Prawo ogólne wykłady

PRAWO
? Prawo i państwo są zależne od siebie. Terytorium, ludność i władza charakteryzują państwo. Państwo jest to ludność danego terytorium zorganizowana pod władzą najwyższą (żadna osoba ani organizacja nie może być nadrzędna względem państwa, jest to suwerenność) Władza oznacza, że państwo może stosować środki przymusu. Każda władza opiera się na 2 filarach (przemocy i autorytetu). Państwo może stosować legalnie środki przymusu, ma monopol na stosowanie przymusu w zakresie w jakim pozwala mu na to prawo. Wszelkie stosowania przymusu poza obszarem państwa są nielegalne i grożą za to odpowiednie sankcje. W aspekcie prawnym istotą państwa jest monopol na stanowienie i egzekwowanie prawa.
? Prawo jest systemem norm społecznych obok innych działających systemów norm (moralność, normy religijne, normy polityczne). System norm które dane państwo chce chronić staje się prawem.
? Prawo jest pewnym systemem normatywnym dominującym w danym społeczeństwie ze względy na skutki, gdyż tylko zastosowanie prawa pozwala zastosować przymus. Jest to jednocześnie system sformalizowany osadzony bardzo mocno w tradycji, kulturze dominującej w danym społeczeństwie.
? Państwo ma monopol na tworzenie i egzekwowanie prawa.
? Państwo pojęcie społeczne. To ludność danego terytorium zorganizowanego pod władzą najwyższą.
? Prawo zespół norm stanowionych i egzekwowanych przez państwo na zasadzie wyłączności. Jest systemem dominującym ze względu na skutki.
? Wyróżniamy dwa systemy prawa:
1. System europejski:
Do systemu europejskiego należy Ameryka Północna, Australia. System ten tak się kształtował że dziś przedkłada interes i wolność jednostki. Wyraża stanowisko, że system ma chronić jednostkę przed samowolą państwa. Mówiąc kolokwialnie ma chronić jednostkę przed stadem. Granica działań jednej jednostki jest granicą działań drugiej.

2. W krajach arabskich (powiązany z systemem religijnym) system dalekowschodni
System islamski akceptuje jako legalny i pożądany pewien zakres podporządkowania jednostki społeczności, najważniejszy jest interes ogółu.
? System prawa zależy od tego w jakim ustroju działa
? Podział systemów według Arystotelesa
Jednostki Grupy społecznej Większości
Interes własny Tyrania Diarchia Demokracja
Interes społeczny Monarchia Arystokracja Politeja (jest to wizja utopijna)

? Może być tak że w danym społeczeństwie dominuje nad prawem polityka, lub prawo nadaje pewne normy polityce ( taka sytuacja jest pożądana)

? Warunkiem państwa prawa jest to aby władza państwa działała na podstawie i w granicach prawa. Konstytucja lub inne normy prawne gwarantowały przez władzę państwowe respektowanie praw jednostki. Aby wynikało ono z ustaw czyli aktów prawnych najwyższej rangi. Aby stosować prawo równości wobec prawa, aby stosować zasadę nienawistności sądów, aby dominowała zasada stabilności prawa, państwo ni może działać wstecz.
? Normy moralne kształtują relacje między jednostkami oraz jednostką a grpuą.
? Normy religijne
? Normy prawne
? Norma prawna jest to pewna reguła postępowania zagwarantowana przymusem państwowym. Ta sankcja w postaci przymusu państwowego różni normę prawną od innych norm społecznych. Norma prawna ma treść podobną do norm religijnych, ale jej cechą jest możliwość zastosowania przymusu państwowego gdy jest ona naruszona. Każda norma prawna posiada pewną konstrukcję wewnętrzną składa się z hipotezy, dyspozycji i sankcji. Hipoteza wskazuje na adresata danej normy prawnej. Dyspozycja jest to właściwa treść normy, zawiera zakazy i nakazy, daje uprawnienia. Sankcja wyraża skutek nieprzestrzegania normy prawnej a więc wskazuje jaki może być skutek jeśli norma nie będzie respektowana przez podmiot wskazany w hipotezie. Najprościej konstrukcję normy wyraża prawo karne: Kto popełnia taki czyn podlega takiej a takiej karze.
? Sankcje moralne odrzucenie w grupie, wyrzuty sumienia.
? Przepis prawny jest to elementarna cześć aktu normatywnego (ustawy itp.). Czasem pokrywa się z normą prawną, ale czasem jest tak że na jedną normę prawną składa się kilka przepisów.
? Sankcja w języku potocznym to kara, ale sankcja jest skutkiem naruszenia normy. Każda kara jest sankcją ale nie każda sankcja jest karą. Wyróżniamy trzy postacie sankcji
1. karne jest to pozbawienie jakiegoś dobra jako odpowiedź na popełniony czyn,
2. egzekucyjna jest to przymusowe wykonanie czegoś, co wynika z normy prawnej a nie jest dobrowolnie realizowane, np. obowiązek zwrotu długu
3. bezskuteczności lub nieważności wynika z naruszenia pewnych norm formalnych, proceduralnych takich jak np. niedochowanie terminu, albo po jakimś terminie nie możemy skorzystać z swojego prawa
? Dzielimy normy prawne:
1. Ze względu na podmiot regulacji
1.a. Materialne co wolno a czego nie wolno
1.b. Ustrojowe wskazują na kompetencję struktur ustrojowych powołanych do życia
1.c. Proceduralne normy orzecznicze i egzekucyjne, są to sposoby procedury postępowania przed sądami lub organami administracji w celu wydania decyzji, mówią jak organy uprawnione do przymusowego wykonania mogą postępować
2. Ze względu na obszar obowiązywania
2.a. Powszechnie obowiązujące do wszystkich
2.b. Wewnętrzne zwane swoistymi skierowane do wewnętrznej struktury podmiotu który je wydaje
3. Podział na normy ze względu na moc obowiązywania
3.a. Bezwzględnie obowiązujące to normy imperatywne albo kognitywne od jus cogens. Są to normy o których odstępstwo nie jest możliwe w wyniku jakiejkolwiek czynności prawnej, dominują one w prawie publicznym czyli karnym i administracyjnym
3.b. Względnie obowiązujące inaczej fakultatywne lub dyspozytywne od jus dispositivi, zawierają pewien wzorzec postępowania który może by stosowany ale sytuacja może być inaczej uregulowana w drodze czynności prawnych lub innych działań, może być zastosowana inna norma, dominują w prawie cywilnym
3.c. Normy semiimperatywne (średnio imperatywne) są to normy które mogą być inaczej ukształtowane ale tylko w jednym kierunku. Takie normy dominują w prawie pracy. Np pomimo że w kodeksie pracy tydzień pracy ma 40h to można ustalić że będzie miał tylko 20. Można zmienić umowę ale tylko na korzyść, pracownika, działają tylko w jedną stronę. Takie normy pojawiają się również w prawie konsumenckim.
4. Ze względu na zakres funkcjonowania norm
4.a. Ogólne czyli generalne. Obowiązują, chyba, że z przepisów szczególnych coś innego wynika.
4.b. Szczególne czyli specjalne. Normy te zawierają odstępstwa i wyjątki od norm ogólnych. Inaczej regulują jakieś zagadnienie dla węższej klasy podmiotów. Norma szczególna idzie przed normą ogólną, pierwszeństwo ma przepis o charakterze szczególnym.
5. Klauzule generalne są to tak zwane metanormy, są to pewne wskazania w jakim kierunku należy interpretować normy prawne, decydują o kierunkach i trendach w orzecznictwie. Odwołują się do pewnych pozaprawnych norm przede wszystkim moralnych.
6. Domniemania jest to przyjęcie istnienia jakiejś sytuacji bez konieczności jest dowodzenia może ono być jednak obalone przez kontrdowody.
7. Normy blankietowe nieopatrzone sankcją, wskazują tylko jak należy postępować, ale nie zawierają sankcji za ich naruszenie.
? Przestrzeganie prawa polega na tym, żeby adresaci norm zachowywali się zgodnie z treścią zawartą w dyspozycji, dotyczy to osób fizycznych, prawnych, jednostek organizacyjnych i władzy publicznej. Organy państwa i samorządu terytorialnego mogą czynić tylko to co jest im dozwolone czyli działać w ramach kompetencji, natomiast pozostałe podmioty mogą czynić to co nie jest zabronione.
? Zjawisko omijania prawa to ukrywanie zachowań niezgodnych z prawem. Oznacza niepodporządkowanie się normom prawnym z jednoczesnym celem uniknięcia sankcji. Łączy się z tym kwestia cywilnego nieposłuszeństwa które polega na świadomym zachowaniu niezgodnym z normą prawną ale godzące się na zastosowanie sankcji wynikającej z naruszenia tej normy, takie zachowania mają na celu wyrażenie sprzeciwu obowiązującym normom, takie zachowanie ma wywrzeć presję na te podmioty które decydują o kształcie prawa.
? Zakłada się że znajomość prawa jest powszechna i że wszyscy znają te normy prawne które ich dotyczą, wyraża się ta zasada w łacińskiej maksymie ignorancia juris nocet ? nieznajomość prawa szkodzi, nikt nie może powoływać się na nieznajomość prawa w celu uniknięcia sankcji. Jest to fikcja powszechnej znajomości prawa. Każdy musi mieć dostęp do norm prawnych które regulują jego sytuację.
? Stosowanie prawa prawo stosują organy władzy publicznej w konkretnych sytuacjach, ponieważ one działają w granicach prawa i orzekają w granicach prawa. Przez stosowanie prawa rozumiemy wydanie wyroku przez sąd, decyzji administracyjnej. Stosowanie prawa oznacza tutaj po prostu przywołanie odpowiednich norm dla oceny danej indywidualnej konkretnej sytuacji i wydanie orzeczenia na podstawie tych norm regulującego daną sytuację. Niestosowanie prawa prze organy władzy publicznej może być podstawa uchylenia decyzji sadu i organu administracyjnego pod zarzutem niezgodności z prawem. Jest podstawą skargi, stosowania nadzoru.
? Stosunek prawny jest to stosunek społeczny regulowany przez normy prawne. Społeczny czyli zawsze zachodzący między ludźmi, lub ludzkimi organizacjami. Te z nich są stosunkami prawnymi które są regulowane przez normę prawną. Np. stosunek między dłużnikiem a wierzycielem. Stosunki prawne wynikają ze zdarzeń prawnych.
? Zdarzenia prawne wywołuje skutki prawne, powstanie, przekształcenie lub zakończenie stosunku prawnego. Część z nich to zdarzenia niezależne od ludzi, część wynika z działalności ludzkiej. Niezależne to np. działania natury. Celowe działania wywołujące zdarzenia prawne dzielimy na :
1. Akty organów władzy publicznej np. decyzja administracyjna
2. Czynności prawne czynności osób zamierzających wpłynąć na stosunek prawne np. zawarcie umowy.
Istnienie norm prawnych wywołuje wywołanie stosunków prawnych poprzez działanie ludzi.
? Źródła prawa są różne zależności od dziedziny, która je bada. Źródło prawa w sensie formalnym ma zróżnicowany charakter który wiąże się z systematyką i hierarchią prawa. Istnieją różne klasyfikacje prawa z punktu widzenia zakresu obowiązywania:
1. Powszechnie obowiązujące są to źródła które obowiązują, są kierowane do podmiotów nie podporządkowanych ani organizacyjnie ani służbowo organowi wydającemu akt prawny
2. Wewnętrzne, swoiste, pozostałe są to akty prawne skierowanie do podmiotów podporządkowanych służbowo lub organizacyjnie organowi wydającemu taki akt.
? Źródła prawa w systemach prawnych:
1. W polskim systemie prawnym katalog powszechnie obowiązujących norm prawa zawarty jest w konstytucji, która stanowi że źródłem praw są konstytucja, ustawy, rozporządzenia i ratyfikowane umowy międzynarodowe. Nadto konstytucja stanowi że do źródeł powszechnie obowiązujących zalicza się akty prawa miejscowego. Akty prawa miejscowego nie są powszechnie obowiązujące, dotyczą miejsca ustanowienia.
1.a. Konstytucja jest to akt najwyższej rangi w naszym systemie prawnym stanowionym przez parlament (organ przedstawicielski) albo w drodze referendum, albo przez zastosowanie obu tych procedur. Obecna konstytucja została uchwalona w oba możliwe sposoby. We wszystkich systemach prawnych w których istnieje konstytucja jest aktem najwyższej rangi i żaden inny akt prawny nie może być z nią sprzeczny. Pierwsza konstytucja pojawia się w USA w 1789 roku. W Polsce 3 maja 1791. Konstytucja świadczy o przekształceniu się monarchii w państwo obywatelskie. Konstytucja ogranicza władzę państwową zasadami wynikającymi z niej. Konstytucje zawierają pewne generalne zasady funkcjonowania organizacji władzy oraz zawierają pewne gwarancje praw jednostki których żaden organ władzy nie może naruszyć. Karta praw to 10 pierwszych poprawek do konstytucji USA. Ten pierwotny tekst cały czas funkcjonuje. Zawsze liczy się późniejsza poprawka. Konstytucja zawiera dwa obszary regulacji:
1.a.1. organizacja władzy państwowej
1.a.2. regulacja praw i wolności jednostki z zastrzeżeniem że nie ma praw i wolności absolutnych ale ich ograniczenia mogą nastąpić tylko w drodze ustawy i tylko z ważnych przyczyn społecznych.
Konstytucje wydają konstytuanty, pracują one nad uchwaleniem konstytucji. Konstytucja oktrojowana jest to konstytucja narzucona przez władzę. Jest to akt samoograniczenia władzy. Jednocześnie deklaruje się, że będzie się podporządkowywać zasadom w nim zawartym, ale wynika to z łaskawości władzy. W większości współczesnych państw demokracji systemy prawne opierają się na konstytucji.
1.b. Ustawa jest to nadrzędny i podporządkowany wyłącznie konstytucji akt prawny stanowiony na zasadach wyłączności przez organ przedstawicielski (parlament) ma ona charakter abstrakcyjny i generalny, postać sformalizowaną należą bowiem do prawa stanowionego i zajmują najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawa. Względem wszystkich pozostałych aktów prawnych są nadrzędne. W Polsce stanowi je Sejm i Senat, ale głównym organem ustawodawczym jest sejm, ma on bowiem najwyższe uprawnienia również w obszarze stanowienia prawa. Charakter abstrakcyjny i generalny mówi o tym, że zawierają ogólne normy prawne które mogą być stosowane w różnych sytuacjach. Podlegają one pewnym interpretacją. Są one prawem stanowionym na zasadach wyłączności przez parlament. Żaden inny organ władzy nie ma prawa do wydawania ustaw. W innych systemach prawnych może być inaczej. We Francji prezydent ma możliwość wydania rozporządzenia z mocą ustawy. W naszym systemie prawnym wydawanie ustaw może być zmienione przez stany nadzwyczajne, kiedy ustawy określają inne organy, np. stan wojenny, stan kataklizmu. Wtedy kiedy sejm nie ma możliwości działania. Najkrócej wyrażona procedura tworzenia ustawy:
1.b.1. przedstawienie projektu do marszałka (laski marszałkowskiej) przez senat, prezydenta, obywateli
1.b.2. dochodzi do pierwszego czytania i sejm decyduje czy się odrzuca
1.b.3. kieruje się do komisji pracujących nad projektem i wprowadzającej poprawki
1.b.4. drugie czytanie gdzie przedstawia się poprawiony tekst
1.b.5. opracowanie ostatecznego tekstu i wprowadzenie poprawek
1.b.6. trzecie czytanie i następuje głosowanie nad całością ustawy.
1.b.7. senat może przyjąć uchwaloną ustawę w całości w głosowaniu, albo może odrzucić w całości, albo może wnieść poprawki
1.b.8. Jeśli senat odrzuci lub wniesie poprawki to ustawa wraca do sejmu który może poprawki senatu odrzucić lub przyjąć i ustawa idzie do prezydenta do podpisu.
1.b.9. Prezydent ma 30 dni na podpisanie ustawy, może ją podpisać i tylko wejście w życie zależy od terminu opublikowania w dzienniku ustaw i terminu ustawodawcy. Jeśli prezydent odmówi podpisania ustawy to ustawa wraca do sejmu i sejm może odrzucić veto prezydenta i wtedy prezydent musi podpisać tą ustawę. We Włoszech czy Niemczech prezydent nie ma prawa veta, może tylko podpisać, ma charakter notariusza, tylko potwierdza ważność ustawy.
1.c. Umowy międzynarodowe mają bardzo różną formę traktatów itd. Do ich podpisywania są uprawnione organy państwa, będzie to zawsze premier, może przelewać swoje uprawnienia na ministra spraw zagranicznych a czasem na innych ministrów. Często wyróżnia się podpisanie tej umowy jako pewną deklarację intencji od jej ratyfikowania czyli bezwarunkowego przestrzegania tej umowy. Nie wszystkie muszą być ratyfikowane. Sama procedura ratyfikacyjna jest uregulowana w każdym państwie. W Polsce ratyfikuje umowy prezydent, w USA prezydent podpisuje a senat ratyfikuje. Jeśli chodzi o wewnętrzne przepisy dotyczące ratyfikacji umowy międzynarodowej to:
1.c.1. organem ratyfikacji jest prezydent
1.c.2. są dwa tryby ratyfikacji
- prezydent nie może ratyfikować danej umowy bez uprzedniej zgody sejmu wyrażonej w ustawie, jeśli sejm przyjmuje tę umowę międzynarodową i ustawą wyraża zgodę na jej ratyfikację tym samym wyraża przyjęcie tej ustawy do prawa wewnętrznego, czyli ma wpływ na wszystkich. Dotyczy to niektórych umów (art. 99 konstytucji).
- dla mniej istotnych umów przewiduje się przedłożenie umowy prezydentowi który ją ratyfikuje bez zgody sejmu.
1.d. Rozporządzenia są to akty podustawowe wydawane przez uprawnione organy władzy wykonawczej na podstawie ustaw i w zakresie dopuszczonym przez ustawy. Rozporządzenia czasem określamy jako akty wykonawcze do ustaw. Rozporządzenie organ upoważniony może wydać tylko wtedy jeśli ustawa mu na to pozwala i go obliguje. Rozporządzenie nie może ograniczać praw ani nakładać obowiązków. Do wydawanie rozporządzeń na mocy konstytucji upoważnieni są prezes rady ministrów, rada ministrów, członkowie rady ministrów oraz krajowa rada radiofonii i telewizji KRRIT. Nadto upoważnienie do wydania rozporządzenia ma tylko w jednym przypadku prezydent. Ten przypadek jest w stanie wojennym kiedy nie może zebrać się sejm. Nie może tym rozporządzeniem zmieniać praw, konstytucji. Może tylko regulować kwestie konieczne. Pozostałe organy władzy centralnej nie mają uprawnienia do wydawania rozporządzeń.
1.e. Akty prawa miejscowego mogą je wydawać kierownicy do administracji zespolonej, wojewoda itp. Do aktów prawa miejscowego zaliczamy uchwały samorządu terytorialnego czyli uchwały sejmików wojewódzkich, rad powiatu i rad gminy i miasta. Wszystkie osoby przebywające na obszarze danego powiatu gminy itp. są nim objęte.
1.f. Wewnętrzne (swoiste) akty normatywne są one skierowane tylko do podmiotów podporządkowanych służbowo lub organizacyjnie podmiotowi który je wydaje. Mogą one jednak wpływać na sytuację innych osób np. plany zagospodarowania przestrzennego. Są to akty wewnętrzne gdyż obowiązują urzędników danej gminy, którzy wydając decyzje muszą stosować się do przepisów w takim planie zawartym, ale mogą one kształtować sytuację właścicieli działek na terenach objętych takim planem.
2. Powszechnie obowiązujące akty prawne ze względu na przynależność do unii europejskiej
Państwa członkowskie należące do unii są zobowiązane do przestrzegania prawa ustanowionego przez podmiotu wspólnoty ponadnarodowej. Przynależność do unii wynika z traktatu akcesyjnego w którym państwo przystępujące umawia się z organami wspólnotowymi co do warunków przystąpienia do tej organizacji. Każde państwo m.in. zobowiązuje się do przestrzegania prawa wspólnotowego. Organy wewnętrzne będą brały przy rozstrzyganiu spraw normy prawa wspólnotowego. Prawo unijne dzieli się na prawo:
2.a. Pierwotne składają się na niego traktaty założycielskie a więc te, na podstawie których powołano do istnienia europejską wspólnotę gospodarczą, która przekształciła się w Unię. EWG zostało powołane na podstawie traktatu rzymskiego. Prawo traktatowe obejmuje pewne generalne postanowienia dotyczące funkcjonowania Unii i wszystkie państwa muszą ją przestrzegać. Do prawa traktatowego należą wszystkie traktaty akcesyjne. Prawo traktatowe można porównać do konstytucji państwowej, jeśli chodzi o strukturę prawa krajowego. Na podstawie traktatu stanowione są akty normatywne należące do prawa pochodnego.
2.b. Wtórne zaliczamy tu rozporządzenia dyrektywy, decyzje oraz zalecenia i opinie. Opinie nie mają charakteru wiążącego ale wskazują pewien kierunek działania. Pozostałe mają moc obowiązującą. Akty obowiązujące różnią się mocą prawa. Najwyższą rangę mają rozporządzenia, mają one charakter bezpośrednio obowiązujący to znaczy, że organy państw członkowskich muszą je stosować bezpośrednio, nie ma potrzeby przekładania treści tych rozporządzeń na akty prawa krajowego, a nawet nie mogą tego czynić aby nie dochodziło do zmiany interpretacji. Mogą one być wydawane co do spraw które dotyczą całej unii np. polityka celna, prawa konkurencji. Dyrektywa ma charakter swoisty nigdzie nie występujący, bowiem określają one pewne minimalne standardy realizowane przez państwa członkowskie, służą one harmonizacji państw członkowskich, ale nie są bezpośrednio obowiązujące. Nie jest wymagana identyczność a tylko pewna harmonizacja. Tu również możliwe jest wnoszenie przez państwa członkowskie pewnych zastrzeżeń. Decyzje są one kierowane do indywidualnych podmiotów przedewszystkim do przedsiębiorstw działających na terytorium wspólnoty, są wydawane przez komisję europejską i mają taki charakter jak decyzje administracyjne. Dotyczą określonych podmiotów indywidualnych lub zbiorowych.
? Publikacja źródeł prawa:
Jako że nieznajomość prawa szkodzi pojawiło się wprowadzenie obowiązku państwa. Taki, że każdy może zapoznać się ze źródłami prawa regulującymi jego położenia. Musi być powszechny dostęp do prawa i każdy musi się móc zapoznać z tymi przepisami. Każdy powszechny akt prawne musi zostać opublikowany w oficjalnym wydawnictwie zawierającym treść wzorcową obowiązującą. W Polsce jest to Dzienniku Ustaw. Kwestie wydawania aktów normatywnych reguluje ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych aktów prawnych. Akt prawny może wejść w życie najwcześniej w dniu jego opublikowania w dzienniku ustaw. Uważa się bowiem, że akty prawne powinny wchodzić w życie po okresie spoczynku ustawy i rozporządzenia między jego opublikowaniem a wejściem w życie aby podmioty do których jest on wystosowany mogły się do niego przystosować. Ukazują się one w monitorze polskim, w pismach wydawanych przez urzędy, wojewódzkim dzienniku urzędowym. Powinny być prowadzone zbiory aktów prawnych do których każdy ma dostęp w określonych godzinach. Akty wewnętrzne powinny być publikowane ale nie muszą, ale obowiązują od chwili kiedy odpowiednie osoby których dotyczą się o nich dowiedzą i się do nich dostosują. Faktyczne obowiązywanie aktu powszechnie obowiązującego jest ujęte w treści aktu prawnego. Często teksty ustaw są drukowane w prasie, broszurach, ale zawsze musimy odwołać się do treści ustawy w dzienniku ustaw i jest on najważniejszy. Nie należy mylić tekstu ujednoliconego przez redakcję z tekstem jednolitym ogłoszonym w dzienniku ustaw. Obowiązuje tekst jednolity.
? Hierarchia i systematyka prawa:
1. Prawo jest pewnym zbiorem norm usystematyzowanych wg różnych kryteriów, jednym z nich jest kryterium hierarchiczne, norma niższego rzędu nie może być ważniejsza od normy wyższego rzędu, między normami równorzędnymi, normami niższego i wyższego rządu nie może być konfliktu. W Polsce podział hierarchiczny:
1.a. Normy konstytucyjne
1.b. Ustawy
1.c. Ratyfikowane umowy międzynarodowe
1.d. Rozporządzenia
1.e. Pozostałe akty prawa miejscowego i wszystkie akty wewnętrzne
Jeśli akty są równorzędne to zakłada się że ten który został ustanowiony jest przed tym, który wcześniej został ustanowiony, ale nie jest to zasada uniwersalna. Norma szczególna ma pierwszeństwo przed normą o charakterze ogólnym. Wszystkie normy powinny być zgodne z normami konstytucji. Na straży zgodności norm prawa z konstytucją stoi trybunał konstytucyjny, jest to szczególny organ władzy publicznej powołany dla rozstrzygania niezgodności z konstytucją obowiązujących na terenie całego państwa norm prawnych. Trybunał rozstrzyga o zgodności aktów pod ustawowych z ustawami. Uchwał jednostek samorządu terytorialnego nie podlegają kontroli trybunału, o ich zgodności z prawami nadrzędnymi orzekają sądy administracyjne.
? Prawo rzymskie dzieli prawo na dwa działy na prawo publiczne i prawo prywatne. Kryterium podziału jest udział państwa w stosowaniu prawa. Jeśli chodzi o prawo publiczne to są to takie normy prawne, których stosowanie jest przez państwa nadzorowane, państwo nie tylko tworzy to prawa ale również je aktywnie stosuje wkraczając aktywnie w sytuacji w której te normy są naruszane i stosuje je bezpośrednio podejmując określone działania z tych norm wynikające. Państwo działa z pozycji władczej. Prawo prywatne to zbiór norm regulujących stosunki między pewnymi podmiotami, ale państwo nie wkracza tutaj bezpośredni. Państwo tylko tworzy normy, daje możliwość podmiotom, których interesy przez naruszenie tych norm są zagrożone, dochodzenia roszczeń. Jest to podejmowanie takich działań które doprowadzą do przymusowej realizacji tych norm, ale liczy się tutaj wola uprawnionych. Np. Każdy musi płacić dochody, jeśli tego nie uczyni to urząd podatkowy wkroczy. Podział na prawo publiczne i prawo prywatne to podział pionowy. Poziomym podziałem jest podział prawa na gałęzie prawa.
? Podział ze względu na przedmiot regulacji:
1. Prawo konstytucyjne które reguluje podstawowe zasady ustroju państwa, podstawowe zasady organizacji państwa i jego organów, podstawowe zasady związane z prawami jednostki. Zalicza si ono do prawa publicznego.
2. Prawo administracyjne reguluje stosunki między organami władzy publicznej a innymi podmiotami prawa (osoby fizyczne, prawne, inne jednostki organizacyjne), są to nakazy, zakazy, prawo związane z ochroną środowiska itp.
3. Prawo finansowe ? normy prawne które regulują sposób pozyskiwania i wydatkowania środków publicznych
4. Prawo karne ? wskazuje nam czyny zabronione pod względem kary. Podstawowym źródłem jest tutaj kodeks karny, a jeśli chodzi o prawo formalne kodeks postępowania karnego.
5. Prawo cywilne ? jest to podstawa podstaw, wyłoniło się ono z prawa prywatnego. Reguluje stosunki pomiędzy równorzędnymi podmiotami, najczęściej finansowe czasem osobiste.
6. Prawo rodzinne ? reguluje stosunki między małżonkami, i rodzicami i dziećmi, chodzi o stosunki cywilno ? prawne.
7. Prawo handlowe ? reguluje stosunki między przedsiębiorcami, wynikające z umów gospodarczych, ale również z prawa konkurencji
8. Prawo pracy ? reguluje stosunki pracy między pracodawcą a pracownikiem powstające w wyniku umowy o pracę. Państwo tutaj wkracza poprzez kodeks pracy
9. Prawo bankowe ? regulacje dotyczące powstawania banków, i ich funkcjonowania, to należy do prawa administracyjnego, umowy zawierane między bankiem a poszczególnymi osobami to prawo cywilne.
- Prawo materialne ? co wynika z prawa
- Prawo formalne ? jak należy postępować w wykonywaniu prawa, i sprawach związanych z danym prawem. Zalicza się tu ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Prawa te są administracyjne i cywilne, np. prawo administracyjne materialne i prawo administracyjne formalne.

? Organizacja wymiaru sprawiedliwości. W Polsce wg konstytucji wymiar sprawiedliwości należy do sądów i trybunałów. Sądy to trzecia władza, sądownicza. Jej istotą jest rozstrzyganie sporów prawnych oraz orzekania w sytuacjach naruszenia prawa. Sądy są najważniejszą strukturą w sferze wymiaru sprawiedliwości. Organy wspomagające działania sądu to organy wspomagające i organy egzekucyjne. Do otoczenia sądów należą:
1. prokuratura jest organem władzy państwowej, pozostałe to instytucje nie należące do struktury władzy publicznej. Działa na podstawie ustawy o prokuraturze. Jej zadaniem jest nadzorowanie przestrzegania prawa, prokuratura przedewszystkim podejmuje aktywności w sytuacji naruszenia prawa zagrożonego karą. Sporządza ona akt oskarżenia i przedstawia go przed sądem. Prokurator może brać udział w postępowaniu administracyjnym, w sprawach cywilnych. Przestrzega zasad prawa wolności, i może podejmować działania w stosunku do instytucji państwa.
2. adwokatura
3. radcy prawni
4. notariat
2,3,4 są to zawody wolne zorganizowane korporacjach zawodowych które mają za zadanie niejako wspomagać podmioty zobowiązane do przestrzegania prawa, dochodzące roszczeń przed sądami. Pozycja adwokatów i radców prawnych dziś jest w zasadzie zrównana. Adwokat może być obrońcą w sprawach karnych, może być po prostu pełnomocnikiem każdego podmiotu. Radcy prawni najczęściej działają w korporacjach czyli izbach radców prawnych, poza korporacją nie można działać. Tak samo jest z adwokatami, poza korporacjami nie mogą działać. Notariusz jest szczególnym rodzajem zawodu, kiedyś działał w imieniu państwa. Prowadzi on księgi wieczyste. W tej chwili księgi wieczyste znajdują się w sądzie rejonowym. Potwierdzają oni ważność niektórych czynności prawnych i decydują o ich faktycznych skutkach. Notariusze mogą współdziałać w dokonywaniu czynności prawnych przez różne podmioty. Potwierdzają prawdziwość podpisu na danym dokumencie, podpisują datę dokumentu. Sporządzają akty notarialne czyli czynności prawne wobec innych podmiotów. Notariusz gwarantuje, że czynność ta jest zgodna z prawem i wywoła taki skutek prawny jaki został zamierzony. Gdyby usługa była wykonana nienależycie lub zaniedbanie można domagać się odszkodowania.
5. Policja
6. Służby i inspekcje
? Organizacja sądownictwa
Sady regulują spory prawne i orzekają w sytuacjach naruszenia prawa
1. Naczelnym organem władzy sądowniczej jest sąd najwyższy. Najważniejsze miejsce strukturze sądów zajmują sądy powszechne. Do ich właściwości należą wszystkie sprawy które nie należą do właściwości innych sądów. Obok sądów powszechnych są sądy wojskowe i sądownictwo administracyjne. Sądy wojskowe rozpatrują tylko w sprawach karnych żołnierzy służby czynnej.
2. Trybunały są to szczególnego rodzaju sądy, należą do nich:
2.a. Trybunał konstytucyjny
2.b. Trybunał stanu
3. Cechy sądów to:
3.a. Niezawisłość - podlegają jedynie konstytucji i ustawą, oznacza to że sądy rozstrzyganiu praw muszą brać pod uwagę przepisy i normy wynikające z konstytucji i ustaw ale niezawisłość oznacza niezależność od jakiejś osoby i administracji, tzn. że nikt leganie nie może rozkazywać sądom co do sposobu rozwiązywania spraw. Sędziowie w sądzie są nie odwoływalni , odwołać może jedynie krajowa rada sądownicza co świadczy też o niezawisłości.
4. Sąd najwyższy, działa na podstawie ustawy o sądzie najwyższym, do sądu najwyższego należą następujące funkcje:
4.a. Są najwyższy rozpoznaje sprawy w wyniku wniesienia apelacji o wyroków sądów powszechnych wydanych, odwołania te nazywamy kasacją.
4.b. Udziela odpowiedzi na pytania prawne zadawane przez sądy w toku rozstrzygania przez nie różnego rodzaju spraw. Odpowiedź jest wiążąca tylko dla sądy pytającego i dla danej sprawy o którą się pyta.
4.c. Sąd najwyższy formułuje tzw. zasady prawne, formułuje je w drodze uchwał mające na celu interpretacje prawa wtedy, kiedy praktyka wskazuje, że przepisy prawne są na tyle wieloznaczne, że mogą być różnie interpretowane, w takiej sytuacji sąd najwyższy z własnej inicjatywy formułuje pewne zasady interpretując prawo i są one wiążące dla sądu najwyższego.
5. Najważniejszą struktura w systemie sadownictwa są sądy powszechne. Sądy powszechne działają w strukturze pionowej (wynika z konieczności terytorialnej dostępności sądów i z instancyjności) i poziomej (z podziału na rozpatrywanie spraw), przedewszystkim terytorialnej która ma na celu zapewnienie dostępu do sądów na obszarze całego państwa, a jednocześnie ma na celu zapewnienie zasady instancyjności tzn. możliwości wnoszenia odwołań od wyroków wnoszonych w pierwszej instancji.
5.a. Struktura sądów powszechnych:

5.b. Każdy sąd dzieli się na wydziały główne:
5.b.1. karny
5.b.2. cywilny
5.b.3. Prócz tego:
- sąd rodzinny
- wydział ksiąg wieczystych
- sąd pracy
- sąd ubezpieczeń społecznych
- sąd ochrony konkurencji i konsumentów ( w sądzie okręgowym warszawskim jeden dla całego kraju)
- lustracyjny
5.c. W strukturze sądów rejonowych usytuowane są sądy grodzkie które rozpatrują sprawy o wykroczenia oraz drobne sprawy cywilne. Zastąpiły one wcześniejsze kolegia do spraw wykroczeń, rozszerzono ich zakres o rozpatrywanie drobnych spraw cywilnych.
6. Procedury postępowania przed sądami regulują kodeksy postępowania karnego i cywilnego.
7. Kasacja ? od sprawy rozstrzygniętej w drugiej instancji możliwe jest wniesienie kasacji do sądu najwyższego. Żeby jednak możliwe było prawo do skorzystania z kasacji musi zostać wyczerpane prawo do sądu 2 instancji. Jak się nie odwołamy od wyroku sądu I instancji to nie mamy prawa kasacji. Sąd najwyższy rozpatruje kasację.
7.a. Kodeksy postępowania cywilnego i karnego wymieniają te sprawy od których kasacja nie przysługuje ale generalnie jest zasada, że strony mogą z niej skorzystać
8. Sądy administracyjne jest to odrębna struktura sądownictwa Podstawową funkcją jest rozstrzyganie skarg na indywidualne decyzje administracyjne w zakresie ich zgodności z prawem, po prostu rozpatrują odwołania na organy administracyjne które w wyniku postępowania administracyjnego wydają decyzje skierowane do konkretnych osób. Sądy orzekają w zakresie zgodności z prawem administracyjnym. Sprawują one nadzór nad organami administracji. Mogą podtrzymać decyzję uchylić albo przesłać do dalszego rozstrzygnięcia. Sądy administracyjne mają strukturę dwuinstancyjne. Pierwszą instancję stanowią wojewódzkie sądy administracyjne, sądem nadrzędnym jest naczelny sąd administracyjny NSA.
9. Obok sądownictwa jako organu władzy publicznej dopuszczalne jest jeszcze rozstrzyganie spraw przez sądy polubowne, są to sądy niepaństwowe, jednakże procedury działania tych sądów reguluje kodeks postępowania cywilnego, w państwach lepiej rozwiniętych są znacznie częściej wykorzystywane, mogą rozstrzygać w sprawach majątkowych za wyjątkiem niektórych spraw z zakresu prawa rodzinnego i prawa pracy. W sądach polubownych rozstrzyganie sporu jest możliwe tylko wtedy jeśli obie strony godzą się na sąd polubowny. Są wykorzystywane przedewszystkim w obrocie gospodarczym. Mogą to być sądy stałe polubowne (funkcjonują przy jakiejś instytucji), albo sądy at hoc powoływane do sprawy.


? Gałęzie prawa:

1. Prawo karne jego przedmiotem są czyny zabronione pod groźbą kary, czyli czyny zagrożone sankcją karną.
1.a. Zabronione pod względem kary będzie czyn który spełnia określone przesłanki.
1.a.1. Przestępstwa, to czyny zawinione, społecznie niebezpieczne i zabronione karą w chwili popełnienia. Muszą one wystąpić łącznie aby dany czyn był uznany za przestępstwo. Podobne przesłanki stosujemy do wykroczeń, ale są inne kary. Wina jest subiektywna, możemy wyróżnić winę umyślną (z jej winy można czyn popełnić w zamiarze bezpośrednim ? chciał zrobił ? lub ewentualnym ? celem przestępcy nie było popełnienie czynu, chciał osiągnąć inny cel ale godził się że dla osiągnięcia tego celu popełni i ten cel) i nieumyślną (z lekkomyślności lub niedbalstwa). Karalność w wypadku udowodnienia winy umyślnej wysokość sankcji jest wyższa, jeżeli niż z powodu czynu nieumyślnego. Społeczne niebezpieczeństwo czynu jest to pojęcie nieostre i stopniowalne. O stopniu tego niebezpieczeństwa decyduje sąd i od tego uzależnia wymiar kary. Zabroniony pod groźbą kary w chwili popełnia czyli musi istnieć przepis który w chwili popełnienia zabrania tego czynu.
- Występki
- Zbrodnie to wszystkie czyny zagrożone karą od 3 lat pozbawianie wolności wolności, pozostałe to występki.
1.a.2. Wykroczenia są czynami karalnymi ale mniejszej wagi, ale nie ma definicji dzielącej wykroczenia i przestępstwa. To zależy od ustawodawcy gdzie zaliczy dane wykroczenia. Regulowane są one w granicach prawa wykroczeń. Istnieje tutaj możliwość zastosowania mandatu, w przestępstwach nie. Kary do miesiąca więzienia, 5000zł grzywny.
1.b. Delikty nie ponoszą za sobą sankcję karną, ale cywilną, jest to każdy czyn który powoduje szkodę, nie grożą zastosowaniem sankcji karnej ale są zabronione gdyż wynika z nich szkoda dla innych.
2. Źródła prawa karnego.
2.a. Głównym źródle jest kodeks karny dzieli się on na części:
2.a.1. ogólna, zawiera zarysy odpowiedzialność, zasady dotyczące prawa karnego
2.a.2. szczególna zwiera katalog czynów zabronionych. Nie wyczerpuje wszystkich czynów które kwalifikowane są jako przestępstwa gdyż poza kodeksem istnieją tzw. źródła pozakodeksowe są to ustawy które nie należą do prawa karnego, naruszenie niektórych z nich jest przestępstwem, a to należy do prawa karnego. Przykładem tutaj jest plagiat, ustawa o ochronie środowiska.
2.a.3. wojskowa odnosi się do przestępstw i wykroczeń wojskowej służby czynnej.
2.b. Kodeks postępowania karnego reguluje formalną stronę od wszczęcia postępowania aż do ustanowienia prawomocnego wyroku.
2.c. Kodeks karny wykonawczy reguluje wykonanie kary
2.d. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich reguluje postępowanie w przypadku popełnienia czynu zabronionego przestępstwa przez nieletniego.
2.e. Kodeks karny skarbowy zawiera przepisy dotyczące przestępstw i wykroczeń skarbowych oraz postępowanie w sytuacji naruszenia prawa karnego skarbowego. Prawo skarbowe obejmuje przedmiotowo naruszenia przepisów prawa podatkowego, celnego, dewizowego, dotacji ze środków publicznych oraz gier i zakładów losowych.
3. Obowiązywanie prawa karnego ? odpowiedzialność dotyczy przedewszystkim osób fizycznych, ale na podstawie ustawy o odpowiedzialność podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (z 2002 roku) do odpowiedzialność karnej może być pociągnięta również jednostka organizacyjna. Osoby nieletnie które ukończyły lat 13 ale nie ukończyły lat 17 podlegają odpowiedzialność na podstawie ustawy o odpowiedzialność w sprawach nieletnich. O sankcjach względem nich orzeka sąd rodzinny, a najważniejszą sankcją jest umieszczenie ich w zakładzie poprawczym do 21 roku życia. Sankcją prawa karnego podlegają osoby które w chwili popełnienia czynu ukończyły lat 17. W razie drastyczności popełnionego czynu, gdy nieletni ukończył 15 lat a nie ukończył jeszcze 17 po decyzji sądu rodzinnego może odpowiadać na pełnych zasadach. Wyłączenie odpowiedzialności dotyczy osób ubezwłasnowolnionych. Odpowiedzialności podlegają wszystkie osoby popełniające na terenie polski, a jeśli ktoś ma obywatelstwo polskie, to wszyscy obywatele polscy niezależnie gdzie ten cel popełnili. Z odpowiedzialności wyłączone są osoby posiadające immunitet dyplomatyczny nie podlegają odpowiedzialności karnej w Polsce. Można ich co najwyżej wydalić z państwa. Nadto obywatele Polscy popełniający czyny za granicą zawsze zalicza się na konto kary to co dana osoba odbyła za granicą. Immunitet parlamentarzystów przesuwa w czasie odpowiedzialność, z chwilą rozwiązania izby mogą być pociągnięci za wszystkie czyny, okres immunitetu parlamentarnego nie wlicza się do okresu przedawnienia. Prawo karne nie działa wstecz. Jeśli zaostrzono karę lub ją złagodzono w międzyczasie stosuje się przepisy łagodniejsze dla sprawcy.
4. Ściganie osób najczęściej następuje z urzędu, to znaczy akt oskarżenia kierowany do sądu tworzy prokurator. W niektórych przypadkach ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego danym czynem, takim przestępstwem jest gwałt. Bywają również sytuacje kiedy czyn przestępczy jest ścigany z oskarżenia prywatnego, są to czyny co do których prokurator nie podejmuje działania, ale może takie działanie podjąć.
5. Sankcje karne dzielimy na:
5.a. Kary jest to środek przymusu polegający na pozbawieniu osoby praw, wolności, częsci majątku, zaliczamy tu:
5.a.1. pozbawienie wolności może być orzeczona na okres od 1 miesiąca do 15 lat, na okres 25 lat, albo na dożywocie.
5.a.2. ograniczenia wolności może być orzekana na okres od 1 do 12 miesięcy polega na zakazie zmiany pobytu przez sąd oraz podjęciu pracy społeczno użytecznej do 40 godzin miesięcznie. Jeśli dana osoba pracuje musi oddać na cele społeczne od 10 do 20% zarobków.
5.a.3. grzywna to sankcja nakładająca obowiązek oddania określonej kwoty, jest określana w stawkach dziennych od 10 do 360 stawek, a wysokość stawek od 10zł do 2000zł. Możliwe jest orzekanie wyższych stawek w przypadkach przestępstw skarbowych i przypadkach recydywy (powrotu do przestępstwa)
5.b. Środki kary należą do nich
5.b.1. pozbawienie praw publicznych od 1 do 10 lat, orzekane jest w przypadku zbrodni popełnionych z niskich powódek, oznacza pozbawienie prawa wyborczego, uprawnienie do zasiadania w sądzie (ławnik, sędzia polubowny) nie może pełnić określonych stanowisk publicznych a także jeśli posiadał stopień wojskowy następuje jego degradacja i odbiera się mu tytuły i ordery.
5.b.2. zakaz pełnienia stanowisk wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności gospodarczej od 1 do 10 lat wtedy kiedy przestępstwo nastąpiło w wyniku wykonywania danej działalności pracy
5.b.3. zakaz prowadzenia pojazdów od 1 do 10 lat jeśli przestępstwo było przy prowadzeniu
5.b.4. przepadek przedmiotów służących do popełnienia przestępstwa i pochodzących z przestępstwa,
5.b.5. obowiązek naprawienia szkody w wyniku przestępstwa bardzo często następuje szkoda w mieniu innych osób. Ten kto popełnia czyn ponosi odpowiedzialność karną, ale jednocześnie ma obowiązek naprawienia kary.
5.b.6. nawiązka obowiązek zapłaty określonej kwoty w przypadku popełnienia przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub społeczeństwa.
5.b.7. świadczenie pieniężne Może być orzeczona jeśli sąd odstępuje od kary, ale orzeka karę pieniężną.
5.b.8. podanie wyroku do publicznej wiadomości oznacza szczególne upublicznienie na koszt skazanego.
W przypadku popełnienia przestępstwa orzekana jest sankcja karna.


6. Środki probacyjne czyli poddające sprawcę próbie, należą do nich:
6.a. Warunkowe zawieszenie postępowania od 1 do 2 lat, jeśli sprawca poddaje się leczeniu i wykonaniu naprawienia szkody
6.b. Warunkowe zawieszenie wykonania kary jeśli kara nie jest wyższa niż 2 lata, okres próby od 2 do lat, oddanie się pod dozór, wykonanie pewnych obowiązków.
6.c. Warunkowe przedterminowe zwolnienie każdy skazany ma prawo do ubiegania się o takie zwolnienie po odbyciu połowy kary ale conajmniej 6 miesięcy, jeśli jest to recydywista to po odbyciu 2/3 kary. Przy dożywociu sąd stwierdza kiedy można się o takie zwolnienie ubiegać.
Jeśli ten wobec którego zastosowana ten środek popełni jeszcze raz ten czyn wtedy środki probacyjne zostaną cofnięte. Obok tych środków możliwa jest amnestia (darowanie już określonej kary) lub abolicja (jest to zakaz wszczęcia postępowania). Istnieje również prawo łaski które należy do prezydenta (może zmienić karę, uchylić, może działać wg własnego uznania). Istnieje również prawo przedawnienia. Jeśli do jakiegoś czasu nie padł wyrok, to sprawa ulega przedawnieniu.
7. Formy popełnienia przestępstwa i wyłączenie odpowiedzialności karnej
7.a. Sprawstwo ? popełnienie danego przestępstwa, jest karalne zawsze jeżeli dany czyn jest przestępstwem
7.b. Przygotowanie ? Jest karalne nie zawsze, karalne jest przygotowanie do fałszowania pieniędzy, produkcji narkotyków
7.c. Podżeganie ? Nakłanianie do przestępstwa, jest karalne w granicach zamiaru (podżeganie do pobicia, ponosi się odpowiedzialność jakby samemu się pobiło)
7.d. Pomocnictwo ? Paserstwo jest swego rodzaju pomocnictwem,
7.e. Usiłowanie ? W zależności od stopnia udolności. Jeśli jest to usiłowanie, a czyn nie doszedł do skutku to jest to karalne, ale może być to usiłowanie nieudolne, sprawca chce coś zrobić ale nie jest w stanie tego zrobić, wtedy może być to karane poniżej przewidzianego wyboru, lub odstąpić od karalności.
7.f. Współsprawstwo ? Jest to przestępstwo popełnione przez kilka osób, odpowiedzialność zależy od stopnia udziału.
Wyłączenie odpowiedzialności ? czyn został popełniony ale nie ponosi się odpowiedzialności. Wyłączenie winy może nastąpić ze względu na niepoczytalność sprawcy, lub błąd faktyczny sprawcy (należy go odróżnić od błędu prawnego, jest ot taka sytuacja kiedy sprawca sądził, że rzeczywistość jest nieco inna niż on to ocenił ? złapaliśmy włamywacza, a okazało się że to właściciel który zapomniał klucza)
Zachodzą pewne okoliczności w których czyn normalnie będący przestępstwem, nie będzie nim. Do tych okoliczności zaliczamy obronę konieczną (to oparcie bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem) , stan wyższej konieczności (w tej sytuacji następuje działanie bezprawne ale w przypadku zagrożenia życia, mienia lub wyższej wartości np. widząc topielca bierzemy cudzą łódź żeby go uratować) , rozkaz przełożonego (dotyczy to służb opartych na zasadach hierarchii np. policja, straż pożarna, wojsko), zgoda pokrzywdzonego (ktoś mówi: nazwij mnie tak czy owak, ty go nazywasz, wtedy nie ma sprawy za obrazę, jednak nie można się zgodzić na coś co zagrozi życiu np. eutanazja) , działanie w ramach uprawnień lub obowiązków (chodzi o działanie osób pozostających w służbach które mogą stosować przymus bezpośredni w ramach ustawy) oraz ryzyko nowatorstwa (np. oblatywanie nowych modeli samolotów i coś się stanie, bierze się pod uwagę aktualny stan wiedzy, testy leków na ludziach)
? Prawo administracyjne należy obok prawa karnego do podstawowych gałęzi prawa. Reguluje działalność administracji publicznej.
1. Administracja publiczna jest instrumentem realizacji funkcji wykonawczej państwa. Administracja należy do sfery władzy wykonawczej państwa i obejmuje sfery wykonawcze i organizacyjne władzy publicznej. Zawiera ona jej kompetencje. Bardzo ważną zasadą tego prawa jest stwierdzenie że organy władzy publicznej działają w granicach i na podstawie prawa.
2. Systemy administracji publicznej
2.a. Scentralizowany ? jest starszy, polega na tym, że organy wyższego stopnia mogą bez ograniczeń ingerować w działalność organów stopnia niższego bezpośrednio wkraczać w ich działanie, mamy tu do czynienia z bezpośrednim hierarchicznym podporządkowaniem. Cała władza terenowa podporządkowana jest centrali. Często państwa o charakterze autorytarnym.
2.b. Zdecentralizowany ? polega na tym, że organy stopnia niższego posiadają pewną samodzielność i wykonują przypisane im zadania samodzielnie, a organy stopnia wyższego nie mogą bezpośrednio w tą działalność ingerować. Jest on oparty na samorządzie terytorialnym. Jest on uznany za uprawniony gdyż tylko w takim systemie może realizować się demokracja.


3. System administracji opiera się na zasadzie samorządności mamy do czynienia z dwoma strukturami:
3.a. Rządowa ? działa na szczeblu centralnym i terenowym. W szczeblu centralnym najwyższym organem jest rada ministrów, oraz inne organy centralne które nie wchodzą w skład rządu. Administracja rządowa w terenie jest realizowana na szczeblu województwa, organem administracji publicznej jest wojewoda, jemu podlega cała administracja zespolona. Obok tej struktury rządowej podstawowej których organem są wojewodowie, działać mogą struktury administracji zespolonej, są bezpośrednio podległe szczeblom na poziomie centralnym np. urząd skarbowy.
3.b. Samorządowa ? Samorząd terytorialny działa na 3 szczeblach:
3.b.1. samorząd województwa
3.b.2. samorząd powiatu
3.b.3. samorząd gminy
Każda z tych struktur działa samodzielnie. Na szczeblu województwa działają dwie struktury administracyjne czyli administracja rządowa (wojewoda) i samorządowa (sejmik wojewódzki i zarząd wojewódzki). Na niższych szczeblach mamy do czynienia z samorządem terytorialnym (gmina i powiat). Jeśli mamy miasto na prawach powiatu to prezydent miasta ma takie same prawa jak starosta w powiecie i wójt i burmistrz.
Cała konstrukcja samorządu oparta jest nie tylko na zasadzie decentralizacji, ale także na zasadzie subsydiarności ? zadanie publiczne które może być zrealizowane na najniższym szczeblu ma być na nim zrealizowane. Chodzi o to aby przekazywać zadania do najniższego szczebla w których można je zrealizować.
4. Administracja władcza i świadcząca: wśród organów możemy wyróżnić jednostki o charakterze władczym i świadczącym. Nie jest to podział sztywny, to znaczy organ świadczący może spełniać administrację władczą itp.
4.a. Administracja władcza spełnia obowiązki władcze, jednostronnie decyduje o sytuacji adresata ograniczając jego prawa albo nakładając mu obowiązki zgodnie z prawem i w granicach prawa.
4.b. Administracja świadcząca to ta która przyznaje uprawnienia albo udziela pewnych świadczeń na rzecz uprawnionych podmiotów np. szkoła publiczna. Wypełnia ona jednak pewne funkcje władcze np. kontrola obowiązku szkolnego.
Administracja jest nie tylko dominantą która narzuca obowiązki ale ma również funkcje świadczące.
5. Stosunek administracyjno prawny: jego podmiotami sa z jednej stron uprawniony organ administracji publicznej, z drugiej strony zaś strona postępowania (osoba prawna, inna jednostka administracyjna). Są to adresaci działań administracji która w toku stosunku administracyjno prawnego kreuje ich prawa i obowiązki. Przedmiot tego stosunku mieści się w prawach administracji. Stosunek administracyjno prawny jest to stosunek nie równorzędny między uczestnikami tego stosunku nie ma równości formalnej gdyż organ usytuowany jest w pozycji nadrzędnej względem strony, to organ bowiem decyduje o sytuacji prawnej strony. To organ narzuca obowiązki wykonania. W innym przypadku obowiązek ten może być wyegzekwowany w drodze przymusu administracyjnego. Może on powstać z aktu administracyjnego, czyli z aktywności samego organu, może powstać na wniosek osoby zainteresowanej (pozwolenie na budowę), czasem powstaje z tzw. działań praktycznych jak osoba korzysta z urządzeń publicznych takich jak biblioteki, stadiony, baseny, szkoły. Są one bardzo zróżnicowane, można je podzielić ze względu na czas:
5.a. At hop ? czekamy na wydanie dokumentu i po jego uzyskaniu stosunek się rozwiązuje
5.b. Trwałe ? np. korzystanie z mediów, trwanie obowiązku szkolnego
6. Formy działania administracji: Administracja podejmuje działania o bardzo zróżnicowanym charakterze, wśród nich wyróżnić możemy:
6.a. Prawne formy działania
6.a.1. Wydawanie aktów administracyjnych normatywnych (przepisów prawa)
Ustawy stanowi parlament, ale inne akty pod ustawowe wydają organy administracji. Administracja działając w granicach prawa posiada uprawnienia do wydawania prawa. Wydają więc akty administracyjne normatywne.
6.a.2. Wydawanie aktów administracyjnych indywidualnych (wydawanie decyzji administracyjnych)
Są wydawane w konkretnej sprawie i kierowane do konkretnego adresata. To może być również osoba prawna. Akt ten to decyzja administracyjna mocą której nakłada się na danego adresata określone obowiązki albo przyznaje mu się określone uprawnienia. Decyzje administracyjne wydawane są w toku postępowania administracyjnego. Wydawanie decyzji reguluje kodeks postępowania administracyjnego. Pierwsza płaszczyzna prawa administracyjnego to postępowanie orzecznicze które nakłada obowiązki. Druga płaszczyzna regulacji to postępowanie egzekucyjne przymusowe stosowane wtedy gdy obowiązek nie jest realizowany. Akty te wydają organy administracyjne i inne jednostki administracyjne które takie uprawnienia wedle prawa posiadają.
6.a.3. Akty egzekucyjne
6.a.4. Czynności cywilnoprawne
6.b. Inne czynności nie mają na celu stworzenie stosunku administracyjno ? prawnego władczego (przymusu nie ma )
6.b.1. Prowadzenie rejestrów, ewidencji
6.b.2. Wydawania odpisów
6.b.3. Organizowanie szkoleń
Mogą być one dokonywane tylko w granicach prawa
7. Kodeks postępowania administracyjnego
Zawiera pewne ogólne zasady postępowania, reguluje tryb wydawania zaświadczeń, a także tryb postępowania w sprawach skarg i wniosków. Istnieją również pozakodeksowe źródła prawa np. przy patentach.
8. Postępowanie administracyjne ma na celu wydanie akty administracyjnego indywidualnego czyli przedewszystkim decyzji. W niektórych sprawach prawo dopuszcza zawarcie ugody administracyjnej lub wydanie postanowienia. Ugoda może być zawarta jeśli nie jest naruszone prawo. Postępowanie w sprawach związanych z finansami publicznymi nie podlega pod kodeks postępowania administracyjnego i jest uregulowana w ordynacji podatkowej. Postępowanie administracyjne może być wszczęte z urzędu kiedy organ z własnej inicjatywy lub na wniosek osoby zainteresowanej. Musi być realizowane przez organ właściwy pod względem rzeczowym (zajmuje się danym rodzajem spraw) i terenowym (w zależności od miejsca gdzie coś się dzieje).
9. Zasady postępowania administracyjnego
9.a. Na podstawie i w granicach prawa można prowadzić postępowanie
9.b. Organy administracji muszą uwzględnia interes społeczny w toku postępowania i być praworządny.
9.c. Są zobowiązane do informowania stron o sytuacji prawnej dotyczącej postępowania administracyjnego. Czuwają aby nikt nie poniósł szkody w wyniku nieznajomości prawa.
9.d. Administracja powinna dążyć do ugody jeżeli w postępowaniu biorą udział strony o sprzecznych interesach
9.e. Dwuinstancyjność postępowania ? każdy musi mieć możliwość do ponownego rozpatrzenia jego sprawy
9.f. Zasada sądowej kontroli decyzji administracyjnej.
9.g. Organ administracyjny ma obowiązek poinformowania o postępowaniu i strona może uczestniczyć w każdym etapie postępowania.
10. Decyzja adminstracyjna