Ubezwłasnowolnienie

Ubezwłasnowolnienie

Dziecko do osiemnastego roku życia pozostaje z mocy prawa pod władzą rodzicielską. Rodzice sprawują nad nim opiekę i występują w jego imieniu.
Po osiągnięciu pełnoletności człowiek zyskuje zgodnie z polskim prawem cywilnym zdolność do samodzielnego kierowania swoim losem. Rodzice tracą wtedy możliwość reprezentowania swoich dzieci przed sądami, organami administracji, urzędami i w stosunkach z innymi osobami.
Jeżeli pełnoletnie osoby mają trudności w pełnym zrozumieniu i prowadzeniu swoich spraw, albo trudności w jednoznacznym zakomunikowaniu swojej woli ich sytuacja staje się trudna – same nie mogą prowadzić swoich spraw, a rodzice nie mogą ich zastąpić.
Ochronie interesów osób, które mimo ukończenia 18 lat nie są w stanie kierować swoim postępowaniem i prowadzić swoich spraw służy szczególna konstrukcja prawna: ubezwłasnowolnienie całkowite lub częściowe.
Decyzja o ubezwłasnowolnieniu swojego dziecka, lub rezygnacji z tego kroku nie jest łatwa – niezależnie jednak od tego, co rodzice postanowią – nie należy z nią zwlekać.
Postępowanie w sprawach o ubezwłasnowolnienie i ustanowienie opieki trwa około roku, brak właściwej reprezentacji osoby niepełnosprawnej może, więc ją narazić na poważne problemy.

Zdolność do tego, aby za pomocą czynności prawnych nabywać prawa i zaciągać zobowiązania nazywana jest w polskim prawie zdolnością do czynności prawnych. Według prawa polskiego człowiek może:
- Mieć pełną zdolność do czynności prawnych
- Mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych
- Nie mieć zdolności do czynności prawnych
Pełną zdolność do czynności prawnych mają osoby pełnoletnie. Mogą one samodzielnie zawierać umowy, występować przed sądami i organami administracji, podejmować wszelkie decyzje z zakresu prawa rodzinnego (poza zawarciem małżeństwa przez mężczyznę do ukończenia 21 roku życia) a zarazem ponosić pełną odpowiedzialność za skutki swojego działania.
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni (osoby niepełnoletnie), którzy ukończyli lat 13 i osoby ubezwłasnowolnione częściowo.
Nie mają zdolności do czynności prawnych małoletni, którzy nie ukończyli 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.

1. Ubezwłasnowolnienie całkowite
Ubezwłasnowolniona całkowicie może być osoba, która wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego algo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
W kodeksie cywilnym nie wymieniono autyzmu jako przyczyny nieważności oświadczenia woli lub podstawy do ubezwłasnowolnienia, należy jednak przyjąć, że autyzm mieści się w kategorii zaburzeń psychicznych.
Dla pełnoletniej, ubezwłasnowolnionej całkowicie osoby ustanawia się opiekuna do uzyskania pełnoletności jej opiekunami z mocy prawa są rodzice. Ubezwłasnowolnienie Całkowite można orzec wobec osoby, która ukończyła 13 lat, nie ma jednak przeszkód, by wystąpić o ubezwłasnowolnienie całkowite młodego człowieka dopiero wtedy, gdy staje się pełnoletni lub później.
Zasadą jest, że czynność prawna dokonana przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie jest nieważna. Jednak, gdy osoba ubezwłasnowolniona całkowicie zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba, że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby ubezwłasnowolnionej.
W imieniu osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie czynności prawne dokonuje jej opiekun. Są jednak czynności, których opiekun nie ma prawa samodzielnie wykonać. We wszystkich sprawach, które dotyczą osoby lub majątku ubezwłasnowolnionego opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie od sądu opiekuńczego.
O ubezwłasnowolnieniu całkowitym i częściowym orzeka sąd okręgowy w trzyosobowy składzie sędziów zawodowych – bez udziału ławników.

1. Ubezwłasnowolnienie całkowite może być uchylone, jeżeli ustaną przyczyny, dla których orzeczono lub zmienione na częściowe w razie poprawy stanu psychicznego ubezwłasnowolnionego.
Opiekę ustanawia sąd opiekuńczy, czyli sąd rejonowy dla miejsca zamieszkania osoby ubezwłasnowolnionej. Sąd opiekuńczy powołuje opiekuna po zakończonym przed sądem okręgowym postępowaniu o ubezwłasnowolnienie.
Opiekunem ubezwłasnowolnionego całkowicie powinien być ustanowiony jego ojciec lub matka albo oboje. Podkreślić należy, że jeśli ubezwłasnowolniony pozostaje w związku małżeńskim, małżonek uzyskuje pierwszeństwo w sprawowaniu opieki nawet przed rodzicami. Jeżeli żadne z rodziców nie może sprawować funkcji opiekuna – powinna nim być osoba wskazana przez ojca lub matkę, jeżeli nie byli pozbawieni praw rodzicielskich, a w dalszej kolejności osoba spośród krewnych lub innych osób bliskich ubezwłasnowolnionemu.
Osoba, która ma zostać opiekunem musi spełniać szereg wymogów. Nie może być ustanowiony opiekunem:
- ten, kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, tzn. nie jest pełnoletni lub sam jest ubezwłasnowolniony
- ten, kto został pozbawiony praw publicznych, praw rodzicielskich albo praw opiekuńczych
- te, w stosunku, do kogo zachodzi prawdopodobieństwo, że nie wywiąże się należycie z obowiązków opiekuna
Każdy, kogo sąd opiekuńczy ustanowi opiekunem, zobowiązany jest opiekę objąć. Z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zwolnić z tego obowiązku. Jeżeli opiekun nie może sprawować opieki przez jakiś czas np. z powodu choroby czy wyjazdu, lub w jakiejś sprawie np. z powodu konfliktu interesów sąd opiekuńczy może ustanowić kuratora, który w tym zakresie zastąpi opiekuna w obowiązkach.
Opiekun sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem ubezwłasnowolnionego, podlega przy tym dozorowi sądu opiekuńczego. Opiekun powinien uzyskiwać pozwolenie sądu opiekuńczego we wszystkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku ubezwłasnowolnionego. W tym celu zwraca się z wnioskiem do sądu opiekuńczego. Sąd wydaje postanowienie, które staje się skuteczne z chwilą uprawomocnienia się.
Opiekun nie może reprezentować ubezwłasnowolnionego w następujących wypadkach:
- przy czynnościach prawnych pomiędzy ubezwłasnowolnionym a inną osobą pozostającą pod opieką tego opiekuna
- przy czynnościach prawnych między ubezwłasnowolnionym a opiekunem albo jego małżonkiem, dziećmi, wnukami, prawnukami, rodzicami, dziadkami i rodzeństwem, chyba, że czynność prawna polega na uzyskaniu przez osobę pozostającą pod opieką bezpłatnej korzyści majątkowej.
We wszystkich tych wypadkach sąd opiekuńczy wyznacza kuratora do reprezentowania interesów osoby ubezwłasnowolnionej w tej konkretnej sprawie.
Opiekun sprawuje opiekę bezpłatnie. Jeżeli z opieką związany jest zarząd majątkiem wymagający znacznego nakładu pracy, sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna przyznać mu stosowne wynagrodzenie okresowe, lub wynagrodzenie jednorazowe w dniu ustania opieki lub zwolnienia od niej. Opiekun może żądać od pozostającego pod opieką zwrotu nakładów i wydatków związanych ze sprawowaniem opieki.
Sąd opiekuńczy nadzoruje sprawowanie opieki, zaznajamiając się na bieżąco z działalnością opiekuna, udziela opiekunowi wskazówek i poleceń. Sąd opiekuńczy może żądać od opiekuna wyjaśnień we wszystkich sprawach należących do zakresu opieki oraz przedstawienia dokumentów związanych z jej sprawozdaniem. Nadzór sądu nad sprawowaniem opieki ma na celu wyłącznie ochronę osoby ubezwłasnowolnionej.
Opiekun może zostać zwolniony przez sąd opiekuńczy z opieki na własne żądanie z ważnych powodów. Sąd opiekuńczy zwolni opiekuna, jeżeli:
- z powodu przeszkód faktycznych lub prawnych jest niezdolny do sprawowania opieki
- dopuszcza się czynów lub zaniedbań, które naruszają dobro pozostającego pod opieką ubezwłasnowolnionego
Jeżeli sąd opiekuńczy nie postanowi inaczej, opiekun zobowiązany jest prowadzić nadal pilne sprawy związane z opieką aż do czasu jej objęcia przez nowego opiekuna.
Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie ustaje z mocy prawa w razie uchylenia ubezwłasnowolnienia lub zmiany ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe oraz w razie śmierci opiekuna lub ubezwłasnowolnionego.
Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie (dotknięta chorobą psychiczną lub z niedorozwojem umysłowym) nie może zawrzeć małżeństwa. Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osobie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa. Tak, więc upośledzenie umysłowe i choroba psychiczna jest w każdym przypadku przeszkodą do zawarcia małżeństwa, ale ubezwłasnowolnienie całkowite zupełnie to uniemożliwia. Należy jednak przyjąć, że w stosunku do osób dotkniętych autyzmem jako całościowym zaburzeniem rozwoju mają zastosowanie te same przepisy, które dotyczą upośledzenia umysłowego i choroby psychicznej.

2. Ubezwłasnowolnienie częściowe
Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustala się kuratelę.
Problem ważności czynności prawnych osób ubezwłasnowolnionych częściowo jest dość skomplikowany.
Osoba o ograniczonej zdolności dokonuje czynności prawnych sama, ale do ich ważności potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego. W wypadku osoby, która nie jest pełnoletnia jest to jedno z rodziców lub opiekun prawny ich zastępujący. W wypadku osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest to kurator.
Aby osoba ubezwłasnowolniona częściowo zaciągała zobowiązania albo rozporządzała swoimi prawami, potrzeba jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Czynnością prawną, w której celem jest taka czynność prawna, której celem i bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie, obciążenie albo zniesienie prawa majątkowego.
Czynnością prawną, w której osoba zaciąga zobowiązanie jest czynność, poprzez którą osoba ta zobowiązuje się względem innej osoby do jakiegoś świadczenia.
Konieczność wyrażenia zgody przez kuratora odnosi się, zatem, ogólnie rzecz ujmując do takich czynności prawnych osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, wskutek których zwiększają się jej zobowiązania lub zmniejszają prawa. Nie chodzi tu o czynności, które krzywdzą ubezwłasnowolnionego, ale o taki, przy których potencjalnie mógłby zostać skrzywdzony. Jeżeli osoba ubezwłasnowolniona częściowo sama jednostronnej czynności prawnej, do której potrzebna jest zgoda kuratora – czynność ta jest nieważna. Jednostronna czynność prawna to taka czynność, w której wystarcza działanie jednej osoby. Takimi czynnościami są np. przyjęcie lub odrzucenie spadku, zrzeczenie się prawa np. odszkodowania lub własności domu, wypowiedzenie umowy.
Jeżeli osoba ubezwłasnowolniona częściowo zawarła umowę z inną osobą bez wymaganej zgody kuratora wtedy ważność tej umowy zależy od jej potwierdzenia przez kuratora. Jeżeli kurator potwierdzi umowę, jest ona ważna od momentu podpisania przez osobę ubezwłasnowolniona częściowo, a nie od momentu potwierdzenia przez kuratora.
Tak samo jak opiekun osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie tak i kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo powinien jednak uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszystkich sprawach dotyczących osoby lub majątku ubezwłasnowolnionego np. kupna i sprzedaży mieszkania lub rzeczy o bardzo dużej wartości.
Od zasady, że osoba ubezwłasnowolniona częściowo dokonuje czynności prawnych sama, ale do ich ważności potrzebna jest zgoda kuratora jest wiele wyjątków.
Osoba ubezwłasnowolniona może samodzielnie, bez zgody przedstawiciela dokonywać szeregu czynności. Ubezwłasnowolniony częściowo może:

- dokonać czynności prawnych, które nie powodują po jego stronie powstania zobowiązania ani rozporządzenia istniejącym prawem majątkowym – należą do nich np. czynności, których zamierzonym skutkiem jest nieodpłatne przysposobienie korzyści majątkowych osobie ubezwłasnowolnionej. Taką czynność prawną jest, np. przyjęcie darowizny.
- zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych sprawach życia codziennego
- nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać czynności prawnych, które dotyczą tego stosunku. Jednak, gdy stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, kurator za zezwoleniem sądu opiekuńczego może stosunek pracy rozwiązać
- rozporządzać swoim majątkiem, chyba, że sąd opiekuńczy z ważnych powodów postanowi inaczej
Kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo pełni podobną rolę, jak omawiany wcześniej szczegółowo opiekun osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie. Jest jednak szereg różnic między opieką opiekuna a kuratelą.
- problem wynagrodzenia
Na życzenie kuratora sąd opiekuńczy przyznaje kuratorowi stosowne wynagrodzenie. Wynagrodzenie pokrywane jest z majątku osoby ubezwłasnowolnionej, a jeżeli osoba ta nie ma majątku, ze Skarbu Państwa. Wynagrodzenia nie przyznaje się, jeżeli nakład pracy kuratora jest nieznaczny, a sprawowanie kurateli czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Za czyniące zadość zasadom współżycia społecznego uważa się w praktyce sprawowanie kurateli przez członków najbliższej rodziny ubezwłasnowolnionego.
- problem reprezentowania i zarządzania majątku
Kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest powołany do jej reprezentowania i zarządu jej majątkiem tylko wtedy, gdy sąd opiekuńczy tak postanowi. W wypadku, gdy członek rodziny zostaje ustanowiony kuratorem, a ma poczucie, że jego stała pomoc jest konieczna powinien wnioskować o umieszczenie tego zapisu w postanowieniu. Brak zapisu o reprezentowaniu osoby ubezwłasnowolnionej częściowo i zarządu jej majątkiem przez kuratora nie odbiera mu prawa do prowadzenia czynności prawnych polegających na rozporządzeniu swoim prawem lub zaciągnięciu zobowiązań oraz reprezentowania ubezwłasnowolnionego w każdym postępowaniu dotyczącym tych spraw, może jednak w praktyce przysporzyć szeregu problemów.
Zakres praw i obowiązków kuratora w stosunku do osoby ubezwłasnowolnionej.
Osoba ubezwłasnowolniona częściowo ma, dużo większą swobodę samodzielnego działania, niż osoba ubezwłasnowolniona całkowicie. Istnieje szereg dziedzin, w których występuje jak osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Kurator w tych wypadkach nie ma prawa ani obowiązku ingerować. Szereg umów osoba ubezwłasnowolniona częściowo może zawierać sama i są one ważne, choćby przyniosły tej osobie szkodę.
Problemy: czy kurator ma prawo w konkretnej sprawie reprezentować osobę ubezwłasnowolnioną częściowo czy osoba ta działa bez świadomości znaczenia swej decyzji, czy dana czynność prawna była jeszcze drobną czynnością dnia codziennego, codziennego, której osoba ubezwłasnowolniona działa samodzielnie, czy też była to czynność wymagająca potwierdzenia przez kuratora - to wszystko zagadnienia podlegające ocenie sądu.
Osoba ubezwłasnowolniona częściowo może starać się o zgodę sądu na zawarcie małżeństwa. Z wnioskiem zezwolenie na zawarcie małżeństwa zwraca się sam ubezwłasnowolniony częściowo. Przed wydaniem postanowienia w tej sprawie sąd wysłucha osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte, osoby bliskie przyszłych małżonków oraz zasięgnie opinii biegłego lekarza.

Mężczyzna ubezwłasnowolniony całkowicie nie może uznać dziecka. Mężczyzna ubezwłasnowolniony częściowo może uznać dziecko, ale potrzebna jest na to zgoda jego kuratora. Natomiast ani opiekun ani kurator nie może uznać dziecka w imieniu osoby ubezwłasnowolnionej.
Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo nie może być ustanowiona opiekunem ani kuratorem, nie może też być wykonawca testamentu.
Osobie ubezwłasnowolnionej częściowo lub całkowicie nie przysługuje czynne ani bierne prawo wyborcze.
Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo nie może być członkiem stowarzyszenia, a członkiem spółdzielni mieszkaniowej może być tylko wtedy, gdy przewiduje to statut.

Różnice w stopniu ograniczenia swobody samodzielnego działania osób ubezwłasnowolnionych, a także w zakresie sprawowania opieki i kurateli, obowiązkami opiekuna i kuratora oraz ich odpowiedzialnością za losy osób ubezwłasnowolnionych są najważniejsze przy rozważaniu, jaki rodzaj ubezwłasnowolnienia byłby odpowiedni dla naszych bliskich. Ubezwłasnowolnienie częściowe daje osobie niepełnosprawnej dużo większą swobodę działania, ale tez zapewnia jej dużo mniejszą ochronę.
Warto też zastanowić się, jaki jest krąg spraw, w których młody człowiek się obraca i czy rzeczywiście ubezwłasnowolnienie całkowite w czymś go ograniczy. W wypadku osób z autyzmem samodzielność, do której są przygotowywani i z której są zapewne dumni często nie przekracza, bowiem swobody działania przewidzianej dla osób ubezwłasnowolnionych całkowicie.
Decyzja rodziców takiej sprawie zależy od stanu zdrowia dziecka i jego faktycznych umiejętności radzenia sobie w życiu gdzie spotka nie tylko dobrych i życzliwych mu ludzi. Należy jednak wiedzieć, że wpływ osób występujących o ubezwłasnowolnienie jest ograniczony, gdyż sąd nie jest związany w tym zakresie żądaniem wniosku. Oznacza to, że niezależnie od tego, o jaki stopień ubezwłasnowolnienia występują osoby składające wniosek – sąd orzeka o ubezwłasnowolnieniu całkowitym lub częściowym według własnego zdania w oparciu przede wszystkim o opinię biegłego sądowego psychiatry.
Osobom występującym o ubezwłasnowolnienie częściowe swoich bliskich przysługuje prawo odwołania niezgodnego z ich intencjami postanowienia sądu pierwszej instancji, powinny jednak liczyć się z tym, że sąd odwoławczy utrzyma w mocy postanowienie o całkowitym ubezwłasnowolnieniu ich bliskich.


















Rozdział 2. Ubezwłasnowolnienie

Oddział 1. Przepisy ogólne

Art. 544.
1. Sprawy o ubezwłasnowolnienie należą do właściwości sądów wojewódzkich, które rozpoznają je w składzie trzech sędziów zawodowych.
2. W sprawach tych właściwy jest sąd miejsca zamieszkania osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, a w braku miejsca zamieszkania - sąd miejsca jej pobytu.
Art. 545.
1. Wniosek o wszczęcie postępowania o ubezwłasnowolnienie może zgłosić:
1. Małżonek osoby, która ma być ubezwłasnowolniona;
2. Jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo;
3. Jej przedstawiciel ustawowy.
2. Krewni osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, nie mogą zgłaszać wniosku o wszczęcie postępowania, jeżeli osoba ta ma przedstawiciela ustawowego.
3. Wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe można zgłosić już na rok przed dojściem do pełnoletności osoby, która ma być ubezwłasnowolniona.
4. Kto zgłosił wniosek o ubezwłasnowolnienie w złej wierze lub lekkomyślnie, podlega karze grzywny do jednego tysiąca złotych.
Art. 546. 1. Uczestnikami postępowania o ubezwłasnowolnienie są z mocy samego prawa prócz wnioskodawcy:
1. Osoba, która ma być ubezwłasnowolniona;
2. Jej przedstawiciel ustawowy;
3. Małżonek osoby, która ma być ubezwłasnowolniona.
2. Postępowanie toczy się z udziałem prokuratora.
Art. 547.
1. Ilekroć według przepisów niniejszego rozdziału należy wezwać lub wysłuchać osobę, która ma być ubezwłasnowolniona, albo doręczyć jej pismo sądowe, sąd może czynności tych zaniechać, jeżeli ze względu na stan zdrowia tej osoby, stwierdzony orzeczeniem biegłego, uzna je za niecelowe.
2. W tym wypadku sąd orzekający, w celu ochrony w toku postępowania praw osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, ustanowi kuratora, chyba, że ma ona przedstawiciela ustawowego, który nie jest wnioskodawcą.
Oddział 2. Doradca tymczasowy

Art. 548.
1. Jeżeli ubezwłasnowolniona ma być osoba pełnoletnia, sąd może na wniosek uczestnika postępowania lub z urzędu, przy wszczęciu lub w toku postępowania, ustanowić dla niej doradcę tymczasowego, gdy uzna to za konieczne dla ochrony jej osoby lub mienia.
2. Przed ustanowieniem doradcy tymczasowego należy wysłuchać osobę, która ma być ubezwłasnowolniona.
3. Postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego staje się skuteczne z chwilą doręczenia go osobie, która ma być ubezwłasnowolniona.
Art. 549.
1. Osoba, dla której ustanowiono doradcę tymczasowego, ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych na równi z osobą ubezwłasnowolnioną częściowo.
2. Do doradcy tymczasowego stosuje się przepisy o kuratorze osoby częściowo ubezwłasnowolnionej.
Art. 550.
1. Postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego traci moc z chwilą, gdy:
1. Wniosek o ubezwłasnowolnienie został prawomocnie oddalony lub odrzucony albo postępowanie umorzono;
2. Na skutek orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu ustanowiony został opiekun lub kurator.
2. Postanowienie to należy uchylić, jeżeli ustała potrzeba dalszej ochrony osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, lub jej mienia.
Art. 551.
1. O ustanowieniu lub odwołaniu doradcy tymczasowego należy z urzędu zawiadomić sąd opiekuńczy.
2. Na postanowienie w przedmiocie ustanowienia lub odwołania doradcy tymczasowego przysługuje zażalenie.
Oddział 3. Postępowanie

Art. 552.
1. Jeżeli według wniosku ubezwłasnowolnienie ma być orzeczone z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, sąd może przed wszczęciem postępowania o ubezwłasnowolnienie zażądać przedstawienia świadectwa lekarskiego o stanie psychicznym osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, a jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa - zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej.
2. W razie niezłożenia żądanego świadectwa lub złożenia świadectwa, którego treść nie uprawdopodabnia istnienia choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, sąd wniosek odrzuci.
Art. 553. Osoba, która ma być ubezwłasnowolniona, musi być zbadana przez jednego lub więcej biegłych lekarzy psychiatrów.
Art. 554.
1. Sąd może, jeżeli na podstawie opinii dwóch biegłych lekarzy uzna to za niezbędne, zarządzić oddanie osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, pod obserwację w zakładzie leczniczym na czas nie dłuższy niż sześć tygodni. W wyjątkowych wypadkach sąd może termin ten przedłużyć do trzech miesięcy.
2. Przed wydaniem postanowienia sąd wysłucha uczestników postępowania.
3. Na postanowienie zarządzające oddanie do zakładu przysługuje zażalenie.
Art. 555. Orzeczenie w przedmiocie ubezwłasnowolnienia może zapaść tylko po przeprowadzeniu rozprawy.
Art. 556.
1. Osobę, która ma być ubezwłasnowolniona, należy wysłuchać; wysłuchanie powinno się odbywać w miarę potrzeby w obecności lekarza.
2. W tym celu sąd może zarządzić przymusowe sprowadzenie tej osoby na rozprawę albo, gdyby to było niewskazane, wysłuchać ją przez sędziego wyznaczonego lub przez sąd wezwany.
Art. 557. W postanowieniu o ubezwłasnowolnieniu sąd orzeka, czy ubezwłasnowolnienie jest całkowite, czy też częściowe i z jakiego powodu zostaje orzeczone.
Art. 558. Sąd, który orzekł ubezwłasnowolnienie, zarządza z urzędu przesłanie sądowi opiekuńczemu odpisu prawomocnego postanowienia, którym orzekł ubezwłasnowolnienie.
Art. 559.
1. Sąd uchyli ubezwłasnowolnienie, gdy ustaną przyczyny, dla których je orzeczono; uchylenie może nastąpić także z urzędu.
2. Sąd może w razie poprawy stanu psychicznego ubezwłasnowolnionego zmienić ubezwłasnowolnienie całkowite na częściowe, a w razie pogorszenia się tego stanu - zmienić ubezwłasnowolnienie częściowe na całkowite.
Art. 560. Do zaskarżania postanowień uprawniony jest sam ubezwłasnowolniony nawet wówczas, gdy ustanowiony został doradca tymczasowy.