Pojęcie definicji realnej

POJĘCIE DEFINICJI REALNEJ
Wiemy, że definicje nominalne podają znaczenie jakiegoś wyrażenia. Inaczej mówiąc: dotyczą nazw. Definicje realne natomiast odnoszą się nie do nazw, lecz do oznaczanych przez nie przedmiotów, czyli do desygnatów tych nazw. W definicji realnej usiłujemy więc uchwycić nie znaczenie nazwy, lecz to, co jest istotne dla danego przedmiotu (i tylko dla niego). Innymi słowy mówiąc, definicje realne podają jednoznaczną charakterystykę przedmiotów, wskazując ich cechy istotne, które można orzec tylko o tych przedmiotach. cechy, które usiłujemy uchwycić w definicji realnej, nazywa się istotą. Pojęcie to wprowadził do filozofii i logiki Arystoteles. Istota, według niego, określa gatunkowe cechy przedmiotu, czyli te, które przysługują danemu przedmiotowi z racji jego przynależności do określonego gatunku. Pojęciem szerszym zakresowo od pojęcia gatunek jest rodzaj. Np. gatunek człowiek należy do rodzaju stworzeń zmysłowych (do których oprócz niego należą również zwierzęta). Cechą gatunkową człowieka, która go odróżnia od pozostałych stworzeń zmysłowych, jest jego rozumność. Ogólnie można powiedzieć, że cechy gatunkowe pozwalają odróżnić dany gatunek od innych gatunków należących do tego samego rodzaju. By określić istotę przedmiotu, czyli gatunek, do którego należy ten przedmiot, trzeba wskazać najbliższy temu gatunkowi rodzaj i coś, co odróżnia dany gatunek od innych gatunków należących do tego rodzaju, czyli różnicę gatunkową. Mówiąc krócej, w definicji realnej jakiegoś przedmiotu należy podać najbliższy danemu gatunkowi rodzaj i różnicę gatunkową (łac.: definitio fit per genus proximum et differentiam specificam). Definicje zbudowane w ten sposób nazywają się definicjami klasycznymi. Za klasyczną definicją stoi przekonanie, że każdy byt naturalny należy do jakiegoś gatunku.
Podstawowym warunkiem poprawności definicji realnych jest ustalenie czy są one prawdziwe czy nie.
Definicja realna wypowiada o przedmiocie coś co można zgodnie z prawda orzec. Jej prawdziwość orzeczemy, gdy będzie ona przyporządkowana do przedmiotu zaś fałsz gdy przyporządkujemy ją do innego niż definiowany. Każdą fałszywą definicję określamy jako definicję nieadekwatną.
Definicja fałszywa jest to taka definicja, w której nie zachodzi stosunek tożsamości zakresowej definiendum i definiensa.
Możemy wyróżnić definicję za wąską i za szeroką:
Definicja za wąska
Definicja jest za wąska, gdy definiens jest zakresowo podrzędny względem definiendum.
Przykłady (wszystkie podane w tym miejscu <1-8> biorą wyrazy w ich zwykłym znaczeniu!):
1. Marynarz jest to osoba pływająca na statku handlowym.
Błąd: za wąski definiens - istnieją osoby pływające np. na statkach pasażerskich, wojennych.
2. Robotnik jest to pracownik fizyczny zatrudniony w przedsiębiorstwie państwowym.
Błąd: za wąski definiens - istnieją pracownicy fizyczni zatrudnieni np. w przedsiębiorstwach prywatnych.
Definicja za szeroka
Definicja jest za szeroka, gdy definiens jest zakresowo nadrzędny względem definiendum.
Przykłady:
3. Adwokat jest to osoba wykonująca zawód prawnika.
Błąd: za szeroki definiens - istnieją osoby wykonujące zawód prawnika, które nie są adwokatami, np. prokurator czy sędzia.
4. Krowa jest to ssak roślinożerny.
Błąd: za szeroki definiens - istnieją roślinożerne ssaki, nie będące krowami, np. owca.

Definicje realne używamy często w diagnostyce. Pozwalają one rozpoznać definiowany przez nas przedmiot. Taka definicja musi być operatywna czyli czy nadaje się do określenia przedmiotu dzięki dostępnym nam środkom.
Niekiedy oczekuje się od definicji realnej, aby nie tylko określała jednoznacznie przedmiot, ale i charakteryzowała go .
Np. podając definicję – „ telefonu ” określamy wszystkie cechy wspólne odpowiadające tym urządzeniom odróżniające je od innych. Jeżeli tak dobierzemy podane przez nas cechy tego przedmiotu że będą one w pełni określały go, to nasza definicja będzie podawała istotę definiowanego gatunku a cechy, które podajemy nazwiemy cechami istotnymi.