Ubezwłasnowolnienie

UBEZWŁASNOWOLNIENIE

Ubezwłasnowolnienie to częściowe bądź całkowite pozbawienie osoby fizycznej zdolności do czynności prawnych. Ubezwłasnowolnienie następuje w formie orzeczenia sądowego.
Art. 545. 1 ?Wniosek o wszczęcie postępowania o ubezwłasnowolnienie może zgłosić:
1. małżonek osoby, która ma być ubezwłasnowolniona
2. jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo;
3. przedstawiciel ustawowy.?
Osoba, która ukończyła 13 lat, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli w skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych w szczególności alkoholizmu lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
Małoletni, którzy występują z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie jednego z rodziców muszą działać wraz z kuratorem ustanowionym przez sąd opiekuńczy.
Wniosek o wszczęcie postępowania o ubezwłasnowolnienie musi spełniać wszystkie wymagania stawiane wnioskowi w postępowaniu nieprocesowym. Przede wszystkim zawierać musi wszystkie żądania ze wskazaniem, czy chodzi o ubezwłasnowolnienie całkowite, czy częściowe, oraz przytoczenie okoliczności faktycznych.
Uczestnikami postępowania o ubezwłasnowolnienie są prócz wnioskodawcy: osoba, która ma być ubezwłasnowolniona, jej przedstawiciel ustawowy oraz małżonek osoby, która ma być ubezwłasnowolniona. Osoby te są uczestnikami postępowania z mocy samego prawa, a więc bez podejmowania w tym zakresie jakiejkolwiek czynności procesowej sądu lub wnioskodawcy. Obowiązkowy jest również udział prokuratora w postępowaniu w charakterze uczestnika jest wynikiem zabiegów ustawodawcy, żeby prawa podmiotowe osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, były chronione jak najlepiej i jak najbardziej profesjonalnie.
Art. 548. 1. Jeżeli ubezwłasnowolniona ma być osoba pełnoletnia, sąd może na wniosek uczestnika postępowania lub z urzędu, przy wszczęciu Lu w toku postępowania, ustanowić dla niej doradcę tymczasowego, gdy uzna to za konieczne dla ochrony jej osoby lub mienia.
2. Przed ustanowieniem doradcy tymczasowego należy wysłuchać osobę, która ma być ubezwłasnowolniona.
3. Postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego staje się skuteczne z chwila doręczenia go osobie, która ma być ubezwłasnowolniona.?
Jest on ustanowiony przy wszczęciu lub w trakcie postępowania jeśli jest to konieczne do ochrony osoby której postępowanie dotyczy lub jej mienia. Doradcę tymczasowego ustanawia się tylko dla osoby pełnoletniej. Kompetencje doradcy tymczasowego dotyczą całej sfery prawnej zastępowanie osoby i mogą się rozciągać poza ramy czasowe postępowania o ubezwłasnowolnienie. Ustanowienie go powoduje ograniczenie zdolności do czynności prawnych osoby zastępowanej.
Ustanowienie doradcy tymczasowego ma charakter fakultatywny. Przy jego ustanowieniu trzeba sprecyzować zakres kompetencji, czy chodzi o reprezentowanie osoby, czy o zarząd jej majątkiem, czy też o obydwa te uprawnienia.
Postępowanie o ustanowieniu doradcy tymczasowego traci moc w chwili, gdy wniosek o ubezwłasnowolnienie zastał prawomocnie oddalony lub odrzucony albo postępowanie umorzono, na skutek orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu ustanowiony został opiekun.
Nadzór nad czynnościami dorady tymczasowego sprawuje sąd opiekuńczy.
Art. 552. 1. Jeżeli według wniosku ubezwłasnowolnienie ma być orzeczone z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, sąd może przed wszczęciem postępowania o ubezwłasnowolnienie zażądać przedstawienia świadectwa lekarskiego o stanie psychicznym osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, a jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa - zaświadczenia z poradni przeciwalkoholowej.
2. W razie niezłożeni żądanego świadectwa lub złożenia świadectwa, którego treść nie uprawdopodabnia istnienia choroby psychicznej lub niedorozwoju psychicznego, sąd wniosek odrzuci.?
Osoba, która ma być ubezwłasnowolniona musi być zbadana przez jednego lub więcej biegłych lekarzy psychiatrów.
Poddanie badaniu musi być koniecznym warunkiem orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu. Tak więc obowiązek zbadania przez psychiatrów istnieje tylko wówczas, gdy zachodzą uzasadnione wątpliwości co do stanu psychicznego uczestnika postępowania. Opinia biegłego psychiatry, oprócz stwierdzenia u badanego choroby psychicznej bądź niedorozwoju lub innych zaburzeń psychicznych, powinna zawierać szczegółową ocenę zakresu jego zdolności do kierowania swoim postępowaniem, opartą na gruntownej i wnikliwej analizie jego zachowania i postępowania, kontaktów z ludźmi w stosunkach rodzinnych, w pracy itp. Biegły powinien również wyjaśnić czy osoba badania jest w stanie w okresie remisji dokonywać czynności prawnych skierowanych na osiągnięcie zamierzonych skutków prawnych ze świadomością tych skutków i ich znaczenia.
Dowód z opinii biegłego psychiatry jest najważniejszym dowodem w sprawie o ubezwłasnowolnienie, jednak sąd nie powinien na nim poprzestać, gdyż dla oceny istotne są także inne okoliczności dotyczące osoby, której postępowanie dotyczy, np. jej życiowa zaradność, stosunek do otoczenia, styl życia, sposób zarobkowania, umiejętność podejmowania decyzji.
Jeśli osoba dobrowolnie nie chce się poddać badaniu sąd może zarządzić jej przymusowe doprowadzenie.
Sąd na podstawie opinii dwóch biegłych lekarzy zarządzić oddanie osoby, która ma być ubezwłasnowolniona pod obserwację w zakładzie leczniczym na czas nie dłuższy niż sześć tygodni. Jest to środek, który można zastosować wyjątkowo, gdy istnieją ku temu mocne podstawy, a inne środki dowodowe okażą się niewystarczające. Osobę, która ma być ubezwłasnowolniona, należy wysłuchać. Wysłuchanie powinno odbywać się w miarę potrzeby w obecności lekarza. Dzięki wysłuchaniu sąd powinien zorientować się co do stanu psychicznego osoby oraz wszystkich innych okoliczności istotnych do orzeczenia ubezwłasnowolnienia.
W postanowieniu o ubezwłasnowolnieniu sąd orzeka, czy ubezwłasnowolnienie jest całkowite, czy też częściowe i z jakiego powodu zostaje orzeczone. Uwzględniając interes osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie należy uznać, że dla rozstrzygnięcia w przedmiocie zakresu ubezwłasnowolnienia konieczne jest rozważenie i ustalenie dwóch przesłanek: po pierwsze, czy stwierdzony u tej osoby stan psychiczny wyłącza jej zdolność kierowania swym postępowaniem czy też tylko ogranicza i w jakim zakresie, po drugie w razie przyjęcia istnienia pierwszej przesłanki, czy ubezwłasnowolnienie całkowite lub częściowe jest celowe ze względu na osobiste i majątkowe stosunki tej osoby. Ustalenie tych dwóch przesłanek należy oprzeć na wszechstronnej i wnikliwej ocenie zebranego materiału, który powinien obejmować obok opinii biegłego psychiatry dowody z zeznań osób pozostających uczestnikiem w stałym bądź częstym kontakcie osobistym do których należą: członkowie rodziny, sąsiedzi, znajomi, współpracownicy, lekarze leczący uczestnika itp., dokumenty leczenia. Sąd również musi brać pod uwagę rodzaj i stopień choroby psychicznej, sytuację życiową uczestnika, jakie ma źródła zarobkowania, czy jest samodzielny w sprawach życia codziennego.
Sąd uchyli ubezwłasnowolnienie, gdy ustaną przyczyny, dla których je orzeczono; uchylenie może nastąpić także z urzędu.
Art. 559. 1. ?Sąd może w razie poprawy stanu psychicznego psychicznego ubezwłasnowolnionego zmienić ubezwłasnowolnienie całkowite na częściowe, a w razie pogorszenia się tego stanu ? zmienić ubezwłasnowolnienie częściowe na całkowite.?
Artykuł ten przewiduje trzy rodzaje spraw prowadzących do wzruszenia prawomocnych postanowień, które orzekły o ubezwłasnowolnieniu całkowitym bądź częściowym. Są to sprawy: o uchylenie ubezwłasnowolnienia, gdy ustaną przyczyny, dla których je orzeczona, o zmianę ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe w razie poprawy stanu zdrowia, o zmianę ubezwłasnowolnienia częściowego na całkowite w razie pogorszenia się tego stanu.
Przyczyny uzasadniające uchylenie bądź zmianę orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu muszą wystąpić już po uprawomocnieniu się tego orzeczenia.