Wybrane zagadnienia z filozofii

Wybrane zagadnienia z filozofii

Działy filozofii:
1. Ontologia lub metafizyka (zamiennie)
a) Ontologia- pochodzi od nazwy „byt” (wszystko, co istnieje), pytania ontologii: -Co jest podstawową rzeczą, składnikiem świata? Odp. Istniej podstawowy byt?
-Co jest pierwsze fundamentalne? (Byt podstawowy)- ogień, woda, powietrze + schemat bytów ( np. wzory matematyczne)
b) metafizyka- nazwa pochodzi od księgarza Arystotelesa

ARCHE
FIZI – jak się świat pokazuje( ujawnia)

• Kartezjusz – cogito ergo sum(dwa byty- oddzielne, zupełnie niezależne)
• Werklei- istnieje tylko wersja myśląca
• Heger- wyciągnął z myśli Kartezjusza, że istnieje materia i myśl. My materii nie spostrzegamy, jeśli jej nie zobaczymy.
JA  NIE JA

JA

Ja spoglądam na los, no i istnieje świat i ja razem z nim.
• Leibniza- wymyślił, że świat składa się z atomów. Jego teoria pasuje do fizyki. Wiódł spory z Niutonem
• Platon – to, co istnieje to idee i wzory. Reszta to odbicie, np. Matrix. To, co naprawdę istnieje, to naprawdę nie istnieje. Istnieje to, co jest poza tym. Tamten świat jest bogaty i piękniejszy ( świat czerwonych sukien)
2. Epistemologia (pytania)
- Jak poznajemy, że coś istnieje?
- Jak poznajemy prawdę?
- Jak dochodzi do poznania, co jest podstawą?
Odp. Zmysły, uczucia, mistycy.
- Jak poznajemy świat?
Odp. Przez empiryzm i racjonalizm.
• Mistycy- świat poznają uczuciem.
• Kant- próbował przez racjonalizm i zmysły, umysł. Mamy w nim: czas, przestrzeń, dane empiryzmu, które wkładamy od razu do foremek mózgu (zmysły, myśli, itp.)
„Moim światem jest to, co mogę nazwać”
3.Etyka
Pytania etyki:
- Co to jest dobro?
- Jaka jest jego natura?
- Czy ludzie dążą do dobra, czy do szczęścia?
Pytana o czyny:
- Czy zło jest wynikiem popędów?
- Czy ludzie mają wolną wolę?
- Czy jesteśmy automatami?
- Wolność?- Podejmowanie decyzji
To jest przykład myślenia determicznego.

4. Filozofia matematyki.
Filozofia nauk przyrodniczo- fizycznych.

5. Historiografia, czyli filozofia historii.
- Czy dzieje maja sens?
- Czy władza i umieranie mają jakąś puentę?


Temat: „Historia filozofii starożytnej” Gioveni Reale

1. Ontologia
- światło
- ciemność
- świat prawdziwy
- słońce ( idea dobra- prawda, dobro, piękno)

EIKASJA- zmysłowy ogląd, DOXA – mniemanie, świat
poznanie empiryczne rzeczy fizycznych
PISTIS- łączenie ciemności,
wiara, przedmioty

DIANOIA- (logos), poznanie idei, nauka, rozsądek,
Wykrywanie idei gatunkowych. Łapiemy, że
świat rzeczywisty jest inny.Wygrywamy coś. Epistemia
NOUS- rozum, dobro, piękno; przyjmować bardziej
porywanie. Ostatni poziom poznania, piękno
najważniejsze.


ROZUM, WOLA, EMOCJE
[___________________I___________________]
TYMOS(grecki)

Państwo: I Filozofowie
II Strażnicy
III Lud ( emocje, namiętności, głód, żądze biologiczne, coś, co nas napędza)

- Czy istniej kłamstwo?
- Jest jedno określone dobro.

• Nurt religijny. Konkurencja:
1. Judaizm, sekty żydowskie
2. Hellenistyczna filozofia
3. Genoza ( mieszanki zwierzeń)

• Rodzaje ludzi:
1. Przematycy ( do życia duchowego)
2. Psychice ( pośredni bystrzy)
3. Hilitycy ( żyją w materii, barachło)



Argumenty, które idą za filozofią:

- od tego się nie ucieknie (fr. 6)
- wiedza życia filozoficznego i praktycznego
- istnienie jako forma- natura, istniejemy po żeby coś poznawać
- rozum wybiera to, co dobre
- byt musi mieć rozum, prawidła
- wola musi być po to, aby kierować, np. żołnierze.
- istnieją w świecie jakieś prawa, dobra ( ontologia)
- nie wolno sądzić tego, co jest tylko to, co było ( błąd filozoficzny)


Przyczyny:
- sprawcza
- celowa

FILOSOFIA
Przyjaciel, mądrość
(umiłowanie)

1. Filozofia  (miłośnicy mądrości)
Tales (625-545)
Anaksymander ( 610-547)
Anaksymenes ( 585- 528)
Pitagoras ( 570- 496)
Heraklit ( 544- 484)
Paramenides ( 540- 470)
Zenon ( 490 - 430)
Empedokles ( 495- 435)
Anaksagoras ( 500- 429)
Demokryt ( 460- 370)
Protagoras( 484- 404)
Gorgiasz ( 484- 400)


SENDEM FILOZOFII JEST CHCIEĆ BYĆ MĄDRYM.

2. Wszystko zaczęło się od ciekawości i prostych pytań: Czym jest naprawdę to, co nas otacza? Jak powstał świat? Jak żyć?
Ukształtował się typ umysłowości ludzkiej, wartej na dociekanie i argumentację. Grecy próbowali szukać odpowiedzi na pytania o istotę świata i sens życia człowieczego. Odpowiedzi na te pytania można było znaleźć w mitach, ale nie wystarczyły one tym, którzy lubili myśleć i chcieli posiąść mądrość opartą na wiedzy, a nie na religijnej wierze. W starożytnej Grecji nazywano ich filozofami, a to, czym się zajmowali- filozofią.
3. FILOZOFIA- nauka o całości rzeczywistości, czyli o wszystkim. Filozofia nie zajmuje się szczegółami. Zostawiła to poszczególnym naukom: matematyki, fizyki, psychologii, biologii, geologii. Zaczęła się w starożytnej Grecji na przełomie VII-VI w.p.n.e.- Przerodziła się w rozwój nauki.
4. Filozofia to 3 rodzaje myślenia: ogólne, techniczne i naukowe. Na początku XIX w. wobec rozwoju nauki, chciano filozofia uśmiercić, ale to nie nastąpiło. Początki filozofii były skromne- poszukiwano jednej zasady świata, która tłumaczyłaby jego chaotyczne bogactwo.


Istotą nowej myśli greckiej jest specyficzne podejście do tematu:


MYŚLENIE TECHNICZNE

R- rozwiązanie

Rozwiązanie może wymyślić człowiek albo sama przyroda.

Grecy zbierali rozwiązania w teorie, byli w stanie podać ogólne prawo dotyczące sytuacji danego rodzaju. Kiedy mamy teorię, to ona jest w stanie rozwiązać mnóstwo problemów. Ten system jest lepszy. Jest to myślenie teoretyczne.

Pr- problem

I. Pierwszy słynny Greg, który głosił, że to myślenie jest lepsze to Tales z Miletu. Sformułował on pojęcie wiedzy. Uważał, że należy zająć się problemami w sposób teoretyczny. Materia ( wszystkie rzeczy dokoła ludzi są ruchome) jest żywa, rusza się- jest to dla niego rzecz naturalna HILOZOIZM. ( hyle materia ,zoe życie; Materia jest żywa), nie ma chaosu (rzeczy powstają i giną), bo wszelkie zmiany w przyrodzie są spowodowane wewnętrzną przemianą materii. Pytał o zasadę wszechświata- o zasadę ARCHE. Tą zasadą jest woda( podstawowa postać materii) według niego to ona ukształtowała świat, jego tworzywo i mechanizm, argumentuje to w ten sposób, że nasiona roślin są wilgotne, że istoty żywe potrzebują wody do życia. Dla niego wszystko składa się z wody, ona może przyjąć każdy kształt, bez niej nie ma życia (tam gdzie jest wilgoć tam jest życie. Jak się wodę rozrzedzi to powstaje powietrze, jak gęstniej to rzeczy materialne). Tales był również matematykiem, twórca jońskiej przyrody. O narodzinach świata mówił materialistycznie, to, co mówił, starał się udowodnić i uzasadnić ( racjonalizm zach. Europy) Wg Tales wiedza ma wartość sama w sobie. Jest potrzebna po to, żeby była.
II. Anaksymander- uczeń Tales, wprowadził poprawki do jego koncepcji, filozof z Miletu z jońskiej szkoły filozofii. Zgodził się na HILOZOIZM, ale nie na wodę. Myślał, że jest rodzaj materii nieokreślonej, bez cech nazwał ją BEZKRESEM( apejron) dopiero ta materia nabierała cech, przybiera kształt, tj. Arche ( podstawa, bezkres). Wprowadził do filozofii termin natura- w znaczeniu: cos stałego w rzeczach zmiennych.
III. Anaksymenes- uczeń Anaksymandera, twierdził: jak można mówić o czymś, czego nie można opisać? Jak może być coś bez cech, skoro ma cechę?- Jest bez cech( jest apejronem)- WEWNETRZNA SPRZECZNOŚĆ. Arche- powietrze-to ilościowa, nieskończona i wiecznie ruchliwa materia, to pierwiastek życiodajny, nie ma ona wartości. Jest niebezpieczna dla życia. Jest to myślenie techniczne.
Stwierdził, że:
Jedno zjawisko jest przyczyną drugiego zjawiska. Autor związku przyczynowo- skutkowego. W filozofii wywołał dużą burzę.

• Tales, Anaksymander i Anaksymenes zamieszkiwali w Azji Mniejszej, byli to moniści albo materialiści Greccy. Dla nich była tylko jedna zasada wszechświata- ARCHE.



IV. Heraklit z Efezu- wprowadził ostatnią poprawkę do Arche. Spina tych wszystkich mędrców. Jest najmądrzejszy. Powietrze wszystko sobą wypełnia, ale się nie rusza. Jest tylko jeden rodzaj materii, która się rusza i jest to OGIEŃ ( podstawa) – on jest źródłem energii, nie można go zatrzymać. Powoduje, że inne substancje są w stanie się poruszać. Ogień im wyżej, tym do siebie bardziej podobny.

Słońce naturalny obieg
↑ materii, ona się
Powietrze rusza idzie do góry i
↑ wraca do domu.
Woda
↑
Ziemia


Heraklit szukał własności świata, – jaki jest świat? Zmienny, bo się rusza, zmienny do tego stopnia, że nie ma etapów tych zmian. Nie można wyznaczyć status quo, bo wszystko płynie. Zmiany są ciągłe. Nigdy nie można wejść do tej samej rzeki, bo rzeczywistość ciągle się zmienia. Efektem tego myślenia jest to, że wszystko jest względne. Świat jest rozumny, wie co robi, działa tak sam z siebie.

LOGOS- rozum. Wg Heraklita to rozum świata. Powoduje on, że ten świat nie jest chaotyczny.
• Filozofowie mieli koncepcje świata złożonego z ruchomych rzeczy. Informacje ich pochodzą z oglądanego świata. Żeby zdobyć wiedzę należy się rozglądać. Jest to poznanie empiryczne (przez doświadczenie) i wynikiem tego jest to, że coś wiemy.

3 SPOSOBY ZDOBYCIA WIEDZY:
1) DOŚWIADCZENIE EMPIRYCZNE- wiedze, zapamiętam, wyciągnę wnioski, czyli „popatrzę, zapamiętam, wiem”
2) DOŚWIADCZENIE RACJONALNE- wyciąganie wniosków, czyli „pomyśle, wiem”
3) POZNANIE INTUICYJNE- które jest wrodzone, czyli „ja wiem, tylko nie wiem skąd”

V. Parmenides z Elei- (Elea- na Płw. Apenińskim- Kolonia Grecka) Twierdził on, że jak się świat ogląda, to niewiele się zobaczy. Trzeba pomyśleć, jaki ten świat jest naprawdę. Zdobył on wiedzę, bo pomyślał: „to, co jest to jest, a to, czego nie ma to nie ma”
TO, CO JEST BYT
TO, CZEGO NIE MA NIE BYT

Byt jest, a niebytu nie ma.

Z tego wynika, że wszystko, co istnieje ma cechy:
- było,
- jest
- będzie
Świat ani nie powstał, ani się nie skończył. Byt nie ma początku i końca. Bo gdyby byt miał początek, to przed nim musiałby być niebyt, ale niebytu nie ma i tak samo byt się nie skończył, bo byłby po nim niebyt, a niebytu nie ma. Byt jest wieczny, odwieczny, stały, ciągły. Nie będzie tak, że nic nie będzie.
o Parmenides jest przykładem racjonalnego myślenia

VI. Zenon z Elei- uczeń Parmenides, który zwrócił uwagę na to, że w postępowaniu empirycznym i racjonalnym nie należy się daleko posuwać, bo w nich można kłamać. Zenon podchwycił koncepcję Parmenides. Byt jest niezmienny, skoro zmian nie ma- to ruchu nie ma. Dookoła nas są złudzenia. Ruch jest czymś durnym, sprzecznym, głupim, nie ma go.
PARADOKS- zdanie, które wygląda normalnie, ale wniosek jest głupi.
PARADOKSY ZENONA-, że ruchu nie ma:
-Dychotomia-






Ruch od A do B

Żeby przejść cały odcinek trzeba przejść połowę drogi, żeby przejść połowę drogi trzeba przejść połowę tej połowy drogi i połowę, i połowę…, itd. Więc niemożliwe jest ruszenie z miejsca, bo tych połówek jest nieskończenie wiele.


-Achilles-

Żeby Achilles wygrał z żółwiem musi go najpierw dogonić, ale jak go będzie doganiał to żółw będzie coraz bardziej z przodu…, itd.


-stadion-

● trawa jest zielona i nie zielona

- strzała-

T- składa się z chwili
T1
T2 zrobione zdjęcia, w danym momencie nie leci, czyli strzała leci i nie leci,.
T3 albo leci między chwilami

Zenon stwierdził, że za pomocą logiki można to zrozumieć. To, co daje pełnie zrozumienia o świecie to połączenie myślenia empirycznego empirycznego racjonalnego. Parmenides i Zenon to eleaci.
Koncepcje: jońska i elektów to koncepcje końcowo różne. Eleaci twierdzą, że byt jest stały, a moniści, że zasadniczą cechą jest zmienność.




VII. Empedokles- wymyślił nową koncepcję: cztery żywioły: ogień, powietrze, ziemie i wodę. One są stałe ( cechy bytu Parmenidesa) Ogień będzie ogniem, woda wodą itp. To co powstanie ze zmieszania tych żywiołów jest zmienne, nietrwałe.

- miłość - porządek, dążenie do czegoś, przyciąganie łączenie żywiołów
- nienawiść- rozpad, chaos, odpychanierozpady żywiołów
Jeżeli coś pcha coś, to jest „miłość”, a to co odciąga to „nienawiść”.

1. ETAP HARMONII I MIŁOŚCI- wszystko połączone w porządku
2. HARMONIA ZOSTAJE ZBURZONA- niezgoda się burzy i niszczy
3. CHAOS
4. OŻYWIANIE, UKŁADA SIĘ, WYŁANIA SIĘ PORZĄDEK I ZNOWU JEST HARMONIA.
Dzieje świata to dzieje pokoleń. Wszystko kręci się w koło i będzie w nieskończoności.

VIII. Anaksymander- poprawił Empedoklesa. Uważał, że świat składa się z cząstek. Jak można z połączenia żywiołów zrobić „ ogórka kiszonego”? Każda rzecz ma swoje cząstki np. włos składa się z odrobinek i cząstek włosa. To wprowadza chaos.
IX. Demokryt z Abdery- pogodził wszystkich od cząstek. Istnieją tylko atomy i próżnia. Wiat składa się z odrobin i cząstek, które nie mają cech. Jakości nie istnieją w rzeczach. Cechy różniące atomy: kształt, położenie, porządek. Zespół tych cech ilościowych powoduje, że nam się wydaje, że to są cechy jakościowe: smak, zapach, kolor.
- część wspólna: atomy się ruszają same z siebie w próżni. Jeżeli chcemy poznać wiedzę prawdziwą, opieramy się na rozumie, a nie na zmysłach. On nas nie skłamie. Wiedza z rozumu to jasna wiedza.
X. Pitagoras- ( twierdzenie Pitagorasa)- było autorstwem grupy pitagorejczyków, którą sam założył.
I teoria psychologiczna( nauka o duszy) Pitagorejska nauka o duszy. Ściągnął ją z wierzeń greckich. Człowiek składa się z ciała i duszy: ciało to tworzywo, a dusza człowieka ożywia. Dusza jest czymś co jest odwieczne, istniej od zawsze, nie ma początku, funkcjonuje w raju. Za przewinienia w raju dostała karę- została obdarowania ciałem, żeby się męczyła. Pokutuje ona w ciele. Jednak jedno ciało nie wystarczy, kiedy zużyje jedno ciało to dostaje następne, taka pokuta trwa 30 tys. Lat. Przechodzenie duszy z ciała do ciała to metempsychoza.
REINKARNACJA- ogradzanie się organizmu np. w buddyzmie. Życie doczesne służy odkupywaniu win, które dusza doczesna sama wywołała. Są to wierzenia ofiarne, miały wpływ na religie chrześcijańskie.


MATEMATYKA- pitagorejczycy przejęli się tym, co mówił Demokryt i doszli do wniosku, że wszystko jest liczbą. Świat jest harmonijny, zbudowany na liczbach, są one podstawą porządku. Bez liczb nie byłoby istnienia świata. Matematyka jest podstawową nauką w opisie świata. Byt ma charakter dwoisty, czyli rzeczywistość opiera się na przeciwieństwach. Pitagorejczycy zestawili 10 par przeciwieństw:
Granica- bezkres
Parzyste- nieparzyste
Jedność- wielkość
Kierunek w prawo- kierunek w lewo
Pierwiastek męski- pierwiastek żeński
Spokój- ruch
Linia prosta- linia krzywa
Światło- ciemność
Dobro- zło
Kwadrat- figura podłużna

Pitagorejczycy badali samą liczbę. Wymyślili numerologię – naukę o liczbach.
Każda liczba odpowiada czemuś:
1. jeden punkt
2. linia prosta
3. figura płodna
7. symbol ducha
8 symbol miłości
Badania matematyczne doprowadziły do rozwoju astronomii. Wtedy odkryto kulistość ziemi. Gdy dodali do tego matematykę to okazało się, że mogą obliczyć średnicę ziemi. Stworzyli kosmologię. Sądzili, że istnieją 3 rodzaje harmonii (3 rodzaje muzyki)
Muzyka- nauka o proporcjach:
a) muzyka sfer (świata), dotyczy całego kosmosu-
astronomia opisuje harmonię kosmiczną a) i b) rozwój
(planety krążą po sferach) astrologii
b) muzyka człowieka –człowiek jest mikrokosmosem
c) muzyka instrumentalna – symbolizuje wyżej wymienione rodzaje harmonii.
XI. Protagoras- V w.p.n.e. Ateny (stolica Grecji). Był stwórcą szkoły. Mędrcy- sofiści. Chcieli być szkołą wychowującą młodych greków. Zmienili optykę filozofii. Interesował ich człowiek- nie świat, bo on kręci się wokół człowieka. „Człowiek jest miarą rzeczy, bo on rzeczy nazywa” Wiedza o świecie, to wiedza przez pryzmat. Są to pierwsi humaniści. Zajmowali się kulturą, nie materialnymi wytworami działalności ludzkiej, obyczajami.

Nauka  cel- wiedza ma charakter praktyczny
 zakres- człowiek
 metoda- empiryczna ( najważniejsze dla człowieka jest to, co uda mu się zobaczyć) tzn. sensualizm.
Podstawą wiedzy są zmysły. Mogą one nas kłamać, należy być pokornym w stosunku do wiedzy. Nie wszystko możemy poznać. Człowiek zawsze może się mylić. Sofiści twierdzą, że prawdy powszechnej nie ma. Dla każdego z nas prawda jest względna, indywidualna, inna ( relatywizm) Prawdy powszechne są wynikiem umowy- KONWENCJONALIZM

Cechy filozofii:
- humanizm
- empiryzm
- sensualizm
- praktywizm, wiedza polega na umiejętności człowieka
- relatywizm
- konwencjonalizm

XII. Sokrates- nie przyznawał się do sofistów, oni do niego też nie.
Również zajmował się człowiekiem. Na gembie był paskudny, a za żonę miał heterę.
Jest bardzo specyficzną postacią w dziedzinie filozofii. Nie uważał się za mędrca. Uważał, że wiedzy nie ma, że dopiero ją poszukuje. Miał uczniów. Był postacią popularną, ale mało lubianą. Potrafił innym wykazać że też niewiele wiedzą. Został oskarżony przez władze ateńskie o demoralizację młodzieży. Miał do wyboru: wygnanie z Aten lub śmierć. Wypił truciznę SYKUTĘ. Przy śmierci był jego uczeń Platon, który napisał jego ostanie słowa: „Więcej światła”
- Jego filozofia:
Po co jesteśmy na świecie?
Jaki jest nasz cel?
Do czego dążymy?
Odpowiedź: Człowiek jest po to, aby był szczęśliwy, aby było dobrze” Ten pogląd to EUDAJMONIZM ( szczęśliwość)

Co daje szczęście?
1. Pierwsza cecha Sokratesa to eudajmonizm.
2. Druga cecha to elitaryzm, wg niego człowiek powinien dążyć do tego, by za życia być szczęśliwym. Będzie szczęśliwy, kiedy będzie dobrym człowiekiem, jeśli będzie dobrze postępował. Najważniejsza jest cnota- (ARETE) ma ona charakter bezwzględny.
Skąd ta cnota ma się wziąć?
Można się jej nauczyć. Cnota utożsamia się z wiedzą, tzn. intelektualizm etyczny. Jeśli się jej ktoś nauczy to będzie czynił dobrze. Prawidłowe poznanie cnoty znaczy wprowadzenie jej w życie. Sokrates mówił, że nie należy słuchać innych, należy słuchać samego siebie. Wiedzy trzeba szukać przez dialog z drugim człowiekiem- wtedy rozpoznajemy siebie. Są 2 formy dialogu:
1. Metoda majentyczna (akuszerki- kobiety pomagające przy porodzie) przez umiejętne zadawanie pytań pomoc w urodzeniu- odkryć wiedzę, która się w nas znajduje.
2. Metoda elenktyczna- zbijania. Skierowana jest przeciwko tym, którzy twierdzą, że wszystko wiedzą. Tzn. ktoś, kto podawał stwierdzenie sam podawał je w wątpliwość. Sokrates: „Tak naprawdę wiem, że nic nie wiem”
 Widza nie polega na tym, że się zdobyło prawdy, tylko na tym, że się zdobywa je.
PERFEKCJONIZM – nigdy nie należy ustawać w poszukiwaniu wiedzy. Nikt z nas nie jest na tyle dobry, aby mógł być lepszy. Cnota nie jest dla wszystkich, jest dla wybranych, czyli dla tych, którzy chcą i potrafią się umyć
ELITARYZM- naprawdę dobrych ludzi jest niewielu.

XIII. Platon- uczeń Sokratesa. Dwa wielkie systemy filozoficzne: Platona i Arystotelesa. System filozoficzny- polega n tym, że przyjmuje się pewne założenia ontologiczne i na tej podstawie buduje się wiedzę i rzeczywistości. Zajmuje się wszystkimi działaniami etyki.
Platon przejął się filozofią eleacką. Odpowiadał na pytan. „Co to jest byt?”
Znalazł coś, co jest trwalsze od rzeczy- jest to pojęcie, ale ono też nie jest trwałe. Jest odzwierciedleniem rzeczy, które nazwał ideą. Gatunkowe ogólne wzory rzeczy. A każdy przedmiot to odbicie tej idei. Stan idealny- to jest prawdziwy byt. Idee są realnym bytem, są bardzo różne, są idee rzeczy niematerialnych. Idea idei nierówna. Są one ustalone hierarchicznie. Świat idei- hierarchia.


Nie ma idei człowieka – jest idea ciała ludzkiego. Człowiek składa się z ciała i z duszy. Teorie duszy przyjmuje Platon od Pitagorasa. Dusza pragnie wrócić do świata idei. Powinna mieć wiedzę o tym świecie idei i ma tę wiedzę. Wiedza jest wrodzona. Człowiek nie uczy się niczego od zera. Kiedy dusza zostaje wpakowana w ciało-jest to dla niej szok i o wszystkim zapomina. Wtedy zaczyna się proces przypominania- AMANEZA np. wchodzenia z jasności w ciemność. Człowiek jest szczęśliwy wtedy, kiedy dusza będzie się czuła jak w domu. Jak dusza wszystko sobie przypomni, to człowiek jest szczęśliwy. Ta droga to miłość. Jest to dążenie do dobra przez piękno.


Temat: „Teoria państwa Platona.

Idea państwa- stabilna, stała, niezmienna, Powinien panować porządek. Platon mówił, że najgorsza jest demokracja, gdyż panuje bałagan. Proponuje on państwo z 3 grup:
a) Mędrcy, czyli filozofowie, oni rządzą, gdyż najlepiej są w stanie określić, co potrzebne jest wszystkim obywatelom.
b) Żołnierze- bronią państwa ( w środku policja)
c) Rzemieślnicy- robotnicy

Innych grup Platon nie przewiduje i nie uznaje. Dla niego artyści są szkodliwi.

Ochrona obywateli przez państwo. Każdy z obywateli ma obowiązek spełniać swoją rolę. W takiej koncepcji jednostka się nie liczy. Uważa się, że jest to pierwsza w świecie teoria państwa totalitarnego. Grupa nad jednostką. Nie ma jednostek niezastąpionych. Założył szkołę o nazwie Akademia, funkcjonowała ona przez 1000 lat. Zamknięta przez Justyniana. Wywarła wpływ na filozofię chrześcijaństwa. W tej akademii naukę pobierał Arystoteles ( interesował go problem materii)

XIV. Arystoteles- buduje nowy system. Wyznaczył zasadę, że nie wszystko jest złe u Platona. Twierdził, że byty są jednakowe. Ogólna jest wiedza. Każdy taki byt (rzecz) Arystoteles nazwał substancją, która jest podstawą istnienia. Jasno i wyraźnie podzielił ona nauki na:
1. Teoretyczne- opisują zasady istnienia: fizyka, matematyka, filozofia pierwsza
(metafizyka)
2. Praktyczne- opisują zasady działania: etyka ( retoryka) polityka, ojkonomia)
Dzieła naukowe z logiki, polityki, gramatyki.
• Metafizyka- substancja, na którą składają się materia i forma- dwa składniki rzeczy. Każdy z tych składników jest odpowiedzialny za cos innego. Rzecz określana przez formę ma charakter ogólny. Materia jest tym, co rzecz ujednostkawia (numerycznie 1 rzecz). Kiedy rzecz się rozpada to forma ginie, a materia zostaje. Są tego przyczyny:
* Przyczyna celowa-uruchamia cały proces przyczyny
* Przyczyna sprawcza- bezpośrednio stwarza zewnętrzne
daną rzecz
* Przyczyna materialna przyczyny wewnętrzne
* Przyczyna formalna

Człowiek: dusza- formą
Ciało- materią

U Arystotelesa dusza jest śmiertelna, ale jest też tym, co ożywia człowieka.
Dusza ma 3 rodzaje:
1. Wegetatywna- odpowiada za życie ( dla roślin)
2. Zwierzęca- zawiera wszystkie cechy duszy wegetatywnej i wnosi możliwość poruszania się.
3. Rozumna- odpowiedzialna za myślenie( u ludzi)



Człowiek doskonali się, jeśli zdobywa wiedzę. Rozum ludzi ma różne funkcje, działa i myśli( rozum praktyczny), jeśli poznaje to rozum teoretyczny bierny.
Podobnie jak byt- dobro ma charakter jednostkowy. Ujawnia się nie w poznawaniu, lecz w pracy. Szczęście jest wynikiem pracy. Człowiek, żeby być szczęśliwy musi zdobywać cnoty. Cnoty nie każdemu są wszystkie potrzebne. Dzielimy je na:
• Etyczne- zalety charakterystyczne, nabywamy je w drodze wychowania
• Dianoetyczne- umiejętności, na drodze nauki

Arystoteles wynalazł logikę. Założył szkołę. Nauczał w gaju Lyceum ( Liceum). Zajęcia odbywały się na zasadzie przechadzania się. Nazwa szkoły: szkoła parypatetycka.
Podstawy rozwoju cywilizacji to 2 filozofie.

ETYCZNE SZKOŁY GRECKIE

XV. Antystenes- założył ateńską szkołę biedoty. Nazwa CYNICY- ludzie, którzy niczego nie mają. Mają cnotę. Mówią, że to cnota jest najważniejsza. Wszystko poza cnotą jest obojętne.
Diogenes zrobił to, na co ma ochotę, spał w beczce, latał na golasa. Wywołał dyskusję, która doprowadziła do powstania nowej szkoły przez Arystypa z Cyreny. Szczęście upatrywali w przyjemnościach. Byli hedonistami (skrajnymi). Nie ma żadnych hamulców (zostały zakazane). Spotkali się z krytyką, że człowiek to nie tylko ciało.
XVI. Epikur- mówił, że przyjemności związane z rozumem ( duszą) są najważniejsze. Większą radość ma człowiek jak zrozumie coś trudnego. Przyjemności cielesne występują, ale są drugorzędne. Brak cierpienia to już przyjemność. Są to przyjemności naturalne. Przyjemności zbyt intensywne to przyjemności zbyt urojone. Człowiek boi się cierpienia. Epikur twierdził, że w istnieniu mijamy się ze śmiercią.
XVII. Stoicy- są twórcami deizmu, to pogląd, który mówi, że bogowie stworzyli świat i zostawili go samego sobie. Zastanawiali się nad tym, co człowiekowi przeszkadza w szczęściu. Braki sprawiają nam przykrość. Jeśli nie można mieć, to należy sobie wmówić, że nie należy chcieć. Wyzbywamy się efektorów. Apatia- stan błogości, wiedza jest jedyną rzeczą, którą należy pożądać.
XVIII. Sceptycy Pirnon- wiedza nie jest warta, żeby jej pożądać.
1. Jakie są własności rzeczy?
Odp. Nie wiemy i się nie dowiemy. Świata nie da się poznać do końca.

2. Jak należy się zachować do rzeczy?
Odp. Powstrzymujemy się od sądów.
3. Jakie będą konsekwencje takiego zachowania?
Odp. Szczęście (święty spokój)

Mówili, że mamy niedoskonałe zmysły. Inaczej postrzega się rzecz w zależności od wychowania, kultury człowieka. Wiedza musi być sprawdzona. Oni wskazali na konieczność rozwoju dowodzenia.



ŚREDNIOWIECZE

Seneka i Cyceron
Rzym dał światu prawo. Religia się rozpłynęła. Państwo rzymskie założone było z ludzi biednych. Nauka ze wschodu szybko opanowała rzymskie królestwo. Religie były konkurencyjne. Pojawił się manicheizm, który był poglądem religijnym, spierający się z chrześcijaństwem. Bóg dobry jest tak samo silny jak zły. Manicheizm przegrał z chrześcijaństwem, bo ono było dla ludzi biednych. Chrześcijaństwo w pewnym momencie szerzyło się za szybko. Zaczęła się wkradać anarchia. Jedyny sposób to wytłumaczyć ludziom, o co chodzi w tej religii. Pojawił się kościół. Filozofia chciała racjonalnie i zrozumiale przekazać wiedzę, czym jest chrześcijaństwo.


Filozofia chrześcijańska- oparta jest na zasadach wymyślonych w średniowieczu. Działalność ojców kościoła ( Pater- ojciec) ten okres to PATRYSTYKA. Tworzyli podwaliny kościoła. Pogrupować ich można było ze względu na:
Miejsce pochodzenia



a) greccy- przywiązani do wiary głębokiej; mistyczne, wierne zasadom i nie dyskutujące z nimi.
b) Łacińscy- stali na stanowisku doktrymizacji wiary, powstało prawo boskie- kanoniczne

Grecja- lekkość działania, kolebka filozofii, polot
Rzym- ścisłe trzymanie się prawa i zdrowego rozsądku.

Ze względu na to, co robili

a) Apologeci- bronili kościoła na zewn., adwokaci nowej wiary; tłumaczyli, że ta wiara jest lepsza i jako jedyna- rozsądna
b) Systematycy- pracowali nad dydaktyką wew., usuwali sprzeczności, dbali o organie kościoła.

XIX. Św. Augustyn- należał do apologetów i stworzył wizje filozoficzne chrześcijaństwa. Odpowiadał na wszystkie zarzuty innym wyznaniom. Pochodził z Płd. Afryki (okolice Kartaginy) z rodziny mieszanej. Matka przykładna chrześcijanka ( Św. Monika), ojciec- poganin. Był bardzo energiczny, bawił się, miał wyrzuty sumienia. W czasie ich trwania zastanawiał się, dlaczego jest taki zły? Co go pcha do złego? We wczesnym okresie został mancheiczykiem. ( człowiek jest czasem dobry, czasem zły). Gdy przechodził koło kościoła wysłuchał kazania. Nawrócił się i po kilku latach został biskupem. W sposób taśmowy tworzył piękną filozofię. Dostrzegał błędy machenizmu. Jego filozofia:
Augustyn tkwi w neoplatonizmie. V w..n.e- moda na Platona. Dla niego Bóg jest najważniejszym bytem, przyczyną gruntu, celem ostatecznym. Jest jednym godnym celem poznania.

„ Naprawdę chcę poznać jedynie Boga i duszę. Nic więcej „
Św. Augustyn.
Świat stworzony przez Boga z niczego. W sposób niedokładny. Bóg jest doskonały. Konstruuje świat wg swojego planu. Tworzy człowieka. Człowiek otrzymuje możliwość wyboru. Zło nie istnieje pozytywnie. Zło jest brakiem dobra, które bierze się z braku niedoskonałości. Człowiek im bardziej dąży do Boga, tym mniej niedoskonałości posiada. Nabywa dobro. Wtedy człowiek jest szczęśliwy. Augustyn łączy wszystko z dziejami świata i astrologią.

Czas jest zmianą. Zmiana jest ruchem. W bogu jest wszystko w jednym
punkcie. Z naszego punktu widzenia jest to inaczej. Bóg wie, jakie my mamy
wybory. Ona nas nie zmusza do nich. My sami wybieramy. Ale on i tak jest teraźniejszością, więc już ma nas przeznaczonych do nieba lub piekła. Do piekła idzie osoba, która nie dokonywała dobrych wyborów. W piekle nic już dla nas nie ma. Człowiek może mieć wiarę w Boga, nadzieję, nie ma wiedzy czy wybiera dobro i co z nim będzie.

3 CNOTY BOSKIE- WIARA, NADZIJA, MIŁOŚĆ

Łaska-, jeśli się dostaje pomocna dłoń jest to nagroda. Jeśli dostaje się ją z a nic to jest to łaska.

XX. Tertulian- mówił, że to co mówił Augustyn jest po to, aby wiedzieć, a to co mówił, jest po to, aby wierzyć. Istota wiary jest to, żeby wierzyć w to, czego nie możemy pojąć. Filozofia jest szkodliwa, ponieważ wywołuje w nas pytania, które tworzą nowe pytania. Pytania to wątpliwości. W wierze nie ma wątpliwości jest zaufanie, zawierzenie i nie ma dyskusji. Był przeciwnikiem mieszania filozofii z chrześcijaństwem.
XXI. Św. Anzelm z Canterbury- twórca nowego modelu filozofowania- scholastycznego. „Wiara nie może być ślep, poszukuje zrozumienia” Wszystko, co można udowodnić racjonalnie (wszystko, nawet istnienie Boga) to trzeba udowadniać racjonalnie.
a) Ontologia- dowód ontologiczny na istnienie Boga. Istota, od której nic większego nie można pomyśleć- Bóg. Z tego wynika, że musi ona istnieć. Ma wszystkie doskonałości. Z samego wyobrażenia wynika, że ta istota- Bóg, naprawdę istnieje. Jest najwyższą istotą. Od idei do realnego istnienia. Anzelm tak łatwo przeskakuje między tymi światami. Nowa metoda filozoficzna.
b) Scholastyka- metoda polegająca na oparciu się na tekście. Opiera się na autorytecie pisanym (schola- szkoła). Pismo Św.- tekst ostateczny nadrzędny. Pismo pochodzi od Boga, jest spisane przez proroków. Jest pełne symboliki i niejasności. Człowiek musi to tłumaczyć i musi się oprzeć na autorytetach filozofów, którzy byli przed nami.

SPÓR DIALEKTYKÓW Z ANTYDIALEKTYKAMI.

Scholastyka posługiwała się dialektyką (racjonalne roztrząsanie prawd: gramatyka, retoryka, logika) Antydialektyka- wiara jest po to, aby wierzyć, a nie z nią dyskutować. Nie jesteśmy wstanie rozumem objąć prawd boskich.

Cecha charakterystyczna średniowiecza:
Dyskusje, różne sytuacje, filozofowanie na różne tematy, dochodziło nawet do rękoczynów.


I połowa średniowiecza to wieki ciemne. Od XII w. Europa się budzi i następuje gwałtowny rozwój- z powrotem do pism Arystotelesa (okres- recepcja Arystotelesa) Zajmował się światem doczesnym, materialnym, a Platon idealnym. Filozofia Arystotelesa nie miała poparcia kościelnego. Dochodziło do potępień filozofii, nie całej, ale jej też. Dokonał tego……………… w 1578 r. Arystoteles lepiej trafiał do ludzi. Kościół chciał te dwie koncepcje porównywać do siebie.

• Kultura i edukacja średniowiecza- od XII w. Rozwijała się scholastyka, opierała się ona na tekście pisanym przez mnichów. Za sferę edukacji odpowiedzialny był kościół. Osoby duchowne umiały czytać i pisać, natomiast wtedy nie wszyscy umieli. Kościół odpowiadał za proces kształcenia ludzi. Stworzył trzystopniowy system szkół, który był jasny i sprawdzony.
• Szkoły parafialne- prowadzone przez proboszcza. Uczono, kto to jest Bóg ( trzeba się go bać), o zachowaniu w kościele i o prawach wiary. Uczyli się tu również dorośli ludzie.
• Szkoły klasztorne- uczą czytać i pisać po łacinie. Uczono w dwóch blokach przedmiotowych: TRIWIUM-gramatyka, retoryka, logika i QUADRIVIUM- fizyka, matematyka, astronomia, muzyka (nauka o proporcji i harmonii). Szkoły klasztorne były różne. Jedne uczyły filozofii, drugie były nastawione na przepisywanie dzieł. Trzeba było znać zasady pisowni. Pismo na pergaminie. Pismo skrótami, bo pergamin był drogi.
RUBRYKACJA- wyznaczanie pola na perganiminie
I mnich pisał tekst (na czarno i ciągiem) Z czasem zaczęto robić przerwy. A w XII w. zastosowano interpunkcję.
II mnich zaznaczał akapity (czerwone kropki). W rękopisach był duży bałagan. Wszystko było na osobnych kartach.
III mnich- oprawiał rękopisy w deski. Te droższe oprawiano w skórę oraz byłe dekorowane kolorowymi obrazkami.
LEKTERNY- stoliki, na których pisano rękopisy.
• szkoły katedralne- uczono całej filozofii, medycyny, prawa, astronomii, teologii. Były zakładane przez biskupa i w zależności od niego mogło być ich wiele. Konkurowały ze sobą. Bili się o pieniądze. Szkoła z najlepszym wynikiem dostawała od biskupa dotacje. W poł. XIX wieku zaczęto tworzyć szkoły tzw. Szkoły powszechne (generalne)- uniwersytet- najstarszy jest w Paryżu, później w Bolonii.
• UNIWERSITAS- wspólnota ludzi wobec nauki. Uniwersytety rządziły się własnymi prawami. Instytucje autonomiczne niepodlegające władzy miejskiej. Charakterystyczna organizacja wew. Po 1300 r. uniwersytety zaczęły powstawać na innych zasadach- nadania. Biskup, papież albo król wydawali certyfikat i otwierano uniwersytety. Z czasem wykształciły się 3 typy uniwersytetów:
o Kościelny- zwierzchnictwo biskupa, pośrednio papieża, silna władza rektora- zależnego od papieża. Przykład: Uniwersytet paryski.
o Samorządny- założony przez starszych bogatych ludzi. Wynajmowali nauczycieli i kierowali nimi. Władzę zwierzchnią sprawował rektor (1 ze studentów) Przykład: Uniwersytet boloński.
o Królewski- ( najmłodszy) założony przez króla w celu szkolenia urzędników. Założony przez Barbarossę. Takim typem był założony w 1364 roku uniwersytet krakowski, założony przez Karola Wielkiego. Mikołaj Kopernik był studentem tego uniwersytetu.

Uniwersytet był podzielony na nacje (narody). Byli tam wykładowcy i studenci. Nacje konkurowały i się tłukły. Rozdzielano, np. Niemców z Włochami. Nie dzielono na wydziały, mogły być tylko 4:
1. Wydział sztuk wyzwolonych- triwium, quadriwium. Każdy musiał go skończyć, aby iść dalej (ten wydział był wszędzie- „kadra”)
2. Wydział prawa
3. Wydział medycyny
4. Wydział teologii

Wydział 2.3.4 To były specjalizacje.

Nauka rozpoczynana była w wieku 15-16 lat. 3 lata wydział sztuk wyzwolonych i tytuł bakałarza, regencja, która kończyła się tytułem magistra polegała na uczeniu się. Bakałarz w czasie regencji mógł rozpocząć studia medyczne.
Aby zacząć teologię to musiał mieć 5 lat za sobą i mieć tytuł magistra. Po 3 latach bakałarz biblijny + 3 lata do bakałarza zwykłego ( prowadzenie zajęć i dalszej nauki) + 2 lata do magistra teologii + 3 lata ( minimum) na doktora. Bardzo ciężkie studia. Doktor to najwyższy tytuł.
WYKŁADY ( lekcjo) przychodził magister, czasami wysyłał bakałarza, a on czytał dzieła i je omawiał (dawał komentarz) REPORTATA- tok wykładu. DYSPUTY- ciekawa forma zajęć ( magister, doktor, bakałarz, studenci) Buł temat w formie pytania (kwestii). Zaczynał się od słowa: „CZY?”. Bakałarze wymyślali przeciwne argumenty (na nie). Studenci musieli poprzeć magistra w odpowiedzi (na tak). Potem zbierano je i zapisywano wszystkie kwestie przy danym temacie. Na końcu zapisywano argumenty bakałarzy.
DNI OTWARTE- każdy mógł przyjść na te zajęcia i mógł w nich uczestniczyć, np. delegacje z innych uniwersytetów, indywidualne osoby. Kwestie na każdy temat- kwadlibertalne. Wybierano sensowne pytania. Zajęcia odbywały się na żywo, rzucano argumentami (z pamięci), wybuchała olbrzymia dyskusja. Popis erudycji uczelni- mieli bardzo dobrą pamięć- znali nawet wszystkie dzieła.
Uniwersytet w Oxfordzie- powierzony franciszkanom do prowadzenia 1215 r., specyficzny od początku. Propagował wolność myśli, rozwijała się tam filozofia przyrody. „Wypinali się” na chrześcijaństwo. Przyjmowali wszystkich studentów, nawet z innych uczelni.
Roger Bacon zaczynał w Paryżu, wyrzucili go stamtąd, więc poszedł do Oxfordu. Poszedł do franciszkanów, ale ich nie słuchał. Piotr Roger- papież Klemens VI studiował z Baconem w Paryżu. Bacon próbował go przekonać, że w nauce nie ma magii, tylko wykorzystuje ona siły przyrody i jest sferze boskiej nie diabelskiej. Rozwój nauki następuje na chwałę kościoła. W liście: „O sekretnych dziełach natury” napisał, że człowiek, jeśli chce i odpowiednio naukę rozwija to może stworzyć takie maszyny, które będą latać jak ptaki pod niebem, oraz chodzić po dnie morza, itp. Przyroda się odnawia. Wiedział, że można tego dokonać przez naukę. Papież zainteresował się listem Bacona. W związku z tym Bacon napisał „dzieło wielkie” (Opus Monia), którego Papież nie zdążył zobaczyć, ponieważ umarł. Następny papież Urban, nie lubił Roger’a Roger wtrącił go do więzienia. Ten wyszedł na wolność, gdy był stary i zdziwaczały. Roger mówił, że w zdobywaniu wiedzy najważniejsza jest kolejność, trzeba zacząć od gramatyki. Najpierw odmieniać, potem nauczyć się logiki- aby myśleć, matematyki, porządku, człowiek wyposażone w te narzędzia może zacząć studiować nauki szczegółowe (agrokulturę, statykę, ekonomię, astronomię, itp.) Człowiek zaczął mieszać wiedzę z zabobonami i „śmieciami”. Po naukach szczegółowych należy poznać naukę eksperymentalną, która pozwala stwierdzić, co jest wiedzą, a co nie- jak odróżnić wiedzę prawdziwą od fałszywej. Gdy już mamy sprawdzona wiedzę, to możemy rozróżnić wiedzę pochodzącą od Boga od szatańskiej (teologia). Mimo, że Roger Bacon za życia i bezpośrednio po śmierci nie został doceniony to teraz jego nauka się sprawdza.
„Tylko to jest godne nauczania, co jest dobre” R. Bacon


XXII. KARTEZJUSZ- poszukiwał wartości poznania. Zaczął od zwątpienia- czy coś jest pewne? Ogląd świata nie daje pewności. W zwątpieniu dociera do dna. Nie może zwątpić w to, że wątpi. To jawi się rozumowi. Jest to przejawem myślenia, którego zwątpić nie można- bo ja myśl, a zatem ja jestem.

„Myślę, więc jestem”- „cogito ergo sum”

Myśl sama z siebie nie istnieje, musi być ktoś, kto myśli. Mówimy o myśleniu intercjonlnie, czyli myśli się zawsze o czymś, czyli istnieją przedmioty, myśli, czy idee

Idea nieskończoności- człowiek ją posiada na pewno (nieskończoność doskonałości, itp.)
Idea- Bóg

Te idee nie są ani wrodzone, ani nabyte. Kartezjusz jest przekonany, że Bóg musi istnieć, skoro jest idea Boga. Bóg jest gwarantem tego, że poznajemy świat, a nie, co innego. Istota tej jest SUBSTANCJA (byt) jest dwojakiego rodzaju MYŚLOWA i RZECZY- ROZCIĄGŁA. Gdzie leży punkt styczności między nimi (DUALIZM). Jest jeden jedyny byt, w którym dualizm się zbiega, schodzi się w jednym bycie, czyli w człowieku (ciało i dusza) Tylko jak filozofia Kartezjusza to filozofia racjonalna, używa rozumu, a nie zmysłów, bo one tworzą wątpliwości.

XXI. Błażej Pascal- problem rozdziału światów (myślowy i rozciągły) uważał, że świat rozciągły jest matematyczny, a Bóg jest matematykiem doskonałym, który się ukrywa i nie objawia się człowiekowi. Człowiek ma świadomość, że Bóg jest. Wtedy rodzą się zwątpienia, bo niewiadomo czy on istnieje. Są dwa wyjścia:

Lepiej jest wierzyć. Człowiekowi opłaca się wierzyć w Boga, bo nic nie tracimy- ZAKŁAD PASCALA