Zadania gminy w zakresie ochrony środowiska

Wstęp

„Pojęcia „środowisko” i jego „ochrona” zrobiły oszałamiającą karierę w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat, czego przyczyny upatrywać można w zagrożeniach stwarzanych przez rozwój gospodarczy. Konsekwencją świadomości tych zagrożeń, w tym zagrożeń dla zdrowia (życia) ludzkiego stały się rozwiązania normatywne, wymuszające zachowania człowieka mające na celu poszanowanie otaczającej go przyrody.” Co prawda rozwiązań chroniących środowisko (jego oznaczone elementy) można dopatrywać się już w zamierzchłej przeszłości, to jednak w istocie wynikające z nich rozwiązania ochronne nie mogą być postrzegane jako wyraz prawa ochrony środowiska. Przeważnie zmierzały one do zapewnienia ochrony interesów majątkowych ówcześnie panujących. Prawo ochrony środowiska we współczesnym znaczeniu tego słowa zaczęło się kształtować dopiero niedawno, w istocie od połowy lat sześćdziesiątych ostatniego stulecia. W Polsce podstawą do stworzenia przepisów prawnych w zakresie ochrony środowiska jest ustawa zasadnicza z 6 kwietnia 1997 roku, czyli Konstytucja.
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej w art. 86 mówi: „Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowanie przez siebie jego pogorszenia”. Ten sam dokument w art.74 ust. 2 pisze: „Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych”. Z powyższych przepisów można wywnioskować, iż ciężar dbałości o stan środowiska spoczywa na każdym z obywateli z osobna, ale jednocześnie zobowiązanymi do działań na rzecz ochrony środowiska jest władza publiczna, a w tym jej liczne jednostki organizacyjne. W przypadku samorządu terytorialnego jego podstawową jednostką jest gmina, jak mówi art. 164 Konstytucji. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego niezastrzeżone dla innych jednostek samorządu- stąd tak ważna rola tej jednostki organizacyjnej.
Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku „O samorządzie gminnym” w art.7 przedstawia otwarty katalog zadań własnych gminy. Wśród nich są między innymi sprawy: ładu przestrzennego, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zieleni gminnej i zadrzewienia. Jak można zauważyć zadania gminy w zakresie ochrony środowiska zawarte w cytowanej ustawie są przedstawione ogólnikowo, jednakże każde z tych zadań jest uszczegółowione w szeregu innych ustaw, do których przestrzegania gmina jest zobowiązana.
Zaprezentuję więc rozwinięcie obowiązków gminy w zakresie ochrony środowiska przedstawionych w ustawie „O samorządzie gminnym”, które zostało zawarte w innych ustawach. Praktyczne wywiązywanie się z tych obowiązków zilustruję na przykładzie gminy miejskiej Białystok- miasta położonego we wschodniej części Polski w województwie podlaskim. Przedstawione przeze mnie dokumenty potwierdzają stosowanie przepisów prawa przez gminę miejską Białystok. Są to jednak tylko przykłady na wykonywanie poniektórych zadań z zakresu ochrony środowiska, za to jednych z najważniejszych zadań spośród wszystkich nałożonych na gminę i tych najpowszechniej występujących.

Zadania gminy w zakresie ochrony środowiska.


Ogół mieszkańców zasadniczego podziału terytorialnego stanowi wspólnotę samorządową, w której władzę sprawuje samorząd terytorialny: gminny, powiatowy i wojewódzki. Uczestniczy on w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustawy istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.
Jednostki samorządu terytorialnego wykonują woje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych. Mają one również prawo zrzeszania się.. Naczelną zasada funkcjonowania i ustroju samorządu terytorialnego jest samodzielność gmin.
Zadania publiczne wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne zgodnie z artykułem 166 Konstytucji służą zaspokojeniu potrzeb wspólnoty samorządowej. W związku z czym samorządy poszczególnych szczebli powinny samodzielnie definiować potrzeby i interesy społeczności lokalnych i regionalnych, a także samodzielnie decydować o zakresie i formach ich zaspokajania.
Najważniejszą władze w gminie stanowi ogół jej mieszkańców, który wyjawia swoją wolę bezpośrednio w głosowaniu powszechnym ( w drodze wyborów lub referendum), albo za pośrednictwem organów gminy. Jedynie w drodze referendum mogą zapadać rozstrzygnięcia w sprawie samoopodatkowania mieszkańców na cele publiczne i odwołania rady gminy przed upływem jej kadencji. Wyniki referendum są wiążące, gdy bierze w nich udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania.
Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Gmina realizuje swoje zadania poprzez radę gminy- organ stanowiący i kontrolujący oraz zarząd gminy- organ wykonawczy. Rada gminy może powołać stałe i doraźne komisje do określonych zadań. Komisja podlegają radzie , przedkładają jej plan pracy oraz sprawozdania z działalności.
Zadania rady gminy, które bezpośrednio lub pośrednio wiążą się z ochroną środowiska, to:
- uchwalanie miejscowych planów przestrzennego zagospodarowania
- uchwalanie programów gospodarczych
- uchwalanie budżetu gminny
- ustalanie zakresu działań jednostek pomocniczych
- podejmowanie decyzji w sprawach współdziałania z innymi gminami czy terenowymi organami administracji rządowej
- podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat lokalnych
Rada gminy określa stawki opłat ponoszonych przez właścicieli nieruchomości za usługi z zakresu unieszkodliwiania i usuwania odpadów komunalnych, świadczenie przez gminne jednostki organizacyjne oraz podmioty mające zezwolenie na usuwanie, wykorzystanie i unieszkodliwianie odpadów komunalnych.
Przedstawiony przeze mnie załącznik numer 1 jest Uchwałą Rady Miejskiej Białegostoku w sprawie ustalenia opłat za przyjęcie odpadów do Zakładu Utylizacji Odpadów Komunalnych Gminy Białystok. Odpady podzielone zostały na trzy grupy. Pierwsza to odpady komunalne, osady ściekowe i odpady zielone (cena 66 zł/Mg). Druga to odpady mineralne drobne, odpady mineralne średnie (cena 20 zł/Mg). Trzecia grupa najliczniejsza i najdroższa to odpady komunalne gabarytowe, odpady komunalnopodobne, odpady przemysłowe, opony, tworzywa sztuczne i odpady mineralne grube (cena 85 zł/Mg).
Właściciele nieruchomości przy wykonywaniu obowiązków polegających na utrzymaniu porządku i czystości są zobowiązani do udokumentowania korzystania z usług wykonywanych przez zakłady będące gminną jednostką organizacyjną lub podmiot mający zezwolenie na wykonywanie usług usuwania odpadów komunalnych przez okazanie umowy i dowodów płacenia za usługi lub okazanie, na żądanie wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, dowodów płacenia za składowanie odpadów na składowiskach komunalnych.
Jeżeli właściciele nie udokumentują korzystania z powyższych usług obowiązek usuwania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych przejmuje rada gminy, pobierając opłaty od tych właścicieli nieruchomości. Dla takich sytuacji rada gminy ustala stawki opłat, które mają charakter quasi- sankcyjny.
W przypadku selektywnego gromadzenia odpadów komunalnych stawki opłat za ich usuwanie i unieszkodliwianie, ustalone uchwałą rady gminy muszą być niższe niż stawki opłat za nieselektywne gromadzenie odpadów. Stopień zróżnicowania zależy od decyzji rady.
Zarząd gminy wykonuje zadania za pomocą urzędu gminy (miasta). Zadania z zakresu ochrony środowiska w skali lokalnej są też realizowane przez jednostki organizacyjne urzędu gminy (miasta), które jednak nie mają osobowości prawnej. Strukturę przedstawia schemat:

Rada Gminy Komisja Rady do Spraw Ochrony Środowiska

Rady Osiedli Zarząd Gminy Sołtysi
Wójt, Burmistrz, Prezydent

Urząd Gminy
Komórka Organizacyjna do Spraw Ochrony Środowiska

Przewodniczący zarządu (wójt, burmistrz lub prezydent miasta) kieruje bieżącymi sprawami gminy i reprezentuje ją na zewnątrz. Ustawa samorządowa przyznaje mu także prawo do rozstrzygania indywidualnych spraw z zakresu działania gminy.
Ustawa samorządowa wprowadziła podział zadań gminy na zadania własne i zlecone. W realizacji zadań własnych gminy zarząd podlega wyłącznie radzie gminy. Od decyzji administracyjnych wydawanych przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta w sprawach należących do zadań własnych gminy służy odwołanie do kolegium odwoławczego przy sejmiku samorządowym. Od decyzji z zakresu zadań zleconych gminie, a należących do administracji rządowej należy odwołać się do wojewody.
Zadania własne, to takie, które gmina wykonuje we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Można wyróżnić cztery kategorie spraw, które należą do tego typu zadań gminy:
- ład przestrzenny, gospodarka terenami i ochrona środowiska,
- dbałość o infrastrukturę techniczną np.: o stan wodociągów i zaopatrzenie w wodę, kanalizację, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, o utrzymanie czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i utylizacji odpadów komunalnych, o zapewnienie sprawnej komunikacji, zaopatrzenie w energię elektryczną,
- troskę o infrastrukturę społeczną, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych itd.,
- zieleń komunalną i zadrzewienie.
Zadania własne gminy wynikają ponadto z ustaw i konwencji międzynarodowych w tym na podstawie:

1) Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. „ O ochronie przyrody”
- wydawanie zezwoleń na usunięcie drzew i krzewów z terenów nieruchomości
Przedstawiony przeze mnie załącznik numer 2 zawiera dwie decyzje dotyczące usunięcia drzew. Obie są rozstrzygnięciem pozytywnym. Należy jednak zauważyć, że w przypadku decyzji z 3 czerwca 2002 roku usunięte drzewa mają być przesadzone. W uzasadnieniu zastrzeżono, że w wypadku zachowania żywotności przesadzonych drzew opłata za ich usunięcie w kwocie 1.702,50 zł zostanie umorzona.
W przypadku drugiej decyzji z 15 października 2002 roku istnieje także zobowiązanie do zasadzenia takiej samej ilości drzew, jaka została usunięta, a powodem usunięcia owych drzew było ich zagrożenie bezpieczeństwu ludzi i mienia. Jak można zauważyć by wniosek o usunięcie drzew był pozytywnie rozpatrzony prze urząd miejski, powód usunięcia drzew musi być ważny i jasno określony. Wraz z usunięciem drzew wiąże się obowiązek posadzenia nowych lub przesadzenia starych, a niekiedy także opłata,
- zapewnienie warunków niezbędnych do ochrony środowiska przed odpadami oraz dbanie o utrzymanie porządku i czystości,
- ustanawianie ograniczeń czasu pracy lub korzystania z urządzeń technicznych oraz środków transportu uciążliwych dla środowiska ze względu na powodowanie hałasu i wibracji
Praca maszyny może być uciążliwa dla środowiska między innymi z powodu wytwarzanego przez nią hałasu. Załącznik numer 3 pokazuje zestawienie zarejestrowanych wniosków o wydanie decyzji z zakresu dopuszczalnych wielkości hałasu. Decyzje takie podejmowane przez organy gminy nie są częste. W latach 2001 i do października 2002 w Białymstoku wydano ich zaledwie trzy.
- nakazywanie użytkownikowi maszyny lub urządzenia technicznego wykonywanie czynności ograniczających uciążliwość dla środowiska, a w przypadku, gdy użytkownik się temu nie podporządkuje, zobowiązuje go do unieruchomienia maszyny lub innego urządzenia
- wymierzanie kar pieniężnych za samowolne usuwanie drzew lub krzewów, a także za ich niszczenie powodowane użyciem sprzętu mechanicznego i urządzeń technicznych lub stosowanie środków chemicznych,
- ustalanie dopuszczalnych do wprowadzenia do powietrza rodzajów i ilości substancji zanieczyszczających
Załącznik numer 4 to decyzja w sprawie dopuszczalnej emisji. Orzeczono ustalenie rodzajów i ilości substancji zanieczyszczających dopuszczonych do wprowadzenia do powietrza ze źródeł i emitorów kotłowni gazowej w Białymstoku. Zawarto tu także charakterystykę techniczną kotłowni oraz rodzaj emitorów, którymi do powietrza wprowadzane są substancje zanieczyszczające. Obligatoryjny obowiązek posiadania decyzji o dopuszczalnej emisji dotyczy jednostek organizacyjnych, które posiadają źródła opalane gazem o łącznej wydajności cieplnej powyżej 1 MWt. Łączna wydajność cieplna przedmiotowanej kotłowni wynosi 4,15 MW. Ustalone ilości wprowadzonych do powietrza substancji zanieczyszczających nie powodują przekroczeń dopuszczalnych stężeń w powietrzu określonych w rozporządzeniu Ministra OSZNiL . Decyzja przypomina także o obowiązku prowadzenia co najmniej dwukrotnie w ciągu roku kalendarzowego pomiarów stężeń substancji zanieczyszczających w gazach odlotowych i możliwości uchylenia owej decyzji w przypadku zmiany ilości czy rodzaju zanieczyszczeń
Drugim dołączonym tu dokumentem jest zestawienie zarejestrowanych tu wniosków o wydanie decyzji z zakresu powietrza. Są to w przeważającej mierze wnioski dotyczące zmiany, uaktualnienia lub przedłużenia decyzji o emisji dopuszczalnej substancji. W roku 2001 złożono osiem takich wniosków, zaś do października 2002 roku- jeden wniosek. Co nie stanowi dużej liczby.

2)Ustawy z dnia 13 września 1996 „O utrzymaniu porządku i czystości w gminie”
- tworzenie warunków do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewnienie wykonywania tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych
- zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami składowisk odpadów komunalnych i obiektów wykorzystania lub unieszkodliwiania tych odpadów
- zapobieganie zanieczyszczaniu ulic, placów i terenów otwartych przez: likwidację składowania odpadów w miejscach do tego nieprzeznaczonych i przeciwdziałanie takiemu składowaniu, budowę i utrzymanie szaletów publicznych, ustawianie koszy ulicznych na odpady w rejonach intensywnego ruchu pieszego, organizowanie odbioru odpadów komunalnych z urządzeń ruchomych
- określanie wymagań wobec osób utrzymujących zwierzęta domowe w zakresie bezpieczeństwa i czystości w miejscach publicznych
- organizowanie ochrony przed bezdomnymi zwierzętami na zasadach określonych w odrębnych przepisach
- tworzenie warunków do selektywnej zbiórki, segregacji i składowania odpadów podatnych do wykorzystania oraz współdziałanie z jednostkami organizacyjnymi i osobami podejmującymi zbieranie i zagospodarowanie tego rodzaju odpadów
- współdziałanie z właściwymi organami administracji rządowej w organizowaniu gospodarki odpadami niebezpiecznymi wydzielonymi z odpadów komunalnych
Załącznik numer 5 zawiera wniosek o uzyskanie decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi wytwarzanymi w gabinecie stomatologicznym. We wniosku takim należy określić rodzaj i ilość odpadów. Uzyskanie zezwolenia na produkcję odpadów niebezpiecznych wiąże się ze zobowiązaniem podmiotu produkującego odpady do odpowiedniego ich składowania. Opisuje to punkt 2 tego wniosku. Urząd miejski jest zobowiązany do rozpatrzenia każdego z takich wniosków, a każdy podmiot produkujący odpady niebezpieczne do złożenia takiego wniosku.
Drugim dokumentem także z tego zakresu jest decyzja Urzędu Miejskiego w Białymstoku w sprawie pozwolenia na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych. Wytwarzane odpady niebezpieczne muszą być dokładnie określone co do ich rodzaju jak i ilości. Decyzja zobowiązuje wnioskodawcę do przestrzegania przepisów o odpadach, przekazywania odpadów firmom, które posiadają zezwolenie na odzysk i unieszkodliwianie oraz do prowadzenia ilościowej i jakościowej ewidencji powstających odpadów. Decyzję taką wydaje się na czas określony.

3)Ustawy z dnia 24 października 1974 „Prawo wodne”
- zatwierdzanie ugody w sprawach zmian stosunków wodnych na gruntach
- nakazywanie wykonania niezbędnych urządzeń zabezpieczających wodę przed zanieczyszczeniem lub zakazywanie właścicielowi gruntu wprowadzania ścieków bez zezwolenia wodnoprawnego, jeżeli zagrażają one środowisku, mimo że powstały w związku z zaspokojeniem potrzeb gospodarstwa domowego i rolnego.
Załącznik numer 6 przedstawia decyzje dotyczące pozwolenia wodnoprawnego. Pierwsza decyzja udziela pozwolenia na pobór wody z ujęcia własnego. Są tu przedstawione warunki, pod jakimi owy pobór może się odbywać. Określone są urządzenia do poboru i uzdatniania wody oraz ilość pobieranej wody na dobę, której to ilości nie można przekroczyć. Decyzja zobowiązuje wnioskodawcę między innymi do wykonywania analiz jakości wody, prowadzenia pomiarów zwierciadła wody i wydajności studni, użytkowania urządzeń wodnych zgodnie z instrukcją. Pozwolenie to udzielono na czas określony i by mogło być udzielone do wniosku musiał być dołączony operat wodnoprawny, co zostało uczynione i zaznaczone w uzasadnieniu decyzji.
Druga decyzja to pozwolenie na odprowadzanie wód deszczowych do ścieku wodnego Jaroszówka w Białymstoku. Decyzja określa łączną ilość wód opadowych, jakie mogą być odprowadzane do cieku, urządzenie oczyszczające wody opadowe (rodzaj sepalatora), stężenie zanieczyszczeń w odprowadzanych po oczyszczeniu wodach, które nie może być przekroczone. Decyzja zobowiązuje także wnioskodawcę między innymi do prowadzenia konserwacji, prawidłowej eksploatacji urządzenia wodnego, dokonywania analizy ścieków. Pozwolenie to wydano również na czas określony.
Wszakże pozwolenie wodnoprawne wydawane jest przez starostę lub wojewodę, to w przedstawionych przeze mnie przykładach do wydania takiej decyzji dochodzi za pośrednictwem Prezydenta Miasta Białegostoku, stąd owe decyzje znajdują się w urzędzie miasta i są tam przechowywane. Gmina ma swój udział w orzekaniu w sprawach pozwolenia wodnoprawnego.
Kolejny prezentowany przeze mnie dokument zawiera zestawienie zarejestrowanych wniosków o wydanie decyzji z zakresu pozwoleń wodnoprawnych w latach 2001-2002. Jak można zauważyć decyzji tego typu wydaje się bardzo dużo. Spośród zakresów wody, powietrza i hałasu decyzji z zakresu wody jest najwięcej. Głównym wnioskodawcą tego typu decyzji w omawianej gminie jest Zarząd Miasta Białegostoku.
-organizowanie ochotniczych drużyn ratowniczych do udziału w bezpośredniej ochronie przed powodzią
- zarządzanie ewakuacją ludności z obszarów zagrożonych bezpośrednio powodzią

4) Ustawy z dnia 16 października 1991r „O ochronie przyrody”
- opiniowanie projektu rozporządzenia wojewody o utworzeniu parku krajobrazowego
- popularyzowanie ochrony środowiska
Popularyzowanie ochrony środowiska w Gminie Miejskiej Białystok zostało udokumentowane w Urzędzie Rady Miejskiej Białegostoku w sprawie zatwierdzenia rocznego zestawienia przychodów i rozchodów Białostockiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku za 2001 r- załącznik numer 7. Fundusz poczynił wydatki na edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju w wysokości 46.078,52 zł. Wydatki te poniesiono między innymi na: zakup nagród dla uczestników eliminacji okręgowych XXX Olimpiady Biologicznej, organizacji XV Pleneru Interdyscyplinarnego pod tytułem: „Piękno ginącej przyrody- sztuka w obronie środowiska”, zorganizowanie akcji „Sprzątanie Świata- Polska 2001”, refundowanie nagród pieniężnych w XI edycji „Konkursu na najlepszą pracę magisterską z zakresu ekologii i ochrony środowiska”. Jak można zauważyć popularyzowanie ochrony środowiska odbywa się wśród różnych grup ludności. W przeważającej mierze następuje to wśród dzieci szkół podstawowych i gimnazjów, gdyż edukacja ekologiczna wśród najmłodszych może przynieść największe korzyści w przyszłości.
- wprowadzanie na obszarze gminy form ochrony przyrody przewidzianych w ustawie (tj. wyznaczanie obszarów chronionego krajobrazu, wprowadzanie ochrony gatunków roślin i zwierząt, tzn. tych gatunków, które nie znalazły się ani w rozporządzeniu ministra, ani w rozporządzeniu wojewody, wprowadzanie ochrony indywidualnej w drodze uznania za: pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespół przyrodniczo- krajobrazowy)
- ustanawianie parków miejskich, ustalanie ich granic i sposobów wykonywania ochrony
Załącznik numer 8 zawiera plan finansowy na rok 2002 Wydziału Ochrony Środowiska i Gospodarki Komunalnej, który uwzględnia wydatki na zieleń w mieście. Jednym z elementów ochrony zieleni miejskiej jest kompleksowa pielęgnacja Parku Branickich, na którą przeznaczono sumę w wysokości 151.400 zł. Z wiadomości udzielonych mi przez urzędnika dowiedziałam się, że suma zawarta w planie finansowym wystarcza jedynie na utrzymaniu obecnego stanu parku i uniknięcie ponownej dewastacji. Istnieją plany mające na celu przywrócenie dawnej świetności „Perle Podlasia”, na które jednak zabrakło funduszy (jest to kwota rzędu 3.000.000 zł).

5)Ustawy z dnia 2 lutego 1995 roku „O ochroni gruntów rolnych i leśnych”
- podejmowanie uchwały w przedmiocie zatwierdzenia planu zagospodarowania na gruntach położonych na obszarach szczególnej ochrony środowiska lub w strefach ochronnych po uzyskaniu opinii placówek naukowych lub innych osób upoważnionych przez Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w porozumieniu z Ministrem Ochrony Środowiska
- składanie wniosków o przekazanie gruntów na cele nierolnicze i nieleśne

6)Ustawy z dnia 13 października 1995 rok „Prawo łowieckie”
- opiniowanie rocznych planów łowieckich ustalanych przez dzierżawców obwodów łowieckich
- rozstrzyganie sporów powstałych między właścicielem lub posiadaczem gruntu, a dzierżawcą lub zarządcą obwodu łowieckiego o wysokość wynagrodzenia za szkodę wyrządzone w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny
- współdziałanie z dzierżawcami i zarządcami obwodów łowieckich oraz nadleśniczymi Lasów Państwowych w sprawach związanych z zagospodarowaniem obwodów łowieckich, szczególnie w zakresie ochrony i hodowli zwierzyny

7)Ustawy z dnia 21 marca 1991 roku „O obszarach morskich Rzeczpospolitej Polskiej i administracji morskiej”
Wszakże ustawa ta nie ma zastosowania do prezentowanej przeze mnie Gminy Miejskiej Białystok, to uważam że należy wspomnieć o jej istnieniu i zadaniach, jakie nakłada ona na gminy które w swoich granicach zawierają obszary morskie.
- uzgadnianie planów i projektów związanych z zagospodarowaniem pasa technicznego morskich wód wewnętrznych i morza terytorialnego
- opiniowanie projektów decyzji dotyczących zagospodarowania pasa technicznego, pozwoleń wodnoprawnych i budowlanych na obszarze morskich portów i przystani, morskich wód wewnętrznych i morza terytorialnego oraz decyzji w sprawie budowy i utrzymania umocnień brzegowych, wydm, zalesień ochronnych w pasie technicznym.

8) Ustawy z dnia 7 lipca 1995 roku „O zagospodarowaniu przestrzennym”
- ustalenie przeznaczenia i zasad zagospodarowania terenu
- decydowanie o sporządzeniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
- decydowanie o sporządzeniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego
Załącznik numer 9 to uchwała Rady Miejskiej Białegostoku w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części osiedla Skorupy w Białymstoku. W uchwale takiej znajdują się między innymi ustalenia z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, ustalenia z zakresu zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków. Ustalenia szczegółowe planu zawierają dokładny opis planu dołączonego jako załącznik do uchwały. Wykonanie tej uchwały powierza się Zarządowi Miasta Białystok. Ustalenia takiego planu określają obszar powierzchniowy terenów zieleni, zabraniają lokalizacji niektórych zakładów takich jak: stacji paliw płynnych, kotłowni opalanych paliwem stałym, zawierają ustalenia w zakresie ochrony wód gruntowych i powierzchniowych. Wszystkie te postanowienia mają na celu respektowanie wszelkich przepisów dotyczących ochrony środowiska
-wydawanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu

9)Ustawy z dnia 17 czerwca 1966 roku „ O uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym”
- uchwalenie statutu uzdrowiska
- zapewnienie uzdrowiskom warunków umożliwiających jak najszersze korzystanie z właściwości leczniczych danej miejscowości
- wyrażanie stanowiska w sprawie powołania i odwołania naczelnego lekarza uzdrowiska

Ustawa „Prawo ochrony środowiska wymaga również od organów samorządu terytorialnego udzielania informacji oraz udostępniania dokumentów i danych związanych z ochroną środowiska. Może ona również zobowiązać organy gminy do współpracy w ramach państwowego monitoringu środowiska, łącznie z dokonywaniem pomiarów i analiz na jego zlecenie.
Zgodnie z ustawą „O ochronie i kształtowaniu środowiska rozstrzygnięcie organów administracji rządowej i samorządowej nie mogą naruszać wymagań związanych z ochroną środowiska, a w szczególności ustaleń zawartych w planach zagospodarowania przestrzennego.
Ustawa „Prawo wodne” zobowiązuje zakłady do udzielania szczegółowych informacji oraz udostępnienia dokumentacji związanej z gospodarką wodną nie tylko organom administracji rządowej, lecz także organom gmin. Do kompetencji gmin ustawa ta zalicza ochronę przed powodzią.
Zajmowanie się sprawami lokalnymi polega nie tylko na wydawaniu decyzji, lecz także na czynnościach społeczno- organizatorskich i materialno- technicznych. Dlatego też realizacja większości zadań zależy od możliwości inwestycyjnych organów gminy, głównie finansowych, materialnych i organizacyjnych.
Zadania zlecone są wykonywane przez gminę w zakresie zadań ustawowo przypisanych administracji rządowej. Realizacja tych zadań następuje po zapewnieniu gminie środków finansowych przez państwo. Z ich realizacji gmina jest rozliczana przez administracje rządową. „Gmina ma obowiązek wykonywania zadań zleconych, jednak – zgodnie z przepisem Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego- powinna nieć możliwość dostosowania sposobów ich realizacji do warunków lokalnych. Typowymi zadaniami zleconymi są zadania doraźne (jednorazowe) oraz zadania inwestycyjne będące przejawem prowadzonej przez państwo polityki regionalnej mającej na celu niwelowanie zróżnicowania regionów pod względem infrastruktury komunalnej, socjalnej itp. a zmierzających do względnego ujednolicenia bytu obywateli.” Sposób wykorzystania środków przyznanych na realizację zadania zleconego jest poddany kontroli pod kątem gospodarności, rzeczowości i celowości wydatkowania, a środki nie wykorzystane podlegają zwrotowi.
„Fakt, że kompetencje z zakresu ochrony środowiska zostały podzielone między organy administracji państwowej i organy samorządu terytorialnego powoduje, że sprawne zarządzanie ochrona środowiska wymaga możliwie ścisłego współdziałania między tymi organami. Formy współdziałania są tylko częściowo regulowane prawnie i wiele w tej dziedzinie zależy od inicjatywy współpracujących stron.”
Jedną z zasad funkcjonowania samorządu terytorialnego jest nawiązywanie różnorodnych form współdziałania miedzygminnego. Ma ono na celu zapewnienie efektywniejszej realizacji tych zadań publicznych, które swoimi rozmiarami rzeczowymi i finansowymi przekraczają realne możliwości lub potrzeby pojedynczych gmin. Do przedsięwzięć rozwojowych związanych z ochroną środowiska, które mogą być i powinny być realizowane w ramach współdziałania miedzygminnego można między innymi zaliczyć budowę oczyszczalni ścieków, sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, punktów neutralizacji substancji szkodliwych itp. Kooperacja sąsiadujących gmin jest podstawowa metodą samodzielnego rozwiązywania problemów lokalnych ( to znaczy nie wymagającego pomocy organów administracji rządowej). Działanie takie jest potrzebne ze względu na fakt, że zakres problemów lokalnych coraz częściej przekracza terytorialne ramy działalności organów gminy. Szczególnie dotyczy to problemów ekologicznych. „Ruch powietrza atmosferycznego ( a zwłaszcza transgraniczne przemieszczanie zanieczyszczeń pyłowo- gazowych), przypływ wód powierzchniowych i podziemnych, obszarowe kształtowanie się mikro klimatu to typowe przykłady zjawisk przyrodniczych, których w żaden sposób nie można powiązać z istniejącymi strukturami podziału terytorialnego i administracyjnego.”
Przez współdziałanie organów administracji terenowej można jednak zminimalizować te skutki. Współdziałanie to może polegać na:
- konsultowaniu studiów zagospodarowania przestrzennego gmin
- partycypacji w budowie urządzeń oczyszczających
- wspólnych działaniach o charakterze kontrolnym
Warunkiem podjęcia współpracy międzygminnej musi być wspólnota celów. Oznacza to, że społeczności zamieszkujące określone jednostki podziału terytorialnego dążą do osiągnięcia tego samego celu. „Nie muszą to być gminy położone w bliskim sąsiedztwie, wystarczy, że stykają się z podobnymi problemami rozwojowymi (borykają się z niedoborem infrastruktury technicznej, problemami zanieczyszczenia środowiska), a także są zainteresowane wymianą doświadczeń, obroną wspólnego interesu, propagowaniem pewnych idei w społeczeństwie, a więc stworzeniem lobby na rzecz przyjętej przez władze gmin koncepcji rozwoju”


Zakończenie


System rozwiązań składających się na obowiązujące w Polsce prawny model ochrony środowisko jest niezwykle zróżnicowane. Jego podstawę stanowi kilkadziesiąt ustaw, liczne przepisy wykonawcze i umowy międzynarodowe. Obszerność i złożoność materiału normatywnego kształtującego prawny model ochrony środowiska powoduje, że częstokroć nie jest on znany nawet tym, których bezpośrednio dotyczy. Zdecydowana większość rozwiązań składających się na prawo ochrony środowiska ma charakter norm administracyjnoprawnych, a zatem ich zastosowaniem zajmują się właściwe organy administracji publicznej. „Wielokrotnie związane z tym rozstrzygnięcia podejmowane są wprawdzie przez osoby znające przyrodnicze i techniczne wymagania ochrony środowiska (gospodarowanie jego zasobami), tyle że nie znające podstawowych mechanizmów funkcjonowania prawa, zwłaszcza zaś nie potrafiące określić zależności pomiędzy przepisami dotyczącymi ochrony (kształtowania) środowiska, a wymogami określającymi sposób podejmowania stosownych rozstrzygnięć, w tym związanych z ustaleniem relacji pomiędzy poszczególnymi aktami normatywnymi czy też odnoszącymi się do procedury administracyjnej” Naturalną konsekwencją tego stanu jest potencjalna wadliwość licznych rozstrzygnięć (zwłaszcza decyzji administracyjnych) w omawianych sprawach.
Jak to zostało przedstawione w pracy na gminę zostały nałożone zadania z zakresu ochrony środowiska, które mają swój zapis w wielu ustawach. Dodatkowo gmina może je jeszcze bardziej uszczegółowić i rozszerzyć w licznych uchwałach podejmowanych przez swój zarząd. Zaznajomienie się z tymi wszystkimi przepisami wymaga dużo czasu i umiejętności właściwego posługiwania się aktami prawnymi. Jak pokazuje referat gmina miejska Białystok stara się dobrze wywiązywać ze swoich obowiązków wobec przyrody i kształtowania środowiska. Potwierdzają to przedstawione przeze mnie dokumenty jak i poczynione obserwacje otoczenia Białegostoku- dbałość o czystość, stan parków i zieleńców, o porządek i przestrzeganie przepisów.
Stosownie do artykułu 5 Konstytucji, Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Obowiązkiem władz publicznych (czyli także, a właściwie w szczególności gmin) jest zapobieganie negatywnej dla zdrowia ludzkiego degradacji środowiska (artykuł 68 ustęp 4 Konstytucji), tworzenie warunków ochrony środowiska oraz prowadzenie polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom, udzielanie każdemu informacji o stanie i ochronie środowiska, a także wspieranie działań obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska (artykuł 74 Konstytucji). Rozwiązania te oznaczają między innymi że potrzeby ochrony środowiska winny być „uwzględniane” w toku działalności wszystkich organów Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno na etapie tworzenia prawa, jego stosowania, a nadto w toku działań o charakterze nie władczym (o charakterze organizatorskim).
Etap tworzenia prawa został pozostawiony w rękach parlamentu, jednak jego stosowaniem zajmują się dużo mniejsze jednostki organizacyjne, które znają potrzeby terytorium na którym są usytuowane, które wiedzą jakie środki należy powziąć i które powinny być powzięte- podstawową taką jednostką jest gmina. Jak można wywnioskować z ilości zadań nałożonych na gminę z zakresu ochrony środowiska ma ona ogromny wpływ na stan przyrody i może zdziałać bardzo wiele w kierunku poprawienia tegoż stanu poprzez dokładne wykonywanie przepisów prawa, kontrolowanie i nakładanie kar na osoby łamiące to prawo oraz propagowanie dbałości o ekologię zamieszkiwanego środowiska.

Bibliografia



1) E. Borkowska „Gmina jako podmiot polityki ekorozwoju”, Wyd. InE, W-wa 1992r
2) A. Lipiński „Prawne podstawy ochrony środowiska”, Zakamycze 2000r
3) B. Poskrobko „Zarządzanie środowiskiem”, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,
W-wa 1998r
4) I. Zieliński „Organizacja i zarządzanie” Wyd. PWN, W-wa 1969r