Prawne podstawy ochrony środowiska w Polsce i Unii Europejskiej

Prawne podstawy ochrony środowiska w Polsce i Unii Europejskiej

POLSKA

Ochrona przyrody w Polsce ma długą i piękną tradycje. Już w 1347 roku Kazimierz Wielki w Statucie Wiślickim zawarł podstawy prawne ochrony zasobów leśnych, zabraniając między innymi wycinania drzew bartnych i wypalania lasów. 70 lat później, Władysław Jagiełło, w Statucie Wareckim ustanowił prawo ochrony cisa i innych cennych drzew. Statut Litewski z 1523 roku uchwalony za panowanie Zygmunta Starego objął ochronę żubra, bobra, sokoła wędrownego i łabędzia niemego. W 1886 roku hrabia Włodzimierz Dzieduszycki, jako pierwszy z polskich arystokratów, utworzył rezerwat leśny „Pamiątka Pieniacka”. W 1903 roku powstał rezerwat „Baranowiec” w dobrach hrabiego Adama Stadnickiego, a w 1907 roku rezerwat leśny w Złotym Potoku w dobrach hrabiego Kazimierza Raczyńskiego.
W wykonywaniu tej ochrony zawsze brali udział ludzie zawodowo związani z lasami- łowcy, sokolnicy, bobrowniccy, bartnicy, strażnicy leśni, leśnicy. Pierwsze parki narodowe tworzone były przy udziale leśników, a często nawet z ich inicjatywy. Leśnicy czynnie wspierali organizowana w Białowieży hodowlę restytucyjną żubrów. Byli inicjatorami objęcia wielu cennych terenów leśnych o ochronę rezerwatową. W 1911 roku leśnicy zrzeszeni z Galicyjskim Towarzystwem Leśnym przystąpili do opracowania pierwszego planu utworzenia sieci obszarów chronionych na ziemiach polskich pod zaborami. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, wielu z nich było członkami Państwowej rady Ochrony Przyrody. Efektem działań ochronnych w okresie międzywojennym było utworzenie na ziemiach polskich 6 parków narodowych i 180 rezerwatów przyrody. Projekty 200 kolejnych rezerwatów w 1939 roku czekały na zatwierdzenie. Leśnicy działali na rzecz ochrony przyrody również po drugiej wojnie światowej. To oni pierwsi wprowadzili ochronę stanowisk kilku rzadkich gatunków ptaków. W 1957 roku Naczelny Dyrektor Lasów Państwowych wydał pismo określające zasady ochrony ostoi głuszca. W 1969 roku Okręgowy Zarząd Lasów Państwowych w Szczecinie objął ochronę stanowiska Lęgowa Bielicka, a w latach 70- tych zaczęto w ten sposób chronić stanowiska orłów na terenie OZLP Olsztyn i Szczecinek.

Do roku 1970 w Polsce obowiązywały dwie przestrzenne formy ochrony przyrody:
- Park Narodowy
- Rezerwat Przyrody.
Z tego tytułu ochroną objęto łącznie 0,46% powierzchni kraju, przy czym większość istniejących wówczas Parków Narodowych i Rezerwatów Przyrody utworzonych było w latach 1950- 1960. W Polowie lat 60- tych Państwowa Rada Ochrony Przyrody wyszła z inicjatywą nowych form ochrony.
W ten sposób w Polsce , z mocy ustawy o Ochronie Przyrody z roku 1991 (ostatnia zmiana 07.12.2000r.), poddanie ochronie następuje przez;
- tworzenie Parków Narodowych
- uznawanie za Rezerwaty Przyrody
- tworzenie Parków Krajobrazowych
- wyznaczanie obszarów chronionego krajobrazu
- wprowadzanie ochrony gatunkowej roślin i zwierząt
- wprowadzanie ochrony indywidualnej.

Park Narodowy to duży obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, chroni się w nim całość przyrody i krajobrazu; musi mieć opracowany plan ochrony, ma własna administrację, pracowników i straż.
Rezerwat Przyrody to obszar obejmujący naturalne i mało zmienione ekosystemy, chroniący określone gatunki; musi mieć opracowany plan ochrony, nie ma administracji i straży.
Park Krajobrazowy jest obszarem chronionym ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe; tereny rolnicze i lasy w takim parku są gospodarczo użytkowane, ma nieliczną administracje (często wspólną dla kilku Parków Krajobrazowych).
Obszarem chronionego krajobrazu jest wyróżniający się krajobrazowo teren obejmujący różne ekosystemy; gospodarowanie w nim nie powinno naruszać stanu równowagi ekologicznej.
Ochrona indywidualna obejmuje przede wszystkim:
- pomniki przyrody- drzewa, skały, głazy narzutowe,
- stanowiska dokumentacyjne- miejsca o znaczeniu naukowym,
- zespoły przyrodniczo- krajobrazowe- fragmenty krajobrazu przyrodniczego i kulturowego chronione ze względów estetycznych,
- użytki ekologiczne- niewielkie pozostałości naturalnych ekosystemów (oczek wodnych, kęp drzew, torfowisk, wydm, starorzeczy- to jakby rezerwaty „niższej rangi”).
Według stanu prawnego na dzień 01.01.2000 roku w Polsce były:
- 23 Parki narodowe,
- 1296 Rezerwatów Przyrody,
- 119 Parków Krajobrazowych,
- obszary chronionego krajobrazu, które zajmują 21,9% powierzchni kraju,
- inne formy ochrony przyrody zajmujące 0,3% powierzchni kraju.
Obszary chronione zajmują obecnie 32,5% powierzchni Polski.

Pisząc o podstawach ochrony środowiska, warto wyjaśnić, czym jest ochrona przyrody.
Ochrona przyrody to zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników. Jej celem jest między innymi:
- utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów,
- zachowanie różnorodności geologicznej,
- zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin lub zwierząt wraz z siedliskami poprzez utrzymanie lub przywracanie ich do właściwego stanu,
- utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu siedlisk przyrodniczych, a także innych zasobów przyrody i jej składników,
- kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody.
W rozumieniu ustawy, ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody:
- dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów,
- roślin, zwierząt i grzybów objętych ochrona gatunkową,
- zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia,
- siedlisk przyrodniczych,
- siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów,
- tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt,
- krajobrazu; zieleni w miastach i wsiach,
- zadrzewień.

Należy pamiętać, że ochrona przyrody jest nie dla niej, lecz dla nas!

Znając, jakie występują formy ochrony przyrody, a także czym jest sama ochrona przyrody, można przedstawić jej prawne podstawy ochrony.

Do podstawowych akt prawnych należą przede wszystkim:
- Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej,
- Ustawa o Ochronie Przyrody,
- Ustawa o Ochronie i Kształtowaniu Środowiska,
- Ustawa o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim.
Z Konstytucji RP można wyczytać, że „Każdy jest obowiązany do dbałości środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.”
Ustawa o Ochronie Przyrody określa:
- cele
- zasady
- formy ochrony przyrody ożywionej i nieożywionej oraz krajobrazy.
Ustawa o Ochronie i Kształtowaniu Środowiska określa zasady ochrony i racjonalnego kształtowania środowiska, zmierzające do zapewnienia współczesnemu i przyszłym pokoleniom korzystnych warunków życia oraz realizacji prawa do korzystania z zasobów środowiska i zachowania jego wartości.
Środowiskiem, w rozumieniu tej ustawy, jest ogół elementów przyrodniczych, w szczególności powierzchnia ziemi łącznie z glebą, kopaliny, wody, powietrze, świat roślinny i zwierzęcy, a także krajobraz znajdujących się zarówno w stanie naturalnym, jak i przekształconych w wyniku działalności człowieka.
W rozumieniu Ustawy o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim, łowiectwo, jako element ochrony środowiska przyrodniczego, oznacza ochronę zwierząt łownych (zwierzyny) i gospodarowanie ich zasobami w zgodzie z zasadami ekologii oraz zasadami racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej.
Ochrona przyrody jest obowiązkiem każdego obywatela, organów administracji publicznej, a także jednostek organizacyjnych oraz osób prawnych i fizycznych prowadzących działalność wpływającą na przyrodę.
Najważniejszymi konwencjami podpisanymi przez Polskę o ochronie przyrody są:
- o obszarach wodno- błotnych,
- o ochronie światowego dziedzictwa kulturowego przyrodniczego
- o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami
- o ochronie środowiska morskiego obszaru morza Bałtyckiego
- o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt
- o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny
- o różnorodności biologicznej

„Obowiązek ochrony środowiska nie może być traktowany jako pozostający w konflikcie z interesami gospodarki, lecz jako element prawidłowego funkcjonowania”


Twierdzenie to umożliwi realizację zrównoważonego rozwoju, który
Pierwotnie nosił nazwę ekorozwoju. Zasady ekorozwoju odnoszą się do prowadzenie wszelkiej działalności gospodarczej w harmonii z przyrodą i w taki sposób by nie powodować nieodwracalnych zmian w środowisku.
Obecnie ekorozwój w ustawie o Ochronie Środowiska przyjął miano zrównoważonego rozwoju.
Zrównoważony rozwój – rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowanie działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno wspólnego pokolenia jak i przyszłych pokoleń.
W zapisie ustawy zasada zrównoważonego rozwoju oznacza dążenie do:
- racjonalnego użytkowania zasobów nieodwracalnych i zastępowania ich substytutami
- zachowania możliwości odtwarzania zasobów naturalnych
-ograniczenia uciążliwości dla środowiska i nie przekroczenia granic wyznaczonych jego odpornością
- zachowanie różnorodności biologicznej
- zapewnienie obywatelom bezpieczeństwa ekologicznego
- tworzenie podmiotom gospodarczym warunków do uczciwej konkurencji
W dostępie do ograniczonych zasobów i możliwości odprowadzenia zanieczyszczeń.
Kto zajmuje się ochroną przyrody w Polsce?
- Sejm, Senat
- Minister Środowiska
- Rada Ministrów
- Główny Konserwator Przyrody
- Państwowa Rada Ochrony Przyrody
- Organizacje Pozarządowe.


UNIA EUROPEJSKA

1. UWAGI WSTĘPNE
 Polityka ekologiczna WE kształtowała się w ciągu ostatnich 30 lat.
 U progu tworzenia polityki ekologicznej ważnym czynnikiem decydującym o kształcie prawa była wola państw.
 Jednym podstawowym instrumentem prawa wspólnotowego są dyrektywy.
Rok 1970 został uznany za Europejski Rok Ochrony Przyrody
2. ETAPY ROZWOJU WSPÓLNOTOWEJ POLITYKI EKOLOGICZNEJ
Etap I (lata 1964—1973)
 Punkt zwrotny - Konferencja Narodów Zjednoczonych „Środowisko Człowieka”, która odbyła się w Sztokholmie w czerwcu 1972 roku.
 Na szczycie europejskim, który odbył się w Paryżu w październiku 1972 roku, 6 państw członkowskich oraz kraje kandydujące zadeklarowały, że w czasie postępującej ekspansji gospodarczej, będą zwracały większą uwagę na problemy ochrony środowiska naturalnego.
 Zniesienie technicznych barier
Etap II - Jednolity Akt Europejski, jest uważany za fundament polityki ekologicznej UE, w którym ochrona środowiska ujęta została bardzo konkretnie i jasno. Został on podpisany
17 – 28 lutego 1987 roku przez kraje „dwunastki”, a wszedł w życie z dniem 1 lipca 1987 roku.
Założenia Jednolitego Aktu Europejskiego
1. Cele art. 130 R (1)
 Ochrona środowiska naturalnego
 Ochrona zdrowia ludzkiego
 Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych
2. Zasady art. 130 R (2)
 Zapobieganie
 Ochrona u źródła
 Zasada „zanieczyszczający płaci”
 Integracja polityki ekologicznej z innymi obszarami polityki
3. Ograniczenie 130 R (3)
 Rozwój naukowo – technologiczny
 Stan środowiska w krajachv członkowskich
 Problem brania pod uwagę kosztów i strat rozwój społecznov gospodarczy w
 Krajach Wspólnoty
4. Kompetencje Wspólnoty 130 R (4)
 Zasada subsydiarności
 Międzynarodowe stosunki ekologiczne (instytucja tzw. ekoambasadorów)
Etap III (1988 – 1998)
 dążenie do zachowania spójności polityki gospodarczej i ekologicznej zarówno na poziomie mikro- jak i makroekonomicznym
Etap IV (1999)
 nadanie działaniom ekologicznym równorzędne go charakteru
Rewizja Traktatu
 Nastąpiła w 1992 r
 Znowelizowano wówczas stary artykuł 130 R poprzez nawiązanie do polityki w zakresie ochrony środowiska i dołączenie nowej zasady „ostrożności”
 Stary artykuł dotyczący procedury podejmowania decyzji został również znowelizowany poprzez umiejscowienie w nim procedury współpracy

Traktat Amsterdamski
 Powstał w 1997 roku
 Podkreślono znaczenie polityki związanej z ochroną środowiskiem
 Wprowadzono jednolitą procedurę współdecydowania
3. PROGRAMY DZIAŁANIA
Niezwykle ważną rolę w rozwoju polityki ekologicznej spełniły i nadal spełniają Programy Działania. Wyznaczały one zakres aktywności prawodawczej WE.
I PROGRAM DZIAŁANIA
Był dokumentem ważnym nie tylko jako wspólne stanowisko państw wobec problemów ekologicznych, lecz przede wszystkim jako odbicie tych zagadnień dotyczących środowiska, wobec których WE była w stanie podjąć określone działania.
Program został podzielony na trzy podstawowe części:
 część I, działania mające na celu redukcję i zapobieganie zanieczyszczeniom środowiska i innym uciążliwościom;
 część II, działania zmierzające do poprawy jakości środowiska;
 część III, aktywizacja WE i państw członkowskich w międzynarodowych organizacjach zajmujących się ochroną środowiska.
II PROGRAM DZIAŁANIA
 istotną wagę zaczęto przywiązywać do ochrony wód morskich.
 w sferze ochrony powietrza zadeklarowano potrzebę inwentaryzacji źródeł zanieczyszczeń oraz podjęcia badań nad czynnikami powodującymi niszczenie warstwy ozonowej.
 nowym obszarem aktywności stała się ochrona przed hałasem.
 po raz pierwszy wprowadzono instrument pozwalający na określenie stopnia naruszenia równo wagi środowiska, w postaci metody kartograficznej - map ekologicznych.
 skupiono się na ochronie fauny i flory
 poruszono problem stale wzrastającego zanieczyszczenia odpadami
III PROGRAM DZIAŁANIA
Programowi nadano znacznie bardziej ogólny charakter, kształtując jego treści w sposób perspektywiczny. Po raz pierwszy problematyka środowiska została uznana za integralną sferę aktywizacji WE w innych dziedzinach. Szczególny nacisk położono na skoordynowanie polityki ekologicznej z zatrudnieniem.
IV PROGRAM DZIAŁANIA
 podstawowy problem pojawiający się w Programie dotyczył zapewnienia wdrożenia prawa wspólnotowego do prawa wewnętrznego państw.
 po raz pierwszy rozważano możliwość stworzenia na szczeblu wspólnotowym inspekcji, której zadaniem byłoby wzmocnienie skuteczności prawa wspólnotowego w dziedzinie ochrony środowiska.
 w dalszym ciągu WE miała działać na rzecz ograniczenia zanieczyszczenia powietrza i wód.
 do nowych dziedzin działań zaliczono biotechnologię.


V PROGRAM DZIAŁANIA
 jego myślą przewodnią było opracowanie polityki i strategii na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz określenie roli WE na szerszej arenie międzynarodowej.
 program identyfikował pięć pól, które wymagały szczególnej uwagi Wspólnoty i państw członkowskich: przemysł, energia, transport, rolnictwo, turystyka.
VI PROGRAM DZIAŁANIA
Określa cztery podstawowe obszary polityki ekologicznej którym nadaje się priorytet. Są to:
 zmiany klimatu;
 przyroda i bioróżnorodność;
 środowisko i zdrowie;
 zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i odpadami


4. ZASADY POLITYKI EKOLOGICZNEJ

Zasady związane są ściśle z określonymi celami wyznaczonymi przez TUE oraz TWE. Są
to: osiąganie trwałego i zrównoważonego rozwoju
Polityka ma zmierzać ku:
 Zachowaniu, ochronie i poprawie jakości środowiska naturalnego
 Ochronie zdrowia człowieka
 Rozważonego i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych
 Wspierania działań na arenie międzynarodowej dot. regionalnych lub światowych problemów środowiska
ZASADY
PRZEZORNOŚCI
Znaczenie polega na przesunięciu ciężaru dowodu, gdyż ciężar spoczywa na osobie i instytucji, którzy mają zamiar podjąć określoną działalność i muszą dowieść, że działalność ta nie spowoduje zagrożenia dla środowiska.
 Łączona z zasadą prewencji i ostrożności
 Pozwala również na podejmowanie działań chroniących środowisko wtedy, gdy istnieją wyłącznie szacunkowe dane bądź dane naukowo - techniczne o wartości niepewnej
 Wymaga podejmowania działań zanim może powstać szkoda w środowisku
 Ma znaczenie priorytetowe w polityce ekologicznej
Przykłady:
Zanieczyszczenie odpadami
Zanieczyszczenie transgranicznych wód
Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego

„ZANIECZYSZCZAJĄCY PŁACI”
 Filar polityki ekologicznej
 Pokrywanie kosztów naprawy przez ich sprawcę
 polega na alokacji kosztów zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń i zmierza ku racjonalnemu wykorzystaniu ograniczonych zasobów środowiska.
 jest stosowana poprzez system opłat związany z działaniami dotyczącymi kontroli zanieczyszczeń powstających na skutek wypadku.

NAPRAWIANIA SZKÓD
SUBSYDIARNOŚCI
 Inaczej zasada pomocniczości
 Oznacza, że zorganizowani w różnych układach obywatele rządzą swoimi sprawami w granicach praw, a państwo podejmuje tylko te działania, których sami obywatele wykonać nie potrafią i nie mogą
 Ogranicza pole działania Unii
 Obszary: pomoc państwa, oznakowanie ekologiczne, rozwój regionalny, desygnowanie obszarów wrażliwych w sferze ochrony przyrody

INTEGRACJI
 Cel – popieranie zrównoważonego rozwoju
 Ochrona środowiska musi być
zintegrowana z wszystkimi dziedzinami polityk Wspólnotowych
 Zasada fundamentalna uznająca podstawową rolę sektora publicznego w pięciu wybranych dziedzinach
 Przemysł - to wzmocnienie z nim dialogu, lepsze zarządzanie i kontrola procesów produkcyjnych, wyższe normy dla produktów, zachęcanie do dobrowolnych porozumień, skuteczne gospodarowanie odpadami
 Energetyka - energetyce konieczne jest zwiększenie efektywności wykorzystania energii, rozwój programów w dziedzinie technologii, wykorzystywanie źródeł energii odnawialnej
 Transport - należy dążyć do zwiększenia konkurencyjności środków transportu przyjaznych środowisku, lepiej planować użytkowanie gruntów, koordynować sieć infrastruktury, rozwijać transport miejski itd
 Rolnictwo - należy dążyć do uzyskania równowagi w poziomie produkcji rolnej, czyli ograniczyć intensywność produkcji i zwiększyć efektywność działań w ochronie środowiska
 Leśnictwo - konieczna jest poprawa produktywności lasów, popieranie zalesiania na terenach rolniczych
 Turystyka - konieczne jest wdrożenie mechanizmów kontroli zagospodarowania terenów
5. WYSOKI POZIOM OCHRONY
 Cel
 Zasada – przy uchwalaniu projektów nowych przepisów, który odwołuje się wyłącznie do projektów KE, a nie do prawa.
 Korekta – przepis TWE rozciąga na całą politykę dot. środowiska naturalnego
6. ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ
 Cel – stawia sobie UE. TWE łączy się zasadę integracji i zrównoważonego rozwoju.
 Zasada – moc wiążąca, może doprowadzić do unieważnienia aktu prawnego.
 Pojawiło się w 1987 r
 Zaspokojenie teraźniejszych potrzeb bez pozbawiania przyszłych pokoleń możliwości zaspokajania ich własnych potrzeb.
 Obszary: rolnictwo, leśnictwo, procesy demograficzne, itd..
 V Program Działania – nowe podejście do ochrony środowiska.



7. WSPÓLNOTOWE PRAWO WTÓRNE

Podstawowym instrumentem prawa w dziedzinie ochrony środowiska są dyrektywy.
8. REGULACJE:
HORYZONTALNE
Dwie dyrektywy:
1. O warunkach wykonywania ocen oddziaływania publicznych i prywatnych przedsięwzięć na środowisko.
2. Dotycząca swobodnego dostępu do informacji o środowisku.

POWIETRZA
Najważniejsze dyrektywy ustalają:
 standardy jakości powietrza z punktu widzenia dopuszczalnych i zalecanych stężeń
 dwutlenku siarki, cząstek zawieszonych
 dopuszczalne standardy stężeń ołowiu, jak również dwutlenku azotu
 obowiązek badania zanieczyszczeń troposferycznych ozonem
 standardy zanieczyszczeń emitowanych do powietrza w związku z emisjami lotnych związków organicznych
 zawartości ołowiu w benzynie oraz jakości benzyny i paliw dieslowskich
 oceny i zarządzania jakością powietrza
 ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń z dużych obiektów energetycznego spalania paliw

WODY
 Regulacje powodują poważne nakłady finansowe.
 Dotyczą one standardów jakości wód oraz standardów dotyczących ścieków i odprowadzanych zanieczyszczeń.
 Obejmuje: wody pitne, w kąpieliskach, przeznaczone do bytowania skorupiaków i mięczaków, niezbędne do zachowania życia ryb.
 Najważniejsza – ograniczająca odprowadzanie ścieków.

PRZYRODY
Dyrektywy regulujące ochronę siedlisk dzikiej flory i fauny oraz ochronę ptaków.

HAŁASU
 Dyrektywy harmonizują prawo państw dotyczące dopuszczalnego poziomu hałasu z maszyn i urządzeń
 Ramowe – dotyczące określenia poziomu hałasu pochodzącego ze sprzętu i maszyn budowlanych
 Szczegółowe – dotyczące
 sprężarek, agregatów spawalniczych, kosiarek do trawy

CHEMIKALIÓW I PRZEMYSŁU
 zalicza się regulacje dotyczące substancji niebezpiecznych z punktu widzenia wprowadzenia ich do obrotu, klasyfikacji, pakowania i znakowania
 mikroorganizmów modyfikowanych genetycznie, ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów doświadczalnych i innych celów
 naukowych, ilości pestycydów,
 azbestu

ODPADÓW
Przepisy dotyczące gospodarowania odpadami dotyczą specyficznych odpadów, np. odpady z przemysłu dwutlenku tytanu, spalania odpadów od strony procedur dotyczących wartości emisji, odpadów niebezpiecznych, opakowaniowych, baterii i akumulatorów.

ŚRODOWISKA I PRZEMYSŁU
 Zagrożenie poważnymi awariami
 Zintegrowane zapobieganie i kontrola zanieczyszczeń
 Dobrowolne uczestnictwo firm przemysłowych w systemie zarządzania ochroną środowiska

OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM
Regulacjami tego obszaru są dyrektywy Euratomu, ustanawiające podstawowe standardy bezpieczeństwa dla ochrony zdrowia pracowników oraz innych osób w związku z niebezpieczeństwem promieniowania jonizującego.