Odpowiedzialność w ochronie środowiska.

ODPOWIEDZIALNOSC W OCHRONIE SRODOWISKA
Zagadnienia związane z ustaleniem odpowiedzialności z tytułu nieprzestrzegania wymagań ochrony środowiska regulują przepisy tytulu VI ustawy z 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska, w którym znalazły się kwestie dotyczące trzech odrębnych typów odpowiedzialności - cywilnej, karnej, administracyjnej.
Odpowiedzialność cywilna
W sposób znacznie szerszy niż w dotychczasowej ustawie ogólnej potraktowane zostały przepisy o odpowiedzialnosci cywilnej, w których przede wszystkim uznano konieczność ochrony środowiska jako dobra wspólnego. Dla realizacji tego założenia ustanowiono roszczenie o zaprzestanie bezprawnej dzialalnosci powodujacej zagrozenie lub naruszenie srodowiska, z którym może wystąpić Skarb Panstwa, jednostki samorzadu terytorialnego, a takze fundacja lub stowarzyszenie, których podstawowym zadaniem statutowym jest ochrona srodowiska. Ochronie srodowiska jako dobra wspólnego powinno takze sluzyc roszczenie o zwrot nakladów poczynionych w zwiazku z naprawieniem szkody we srodowisku przez podmiot, który tej szkody nie wyrzadzil. Wysokosc takiego roszczenia ograniczona zostala do poniesionych uzasadnionych kosztów przywrócenia stanu poprzedniego. Przyznano takze szczególne uprawnienie organizacjom ekologicznym, które moga wystepowac do sadu z roszczeniem o zaprzestanie reklamy lub innego rodzaju promocji towaru lub uslugi, jesli reklama ta lub inny rodzaj promocji sprzeczne sa z art. 80 P.o.s. Zgodnie z tym przepisem reklama lub inny rodzaj promocji towaru lub uslugi nie powinny zawierac tresci propagujacych model konsumpcji sprzeczny z zasadami ochrony srodowiska i zrównowazonego rozwoju, a w szczególnosci wykorzystywac obrazu dzikiej przyrody do promowania produktów i uslug negatywnie wplywajacych na srodowisko przyrodnicze.
W pewnym zakresie ustawa modyfikuje klasyczne instrumenty odpowiedzialnosci cywilnej, dokonano bowiem poszerzenia odpowiedzialnosci na zasadach okreslanych w art. 435 k.c. (odpowiedzialnosc na zasadzie ryzyka za szkody spowodowane ruchem zakladu lub przedsiebiorstwa funkcjonujacego z wykorzystaniem sil przyrody). Zgodnie z odpowiednimi przepisami ustawy, jesli szkode wyrzadzil zaklad, na terenie którego znajduja sie substancje niebezpieczne grozace powstaniem powaznej awarii przemyslowej, to zaklad ten odpowiada bez wzgledu na to, czy jest wprawiany w ruch za pomoca sil przyrody. Ustawa potwierdza znana juz od dawna w doktrynie i orzecznictwie zasade, zgodnie z która odpowiedzialnosci za szkody wyrzadzone oddzialywaniem na srodowisko nie wylacza okolicznosc, ze dzialalnosc bedaca przyczyna powstania szkód jest prowadzona na podstawie decyzji i w jej granicach.
Odpowiedzialnosc karna
Przepisy o odpowiedzialnosci karnej maja charakter stosunkowo szczególowy, zwiazane sa z sankcjonowaniem niedotrzymania szeregu wymagan wynikajacych z ustawy. Czyny naruszajace te wymagania traktowane sa z reguly jako wykroczenia. Projekt nie wprowadza natomiast zmian do ogólnych zasad odpowiedzialnosci za przestepstwa wobec srodowiska, egzekwowanej na podstawie odpowiednich przepi-sów kodeksu karnego.
Odpowiedzialnosc administracyjna
Niezaleznie od odpowiedzialnosci cywilnej i karnej podmiot korzystajacy ze srodowiska w sposób wplywajacy szkodliwie na srodowisko ponosic bedzie nadal odpowiedzialnosc administracyjna, rozumiana jako odpowiedzialnosc egzekwowana przez organy administracji poprzez odpowiednie decyzje administracyjne. Podstawowymi dla ustawy P.o.s. instrumentami odpowiedzialnosci administracyjnej sa - decyzja zobowiazujaca dany podmiot do ograniczenia oddzialywania na srodowisko i przywrócenia go do stanu poprzedniego oraz decyzja o wstrzymaniu dzialalnosci prowa-dzonej przez podmiot korzystajacy ze srodowiska albo osobe fizyczna lub o wstrzymaniu ruchu instalacji.
W dziale III tytulu VI ustawy wyliczono przypadki, w których organ ochrony srodowiska ma obowiazek wstrzymac dzialalnosc danego podmiotu - generalnie jest to taka dzialalnosc, która powoduje pogorszenie stanu srodowiska w znacznych rozmiarach, a w szczególnosci gdy zagraza ona zdrowiu albo zyciu ludzi. W odniesieniu zas do ruchu instalacji obligatoryjne jego wstrzymanie nastepuje wówczas, gdy instalacja taka jest eksploatowana bez wymaganego pozwolenia zintegrowanego lub eksploatowana jest przez okres szesciu miesiecy z naruszeniem warunków tego pozwolenia. W ustawie okreslono równiez sytuacje, w których obowiazkowe bedzie wstrzymanie oddania do eksploatacji obiektu budowlanego, zespolu obiektów oraz instalacji, zwiazanych z przedsiewzieciami zaliczonymi do mogacych znaczaco oddzialywac na srodowisko. Natomiast podjecie wstrzymanej dzialalnosci bedzie moglo nastapic po wyrazeniu zgody przez organ wlasciwy w sprawie wstrzymania - po stwierdzeniu, iz ustaly przyczyny wstrzymania dzialalnosci. Kompetencje w tych sprawach nadal beda nalezec glównie do organów IOS, chociaz utrzymane zostaly i odpowiednie uprawnienia wójta, podobne do wynikajacych z art.76 ustawy z 1980 r. Kompetencje wójta beda nieco zmodyfikowane, poprzez powiazanie ich z nadzorem nad zwyklym korzystaniem ze srodowiska przez osoby fizyczne.
Sankcje finansowo-prawne
Do instrumentów odpowiedzialnosci administracyjnej zwykle zalicza sie takze administracyjne kary pieniezne, które w systematyce ustawy zostaly ujete w innym tytule, obejmujacym instrumenty o charakterze finansowo-prawnym (tytul V). System sankcji finansowych zostal nowymi przepisami nieco przebudowany i uporzadkowany. Najwazniejsza chyba zmiana jest wyodrebnienie dwóch rodzajów sankcji administracyjnych o charakterze finansowym - znanych juz administracyjnych kar pienieznych i nowych oplat podwyzszonych. Specyficznym rodzajem sankcji jest równiez tzw. oplata produktowa.
P.o.s. utrzymuje i rozbudowuje istotny instrument o charakterze bodzcowym, majacy zastosowanie do obu typów sankcji finansowych, jakim jest odraczanie i zmniejszanie badz umarzanie odroczonej oplaty podwyzszonej lub kary pienieznej. Organem wlasciwym w sprawach odraczania terminu platnosci oplaty podwyzszonej a takze jej zmniejszania i umarzania jest marszalek województwa, a w sprawach administracyjnych kar pienieznych - wojewódzki inspektor ochrony srodowiska.
Termin platnosci oplaty za korzystanie ze srodowiska oraz administracyjnej kary pienieznej odracza sie na wniosek podmiotu obowiazanego do ich uiszczenia, jezeli realizuje on terminowo przedsiewziecie, którego wykonanie zapewni usuniecie przyczyn ponoszenia podwyzszonych oplat albo kar, w okresie nie dluzszym niz 5 lat od dnia zlozenia wniosku. Odroczenie terminu platnosci moze dotyczyc czesci albo calosci oplaty lub kary z tym jednak, ze odroczenie moze objac oplaty najwyzej w czesci, w jakiej przewyzsza ono kwote oplaty, jaka ponosilby podmiot korzystajacy ze srodowiska, w przypadku, gdyby posiadal pozwolenie albo inna wymagana decyzje. Termin platnosci moze byc odroczony wylacznie na okres niezbedny do zrealizowania przedsiewziecia. Zlozenie wniosku o odroczenie terminu platnosci oplat nie zwalnia z obowiazku ich uiszczenia w czesci, w jakiej nie moga podlegac odroczeniu.
Rozstrzygniecie w sprawie wniosku o odroczenia nastepuje w drodze decyzji. W decyzji o odroczeniu terminu platnosci oplat lub kar nalezy okreslic:
· oplate lub kare, której termin platnosci zostal odroczony, oraz jej wysokosc,
· realizowane przez wnioskodawce przedsiewziecie i harmonogram jego realizacji,
· termin odroczenia oplaty albo kary.
Odroczenie terminu platnosci oplat lub kar wstrzymuje bieg terminu przedawnienia naleznosci.
W przypadku, gdy terminowe zrealizowanie przedsiewziecia bedacego podstawa odroczenia platnosci usunelo przyczyny ponoszenia oplat i kar, wlasciwy organ orzeka w drodze decyzji o zmniejszeniu odroczonych oplat albo kar. Zmniejszenie nastepuje o sume srodków wlasnych wydatkowanych na realizacje przedsiewziecia, przy czym, jezeli odroczenie dotyczy przedsiewziecia sluzacego realizacji zadan wlasnych gminy, do srodków wlasnych wlicza sie takze srodki pochodzace z budzetu gminy. Do kwot pozostajacych do zaplaty stosuje sie odpowiednio przepisy dzialu III ustawy - Ordynacja podatkowa dotyczace oplaty prolongacyjnej. Jezeli natomiast odroczeniu podlegaly oplaty albo kary wymierzone w zwiazku ze skladowaniem lub magazynowaniem odpadów, w razie terminowego zrealizowania przedsiewziecia wlasciwy organ stwierdza umorzenie odroczonych oplat albo kar.
W przypadku, gdy terminowe zrealizowanie przedsiewziecia bedacego podstawa odroczenia platnosci nie usunelo przyczyn ponoszenia oplat lub kar, wlasciwy organ naklada obowiazek uiszczenia odroczonych oplat albo kar wraz z oplata prolongacyjna. Jezeli jednak przedsiewziecie bedace podstawa odroczenia platnosci nie zostalo zrealizowane w terminie, wlasciwy organ zobowiazuje do uiszczenia odroczonych oplat albo kar wraz z określonymi w przepisach dzialu III ustawy - Ordynacja podatkowa odsetkami za zwloke, naliczanymi za okres odroczenia. Decyzja taka moze zostac wydana równiez przed uplywem terminu odroczenia w razie stwierdzenia, ze przedsiewziecie bedace podstawa odroczenia nie jest realizowane zgodnie z harmonogramem.
Opłaty podwyższone
W rozumieniu ustawy P.o.s. oplaty podwyzszone sa sankcja finansowa związana z niedopelnieniem obowiazku uzyskania pozwolenia emisyjnego. Zgodnie bowiem z art.292 i 293 podmiot korzystajacy ze srodowiska ponosi opłaty podwyzszone w przypadku:
braku wymaganego pozwolenia na wprowadzanie do powietrza gazów lub pylów,
braku wymaganego pozwolenia na pobór wód lub wprowadzanie scieków do wód lub do ziemi,
okreslonych sposobów nieprawidlowego postepowania z odpadami.
W dwóch pierwszych przypadkach oplata dotyczy calej ilosci emitowanych substancji, wprowadzanych scieków czy pobieranej wody i wynosi 500% stawki oplaty podstawowej.
Natomiast w odniesieniu do postepowania z odpadami oplaty sa zróznicowane w zaleznosci od sposobu takiego postepowania. I tak za skladowanie odpadów bez uzyskania decyzji zatwierdzajacej instrukcje eksploatacji skladowiska odpadów podmiot korzystajacy ze srodowiska ponosi oplaty podwyzszone w wysokosci 0,05 jednostkowej stawki oplaty za umieszczenie odpadów na skladowisku, za kazda dobe skladowania. Magazynowanie odpadów bez wymaganej decyzji okreslajacej sposób i miejsce magazynowania traktuje sie jako skladowanie odpadów bez wymaganej decyzji zatwierdzajacej instrukcje eksploatacji skladowiska. Za skladowanie odpadów w miejscu na ten cel nieprzeznaczonym podmiot korzystajacy ze srodowiska ponosi oplaty podwyzszone w wysokosci 0,1 stawki oplaty za umieszczenie odpadów na skladowisku za kazda dobe skladowania.
W przypadku pozbycia sie odpadów:
nad brzegami zbiorników wodnych, a zwlaszcza w strefach ochronnych ujec wód i na terenach wyplywu wód z warstw wodonosnych,
na terenach parków narodowych i rezerwatów przyrody,
na terenach lesnych albo uzdrowiskowych lub na terenach przeznaczonych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe,
podmiot korzystajacy ze srodowiska ponosi oplaty podwyzszone w wysokosci 0,15 jednostkowej stawki oplaty za umieszczenie odpadów na skladowisku za kazda dobe skladowania. W przypadku natomiast pozbycia sie odpadów do sródladowych wód powierzchniowych i podziemnych, morskich wód wewnetrznych lub wód morza terytorialnego stawka oplaty podwyzszonej to 100-krotna jednostkowa stawki oplaty za umieszczenie odpadów na skladowisku.
Oplaty podwyzszone maja charakter sankcyjny, jednak pozostaja nadal oplatami, maja wiec do nich zastosowanie wskazane wyzej zasady ponoszenia oplat. W szczególnosci chodzi tu o obowiazek wyliczenia naleznej oplaty i wniesienia jej bez wezwania w przewidzianym terminie (zasada samonaliczania) oraz nadzór marszalka województwa nad wykonywaniem tego obowiazku. Wniesienie oplaty nie zwalnia z innych sankcji przewidywanych z tytulu niewypelnienia obowiazku uzyskania wymaganej decyzji administracyjnej, np. odpowiedzialnosci karnej.
Nowelizacja prawa geologicznego i górniczego wprowadza oplaty podwyzszone takze i do przepisów tej ustawy, zastepujac nimi dotychczasowe kary pieniezne. Zgodnie z art.85a w razie wydobywania kopaliny bez wymaganej koncesji lub z razacym naruszeniem jej warunków wskazany w ustawie organ (w zasadzie organ koncesyjny) naklada na prowadzacego taka dzialalnosc obowiazek wniesienia oplaty eksploatacyjnej w wysokosci osiemdziesieciokrotnej stawki oplaty eksploatacyjnej dla danego rodzaju kopaliny. Oplata tego rodzaju jest nakladana takze w przypadku prowadzenia innej dzialalnosci bez uzyskania koncesji wymaganej przepisami ustawy lub z razacym naruszeniem warunków takiej koncesji.
Wskazane oplaty sa nakladane decyzja, nie obowiazuje wiec wobec nich zasada samonaliczania.
Administracyjne kary pieniezne.
Kary te funkcjonuja w polskim ustawodawstwie juz od dluzszego czasu i co do zasady sa wymierzane wskazanym podmiotom za naruszanie wymagan ochrony srodowiska, najczesciej okreslonych w skierowanym do takiego podmiotu akcie administracyjnym. Kary te powinny odgrywac przede wszystkim role prewencyjna, nie powinny byc natomiast traktowane jako swoiste odszkodowanie za szkody srodowiskowe, wplacane na rzecz Skarbu Panstwa - wymierzenie kary nie zwalnia z odpowiedzialnosci cywilnej za wyrzadzone szkody, realizowanej na zasadach ogólnych, okreslonych glównie przepisami kodeksu cywilnego. Nie sa tez te kary grzywnami w rozumieniu prawa karnego, prawa o wykroczeniach czy grzywna w celu przymuszenia w rozumieniu ustawy o postepowaniu egzekucyjnym w administracji z 1966 r. Sa tez oczywiscie odrebnym srodkiem niz przedstawione wyzej oplaty.
Kara w wiekszosci przypadków jest wymierzana obligatoryjnie przez upowaz-niony organ administracji w razie stwierdzenia okreslonego bezprawnego zachowania sie danego podmiotu. Zachowanie to nie musi prowadzic do degradacji srodowiska lub wyrzadzenia w nim szkody, nie jest tez wymagane stwierdzenie winy. Kary sa wymierzane najczesciej na podstawie specjalnych taryf ustalonych w aktach wykonawczych, uzalezniajacych wysokosc kary od stopnia naruszenia istniejacych wymagan. Organ wymierzajacy kare z reguly nie moze ksztaltowac jej wysokosci wedlug wlasnej oceny stopnia szkodliwosci danego dzialania. Nakladane sa te kary decyzja adminis-tracyjna wydawana w trybie kodeksu postepowania administracyjnego.
Kary nakladane na podstawie przepisów ustawy Prawo ochrony srodowiska.
Zasadnicza podstawa prawna dla administracyjnych kar pienieznych bedzie w nowym systemie ustawa Prawo ochrony srodowiska, jednak nie tylko. Zgodnie z art.273 ust.2 P.o.s. administracyjna kara pieniezna jest ponoszona za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze srodowiska, ustalonych wskazana decyzja administracyjna, a takze w zakresie magazynowania odpadów i emitowania halasu do srodowiska. Kary pieniezne wymierza, w drodze decyzji, wojewódzki inspektor ochrony srodowiska za:
przekroczenie okreslonych w pozwoleniach emisyjnych ilosci lub rodzaju gazów lub pylów wprowadzanych do powietrza,
przekroczenie, okreslonych w pozwoleniach zintegrowanych lub pozwoleniach wodnoprawnych ilosci, stanu lub skladu scieków,
przekroczenie, okreslonej w pozwoleniach zintegrowanych lub pozwoleniach na pobór wód, ilosci pobranej wody,
naruszenie warunków decyzji zatwierdzajacej instrukcje eksploatacji skladowiska odpadów albo decyzji okreslajacej miejsce i sposób magazynowania odpadów, wymaganych przepisami ustawy o odpadach, co do rodzaju i sposobów skladowania lub magazynowania odpadów,
przekroczenie, okreslonych w pozwoleniach emisyjnych, poziomów halasu.
Podstawa do nalozenia kary jest stwierdzenie przez wojewódzkiego inspektora ochrony srodowiska dokonania przekroczenia lub naruszenia dozwolonego zakresu korzystania ze srodowiska. Stwierdzenie takie dokonywane ma byc na podstawie kontroli, a w szczególnosci przeprowadzanych w ich trakcie pomiarów albo innych ustalen, badz na podstawie pomiarów prowadzonych przez podmiot korzystajacy ze srodowiska, obowiazany do dokonania takich pomiarów. O stwierdzeniu przekroczenia lub naruszenia, dokonanego na podstawie kontroli, wojewódzki inspektor ochrony srodowiska jest obowiazany, w terminie 21 dni od wykonania pomiarów, zawiadomic podmiot korzystajacy ze srodowiska, przekazujac mu wyniki pomiarów.
Wymierzenie administracyjnej kary pienieznej odbywa sie dwuetapowo, poprzez- 1) ustalenie wymiaru kary biegnacej, okreslajacego godzinowa albo dobowa stawke kary w okresie, w którym trwa naruszenie lub przekroczenie, 2) wymierzenie kary za okres, w którym trwalo naruszeniu lub przekroczenie; kare te mozna byloby nazwac "kara laczna", chociaz ustawodawca tego okreslenia nie uzywa. Po stwierdzeniu przekroczenia lub naruszenia wojewódzki inspektor wydaje decyzje ustalajaca wymiar kary biegnacej. Wymiar takiej kary ustala sie uwzgledniajac przekroczenie lub naruszenie w skali doby, natomiast przy przekroczeniu ilosci lub rodzaju gazów lub pylów wprowadzanych do powietrza wymiar kary biegnacej okresla sie uwzgledniajac przekroczenie w skali godziny. W decyzji ustalajacej wymiar kary biegnacej wojewódzki inspektor okresla -
wielkosc stwierdzonego przekroczenia lub naruszenia odpowiednio w skali doby albo godziny,
wymiar kary biegnacej,
termin, od którego kara biegnaca bedzie naliczana, jako odpowiednio dzien albo godzine nastepujace bezposrednio po zakonczeniu pomiarów lub innych ustalen stanowiacych podstawe stwierdzenia przekroczenia lub naruszenia.
Kara biegnaca jest naliczana do czasu stwierdzenia zmiany wielkosci przekroczenia lub naruszenia, jej wymiar moze ulec zmianie na wniosek podmiotu korzystajacego ze srodowiska, przedlozony wojewódzkiemu inspektorowi ochrony srodowiska w terminie 30 dni od dokonania wlasnych pomiarów lub ustalen. Wojewódzki inspektor, jezeli w terminie 30 dni nie zakwestionuje zasadnosci zlozonego wniosku, ma obowiazek ustalic, w drodze decyzji, wymiar nowej kary biegnacej. Nowy wymiar kary biegnacej ustalany jest takze w przypadku zmiany stawek oplat za korzystanie ze srodowiska stanowiacych podstawe wymiaru kary, przy czym nowe stawki stosowane sa od dnia ich wprowadzenia.
Po stwierdzeniu, z urzedu lub na wniosek podmiotu korzystajacego ze srodowiska, ze przekroczenie lub naruszenie ustalo, wojewódzki inspektor podejmuje, na podstawie ostatecznych decyzji okreslajacych wymiar kary biegnacej, decyzje o wymierzeniu kary lacznej za okres do ustania przekroczenia lub naruszenia. Podobna decyzje inspektor ma obowiazek podjac za okres do dnia 31 grudnia kazdego roku, jezeli do tego dnia przekroczenie lub naruszenie nie zostalo usuniete.
Jezeli jednak wojewódzki inspektor ochrony srodowiska, w ciagu 30 dni od dnia wplywu wniosku o obnizenie wymiaru kary biegnacej albo o wymierzenie kary lacznej stwierdzi, ze przekroczenie lub naruszenie jest wyzsze niz podano we wniosku lub nie ustalo, wymierza na okres 60 dni, poczawszy odpowiednio od doby albo godziny, w której stwierdzono bezzasadnosc wniosku, nowa wysokosc kary biegnacej, stosujac stawki kar zwiekszone 2-krotnie.
Kare wymierza sie w wysokosci 10-krotnej wielkosci jednostkowej stawki oplat za wprowadzanie gazów lub pylów do powietrza lub za pobór wód. Za skladowanie odpadów z naruszeniem -
· wymagan dotyczacych ich rodzaju i sposobów skladowania okreslonych w decyzji zatwierdzajacej instrukcje eksploatacji skladowiska lub
· magazynowanie odpadów z naruszeniem decyzji okreslajacej miejsce i sposób magazynowania odpadów
wojewódzki inspektor wymierza kare w wysokosci 0,1 stawki oplaty za umieszczenie odpadów na skladowisku, za kazda dobe skladowania.
Zasady ustalania wysokosci stawek kar zostaly okreslone analogicznie jak przy oplatach, stawki maksymalne ustala ustawa, zas stawki jednostkowe okresla rozporzadzeniem Rada Ministrów. Administracyjne kary pieniezne podmiot korzystajacy ze srodowiska wnosi na rachunek wojewódzkiego inspektora ochrony srodowiska, który wydal decyzje w przedmiocie wymierzenia kary. Do postepowania w sprawach kar, co do zasady, stosuje sie przepisy dzialu III ustawy Ordynacja podatkowa, uprawnienia organu podatkowego przysluguja wojewódzkiemu inspektorowi.
Kary pieniezne przewidywane przepisami ustawy o ochronie przyrody.
Art.47k ustawy przewiduje wymierzenie administracyjnej kary pienieznej za:
zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów, powodowane -
niewlasciwym wykonywaniem robót ziemnych lub
wykorzystaniem sprzetu mechanicznego albo urzadzen technicznych badz tez
zastosowaniem srodków chemicznych w sposób szkodliwy dla roslinnosci
za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia,
za zniszczenie spowodowane niewlasciwa pielegnacja terenów zieleni, zadrzewien, drzew lub krzewów.
Kary wymierza decyzja wójt, burmistrz albo prezydent miasta.
Maksymalna wysokosc kar okresla ustawa, dla drzew jednostkowe stawki kary nie moga przekroczyc za jeden centymetr obwodu pnia drzewa mierzonego na wysokosci 130 cm, trzykrotnej stawki jednostkowej oplaty przewidzianej dla danego rodzaju lub gatunku (odmiany) drzewa. Jednostkowe stawki kar okresli rozporzadzeniem Rada Ministrów. Natomiast stawki kar za zniszczenie jednego metra kwadratowego wynosza:
dla krzewów - 26% podstawy,
dla trawników - 6% podstawy,
dla kwietników - 52% podstawy.
Podstawa, do której przepisy sie tu odwoluja, jest podstawa ustalenia stawek oplat (art.47h ust.1 ustawy).
Administracyjne kary pieniezne nakladane na podstawie innych ustaw szczególnych.
Ustawa z 2001 r. o postepowaniu z substancjami zubozajacymi warstwe ozonowa przewiduje nalozenie administracyjnej kary pienieznej za prowadzenie produkcji lub dokonanie obrotu z zagranica substancjami kontrolowanymi wbrew zakazom wynikajacym z ustawy, a takze bez wymaganego pozwolenia albo z naruszeniem jego warunków. Kare w drodze decyzji wymierza producentowi lub importerowi wojewódzki inspektor ochrony srodowiska. Kare wymierza sie w zaleznosci od ilosci wyprodukowanych lub przywozonych substancji - za kazdy kilogram substancji wyprodukowanej lub przywiezionej z zagranicy z naruszeniem zakazów wynikajacych z ustawy. Stawka kary za jeden kilogram substancji wynosi trzykrotnosc stawki oplaty za emisje do powietrza jednego kilograma chlorowcopochodnej weglowodoru (CFC-12), ustalonej na podstawie przepisów o ochronie srodowiska. Wplywy z tytulu tych kar stanowia dochód Narodowego Funduszu Ochrony Srodowiska i Gospodarki Wodnej.
Kary przedstawione wyzej i w poprzednich punktach sa pod wzgledem sposobu ich naliczania karami, które mozna byloby nazwac "taryfowymi". Nalozenie ich jest obowiazkowe, wysokosc zas jest wyliczana na podstawie stopnia przekroczenia przepisów w oparciu o odpowiednie tabele zawarte w aktach wykonawczych.
Pozostale ustawy natomiast przewiduja mozliwosc wymierzenia nieco odmiennego rodzaju kar pienieznych. Upowaznione organy administracji moga bowiem wymierzyc takie kary w sposób uznaniowy a ich wysokosc jest w przepisach okreslona w sposób widelkowy. Takie konstrukcje zawiera m.in. ustawa o obszarach morskich. Art. 55 tejze ustawy przewiduje bowiem mozliwosc obciazenia armatora statku naruszajacego m.in. przepisy dotyczace eksploatacji zasobów mineralnych lub zywych zasobów morza kara pieniezna w wysokosci równowaznej z 1.000.000 jednostek obliczeniowych, zwanych "Specjalnym Prawem Ciagnienia (SDR)", okreslanych przez Miedzynarodowy Fundusz Walutowy. Podobne kary przewiduje i art.56. Kary te nakladane sa przez dyrektorów Urzedów Morskich.
Takie same kary moga byc nakladane na podstawie art.36 ustawy o zapobie-ganiu zanieczyszcze-niu morza. Armator odpowiada wówczas za zanieczyszczenie srodowiska morskiego w zwiazku z eksploatacja statku lub zatopieniem w morzu odpadów lub innych substancji. Odpowiedzialnosc ta obejmuje takze armatorów polskich statków na morzu pelnym. Art.40 ustawy o rybołówstwie morskim[ przewiduje mozliwosc ukarania taka sama kara armatora statku, z którego na polskim obszarze morskim dokonano eksploatacji zywych zasobów morza z naruszeniem przepisów tejze ustawy.
Obie ostatnio wspomniane ustawy przewiduja takze jeszcze jeden typ kary pienieznej, do nalozenia której upowazniony jest dyrektor Urzedu Morskiego. Te kary moga byc nakladane na osoby fizyczne, m.in. za:
· spowodowanie zanieczyszczenia morza,
· niepodjecie srodków koniecznych do zapobiegniecia takiemu zanieczyszczeniu lub jego ograniczenia - w przypadku, gdy bylo skutkiem wypadku,
· niezdanie w porcie substancji szkodliwych,
· naruszanie przepisów o ochronie rybolówstwa.
Podstawa sa art.37 ustawy z 1995 r. i art.42 ustawy z 1996 r. Górna wysokoscia tej kary jest dwudziestokrotne przecietne wynagrodzenie w gospodarce narodowej za rok poprzedzajacy, oglaszane przez Prezesa GUS.
Nowelizacja prawa geologicznego i górniczego znosi natomiast art.128 tej ustawy, przewidujacy uznaniowo okreslane kary za naruszanie obowiazku uzyskania koncesji badz tez dzialania sprzeczne z trescia takiego aktu. Jak wspomniano wyzej, kary te beda zastapione oplatami podwyzszonymi.
Oplata produktowa
Podstawowym elementem ustawy o obowiazkach przedsiebiorców w zakresie gospodarowania niektórymi opakowaniami oraz o oplacie produktowej i oplacie depozytowej jest obowiazek osiagania wskazanych poziomów odzysku. Wspomniane w tytule obowiazki kierowane sa do dwóch grup podmiotów:
importerów i wytwórców produktów w opakowaniach wymienionych w zalaczniku nr 1 do ustawy,
importerów i wytwórców produktów wymienionych w zalacznikach nr 2 i 3 do ustawy.
Do grupy pierwszej ustawa zalicza takze przedsiebiorców prowadzacych jednostki handlu detalicznego o powierzchni handlowej powyzej 500 m2, jezeli sprzedaja produkty przez siebie pakowane, do grupy drugiej zas przedsiebiorców wprowadzajacych na rynek krajowy towary importowane, których czesciami skladowymi sa wskazane produkty.
Podstawowym obowiazkiem obu grup podmiotów jest prowadzenie odzysku lub recyklingu - odpowiednio odpadów opakowaniowych (powstalych z opakowan wyliczonych w zalaczniku nr 1) lub odpadów pouzytkowych (powstalych z wyliczonych w zalacznikach 2 i 3 produktów). Adresaci obowiazku odzysku zostali wiec wskazani inaczej niz w ustawie o odpadach - nie sa to posiadacze odpadów, ale podmioty wytwarzajace produkty, z których odpady dopiero powstana albo w okreslony sposób uzytkujacy takie wskazane produkty (opakowania).
Trescia obowiazku prowadzenia odzysku jest koniecznosc osiagniecia jego okreslonego poziomu, ustalonego jako procent masy albo ilosci wprowadzonych w danym roku opakowan badz wskazanych produktów na rynek krajowy. Ustawa dosc dokladnie ustala zasady obliczania osiagnietego poziomu odzysku, wlaczajac w to zachety do prowadzenia okreslonych sposobów postepowania z objetymi jej regulacja produktami (np. bieznikowanie opon). Dla wlasciwego rozumienia tresci obowiazku nalezy pamietac o definicji pojecia "odzysk", zawartej w ustawie o odpadach, a ujetej bardzo szeroko, identycznie zreszta jak w dyrektywie ramowej (75/442). Konsekwencja tak szerokiego rozumienia odzysku jest wprowadzenie odrebnego obowiazku osiagania takze wskazanych poziomów recyklingu, który mozna uznac za kwalifikowany sposób odzysku (definicja recyklingu takze zawarta jest w ustawie o odpadach). Docelowe poziomy odzysku i recyklingu okresla ustawa, na dany rok beda precyzowane rozporzadzeniami Rady Ministrów.
Rozliczenie wypelnienia obowiazku osiagniecia ustalonego poziomu odzysku i recyklingu nastepuje na koniec kazdego roku kalendarzowego. Niewypelnienie obowiazku powoduje swoista sankcje finansowa w postaci koniecznosci wniesienia oplaty produktowej. Oplata taka bedzie ustalona przez pomnozenie jednostkowej stawki przez mase lub ilosc odpadów brakujacych do osiagniecia wymaganego poziomu odzysku. Obowiazywac bedzie powszechna w nowych przepisach zasada samonaliczania - zobowiazany podmiot sam powinien ustalic wysokosc i wniesc nalezna oplate, co bedzie sie odbywalo pod kontrola marszalka. Maksymalna stawke oplaty okreslono w ustawie, stawki obowiazujace bedzie ustalac Rada Ministrów.
Srodki pochodzace z oplat produktowych beda wplywac na fundusze ochrony srodowiska. Ustawa przewiduje rozbudowany system redystrybucji tych srodków, w którym beda mogly partycypowac takze gminy prowadzace selektywna zbiórke odpadów opakowaniowych.
Lódz, dnia 14 pazdziernika 2001 r.

- Dz.U. nr 62 poz.627; dalej okreslana jako P.o.s.;
- czyli ustawie z 31 stycznia 19809 r. o ochronie i ksztaltowaniu srodowiska - tekst jedn. Dz.U. z 1994 r. nr 49 poz.196 z pózn. zm.
- art.323 P.o.s.;
- art.326 P.o.s.;
- podstawa jest art.328 P.o.s.;
- art.324 P.o.s.;
- art.364 P.o.s.;
- art.365 ust.1 P.o.s.;
- bez uzyskania decyzji zatwierdzajacej instrukcje eksploatacji skladowiska odpadów lub bez decyzji okreslajacej miejsce i sposób magazynowania odpadów, albo wymierzone za przekroczenie warunków okreslonych w decyzji;
- nie uzywajac jednak takiego okreslenia;
- wg ustawy P.o.s. beda to podmioty korzystajace ze srodowiska;
- NSA w jednym z wyroków podkreslil, ze kary sa wymierzane bez wzgledu na przyczyne przekroczenia dopuszczalnych norm - wyrok z 6 stycznia 1987 r. sygn. akt IV SA 667/86 (ONSA 1987 r. nr 1 poz.6);
- wyjatki, podobnie jak przy oplatach, okresla art.281 ust.2 P.o.s.
- ustawa z 16 pazdziernika 1991 r. - tekst jedn. Dz.U. nr @@ z 2001 r. nr 99 poz. 1075; do ustawy zostaly przeniesione zawarte dotychczas w ustawie o ochronie i ksztaltowaniu srodowiska z 1980 r. przepisy dotyczace tzw. zieleni komunalnej, w tym obejmujace kary pieniezne z tytulu "nielegalnej wycinki" drzew - zob. art. 47 tzw. ustawy wprowadzajacej - ustawa z 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony srodowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw - Dz.U. nr 100 poz. 1085;
- ustawa z 2 marca 2001 r. o postepowaniu z substancjami zubozajacymi warstwe ozonowa (Dz.U. nr 52 poz. 537);
- sa to substancje zubozajace warstwe ozonowa, wymienione w zalacznikach do ustawy;
- czyli przepisów ustawy P.o.s.
- ustawa z 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz.U. nr 32 poz. 131 z pózn. zm.);
- nakladane jednak nie tylko na armatorów i o w nieco inny sposób ustalonej maksymalnej wysokosci - w odniesieniu do przecietnego miesiecznego wynagrodzenia w gospodarce uspolecznionej
- ustawa z 16 marca 1995 r. o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki (Dz.U. nr 47 poz. 243 z pózn. zm.)
- ustawa z 18 stycznia 1996 r. o rybolówstwie morskim (Dz.U. nr 34 poz. 145 z pózn. zm.); ustawa bedzie prawdopodobnie zastapiona nowa ustawa, znajdujaca sie w koncowym etapie prac w Sejmie;
- Dz.U. nr 63 poz. 639;
- wg tej definicji odzysk to wszelkie dzialania nie stwarzajace zagrozenia dla zycia, zdrowia ludzi lub dla srodowiska, prowadzace do wykorzystania odpadów w calosci lub w czesci, lub do odzyskania z odpadów substancji, materialów badz energii i ich wykorzystania, okreslone w zalaczniku nr 5 do ustawy;
- dyrektywa Rady 75/442/EEC z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów, znowelizowana dyrektywa Rady 91/156/EEC, dyrektywa Rady 91/692/EEC oraz decyzja Komisji 96/350/EC (tekst pierwotny: OJ L 194 25.07.75 p. 39).
- recykling to powtórne przetwarzanie substancji lub materialów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materialu o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, w tym tez recykling organiczny, z wyjatkiem odzysku energii;
- zob. rozporzadzenie RM z 30 czerwca 2001 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i pouzytkowych (Dz.U. nr 69); obowiazuje od 1 stycznia 2002 r.