Pojęcia podstawowe finansów publicznych- część II.

KRUS
Ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Nie została określona forma prawna KRUSu, ale pewno nie jest jednostką budżetową i na pewno nie jest osobą prawną. Organem centralnym administracji państwowej w zakresie ubezpieczeń społecznych rolników jest Prezes KRUS. Zadaniem Prezesa i KRUSu jest realizowanie ubezpieczeń społecznych rolników. Działalność Kasy polega na tym, że Kasa wykonuje obsługę ubezpieczonych i świadczeniobiorców w sprawach dotyczących objęcia ubezpieczeniem tzn. gromadzi składki, wypłaca świadczenia (art. 62). Także prowadzi działania na rzecz zapobiegania wypadkom przy pracy czy chorób zawodowych. Kieruje na rehabilitację leczniczą do zakładów rehabilitacyjnych. Struktura organizacyjna KASY (art. 61) obejmuje centralę, jednostki terenowej i jednostki…..Art. 75 – KASA prowadzi samodzielną gospodarkę finansową a w skład KRUS wchodzą Fundusz Emerytalno-Rentowy, Fundusz Prewencji i Rehabilitacji, Fundusz Administracyjny są to ogólnie państwowe fundusze celowe, ale także w skład KRUS wchodzi także Fundusz Składkowy, który ma osobowość prawną. Nie ma on swoich organów. Prezes KRUS może utworzyć fundusz motywacyjny, który jednak nie jest ani osobą prawną ani państwowym funduszem celowym.

NFZ
Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych. Do 1998 r. ochrona zdrowia była realizowana w formie jednostek budżetowych (szpitale, przychodnie itd.) W 1999 r. nastąpiła reforma i jednostki zostały przekształcone w Samodzielne Zakłady Opieki Zdrowotnej, A do finansowania świadczeń utworzono kasę Chorych, która gromadziła środki i przekazywała je Zakładom, natomiast w 2003 r. utworzono NFZ. Art. 96 ustawy przewiduje utworzenie NFZ i jest on państwową jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną, a więc nie jest państwowym funduszem celowym. W skład NFZ wchodzi centrala i oddziały wojewódzkie (dawne Kasy Chorych). Z kolei organami NFZ jest Rada NFZ, Prezes NFZ, Rady Oddziałów Wojewódzkich i Dyrektorzy Oddziałów Wojewódzkich. Ale od razu trzeba zauważyć (art. 109, 110), że dyrektorzy i Prezes są organami administracji publicznej w sprawach z zakresu ubezpieczenia społecznego. NFZ zarządza środkami finansowymi przeznaczonymi na udzielanie świadczeń zdrowotnych, ale także NFZ wykonuje zadania z zakresu promocji zdrowia a także opracowywania, wdrażania i finansowania programów zdrowotnych. Fundusz prowadzi gospodarkę finansową w oparciu o przepisy ustawy o świadczeniach zdrowotnych. Przychodami są przede wszystkim składki na ubezpieczenia zdrowotne, ale mogą nimi być dotacje, darowizny i zapisy. Fundusz może także zaciągać kredyty i pożyczki, Środki funduszu przeznacza się na koszty świadczeń opieki zdrowotnych dla ubezpieczonych, na refundację cen leków, koszty pobory i ewidencji składek na ubezpieczenia zdrowotne (art.; 117). Fundusz prowadzi gospodarkę na podstawie planu finansowego, który powinien być zrównoważony i ten plan finansowy zatwierdza minister właściwy ds. zdrowia w porozumieniu z ministrem finansów. 129 art. Stanowi, że zysk netto przeznacza się albo na pokrycie strat albo na fundusz zapasowy. Art. 132 przewiduje że podstawą udzielania świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przez Fundusz jest umowa o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawarta między świadczeniodawcą (przedsiębiorca podmiotu leczniczego) a dyrektorem oddziału wojewódzkiego. Ubezpieczeni nie są stronami tej umowy.

Zakłady opieki zdrowotnej
Ona istniały, ale w latach 90.przestały być jednostkami budżetowymi i stały się publicznymi samodzielnymi zakładami opieki zdrowotnej. Podstawą ich działania była ustawa o ZOZ a w tej chwili podstawą działania SZOZ jest ustawa z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej. Ustawa posługuje się pojęciem podmiotu leczniczego (art. 4). SA to albo przedsiębiorcy, jednostki budżetowe nadzorowane np. przez MS, MON, instytucje badawcze, kościoły, kościelne osoby prawne, stowarzyszenia, fundacje i Samodzielne Publiczne Zakłady Opieki Zdrowotnej. Ustawa nie przewiduje tworzenia SPZOZ. Przewiduje tylko, że Skarb państwa i jednostki samorządu terytorialnego mogą prowadzić SPZOZ te które już istnieją. Natomiast SP i jednostki samorządu mogą tworzyć podmioty lecznicze albo w formie spółek kapitałowych albo w formie jednostek budżetowych. Podmioty lecznicze prowadzą samodzielną gospodarkę finansową. Pokrywają koszty z uzyskanych przychodów. Przekazywanie środków publicznych podmiotom wykonującym działalność leczniczą odbywa się na podstawie umowy zawartej z NFZ, ale takim podmiotom mogą być także udzielane dotacje. Ustawa przewiduje przekazywanie środków z budżetu państwa, które nie są dotacjami, ale są przekazywane na podstawie umowy.

Uczelnie publiczne
Działają na podstawie ustawy z lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym. Ustawa ta reguluje tworzenie i funkcjonowanie uczelni publicznych i niepublicznych. Uczelnia publiczna (art. 12) ma osobowość prawną, a jej utworzenie, likwidacja czy połączenie z inną uczelnią następuje w drodze ustawy. Z tym ,że państwowe uczelnie zawodowe są tworzone przez rozporządzanie ministra. Zadaniem jest kształcenie studentów, prowadzenie badań naukowych. Uczelnia ma także możliwość prowadzenia działalności gospodarcze, z tym że wyodrębnia się ją z podstawowej działalności (art. 7). Art. 4 określa uczelnie jako autonomiczną we wszystkich obszarach swojego działania. Opiera się na wolności nauczania i badań naukowych. Ustawa Prawo nakłada obowiązek zapewnienia uczelniom publicznych środków publicznych na władze publiczne. Obowiązek te (Art. 90) jest realizowany tak, że w akcie o utworzeniu wskazuje się mienie lub organ, który wyposaży uczelnie w mienie. Mienie wyodrębnia się z zasoby Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. Działalność uczelni (art. 92) jest finansowana z dotacji z budżetu państwa, ale może być także finansowana z przychodów własnych (inne zadania nie określone w ustawie) art. 94 – kształcenie studiów stacjonarnych, remonty, bezzwrotna pomoc materialna dla studentów., na wykonywanie zadań zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych (UM). Oprócz dotacji z budżetu państwa, uczelnie publiczne finansowane są na zasadach z ustawy z 30 kwietnia 2010 r. o finansowaniu badań naukowych. Ustawa przewiduje, że środki na naukę minister przekazuje Narodowemu Centrum Badań i Rozwoju i Narodowego Centrum Nauki i podmioty te mogą przekazywać dotacje na badania naukowe uczelniom publicznym. Gospodarkę finansową uczelnia prowadzi na podstawie planu finansowo-rzeczowego. Plan ten jest przekazywany Ministrowi Finansów z tym, że uczelnia prowadzi gospodarkę finansową samodzielnie tzn. z przychodów sama pokrywa koszty, a jeśli koszty są większe to powstaje dług,. Gdyby uczelnia prowadziła zysk to przeznacza się go na fundusz zasadniczy.
PAN
Podstawą jej działania jest ustawa z 30 kwietnia 2010 r. o Polskiej Akademii Nauk. PAN jest państwową instytucją naukową, która (art. 3 ust.1), która posiada osobowość prawną. Służy ona rozwojowi, promocji, rozpowszechnianiu nauki a do zadań akademii (art.2) należy prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych, sporządzanie opinii, ocen, ekspertyz, prognoz dotyczących spraw istotnych dla polityki państwa, kształcenie na studiach doktoranckich i podyplomowych, opiniowanie ustaw dotyczących nauki itd. Organami Akademii są Zgromadzenie Ogólne PAN, Prezydium PAN, Prezes PAN, Kanclerz. Akademia może tworzyć instytuty naukowe i inne jednostki organizacyjne. Instytuty naukowe posiadają osobowość prawną, która też może tworzyć inne osoby prawne. Działalność Akademii jest finansowana z budżetu państwa i z innych źródeł. Środki z budżetu państwa są przekazywane w formie dotacji. Ustawa przewiduje dotację podmiotowych na pokrycie kosztów działalności PAN ale i celowe np. na kształcenie, inwestycje Inne źródła to przychody z działalności gospodarczej czy darowizny itd. Instytut prowadzą samodzielną działalność pokrywając koszty swojej działalności z przydzielonych im środków publicznych Środki mogą być przydzieloa podstawie ustawy o dotacjach czy ustawy o zasadach nauki.