Pojęcia dotyczące dochodów budżetowych.

Źródła prawa z zakresu finansów:
Art. 217 Konstytucji – nakładanie podatków odbywa się tylko i wyłącznie w drodze ustawy
Poszczególne ustawy podatkowe:
Ustawa o podatku od osób fizycznych,
Ustawa o podatku od osób prawnych,
Ustawa o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym,
Ustawa o podatku od czynności cywilno – prawnych,
Ustawa o podatku od spadków i darowizn,
Ustawa o podatku o opłacie skarbowej,
Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych,
Ustawa o podatku rolnym,
Ustawa o podatku leśnym,
Ustawa o podatku od gier

System dochodów narodowych jest częścią prawa finansowego.

Podatek – Ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa Dz. U. 137 poz. 926 z późniejszymi zmianami.
Dz. U. 137 poz. 1302 – zmiana z 2003r.

Ordynacja podatkowa art.6 - podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.

Ustawy podatkowe – to wszystkie ustawy które dotyczą podatków, opłat oraz niepodatkowych należności publicznych określające podmiot, przedmiot opodatkowania, stawki podatkowe oraz regulacje prawa i obowiązki organów podatkowych, podatnika, płatnika i inkasentów, a także ich następców prawnych oraz osób trzecich.

Cechy podatku:
publiczno – prawna – określona w ustawie,
nieodpłatność podatku – polega na tym, że podmiotowi, który go uiścił nie służy świadczenie wzajemne ze strony państwa,
przymusowość – nie jest świadczeniem dobrowolnym, występuje obowiązek uiszczenia podatku i ewentualnego wyegzekwowania podatku przez organ egzekucyjny,
bezzwrotność – uiszczony podatek nie może być zwrócony,
pieniężny charakter – wyrażony w pieniądzu,

Ma być świadczony na rzecz określonego związku publiczno – prawnego – skarbu państwa, gminy, powiatu, województwa.

18.10.2003 r.
Finanse publiczne – jest to całokształt zjawisk ekonomiczno prawnych i socjopolitycznych związanych z publicznymi zasobami finansowymi oraz operacjami tymi zasobami (czyli pobieranie dochodów i dokonywaniem wydatków – przychodów, rozchodów a także zjawiska tym procesom towarzyszące 9planowanie, sprawozdawczość, kontrola, stanowienie i stosowanie prawa itp.).

Określenie publiczne używa się w dwojakim znaczeniu:
1. oparte na własności publicznej w sensie cywilnym (publiczna państwowa albo samorządowa). Publiczne są także przedsiębiorstwa państwowe, banki państwowe, spółki państwowe, przedsiębiorstwa, banki, spółki lokalne i samorządowe.
2. związany z działalnością podmiotów publiczno – prawnych których immanentną cechą jest władztwo publiczne.
Z podmiotowości publicznoprawnej korzystają 3 rodzaje podmiotów:
1. państwo, jako podmiotowi władcy.
2. samorządy terytorialne.
3. zakłady publicznoprawne – podmioty związane z państwem lub samorządem terytorialnym, które dysponują władztwem publicznym.
W naszym systemie: państwowe szkoły wyższe, Państwowa Akademia Nauk, samodzielne publiczne ZOZ-y, państwowe i samorządowe instytucje kultury. Te podmioty zaliczamy także do sektora państwowego.
Natomiast nie należą do finansów publicznych finanse wymienionych wcześniej banków, spółek, dlatego, że tak podpowiada logika oraz tak stanowią przepisy prawa.
W krajach demokratycznych z gospodarką rynkową działalność państwa jako podmiotu publicznego oraz państwa jako właściciela środków produkcji jest wyraźnie rozdzielona.
Celem działalności państwa jako podmiotu publicznego jest maksymalne zaspokajanie potrzeb społecznych, zaś celem działalności przedsiębiorstw, banków, spółek jest maksymalizacja zysków. W związku z tym państwowe podmioty gospodarcze, a także komunalne obecnie działają na takich samych zasadach jak przedsiębiorstwa prywatne podlegając regułom konkurencji, upadłości.
Z tych właśnie względów nie są zaliczane do sektora państwowego, a ich finanse nie są zaliczane do sektora finansów publicznych.
Najprościej finanse publiczne definiuje się jako finanse podmiotów publicznych.

Finanse publiczne, a finanse niepubliczne.

Finanse jako takie w państwie dzielą się na 2 zasadnicze ketegorie.

Finanse państwa – budżet państwa i kilkanaście celowych funduszy.
Finanse prywatne – zasoby przedsiębiorców (ok. 2 ml), finanse rodzinne.

Podstawowe relacje pomiędzy finansami publicznymi i niepublicznymi:
Wielkość finansów publicznych waha się w zależności od kraju od 30 – 60 % PKB, a pozostała część to finanse niepubliczne.
W ostatnich latach w Polsce udział finansów publicznych spadł do nieco ponad 40 % przy wskaźniku 50 % na początku lat 90 – tych.
Większość operacji finansowych w zakresie finansów publicznych cechuje przymusowość związana z władczym i publicznym charakterem podmiotów ich dokonujących. Większość dochodów publicznych ma przymusowy charakter (podatki). Wydatki publiczne zaś z reguły także muszą być ponoszone w celu realizacji zadań publicznych. W przeciwieństwie do tego zarówno dochody jak i podatki w ramach finansów niepublicznych mają z reguły charakter dobrowolny.
Operacje finansowe w sektorze finansów publicznych mają na celu optymalne zaspokajanie potrzeb publicznych, z kolej podstawowym celem operacji w sektorze niepublicznym jest osiąganie i maksymalizacja zysku.
Finanse publiczne służą potrzebom publicznym, finanse niepubliczne zaś głównie zaspokajaniu potrzeb indywidualnych.
Organizacja finansów publicznych polega z reguły na koncentracji ogromnych funduszy przez stosunkowo niewielką liczbę podmiotów, natomiast finanse niepubliczne rozproszone są na ogromną liczbę.
Zarządzanie całością finansów publicznych jest bardziej scentralizowane i skoordynowane niż całkowicie zindywidualizowane zarządzanie finansami niepublicznymi.
Mimo często mniejszego zakresu finansów publicznych niż finansów niepublicznych w państwie ich rola w utrzymaniu globalnej równowagi finansowej i wpływ na procesy społeczne i gospodarcze są nieporównywalnie większe niż finansów niepublicznych, wiąże się to ze specyfiką finansów publicznych wyrażoną w punktach 2 - 6.

Z przedstawionych wyżej powodów finanse publiczne podlegają specyficznym nieznanym finansom niepublicznym rygorom jawności planowania, ewidencji, sprawozdawczości i kontroli, zaś procesy podejmowania decyzji w ich zakresie są poddane szczególnym zasadom i procedurom. Czynniki te pogłębiają specyfikę finansów publicznych wobec finansów niepublicznych i czynią zasadnym ich wyodrębnienie w oddzielną jednorodną i specyficzną kategorię.