrowia (akty fiz, kont z/p pprzyrodą)