Materiały do egzaminu z finansów publicznych

1. Podstawowe pojęcia prawa finansowego 9 w tym środki publiczne, budżet, plan finansowy, państwowy dług publiczny, dług skarbu państwa, deficyt, nadwyżka budżetowa)

Deficyt (art.7)

Deficyt rzeczywisty – faktyczna różnica między wydatkami i dochodami w danym okresie (roku budżetowym).
Deficyt strukturalny – jest wielkością hipotetyczną występującą w warunkach pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych gospodarki (pełne zatrudnienie, potencjalne PKB).
Deficyt cykliczny – różnica między d. Strukturalnym a rzeczywistym. Jest rezultatem cyklu koniunkturalnego, gospodarka nie funkcjonuje przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych.

Dług publiczny (art. 9-10)
Rodzaje:
1. globalny, wewnętrzny, zewnętrzny
2. krótkoterminowy (operacje otwartego rynku) – płynny, długoterminowy (wydatki majątkowe) – fundowany
3. brutto (zobowiązania władz publicznych wobec podmiotów spoza sektora), netto
4. nominalny, realny (uwzględnia inflację),
5. rzeczywisty (tylko bilansowe), potencjalny (również gwarancje i poręczenia)

Bon Skarbowy – krótkoterminowy instrument rynku pieniężnego. Emitentem jest Skarb Państwa. Na podstawie tego papieru wartościowego Skarb Państwa obowiązuje się do jego wykupu w określonym terminie. Podstawową regulacją prawną emisji b. s. jest Ustawa o finansach publicznych. Podmiotem upoważnionym do wydawania decyzji o emisji b.s. jest Minister Finansów. warunki emisji określa się w trybie Rozporządzenia, natomiast szczegółowe informacje o danej emisji ogłasza się w liście emisyjnym. Jest on ogłaszany pod koniec każdego miesiąca i zawiera informacje:
- jaka jest łączna wartość nominalna b.s. oferowanych do przetargu w następnym miesiącu,
- jakie są daty przetargu,
- jaka jest data zapłaty.
Wartość nominalna wszystkich b.s. w danym roku nie może przekroczyć kwoty ustalonej w ustawie budżetowej. Agentem emisji jest NBP, który zajmuje się organizacją i rozliczeniem (kupna i sprzedaży) transakcji. Celem emisji jest finansowanie deficytu budżetu państwa.
Cena nominalna b.s. obejmuje cenę emisji oraz wartość dyskonta.
Cechy bonu skarbowego:
- bezpieczeństwo – Skarb Państwa gwarantuje wykup b.s. w określonym terminie,
- charakter dyskontowy – bony sprzedawane są po ich cenie niższej od ich wartości nominalnej, natomiast wykupywane po cenie nominalnej,
- wysoka płynność – wynika z istnienia rynku wtórnego (możliwość wejścia i wyjścia z rynku w dowolnym momencie bez dodatkowych strat). Jest to możliwe, gdy b.s. są:
 emitowane na okaziciela,
 w postaci zdematerializowanej,
 rynek wtórny jest rozwinięty (łatwość dostępu do kwotowań banku).

Okres wykupu dla polskich bonów skarbowych to 1-52 tygodni. Wykup b.s. ma miejsce zgodnie z wcześniej ustalonym terminem zapadalności danego b.s. Odkup b.s. ma miejsce przed faktycznym terminem wykupu (okresem zapadalności) i odbywa się na zasadzie przetargu.

Obligacje skarbowe – papiery wartościowe, które zawierają zobowiązanie emitenta do zapłaty posiadaczowi obligacji jej nominalnej wartości wraz z oprocentowaniem, za przedstawieniem kuponów odsetkowych na warunkach podanych w obligacji lub w ogólnych warunkach subskrypcji.
Mogą być z oprocentowaniem zmiennym lub stałym (kwartalne, półroczne, roczne), zerokuponowe.
Pierwsza emisja w 1989. Rynek ten jest dobrze rozwinięty w Polsce.

9. Istota tworzenia, uchwalania i wykonywania ustawy budżetowej – bardzo szczegółowo.

„Główny ciężar opracowywania budżetu spoczywa na Mi¬nisterstwie Finansów. Prace rozpoczynają się w połowie ro¬ku poprzedzającego rok budżetowy i obejmują następujące etapy:
• opracowanie założeń budżetu państwa,
• przygotowanie wstępnego projektu budżetu państwa przez Ministerstwo Finansów,
• zatwierdzenie wstępnego budżetu przez Radę Ministrów,
• opracowanie projektów części budżetowych,
• konsultacje międzyresortowe,
• przygotowanie ostatecznej wersji projektu ustawy bud¬żetowej,
• zatwierdzenie projektu przez Radę Ministrów.

Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów założenia projektu budżetu państwa na dany rok. Obejmują one prognozy dotyczące podstawowych wskaźników makroekonomicznych, takich jak: szacunki produkcji sprzedanej i produktu krajowego brutto, prognozę cen, kursu walutowego, bezrobocia i płac, dochodów przedsiębiorstw, prognozę handlu zagranicznego i bi¬lansu płatniczego, prognozę dochodów budżetowych i możliwo¬ści sfinansowania deficytu budżetowego (o ile taki występuje). Na ich podstawie oraz materiałów przygotowanych przez poszcze¬gólnych dysponentów części budżetowych, Minister Finansów opracowuje wstępny projekt budżetu państwa i po zatwierdzeniu przez kierownictwo Ministerstwa Finansów przedstawia go Radzie Ministrów. Po kilkudniowej dyskusji i wprowadzeniu korekt Rada Ministrów przyjmuje wstępny projekt budżetu.
Następna faza obejmuje opracowywanie szczegółowego pla¬nu dochodów i wydatków w formie niezbędnej dla projektu ustawy budżetowej. Ministrowie-koordynatorzy po licznych kon¬sultacjach z dysponentami części budżetowych dokonują po¬działu kwot przewidzianych dla poszczególnych działów. Po podziale środków ich dysponenci opracowują projekty budże¬tów swych części i przekazują je właściwym departamentom Mi-nisterstwa Finansów.
W departamentach analizowane są przedstawione projekty i uzgadniane z poszczególnymi resortami. Po fazie konsultacji następuje agregacja wszystkich danych dotyczących projektu ustawy. Na tym etapie są do niego włączane (bez żadnych konsultacji i uzgodnień) projekty części budżetowych organów władzy państwowej, nie podlegających Radzie Ministrów (Kan¬celarii Sejmu, Kancelarii Prezydenta RP, Najwyższej Izby Kont¬roli itd.).
Następnie projekt ustawy budżetowej przedstawiany jest kierownictwu Ministerstwa Finansów, które po zatwierdzeniu przekazuje projekt pod obrady Rady Ministrów. Projekt ten mu¬si zawierać uzasadnienie omawiające w szczególności:
• główne cele polityki społecznej i gospodarczej,
• założenia makroekonomiczne na rok budżetowy i dwa
następne lata,
• kierunki prywatyzacji majątku Skarbu Państwa,
• przewidywane wykonanie budżetu państwa za rok poprze¬dzający rok, którego projekt dotyczy,
• omówienie projektowanych przychodów i rozchodów oraz dochodów i wydatków budżetowych oraz przychodów i wydat¬ków państwowych funduszy celowych,
• informacje o przewidywanej na koniec roku wysokości długu Skarbu Państwa.
Najczęściej także zawiera on protokół rozbieżności dotyczący poszczególnych pozycji budżetu państwa, których nie usunięto w fazie konsultacji międzyresortowych. Rozbieżności te są roz¬strzygane w trakcie dyskusji nad projektem ustawy przez Radę Ministrów.
Ostateczne zatwierdzenie projektu następuje w drodze uchwały Rady Ministrów, która przekazuje go wraz z uzasadnieniem Sejmowi w terminie do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy.
W szczególnych okolicznościach, na przykład w sytuacji zmiany rządu lub terminu wyborów parlamentarnych, przypa¬dającego na okres przedłożenia budżetu, Rada Ministrów może przedstawić projekt ustawy o prowizorium budżetowym. Wów¬czas jednak przedkłada ona Sejmowi projekty ustawy budżetowej nie później niż na trzy miesiące przed zakończeniem okresu obowiązywania prowizorium.
Prace nad budżetem w Parlamencie - zgodnie z Konstytucją - nie mogą trwać dłużej niż cztery miesiące. Efektywny czas pra¬cy nad projektem budżetu tak z powodów proceduralnych, jak i merytorycznych w praktyce jest znacznie krótszy148. Harmono¬gram prac nad budżetem w Parlamencie obejmuje następujące etapy:
1. Pierwsze czytanie projektu budżetu na plenarnym posiedze¬niu Sejmu.
2. Prace w komisjach sejmowych:
2.1. Ocena przez Komisję Finansów Publicznych, po zapoz¬naniu się z opiniami ekspertów oraz wyjaśnieniami przed¬stawicieli rządu, prognoz makroekonomicznych oraz za-łożeń polityki budżetowej.
2.2. Opiniowanie poszczególnych części budżetu przez właś¬ciwe komisje sejmowe, na przykład budżetu Ministerstwa Obrony Narodowej przez Komisję Obrony Narodowej, Ministerstwa Spraw Zagranicznych przez Komisją Spraw Zagranicznych itd. W odrębnym trybie rozpatrywane są budżety organów władzy państwowej nie podlegające Radzie Ministrów.
2.3. Rozpatrywanie przez Komisję Finansów Publicznych opinii i propozycji poprawek zgłaszanych przez poszcze¬gólne komisje.
2.4. Analiza części tekstowej projektu budżetu.
2.5. Głosowanie poprawek dotyczących dochodów i wydat¬ków budżetowych.
3. Drugie czytanie projektu budżetu na posiedzeniu Sejmu.
3.1. Sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych z prac nad projektem budżetu.
3.2. Debata sejmowa oraz zgłaszanie poprawek.
4. Rozpatrywanie przez Komisję Finansów Publicznych poprawek zgłaszanych w trakcie drugiego czytania.
5. Trzecie czytanie projektu budżetu na posiedzeniu Sejmu.
5.1. Dodatkowe sprawozdanie Komisji Finansów Publicz¬nych zawierające rekomendacje przyjęcia lub odrzucenia poprawek zgłoszonych do budżetu w trakcie drugiego
czytania.
5.2. Głosowanie poprawek.
6. Uchwalenie ustawy budżetowej przez Sejm i przekazanie jej Senatowi.
7. Rozpatrzenie przez Komisję Finansów Publicznych poprawek do ustawy budżetowej proponowanych przez Senat.
8. Przedłożenie Sejmowi przez Komisję Finansów Publicznych sprawozdania z rozpatrywania poprawek Senatu i ostateczne głosowanie nad ich przyjęciem lub odrzuceniem. W trakcie pierwszego czytania Rząd prezentuje i uzasadnia projekt budżetu, który jest przedmiotem debaty sejmowej. Na tym etapie przede wszystkim przedstawiciele klubów ustosun¬kowują się najczęściej do prognoz makroekonomicznych oraz głównych założeń polityki budżetowej. Ta debata ujawnia różnice występujące w diagnozowaniu stanu gospodarki oraz ocenie proponowanej przez rząd polityki społeczno-gospodarczej. Staje się ona także okazją do całościowej oceny działalności Rządu. W ostatnich latach najwięcej kontrowersji budziły założenia Rządu dotyczące inflacji, bilansu handlu zagranicznego, wzro¬stu PKB, dynamiki dochodów budżetowych, a także struktury
wydatków.
Podczas prac w komisjach sejmowych poszczególne części budżetu podlegają analizie mającej różny stopień szczegółowo¬ści, która staje się podstawą do zgłaszania poprawek dotyczących przede wszystkim wydatkowania środków publicznych i kal-kulowania prognozowanych dochodów. Wszystkie te poprawki są przekazywane do Komisji Finansów Publicznych, która po ich rozpatrzeniu i zbiorczym zestawieniu poddaje je pod gło¬sowanie. Te z nich, które uzyskują akceptację są następnie rekomendowane do przyjęcia przez Sejm. Regulacją ogranicza¬jącą możliwość zmian wprowadzanych przez Sejm jest kon¬stytucyjny zakaz zmiany przez władzę ustawodawczą wysokości deficytu proponowanego przez Radę Ministrów. Sejm może więc dokonywać zmian w strukturze i wysokości wydatków jedynie wtedy, gdy znajdzie źródło pokrycia dla nich. W praktyce więc może on zwiększyć wydatki na określony cel albo poprzez obniżenie innego rodzaju wydatków, albo poprzez podwyższe¬nie dochodów. Doświadczenie ostatnich dziewięciu lat wska¬zuje, że zakres zmian wprowadzanych przez Sejm nie przekracza zazwyczaj 0,5-1,0% wydatków ogółem budżetu państwa.
Po przyjęciu budżetu przez Sejm zostaje on przekazany Senatowi. Senat zaś w ciągu 20 dni, od dnia otrzymania, może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej. Poprawki te podle¬gają jednak głosowaniu przez Sejm i mogą być odrzucone bezwzględną większością głosów. Rola Senatu w procesie opra¬cowywania budżetu jest więc mocno ograniczona. Ograniczenie to wynika głównie z faktu, iż prace w Senacie nad budżetem trwają bardzo krótko ł pozwalają jedynie na powierzchowną jego ocenę.
Zakończenie prac nad budżetem w Parlamencie łączy się bez¬pośrednio z przekazaniem go Prezydentowi Rzeczypospolitej przez Marszałka Sejmu. Prezydent może podpisać ustawę w cią¬gu 7 dni lub zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego w spra¬wie jej zgodności z Konstytucją. Nie może natomiast, w prze¬ciwieństwie do regulacji obowiązujących przed wejściem w życie obecnie obowiązującej Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r., odmówić podpisania ustawy i przekazać ją Sejmowi do ponow¬nego rozpatrzenia.
Wykonywanie budżetu państwa podlega nadzorowi sprawo¬wanemu przez Radę Ministrów. Wśród organów wykonawczych budżetu państwa szczególne miejsce zajmuje Minister Finansów, który sprawuje ogólną kontrolę realizacji dochodów i wydatków budżetu oraz poziomu deficytu.W tym celu dysponenci części budżetowych przedstawiają szczegółowy plan dochodów i wydatków danej części budżetowej. Rola Ministra Finansów w procesie wykonywania budżetu pań¬stwa polega również na tym, iż podejmuje on decyzje o bloko¬waniu wydatków budżetowych w związku z przypadkami stwier¬dzenia niegospodarności, opóźnień w realizacji zadań, nadmiaru środków lub naruszenia zasad gospodarki finansowej w od¬niesieniu do całego budżetu.
Każdy z dysponentów części budżetowych sprawuje nato¬miast nadzór nad całością gospodarki finansowej podległych im jednostek. W tym celu powinni oni przeprowadzać okresowe oceny wykonywania zadań i wykorzystywania środków publicz-nych przez podległe im jednostki. Dysponenci części budżetowych mogą dokonywać przeniesień wydatków między rozdziałami i paragrafami w ramach danej części i działu budżetu państwa (w ramach ograniczeń narzuconych Ustawą o finansach publicznych).”

Etapy prac nad budżetem państwa w Polsce

I. Ministerstwo Finansów, Rada Ministrów

1. MF => Rada Ministrów założenia budżetu państwa

2. MF => Rada Ministrów wstępny projekt budżetu (korekty – kilka dni)

3. Ministrowie i dysponenci części budżetowych szczegółowy plan wg kształtu ustawy
budżetowej

4. MF => Rada Ministrów => Rada Ministrów projekt ustawy budżetowej

UCHWAŁA RADY MINISTRÓW (PROJEKT USTAWY BUDŻETOWEJ) DO 30.09. – SEJM
II. Sejm do 4 m-cy

5. I czytanie

6. Prace w komisjach sejmowych

7. II czytanie - sprawozdanie Komisji FP
- debata

8. Rozpatrywanie poprawek przez Komisję FP

9. III czytanie - dodatkowe sprawozdanie Komisji FP z poprawek
- głosowanie poprawek przez SEJ
UCHWALENIE USTAWY BUDŻETOWEJ PRZEZ SEJM I PRZEKAZANIE DO SENATat
III. Senat do 20 dni

10. Zgłaszanie poprawek
11. Komisja FP rozpatruje poprawki Senatu
12. Przedłożenie poprawek Sejmowi, ostateczne głosowanie
IV. Prezydent do 7 dni

13. Podpisanie Ustawy budżetowej lub przekazanie do Trybunału Konstytucyjnego


10. Treść budżetu państwa (dochody, wydatki ) – bardzo szczegółowo
Definicja podatku i jego cechy
Definicja podatku: jest to pieniężne, przymusowe, powszechne (ogólne) nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych. Jest to podstawowe narzędzie przejmowania dochodów przez państwo.
Cechy podatku:
• Pieniężny charakter podatku wynika z konieczności wniesienia pewnej kwoty pieniędzy i niemożności zastąpienia jej świadczeniem w naturze.
• Nieodpłatność - podatnik w zamian nie otrzymuje bezpośrednio żadnego świadczenia ze strony państwa.• Bezzwrotność - podatnik nie może ubiegać się o zwrot wniesionych kwot chyba, iż przepisy szczegółowe stanowią inaczej (ulgi, nadpłaty).
Rodzaje podatków
2. związek między ciężarem podatkowym a ponoszącym go podatnikiem:
• podatki bezpośrednie - w przypadku których istnieje realnie określona zależność między płaconym podatkiem a osobą podatnika sankcjonująca wysokość podatku, tryb zapłaty, terminy. Zazwyczaj typowymi przykładami są tu podatki dochodowe i majątkowe.
podatki pośrednie - obciążają podatnika jako podatki ukryte, są zawarte w cenie produktów nabywanych przez podatnika i często nie zauważane przez niego.
3. kryterium władztwa podatkowego - (kto je nakłada)
• podatki nakładane przez państwo - czyli klasycznego podatkobiorcę który zazwyczaj jest łączony z czerpaniem dochodów za pomocą systemu podatkowego, który kształtuje strukturę systemu podatkowego w kraju,
• podatki nakładane przez władze samorządowe - nowa grupa podatków obejmująca zazwyczaj podatki lokalne nakładane przez samorząd terytorialny na mieszkańców danego obszaru,
Technika podatkowa i jej elementy
Technika podatkowa - jest to określony sposób formułowania bądź konstrukcji podatków. Składa się ona z takich elementów jak:
1. Podmiot opodatkowania - jest to osoba, przedsiębiorstwo, organizacja podlegająca obowiązkowi podatkowemu - czynną stroną jest tu podatkobiorca (państwo, gmina) bierną natomiast podatnik.
2. Przedmiot podatku - jest to każda rzecz lub sytuacja której zaistnienie pociąga za sobą powstanie obowiązku podatkowego,
3. Podstawa opodatkowania - jest to przeważnie wartościowo określony ekwiwalent przedmiotu opodatkowania,
Technika podatkowa i jej elementy
4. Stawka podatkowa - będąca relacją kwoty podatku do podstawy opodatkowania. Występują dwa rodzaje stawek podatkowych:
5. • kwotowe - gdzie określony jest bezpośrednio wielkość podatku należnego do zapłacenia,
• procentowe - gdzie podatek stanowi określony procent podstawy opodatkowania. Do stawek procentowych zaliczamy :
stałe - kwotowe,
proporcjonalne - o liniowym i wprostproporcjnalnym stopniu wzrostu w stosunku do podstawy opodatkowania,
progresywne - o wzroście szybszym niż podstawa opodatkowania,
regresywne - o wzroście wolniejszym od podstawy opodatkowania,
degresywne - łączone stawki progresywne z proporcjonalnymi (najpierw progresywna potem proporcjonalna)

• Skala podatkowa - jest to odzwierciedlenie ilości stawek podatkowych w systemie - może być jedna stawka lub kilka. Obrazuje ona jaką stawkę należy stosować w przypadku poszczególnych podatników.
• Zwolnienia podatkowe - są to wyłączenia pewnej części podatników na określony czas z obowiązku zapłacenia podatku. Mogą być to zwolnienia podmiotowe - grup podatników lub przedmiotowe zależne od zaistnienia pewnych okoliczności zwalniające od zapłacenia części podatku,
• Ulgi podatkowe - jako częściowe ograniczenia ciężaru podatkowego. Z reguły mamy do czynienia z ulgami systemowymi dotyczącymi ogółu podatników - wbudowanymi na stałe w system podatkowy. Pełnią one zazwyczaj rolę stymulującą wobec podatników. Obok nich mogą występować ulgi indywidualne dostosowane do potrzeb i sytuacji poszczególnych podatników. Ulgi te z kolei są przyznawane uznaniowo na wniosek podatnika.

Ewolucja państwowości trwająca wiele wieków doprowadziła do aktualnego stanu rzeczy stwierdzającego, że państwo odpowiada za zaspokajanie potrzeb publicznych. Państwo nie posiada jednak żadnych autonomicznych „dochodów” i nie podejmuje działań, które mogłyby prowadzić do ich uzyskania. Państwo nie ponosi ryzyka gospodarczego, ani wysiłku prowadzenia działalności czy też świadczenia pracy. Jest to podmiot w pewnym sensie abstrakcyjny, z którym identyfikujemy wszystkie jednostki reprezentujące „władzę centralną, bądź lokalną”. Z samej natury i posiadanych uprawnień państwo powinno jednak być wyłączone z uczestnictwa w klasycznych rynkach konkurencyjnych. Uprawnienia władcze powodowałyby zakłócenie procesu konkurowania na rynku.

Podmioty funkcjonujące w gospodarce można podzielić najogólniej na trzy typy:
1. przedsiębiorstwa,
2. gospodarstwa domowe,
3. państwo.
Powiązania w oddziaływaniu na dochody poszczególnych typów podmiotów są dość jasne; np. zatrudnienie osób z poszczególnych gospodarstw domowych w przedsiębiorstwach, pobieranie podatków przez państwo zarówno od przedsiębiorstw, jak i od gospodarstw domowych, realizowanie zamówień publicznych przez przedsiębiorstwa itd. Gospodarstwa domowe są ostatecznym źródłem dochodów państwa, a jednocześnie beneficjentem działania państwa.

Popyt państwa na pieniądz może zostać zaspokojony na dwa sposoby:
- przymusowe sięganie do dochodów innych podmiotów,
- zaciąganie pożyczek.

Dochody publiczne – definitywne, czyli bezzwrotne, zasilanie finansowe władz publicznych. Źródłem są dochody innych podmiotów.

Wpływy publiczne a dochody
ê
Kredyty z banku centralnego i komercyjnych,
Pożyczki od rządów zagr. i banków zagr.
Wpływy ze sprzedaży bonów, obligacji skarbowych,
Wpłaty banku centralnego.
Rodzaje:
1. Daniny publiczne – podatek, akcyza, cło. Brak bezpośredniego świadczenia, korzyści w zamian za daninę.
2. Dochody z majątku i praw majątkowych – rezultat zaangażowania majątku (skarb państwa, majątek komunalny).
3. Pozostałe dochody – opłaty, składki na ubezpieczenie zdrowotne, społeczne, składki na fundusze publiczne (Fundusz Pracy, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych).
Podatek
Z punktu widzenia związku między ciężarem podatkowym a ponoszącym go podatnikiem rozróżnia się:
• podatki bezpośrednie,
• podatki pośrednie.
„Podatki bezpośrednie to takie podatki, w przypadku których istnieje precyzyjnie określona zależność między płaconym podatkiem, tzn. rodzajem podatku, jego wysokością, trybem płacenia, a podatnikiem. Typowymi przykładami podatków bezpośrednich są podatki dochodowe i podatki majątkowe.
Podatki pośrednie, co wynika z ich nazwy, obciążają podatnika w sposób niepozostający w ścisłym związku z jego sytuacją dochodową i majątkową. Jako takie są podatkami ukrytymi, a ciężary ponoszone przez podatnika są bardziej anonimowe. Klasycznymi podatkami pośrednimi są wszystkie podatki od sprzedaży (podatki przychodowe, akcyza). Wprawdzie w dużym przybliżeniu można określić, którzy podatnicy ponoszą ciężary pewnych podatków pośrednich, ale nie zmienia to natury tych podatków. Jest zrozumiałe, że podatek od luksusowych dóbr (akcyza) płacą podatnicy o wyższych dochodach i wyższym statusie majątkowym, ale już w przypadku powszechnego podatku od towarów i usług rozłożenie ciężarów tylko formalnie jest takie samo. W istocie ciężary takie są relatywnie wyższe przy zakupach towarów i usług dokonywanych przez grupy podatników o niższych dochodach.” (S. Owsiak)

Opłata – świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym i odpłatnym, ustalane jednostronnie i pobierane przez władze publiczne z tytułu określonych czynności urzędowych oraz usług jednostek sektora publicznego. (Świadczenie)

Cła – funkcje: fiskalna, protekcjonistyczna i cenotwórcza.
Funkcjonowanie ceł w wielu przejawach jest identyczne z funkcjonowaniem podatków. Jest to instrument fiskalny. Jego zakres i skutki są uzależnione od rodzaju prowadzonej polityki handlowej wobec zagranicy. Jest to sposób oddziaływania na działalność eksportowo-importową. Rola cła w funkcji protekcjonistycznej polega na ochronie gospodarki (rynku krajowego) przed towarami zagranicznymi. Cła odgrywają też istotna rolę w kształtowaniu cen na importowane oraz eksportowane towary. Cenotwórcza funkcja ceł jest zewnętrznym wyrazem ochrony rynku krajowego.
WYDATKI PUBLICZNE Są to wydatki ponoszone na realizację zadań publicznych dokonywane w celu zaspokajania potrzeb zbiorowych i indywidualnych ( o ile władza publiczna uzna, że zasługują one na całkowite lub częściowe finansowanie ze środków publicznych).
Teoria dóbr publicznych Samuelsona – niezbędne wydatki publiczne to takie, w rezultacie których powstają dobra publiczne lub dobra pożądane.
Dobra publiczne – nie mogłyby być efektywnie wytwarzane w ramach gospodarki prywatnej ani też rozdzielane za pomocą mechanizmu rynkowego ze względu na specyficzny charakter zaspokajanych przez nie potrzeb (przykład – obrona narodowa). Brak kosztów zmiennych. Mało czystych => analiza korzyści – kosztów oraz stopnia pilności.
Dobra pożądane – mogłyby być efektywnie wytwarzane przez gospodarkę prywatną i rozdzielane za pomocą mechanizmu rynkowego. Jednak korzyści z wytwarzania w ramach gospodarki publicznej i dostarczanie tych dóbr bezpłatnie lub za częściową odpłatnością są większe. (przykład – edukacja, opieka zdrowotna).

Cechy wydatków publicznych:
• Arbitralność podejmowania decyzji dotyczących struktury i poziomów wydatków publicznych,
• Kreują popyt,
• Ryzyko marnotrawstwa środków publicznych,
• Efekt wypychania (im wyższe wydatki sektora finansów publicznych, to mniej inwestuje w dane przedsięwzięcia sektor prywatny)
• Konieczność stosowania procedury przewidzianej ustawą o zamówieniach publicznych
KLASYFIKACJA:
• KRYTERIUM FUNKCJONALNE (według poszczególnych działów gospodarki)
• KRYTERIUM WYKORZYSTANIA PKB:

1. realne – zakup towarów, usług, inwestycje
2. transferowe:
 w ramach sektora FP (dotacja dla budżetu miasta Wrocławia, subwencje, fundusze celowe)
 spoza sektora FP (PKP – dotacje, subwencje)

• KRAJ I ZAGRANICA
1. krajowe
2. zagraniczne (obsługa długu zagranicznego)

• ZADANIA
1. bieżące
2. inwestycyjne

• KRYTERIUM ELASTYCZNOŚCI (możliwość oddziaływania władzy publicznej na wydatkowanie środków publicznych i kreowanie wzrostu)
1. sztywne
2. zmienne
PRAWO WAGNERA:
Prawo Wagnera – (Adolf Wagner) prawo stałego wzrostu wydatków publicznych ( w następstwie stałego wzrostu zapotrzebowania finansowego państwa i samorządu).
(dotyczy granicy wydatków)
O stałym wzroście zapotrzebowania finansowego władz rządowych i samorządowych w ramach zadań realizowanych, rozpoczynania nowych, wzrostu ich kosztów.
Dolna granica wydatków – która nie powoduje ożywienia GN
Górna granica, która powoduje załamanie sektora prywatnego z tytułu zbyt wysokich obciążeń podatkowych.

Od czego zależy wielkość wydatków publicznych w konkretnym miejscu i czasie?

• prowadzonej polityki gospodarczej ( w krajach prowadzących szeroką politykę interwencjonizmu państwowego wydatki publiczne mają szeroki zakres)
• sytuacji międzynarodowej ( wojny, napięcie międzynarodowe skutkują gwałtownym wzrostem wydatków publicznych)
• koniunktury ekonomicznej ( w okresach kryzysów recesji państwo wydatkuje więcej środków publicznych)
• postępu technicznego ( w okresie wielkich skoków technologicznych wydatki publiczne gwałtownie rosną)

PRZYCZYNY WZROSTU WYDATKÓW PUBLICZNYCH:

1) historyczne (zadłużanie się w latach poprzednich)
2) socjologiczne ( presja wyborców)
3) polityczna ( kadencyjność, polityka – doktryna )
WYDATKI PUBLICZNE OKREŚLONE W USTAWIE BUDŻETOWEJ:
Cechy:

• Są limitami i co do zasady nie mogą być przekraczane,
• Mogą być przeznaczone tylko na cele i w wysokościach ustalonych w ustawie budżetowej,
• Niektóre wydatki dokonywane są zgodnie z procedurami ustawy o zamówieniach publicznych,
• Powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów
• Gwarancja terminowej realizacji zadań przewidywanych na dany rok budżetowej,
• Umożliwia finansowanie zaciągniętych wcześniej zobowiązań finansowych ( poręczeń i gwarancji)
Przeznaczenie:

• wydatki realizowane przez podmioty sektora FP,
• subwencje ogólne dla JST
• dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej,
• dotacje dla podmiotów spoza sektora FP,
• dotacje wynikające z innych ustaw,
• wydatki na współfinansowanie przedsięwzięć realizowanych ze środków pieniężnych pochodzących z zagranicy nie podlegających zwrotowi

Klasyfikacja:

-> WYDATKI BIEŻĄCE:

• subwencje ogólne dla JST
• dotacje:

DOTACJE CELOWE – na finansowanie lub dofinansowanie zadań JST, jednostek nie zaliczanych do sektora FP, fundacji i stowarzyszeń oraz kosztów realizacji inwestycji

DOTACJE PODMIOTOWE- dofinansowanie działalności bieżącej ustawowo wskazanego pomiotu

DOTACJE PRZEDMIOTOWE – dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług kalkulowanych wg stawek jednostkowych

DOTACJE mające formę dopłat do oprocentowania kredytów bankowych

DOTACJE na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe nowo tworzonych zakładów

• wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane

• zakupy towarów i usług

• inne wydatki związane z funkcjonowaniem Jednostek budżetowych lub realizacją ich statutowych zadań

-> WYDATKI MAJĄTKOWE

• wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego,
• wydatki inwestycyjne PJB oraz dotacje obce na finansowanie lub dofinansowanie kosztów

-> WYDATKI NA OBSŁUGĘ DŁUGU SKARBU PAŃSTWA:

• oprocentowanie i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych
• oprocentowanie zaciągniętych kredytów i pożyczek
• wypłat związanych z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami, gwarancjami.

Pożyczki z budżetu państwa: mogą być udzielane w zakresie ustalonym w ustawie budżetowej. Udzielane są:

• dla JST w ramach postępowania naprawczego,
• na podstawie umów międzynarodowych,
• na podstawie ustaw innych niż ustawa budżetowa

WYKONYWANIE BUDŻETU

Wydatki z budżetu Państwa w trakcie wykonywania Budżetu:

A. PRZENOSZENIE PLANOWANYCH WYDATKÓW BUDŻETOWYCH:

• upoważnienie dysponentów części do dokonywania przesunięć między rozdziałami i paragrafami,
• zakaz zwiększania wydatków w jakiejkolwiek podziałce klasyfikacji o więcej niż 5% kwoty w niej zawartej,
• zakaz zwiększenia planowanych wydatków na wynagrodzenia

B. BLOKOWANIE WYDATKÓW

• niegospodarność
• opóźnienie w realizacji zadań

C. DYSPONOWANIE REZERWAMI

RODZAJE REZERW:

1) ogólna rezerwa budżetowa na wydatki nieprzewidziane – jej wysokość nie może przekroczyć 0,2% wydatków budżetu państwa
2) rezerwy celowe: MF do 5% wydatków
a) na wydatki, których szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany w okresie opracowywania budżetu,
3) na wydatki, których źródłem finansowania są środki
.a)i pochodzące ze źródeł zagranicznych (również nie podlegające zwrotowi )
a) gdy inne ustawy tak stanowią
12.Istota tworzenia, uchwalania i wykonywania budżetu jednostek samorządu terytorialnego – bardzo szczegółowo. Zadania RIO.

Finanse samorządu terytorialnego i jego prawo finansowe stanowią część (sektor, dziedzinę) finansów publicznych i publicznego systemu prawa finansowego.
Finanse samorządu terytorialnego to zasoby i środki pieniężne oraz operacje (procesy) finansowe polegające na gromadzeniu dochodów (przychodów) oraz dokonywaniu wydatków (rozchodów) przez jednostki samorządu terytorialnego.
System finansowy jednostek samorządu terytorialnego to zespół zasad i instytucji oraz instrumentów prawno-finansowych, służących zdecentralizowanemu, celowemu gospodarowaniu przez jednostki samorządu terytorialnemu zasobami i środkami finansowymi na podstawie obowiązującego prawa. Głównymi zasadami tego systemu są samodzielność i wzajemna niezależność systemu finansowego państwa i samorządu terytorialnego, samodzielność finansowa szczebli samorządowych oraz poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego oraz ich budżetów.

Przesłanki decentralizacji systemu finansów publicznych:
• Zasięg terytorialny świadczonych dóbr publicznych i społecznych,
• Zróżnicowanie przestrzenne,
• Efektywność zarządzania środkami publicznymi,
• Aktywność wspólnot lokalnych i regionalnych,
• Proces integracji europejskiej – decentralizacja zadań niesie konieczność decentralizowania dochodów i wydatków (poziom samorządowy),
• Nieracjonalność sektora publicznego w państwie wysoce scentralizowanym.

Konstrukcja samorządu terytorialnego w Polsce
W wyniku reformy wprowadzonej ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym oraz ustawą z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej w Rzeczpospolitej Polskiej został ukształtowany dualistyczny model ustroju administracji publicznej w terenie. Wyodrębniono dwa piony administracji terenowej: rządowy (zbudowany na zasadzie centralizmu i oparty na zawodowym aparacie urzędniczym) oraz samorządowy (ukształtowany na zasadzie decentralizacji). Gmina, będąca jednocześnie jednostką samorządu terytorialnego, stała się jednostką zasadniczego podziału terytorialnego stopnia podstawowego, województwo natomiast – jednostką zasadniczego podziału terytorialnego dla wykonywania zadań administracji rządowej i nie uzyskało statusu samorządowego.
Zgodnie z postulatem decentralizacji, samorząd terytorialny, jako podstawowa i najpełniejsza forma decentralizacji administracji, powoływany jest do wykonywania zadań publicznych w sposób samodzielny. W związku z tym należy wydzielić z administracji niezależną od rządu, sferę lokalną i regionalną, podporządkować ją samorządowi terytorialnemu i przyznać jej prymat kompetencyjny. Przy rozłożeniu zadań między szczeblem centralnym i niższymi, nie następuje hierarchiczne podporządkowanie organów, ani w zakresie osobowym, ani rzeczowym. Jednocześnie organy szczebli niższych korzystają z ustanowionej prawem samodzielności i niezależności, podlegając jedynie nadzorowi sprawowanemu według kryterium legalności. Z kolei postulat decentralizacji nakazuje w obrębie ograniczonej sfery podlegającej administracji rządowej wyposażyć w możliwie szerokie uprawnienia lokalne i regionalne agendy rządowe.

Podstawowe przepisy konstytucyjne dotyczące samorządu terytorialnego zostały zamieszczone w rozdziale I. W art. 16 ustrojodawca definiuje na poziomie konstytucyjnym wspólnotę samorządową. Tworzy ją „ogół mieszkańców” określonej jednostki podziału terytorialnego państwa, a zatem także cudzoziemcy i bezpaństwowcy, nie zaś jedynie obywatele polscy. Wspólnota samorządowa powstaje z mocy samego prawa. Przynależność do wspólnoty samorządowej nie jest równoznaczna z prawem wyborczym. Prawo wybierania ustawodawca bowiem przyznaje w ustawie z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, wyłącznie obywatelowi polskiemu, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 18 lat i stale zamieszkuje na obszarze działania danej jednostki samorządu terytorialnego, o ile nie został pozbawiony praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym i praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu, ani też nie został ubezwłasnowolniony prawomocnym orzeczeniem sądowym.

Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina, przysługuje jej domniemanie kompetencji wobec tworzonego powiatu i województwa. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego. Konstytucja przyznaje jednostkom samorządu terytorialnego osobowość prawną. Jednostka taka jest odrębnym podmiotem prawa zarówno w sferze prawa cywilnego (prawa własności i innych praw majątkowych) jak i w sferze prawa publicznego. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej, realizowanej, w zależności od naruszenia granic samodzielności, zarówno przez sądy powszechne, jak i sądy administracyjne. Wśród zadań publicznych wyróżnia się zadania własne i zlecone. Jako zadania własne jednostka samorządu terytorialnego wykonuje zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej. Kompetencje przekazane samorządowi terytorialnemu powinny być rozdzielone między trzy szczeble samorządu: gminę, powiat, województwo, zgodnie z zasadą pomocniczości, co oznacza przekazanie kompetencji i zadań tej społeczności lokalnej lub regionalnej, która jest w stanie udźwignąć rozwiązanie problemu. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Działalność samorządu terytorialnego jest poddana nadzorowi z punktu widzenia legalności. Organami nadzoru nad działalnością jednostek są: Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, w zakresie spraw finansowych – regionalne izby obrachunkowe. Konstytucja przyznaje jednostkom samorządu terytorialnego (nie zaś ich organom) prawo zrzeszania się.
Podstawowymi aktami prawnymi dotyczącymi ustroju jednostek samorządu terytorialnego są: ustawa o samorządzie terytorialnym, ustawa o samorządzie powiatowym oraz ustawa o samorządzie województwa.
Przyjęte w regulacjach ustawowych rozwiązania nie naruszają statusu gminy, jako jednostki podstawowej samorządu terytorialnego. Nowy ustrój samorządowy nie jest hierarchiczny. Struktury samorządowe mają się uzupełniać, a nie nakładać. Ani samorząd powiatowy, ani wojewódzki nie będą sprawować nadzoru nad samorządem gminnym. Do gminy należy to wszystko, co nie zostało wyraźnie zastrzeżone dla innych organów.

GMINA
Gmina jest prawnie zorganizowanym terytorialnym związkiem osób określonym w ustawie jako wspólnota samorządowa. Ma odrębną od państwa osobowość prawną. Zasady i tryb przeprowadzania konsultacji z mieszkańcami gminy określa uchwała rady gminy. Gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, na zasadach określonych przez ustawy, korzystając z samodzielności chronionej na drodze sądowej. Państwo nie może, poza wypadkami określonymi w przepisach ustawowych, wkraczać w sferę jej działalności. Zadaniem gminy jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej. Gmina w wykonywaniu tychże zadań na swoim terenie jest suwerenna, a jej uprawnienia w tym zakresie mogą być ograniczone tylko przepisami ustaw. Poza sferą użyteczności publicznej gmina może tworzyć spółki prawa handlowego i przystępować do nich również wówczas, jeżeli zbycie składnika mienia komunalnego mogącego stanowić wkład niepieniężny gminy do spółki. Jednostki samorządu terytorialnego mogą sobie wzajemnie udzielać pomocy, w tym pomocy finansowej, w przypadku zaistnienia klęski żywiołowej, nadzwyczajnego zagrożenia środowiska, katastrof lub innych zdarzeń losowych.
Referendum gminne jest najwyższym organem stanowiącym gminy. Przedmiotem referendum gminnego może być każda sprawa ważna dla gminy, której załatwienie leży w kompetencjach jej organów.
Organami gminy są: rada gminy oraz zarząd gminy. Rada gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym we wszystkich sprawach gminy, z wyjątkiem spraw zastrzeżonych do obligatoryjnego referendum. Uchwały rady gminy mogą być skierowane do wszystkich podmiotów na terenie gminy lub tylko do organów gminy.

POWIAT

Przez powiat należy rozumieć lokalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Mieszkańcy powiatu tworzą z mocy prawa lokalną wspólnotę samorządową. Wszystkim mieszkańcom z tytułu zamieszkania na terenie określonego powiatu przysługują takie same prawa i obowiązki. Powiat ma odrębną od państwa i gmin osobowość prawną. Powiaty tworzy, łączy, dzieli i znosi Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. Powiat, jako jednostka zasadniczego podziału terytorialnego, obejmować ma całe obszary graniczących za sobą gmin albo cały obszar miasta na prawach powiatu. Powiaty mają być tworzone jedynie na obszarach gmin wiejskich i mniejszych miast.
Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, co oznacza, że staje się odrębnym od państwa podmiotem. Większość zadań powiatowych ma charakter zadań własnych. Ustawodawca określa 22 dziedziny, w których powiat wykonuje w ramach ustaw zadania publiczne o charakterze ponadgminnym. Są to zadania w zakresie: edukacji publicznej, promocji i ochrony zdrowia, pomocy społecznej, polityki prorodzinnej, wspierania osób niepełnosprawnych, transportu i dróg publicznych, kultury i ochrony dóbr kultury, kultury fizycznej i turystyki, geodezji, kartografii i katastru, gospodarki nieruchomościami, zagospodarowania przestrzennego i nadzoru budowlanego, gospodarki wodnej, ochrony środowiska i przyrody, rolnictwa, leśnictwa, i rybactwa śródlądowego, porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, ochrony praw konsumenta, utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, obronności, promocji powiatu, współpracy z organizacjami pozarządowymi.
Mieszkańcy powiatu podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory i referendum powiatowe) lub za pośrednictwem organów powiatu. Organami powiatu są: rada powiatu i zarząd powiatu. Rada powiatu jest organem kolegialnym. Składa się z radnych tworzących ten organ powiatu na zasadach równości każdego z nich. Wybory do rad powiatu są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Liczba radnych uzależniona jest od liczby mieszkańców powiatu, nie może jednak przekraczać 60 radnych.

SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA

Mieszkańcy województwa tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotę samorządową. Województwo jako element ustroju terytorialnego państwa oznacza zarówno jednostkę samorządu terytorialnego jak i największą jednostkę zasadniczego podziału terytorialnego kraju do wykonywania administracji publicznej. Zasadniczym celem nowego województwa jest kreowanie rozwoju regionu oraz wykonywanie usług publicznych o charakterze i zasięgu regionalnym. W celu wykonania zadań województwo tworzy wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne i może zawierać umowy z innymi podmiotami. Samorząd województwa prowadzi politykę rozwoju województwa (kreowanie rynku pracy, utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej, pozyskiwanie środków finansowych itd.). Samorząd województwa określa strategię rozwoju województwa. Województwo jako osoba prawna działa poprzez swoje organy. Organami samorządu województwa są sejmik województwa oraz zarząd województwa.
Aktualny podział terytorialny obciążony jest licznymi wadami. Analiza stanu i struktury administracji publicznej od dłuższego czasu wskazuje na konieczność przeprowadzenia istotnych zmian w zakresie kompetencji, struktury organów i sposobu ich funkcjonowania. Niezbędna staje się kontynuacja reformy samorządowej zapoczątkowanej w 1990 r. umożliwiająca: dalszą decentralizację zarządzania sprawami publicznymi; rozbudowę mechanizmów społeczeństwa obywatelskiego, demokracji i społecznej kontroli działania administracji; większą efektywność instytucji świadczących usługi publiczne zarówno w skali ogólnokrajowej, jak i lokalnej; wzrost racjonalności wydatków publicznych oraz przebudowę systemu kompetencyjnego administracji publicznej i poprawę przepływu informacji; wykreowanie instrumentów prowadzenia polityki regionalnej; usprawnienie mechanizmów funkcjonowania rządu, modernizację rządowej administracji centralnej i terenowej; możliwość naturalnego awansu elit politycznych (od gminy, przez powiat i województwo do skali całego kraju); a także przystosowanie organizacji terytorialnej kraju do standardów Unii Europejskiej.

Reforma administracji publicznej była warunkiem koniecznym dalszych reform społecznych i gospodarczych w Polsce. Istota reformy samorządowej polega na decentralizacji, czyli przekazaniu samorządowi gminnemu, powiatowemu i wojewódzkiemu zadań, obowiązków i uprawnień administracyjnych rządu oraz administracji centralnej i związanych z nimi środków finansowych. Celem reformy było przystosowanie struktur samorządu do standardów Unii Europejskiej.


Gmina Powiat Województwo
Zadania danego poziomu samorządowego • Ład przestrzenny, gospodarka terenami, ochrona środowiska,
• Gminne drogi, ulice, mosty, place oraz organizacja ruchu drogowego,
• Wodociągi, zaopatrzenie w wodę, kanalizacja, usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, utrzymywanie czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk, zaopatrzenie w energię elektryczną i cieplną,
• Lokalny transport zbiorowy,
• Ochrona zdrowia i pomocy społecznej,
• Komunalne budownictwo mieszkaniowe,
• Oświata – szkoły podstawowe, ponadpodstawowe, przedszkola, inne placówki oświatowo-wychowawcze,
• Kultura – w tym biblioteki, placówki rekreacyjne i sportowe,
• Zieleń komunalna, zadrzewienie, targowiska, hale targowe,
• Cmentarze komunalne,
• Porządek publiczny, ochrona przeciwpożarowa,
• Utrzymanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych. • Inicjowanie i finansowanie prac interwencyjnych, robót publicznych i szkoleń,
• Inicjowanie tworzenia dodatkowych miejsc pracy, udzielanie pomocy bezrobotnym w podejmowaniu działalności na własny rachunek,
• Udzielanie pomocy bezrobotnym i innym osobom poszukującym pracy,
• Współdziałanie z powiatowymi radami zatrudnienia w sprawach dotyczących ograniczania bezrobocia, a zwłaszcza rozdziału i wykorzystania środków z Funduszu Pracy oraz Państwowego Funduszu rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. • Pobudzanie aktywności gospodarczej,
• Podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,
• Zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego z uwzględnieniem potrzeb przyszłych pokoleń,
• Kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.

13.Dochody budżetów jednostek samorządu terytorialnego – bardzo szczegółowo
Klasyfikacja podatków
I. wg kryterium przedmiotu opodatkowania
-dochodowe
-konsumpcyjne (od wydatków)
-majątkowe
-przychodowe

II. wg kryterium stosunku przedmiotu opodatkowania do źródła podatku
-bezpośrednie
-pośrednie

III. wg władztwa podatkowego
-rządowe (centralne)
-samorządowe
-wspólne


Funkcje podatków
1. funkcja fiskalna- jako funkcja podstawowa, gdyż najważniejszą przyczyną dla której państwo przymusowo pobiera daniny, jest konieczność sfinansowania jego zadań; zastosowany w państwie system podatkowy powinien być zatem wydajny i gwarantować pewne i równomierne wpływy;
2. funkcja społeczna- administracja państwowa dobierając instrumenty podatkowe, musi analizować skutki ich zastosowania w odniesieniu do poszczególnych podmiotów; korygowanie za pomocą podatków pierwotnego podziału dochodów (wynika to przede wszystkim z solidarności społecznej);
3. funkcja stymulacyjna- polega na dobraniu i zastosowaniu w danym systemie podatkowym takich instrumentów, które będą korzystnie wpływały na rozwój gospodarki; są one sprawdzonym i skutecznym instrumentem realizacji polityki gospodarczej;
4. funkcja informacyjna- administracja państwowa dzięki wpływom podatkowym, dysponuje dodatkowa wiedzą o kondycji gospodarczej podmiotów, o występujących zatorach płatniczych, o skutkach stosowanych instrumentów podatkowych, takich jak ulgi i zwolnienia; informacje, które grupy społeczne i dochodowe ponoszą największe ciężary z tytułu realizacji funkcji państwa, pozwoli to zrealizować cele fiskalne i pozwoli wyeliminować napięcia społeczne;
5. funkcja redystrybucyjna („janosikowanie”)
USTAWA z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego
(Dz. U. z dnia 29 listopada 2003 r.)
Art. 3. 1. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są:
1) dochody własne;
2) subwencja ogólna;
3) dotacje celowe z budżetu państwa.
2. W rozumieniu ustawy dochodami własnymi jednostek samorządu terytorialnego są również udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz z podatku dochodowego od osób prawnych.
Art. 4. 1. Źródłami dochodów własnych gminy są:
1) wpływy z podatków:
a) od nieruchomości,
b) rolnego,
c) leśnego,
d) od środków transportowych,
e) dochodowego od osób fizycznych, opłacanego w formie karty podatkowej,
f) od posiadania psów,
g) od spadków i darowizn,
h) od czynności cywilnoprawnych;

2) wpływy z opłat:
a) skarbowej,
b) targowej,
c) miejscowej,
d) administracyjnej,
e) eksploatacyjnej - w części określonej w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96, z późn. zm.3)),
f) innych stanowiących dochody gminy, uiszczanych na podstawie odrębnych przepisów;

3) dochody uzyskiwane przez gminne jednostki budżetowe gminy oraz wpłaty od gminnych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych gminnych jednostek budżetowych;
4) dochody z majątku gminy;
5) spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy;
6) dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;
7) 5,0 % dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
8) odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
9) odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody gminy;
10) odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych gminy, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
11) dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego;
12) inne dochody należne gminie na podstawie odrębnych przepisów.
2. Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze gminy wynosi 39,34 %, z zastrzeżeniem art. 89.
3. Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze gminy, wynosi 6,71 %.

Art. 5. 1. Źródłami dochodów własnych powiatu są:
1) wpływy z opłat stanowiących dochody powiatu, uiszczanych na podstawie odrębnych przepisów;
2) dochody uzyskiwane przez powiatowe jednostki budżetowe powiatu oraz wpłaty od powiatowych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych powiatowych jednostek budżetowych;
3) dochody z majątku powiatu;
4) spadki, zapisy i darowizny na rzecz powiatu;
5) dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;
6) 5,0 % dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
7) odsetki od pożyczek udzielanych przez powiat, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
8) odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody powiatu;
9) odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych powiatu, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
10) dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego;
11) inne dochody należne powiatowi na podstawie odrębnych przepisów.
2. Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze powiatu wynosi 10,25 %.
3. Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze powiatu, wynosi 1,40 %.

Art. 6. 1. Źródłami dochodów własnych województwa są:
1) dochody uzyskiwane przez wojewódzkie jednostki budżetowe oraz wpłaty od wojewódzkich zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych wojewódzkich jednostek budżetowych;
2) dochody z majątku województwa;
3) spadki, zapisy i darowizny na rzecz województwa;
4) dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;
5) 5,0 % dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
6) odsetki od pożyczek udzielanych przez województwo, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
7) odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody województwa;
8) odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych województwa, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
9) dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego;
10) inne dochody należne województwu na podstawie odrębnych przepisów.
2. Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze województwa wynosi 1,60 %.
3. Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze województwa, wynosi 15,90 %.

Art. 7. 1. Subwencja ogólna składa się z części:
1) dla gmin:
a) wyrównawczej,
b) równoważącej;
2) dla powiatów:
a) wyrównawczej,
b) równoważącej;
3) dla województw:
a) wyrównawczej,
b) regionalnej;
4) oświatowej - dla gmin, powiatów i województw.

2. Jednostki samorządu terytorialnego dokonują, na zasadach określonych w ustawie, wpłat do budżetu państwa.
3. O przeznaczeniu środków otrzymanych z tytułu subwencji ogólnej decyduje organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego.

Art. 8. 1. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego mogą być dotacje celowe z budżetu państwa na:
1) zadania z zakresu administracji rządowej oraz na inne zadania zlecone ustawami;
2) zadania realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego na mocy porozumień zawartych z organami administracji rządowej;
3) usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego, skutków powodzi i osuwisk ziemnych oraz skutków innych klęsk żywiołowych;
4) finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych;
5) realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych.
2. Dochodami powiatu są dotacje celowe z budżetu państwa na realizację zadań straży i inspekcji, o których mowa w ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592, z późn. zm.4)).
3. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego mogą być środki z funduszy celowych, pozyskiwane na podstawie odrębnych przepisów.
GMINA

Dochody własne stanowią szczególny rodzaj dochodów jednostek samorządu terytorialnego, gdyż przesądzają o rzeczywistych możliwościach finansowych i ekonomicznej samodzielności władz samorządowych. Z ekonomicznego punktu widzenia dochody własne gmin dzielą się na:
1. dochody podatkowe gmin
2. dochody z opłat
3. dochody z majątku gminy ( z dzierżawy, najmu, wpłat od gminnych jednostek budżetowych, wpłat od gminnych zakładów budżetowych).

Dochody podatkowe gmin mają podstawowe znaczenie w strukturze dochodów własnych gmin. Są to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenia pieniężne na rzecz gmin, które wynikają z ustawy. Można je podzielić na:
 podatki samorządowe
a) podatki lokalne, regulowane ustawą o podatkach i opłatach lokalnych
b) pozostałe podatki samorządowe, regulowane odrębnymi ustawami
 udziały gmin w podatku dochodowym od osób fizycznych oraz w podatku dochodowym od osób prawnych
Podatki lokalne regulowane ustawą o podatkach i opłatach lokalnych. Wyróżniamy wśród nich:
1.podatek od nieruchomości
2.podatek od środków transportu
3.podatek od posiadania psów

Podatki samorządowe regulowane innymi ustawami niż ustawa o podatkach i opłatach lokalnych:
1. Podatek rolny (Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym)
Przedmiot opodatkowania
Opodatkowaniu podatkiem rolnym podlegają grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza.
2. Podatek leśny (Ustawa z dnia 30 października 2002r. o podatku leśnym)
Opodatkowaniu podatkiem leśnym podlegają określone w ustawie lasy (w rozumieniu ewidencji gruntów i budynków), z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna.
3. Zryczałtowany podatek dochodowy w formie karty podatkowej
Jest źródłem dochodów podstawowych gminy, przy którym organy gminy nie mają możliwości kształtowania niektórych elementów konstrukcji finansowo-prawnej tego podatku. Podatnicy prowadzący działalność opodatkowaną w ten sposób są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy.
Podatnicy to np. osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, osoby prowadzące działalność gospodarczą taką jak : rzemiosło i usługi, handel detaliczny artykułami spożywczymi i nieżywnościowymi, gastronomia, transport- usługi, opieka nad dziećmi i osobami chorymi oraz usługi edukacyjne.
Wysokość tego podatku ustala się według miesięcznych stawek, na których wysokość maja wpływ: rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej, liczba zatrudnionych pracowników i liczba mieszkańców miejscowości , w której prowadzona jest działalność.
4. Podatek od spadków i darowizn (Ustawa z dnia 28 lipca 1983r. o podatku od spadków i darowizn)
Jest podatkiem majątkowym i obciąża przyrost majątku osiągnięty w sposób nieodpłatny. Jest on pobierany przez urzędy skarbowe i stanowi dochody budżetu gmin.
5. Podatek od czynności cywilnoprawnych.
Jest on źródłem dochodów budżetów gmin od stycznia 2001r. Obowiązek jego zapłaty ciąży na wszystkich będących stronami czynności cywilnoprawnych. Czynnościami podlegającymi opodatkowaniu są np.: umowy sprzedaży, umowy pożyczki, umowy poręczenia, umowy darowizny, ustanowienie hipoteki, umowy spółki, orzeczenia sądów.
Stawki podatku są zróżnicowane (od 1% do 2% lub też kwotowo) i zależą od przedmiotu opodatkowania, którym jest wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnej określana na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości
Kolejnym źródłem dochodów podatkowych gmin jest udział w podatku dochodowym od osób fizycznych. W tym przypadku gminy nie mają kompetencji w zakresie stosowania zwolnień, ulg, umorzeń i odroczeń.
Udziały gmin w podatku dochodowym od osób prawnych. Konstrukcja tego dochodu jest podobna do udziałów gmin w podatku dochodowym od osób fizycznych i zależy od wielkości wpłat podatku dochodowego, jakie podmioty zlokalizowane na obszarze gminy wnoszą do budżetu państwa w każdym kolejnym roku budżetowym.

DOCHODY Z OPŁAT
Stanowią grupę dochodów własnych gmin. W ramach dochodów gmin z opłat mających charakter publicznoprawny wyróżnia się opłaty regulowane ustawą o podatkach i opłatach lokalnych oraz opłaty regulowane odrębnymi ustawami.

A. Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych reguluje trzy rodzaje opłat: targowa, miejscową i administracyjna.
Opłata targowa.
Jest pobierana od osób fizycznych, prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, dokonujących sprzedaży na targowiskach. Pobierana jest niezależnie od należności pobieranych za korzystanie z urządzeń targowych i za inne usługi świadczone przez prowadzącego targowisko. Górną jej granicę ustala się ustawowo, a szczegółową jej konstrukcją zajmuje się rada gminy.
Opłata miejscowa.
Opłata miejscowa jest pobierana od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach wypoczynkowych, zdrowotnych, szkoleniowych lub turystycznych, w miejscowościach posiadających korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe oraz warunki umożliwiające pobyt osób w tych celach - za każdy dzień pobytu w takich miejscowościach.
Opłata administracyjna.
Rada gminy może wprowadzać opłatę administracyjną za czynności urzędowe wykonywane przez organy gminy, wójta (burmistrza, prezydenta miasta), jeżeli czynności te nie są objęte przepisami o opłacie skarbowej.
Opłata skarbowa (ustawa o opłacie skarbowej z dnia 9 września 2000r.)
Opłacie skarbowej podlegają:
1)w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej:
a)podania (żądania, wnioski, odwołania, zażalenia) i załączniki do podań,
b)czynności urzędowe dokonywane na podstawie zgłoszenia lub na wniosek zainteresowanego,
c)zaświadczenia wydawane na wniosek zainteresowanego,
d)zezwolenia (pozwolenia, koncesje) wydawane na wniosek zainteresowanego,
2)następujące dokumenty:
a)stwierdzające ustanowienie pełnomocnika oraz ich odpisy (wypisy),
b)weksle,
c)dokumenty zawierające oświadczenie woli poręczyciela.
Opłata eksploatacyjna
Stanowi jedno ze źródeł dochodów własnych gmin, na których terenie eksploatuje się złoża kopalin. Konstrukcję tej oraz innych opłat określają: ustawa z dnia 4 lutego 1994r.- prawo geologiczne i górnicze oraz rozporządzenie Rady Ministrów z 23 sierpnia 1994r. W sprawie opłat za działalność prowadzoną na podstawie przepisów prawa geologicznego i górniczego.
Opłata adiacencka.
Wnoszona jest, zgodnie z ustawą z 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami, przez właścicieli i użytkowników wieczystych nieruchomości gruntowych przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową wskutek wzrostu wartości tych nieruchomości, będącego wynikiem wbudowania urządzeń infrastruktury technicznej z udziałem środków Skarbu Państwa lub gminy.
Zarząd gminy ma możliwość ustalić tą opłatę, każdorazowo po urządzeniu lub modernizacji drogi albo po stworzeniu warunków umożliwiających podłączenie nieruchomości do poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej.
DOCHODY Z MAJĄTKU
Samorządy lokalne mają na nie największy wpływ. Ustalają rodzaj i wysokość tych dochodów. Do dochodów z majątku gminy zaliczyć można : dochodu z tytułu najmu, dzierżawy i leasingu budynku, gruntu lub innych rzeczy lub praw będących własnością gminy. Również źródłem dochodów z majątku gminy są wpływy, do których zalicza się:
Opłaty z tytułu oddania gruntu stanowiącego własność gminy w użytkowanie wieczyste.
Opłaty z tytułu oddania gruntu stanowiącego własność gminy w zarząd.
Opłaty za niezabudowanie bądź niezagospodarownie gruntów w określonym terminie


12.Pojęcie zamówienia publicznego.
2. Zasady udzielania zamówień publicznych.
3. Postępowanie o udzielenie zamówienia.
4. Umowy