Prawo cywilne z Gwsh

Prawo cywilne – książka

STOSUNEK CYWILNO – PRAWNY

Stosunki cywilno-prawne należy rozumieć tę grupę stosunków prawnych, które określone są przez dyspozycje norm prawa cywilnego. Podstawowym znamieniem stosunków cywilno-prawnych jest formalna równość (równorzędność) podmiotów tych stosunków
Stosunki dwustronnie zindywidualizowane – powstają pomiędzy dwoma lub więcej, ale określonymi podmiotami.
Stosunki jednostronnie zindywidualizowane - stosunki łączące określony podmiot(y) z nieoznaczonym kręgiem osób, gdy z prawem tego pierwszego podmiotu sprzężony jest powszechny obowiązek nie przeszkadzania w wykonywaniu prawa (własność).
Elementy stosunku cywilnoprawnego
Podmioty – osoby fizyczne ( każdy człowiek), osoby prawne (jednostka organizacyjna).
Zeszyt!
Przedmiot – zachowanie się ludzi dozwolone, nakazane czy nakazane, stosownie do wynikających ze stosunku prawnego uprawnień czy obowiązków oraz rzeczy dobra niematerialne.
Uprawnienia i obowiązki – treść stosunku prawnego. Uprawnieniom z jednej strony, czyli określonemu obowiązek dyspozycji normy prawnej zakresowi tego, co jej czynić wolno, odpowiada obowiązek drugiej strony polegający na tym, że powinna zachować się w oznaczony w tejże dyspozycji sposób (nakaz lub zakaz).
Zdarzenia cywilno – prawne – fakty, z którymi prawo cywilne łączy powstanie, zmianę lub ustanie stosunków cywilnoprawnych albo skutki w sferze podmiotowości cywilno-prawnej, są zdarzeniami z zakresu prawa cywilnego.
Zdarzenia w ścisłym tego słowa znaczeniu – zdarzenia niezależne od woli ludzkiej jak upływ czasu, urodzenie, śmierć pożar.
Działanie – zachowanie człowieka, które jest wynikiem jego woli. Nie będzie działaniem zachowanie człowieka po wpływem przymusu fizycznego.
Działania dzieli się na:
1) czynności zmierzające do wywołania skutków prawnych, które z kolei dzielą się na:
- czynności prawne wraz z ich koniecznym składnikiem jaki jest oświadczenie woli,
- orzeczenia sądowe
- akty administracyjne (jednostronne oświadczenie woli organu administracji publicznej)
2) inne czyny – czyny bezprawne i zgodne z prawem - nazywa się te działania, w którymi norma prawna łączy określony skutek prawny niezależnie od tego, czy wola osoby działającej była skierowana na wywołanie go.
- czyny bezprawne - są wszelkie działania (naruszenie cudzego dobra osobistego, pozbawienie władztwa na rzeczą, wyrządzenie szkody, używanie cudzego znaku towarowego itp.) podjęte wbrew zakazowi wynikającemu z normy prawnej oraz zaniechania wykonania nałożonego przez normę obowiązku działania.
- czyny zgodne z prawem – działania, które ani nie podpadają pod pojęcie czynności zmierzających do wywołania skutków prawnych, ani nie są czynami bezprawnymi, a wywołują skutki w sferze prawa cywilnego. W grupie tych czynów wyróżnia się:
a) przejawy woli podobne do oświadczeń woli
b) zawiadomienia o pewnych zdarzeniach
c) czynności czysto faktyczne (realne)
PRAWO PODMIOTOWE
1. Prawo podmiotowe polega na możności postępowania w określony sposób, istnieje więc,
chociażby żadne działanie – będące realizacją jego treści – nie zostało podjęte.
2. Prawo podmiotowe wynika ze stosunku prawnego. Każdemu prawu podmiotowemu
odpowiadają obowiązki innej osoby lub osób skorelowane z nim.
3. Sfera możności postępowania w określony sposób jest przyznana przez prawo o znaczeniu
przedmiotowym. Ty samym określenie prawa podmiotowego wyjaśnia stosunek tego
prawa do normy prawnej.
4. Prawo podmiotowe jest nie tylko przyznane przez normę prawną, ale jest przez nią
zabezpieczone.
Prawo podmiotowe służy do zabezpieczenia interesu (i to typowego, nie tylko ściśle indywidualnego) podmiotu uprawnionego i ten interes, majątkowy lub niemajątkowy, jest jego celem.
Trzy typowe postacie prawa podmiotowego:
- prawa podmiotowe bezpośrednie – możność korzystania z oznaczonego dobra, przy czym realizacja tej możności – która jest wyznaczona w przepisach prawnych w oderwaniu od odpowiadających prawu obowiązków innych osób – nie jest związana za skierowanym ku tym dobrom skonkretyzowanym „powinnym” zachowaniem się innych osób . Typowym przykładem jest prawo własności, które wg art. 140 kc uprawnia właściciela do korzystania z rzeczy i do rozporządzania nią, a któremu odpowiada obowiązek innyc osób nieingerowania w sferę objętą atrybutami właściciela.
- roszczenia – polega na możności domagania się określonego zachowania od oznaczonej osoby, korzystnego dla uprawnionego.
- prawa kształtujące – polegają na tym, że uprawniony może przez swe działania bez udziału drugiej strony doprowadzić do powstania , zmiany lub ustania stosunku prawnego.
Rodzaje i typy praw podmiotowych
- prawa bezwzględne – są to prawa podmiotowe, które są skuteczne przeciwko każdej osobie; według tradycyjnych określeń ich korelantem są obowiązki nieograniczonej liczby osób do biernego zachowania się , tj. do zaniechania działań naruszających prawo podmiotowe ( prawo własności, prawa osobiste, prawa rzeczowe, prawo do spadku, niektóre prawa rodzinne)
- - prawa względne – są skuteczne przeciwko oznaczonej osobie lub oznaczonym osobom; ich korelantem jest obowiązek tych osób pewnego zachowania się, które może polegać na działaniu albo na zaniechaniu (wierzytelność),
- prawa niemajątkowe - wyróżnia:
1) prawa osobiste , tj. prawa które przysługują osobie fizycznej lub prawnej w celu ochrony jej dóbr osobistych, jak zdrowie, cześć, wolność , nazwisko..
2) prawa rodzinne – prawa wynikające ze stosunków rodzinnych, z małżeńtwa lub pokrewieństwa albo stosunków ukształtowanych na wzór stosunków rodzinnych tj. opieki lu kurateli,jeżeli mają charakter niemajątkowy.
- prawa majątkowe dzieli się na:
1) prawa rzeczowe, tj. prawa o charakterze bezwzględnym, których przedmiotem jest rzecz w technicznym tego słowa znaczeniu, a mianowice prawa własności, użytkowanie wieczyste, prawa rzeczowe ograniczone,
2) wierzytelności, tj. prawa wierzyciela do żadania od dłużnika prewnego zachowania się, zwanego świdczeniem; są to prawa względne i tym gównie różnią się od praw rzeczowych wtedy, gdy dot. rzeczy (np. najem, dzierżawa, użyczenie);
3) prawa na dobrach niematerialnych o charakterze majątkowym, których przedmiotem są dobra niematerialne, jak utwory literackie, wynalazki
4) prawa rodzinne o charakterze majątkowym ; ze stosunków rodzinnych bowiem wynikają oprócz prawa niemajątkowego także prawa majątkowe np. prawa do świadczeń alimentacyjnych,
5) prawa do spadku tj. wynikające z dziedziczenia prawo do całości lub ułamkowej części spadku, a nie prawa dotyczące poszczególnych przedmiotów wchodzących w skład spadku.
- prawa zbywalne i niezbywalne – możność lub niedopuszczalność przeniesienia prawa w drodze czynności prawnej na inny podmiot.
- prawa związane – podmiotem jednego prawa może być tylko osoba , które jest zarazem podmiotem innego prawa; np. uprawnionym ze służebności gruntowej jest każdoczesny właściciel nieruchomości władnącej.
- prawa niesamoiste zwane akcesoryjnymi – hipoteka, zastaw, prawo wynikające z poręczenia.
Nabycie prawa podmiotowego –przez konkretny podmiot następuje albo równocześnie z powstaniem tego prawa, poprzednio nie istniejącego (np. przez umoe najmu wynajmujący staje się wierzycielem najemcy, a najemca wierzycielem wierzycielem wynajmującego), albo przez przejście już istniejącego prawa z jednego podmiotu na inny (np. przeniesienia prawa własności).
Zmiana prawa podmiotowego – następuje wtedy, gdy zmieniają się pewne elementy jogo treśi przy utrzymaniu identyczności samego prawa (np. prawo zostaje wzmocnione przez uzyskanie lepszego pierwszeństwa albo osłabione wskutek odroczenia terminu wymagalności świadczenia, albo zmianie ulega miejsce wykonania świadczenia).
Utrata prawa – może być następstwem albo przejścia na inną osobę, albo jego wygaśnięcia.
Wykonywanie praw podmiotowych – podejmowanie działań mieszczących się w sferze możliwości postępowania określonej tym prawem. Niektóre prawa mogą być wykonywane stale (np. prawo własności), przy innych wykonanie jest jednorazowe (np. przyjęcie świadczenia pieniężnego od dłużnika).
OSOBY FIZYCZNE
Zdolność prawna osoby fizycznej – to zdolność do tego, aby być podmiotem praw
i obowiązków z zakresu prawa cywilnego.
Zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej – to zdolność do tego, aby za pomocą własnych czynności prawnych nabywa prawa i zaciągać zobowiązania.
Ubezwłasnowolnienie:
Całkowite – osoba ukończyła 13 lat, wskutek choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa albo narkomanii, nie była w stanie kierować swym postępowaniem. Narkomania może stanowić podstawę ubezwłasnowolnienia (całkowitego lub częściowego) także wtedy, gdy osobą nią dotknięta popadła w nałóg na skutek stosowania leków zawierających narkotyki.
Częściowo - można ubezwłasnowolnić osobę pełnoletnią z tych samych powodów, które są podstawą ubezwłasnowolnienia całkowitego, jeżeli jej stan nie uzasadnia takiego ubezwłasnowolnienia, jednakże potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Skutki ubezwłasnowolnienia częściowego polegają na tym, że: a) ubezwłasnowolniony ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych; b) ustanawia się dla niego kuratora.
Osoba fizyczna może:
1) nie mieć zdolności do czynności prawnych tj:
- małoletni którzy nie ukończyli lat 13
- ubezwłasnowolnieni całkowicie
2) ograniczoną zdolność do czynności prawnych:
- małoletni, którzy ukończyli lat 13, jeżeli nie uzyskali pełnoletności przez zawarcie
małżeństwa,
- osoba ubezwłasnowolniona częściowo,
- osoba dla której sąd ustanowił doradcę tymczasowego
str. 170 – 173
3) pełna zdolność do czynności prawnych: przysługuje osobom pełnoletnim (wskutek osiągnięcia 18 roku życia lub zawarcia małżeństwa) jeżeli nie zostały ubezwłasnowolnione i nie ustanowiono dla nich doradcy tymczasowego. Str 173

POJĘCIE OSOBY PRAWNEJ – jednostka organizacyjna, która została przez normę prawną wyposażona w zdolność prawną, które zatem może być podmiotem stosunków cywilnoprawnych. Str. 17 KC
Powstanie osoby prawnej;
1) system aktów organów państwa – powstaje z inicjatywy organu państwa,
2) system koncesyjny – organizacja społeczna powstaje z inicjatywy tzw. założycieli, którymi – zależnie od typu osoby prawnej – mogą być osoby fizyczne lub prawne, ale ponadto potrzebne jest jeszcze zezwolenie właściwego organu państwa (koncesja).
3) System normatywny – akt normatywny określa w sposób generalny dla danego typu osoby prawnej przesłanki, od których spełnienia zależy powstanie konkretnej jednostki. Jeżeli założyciele uczynią zadość tym przesłankom, osoba prawna powstaje już bez potrzeby uzyskiwania zezwoleń organu państwa. Zwykle państwo zastrzega sobie kontrolę nad tym, czy zachowane zostały wszystkie, przewidziane prawem wymagania i uzależnia nabycie osobowości prawnej od wpisania danej organizacji do odpowiedniego rejestru (Spółki Akcyjne, Spółki z o.o.)
Zdolność prawna osób prawnych – od chwili swego powstania może mieć w zakresie prawa cywilnego – prawa i obowiązki tj. zdolność prawną.
Zdolność do czynności prawnych osób prawnych – dokonuje czynności prawne. Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie. Każda osoba prawna ma automatycznie pełną zdolność do czynności prawnych.
Str. 209.
PRZEDMIOTY STOSUNKÓW CYWILNO-PRAWNYCH
Pojęcie rzeczy – art. 45 KC materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione (w sposób naturalny lub sztuczny) że w stosunkach społeczno-gospodarczych mogą być traktowane jako dobra samoistne.
Rzeczy ruchome – nieruchomości –art. 46 par. 1 KC – części powierzchni ziemskiej czyli grunty, budynki trwale z gruntem związane, zwane nieruchomościami budynkowymi oraz części takich budynków ; obecnie dotyczy to tylko lokali, dlatego nieruchomości te nazywamy nieruchomościami lokalowymi.
Każda rzecz, która nie jest nieruchomością, stanowi ruchomość.
Część składowa rzeczy ( art. 47 – 50 KC) to wszystko, co należąc do niej, jako do całości, nie może być odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo przedmiotu odłączonego.
Przynależność – art. 51 KC
Do powstania stosunku przynależności niezbędne jest, aby:
1) przynależność była rzeczą samoistną (np. szkła w okularach są częścią składową, futerał jest przynależnością)
2) przynależność stanowiła rzecz ruchomą, podczas gdy rzeczą głowną może być nieruchomość (np. grunt i inwentarz) albo rzecz ruchowa (np. szafa i klucz)
3) rzecz główna i przynależność należały do tego samego właściciela (np. inwentarz należący do dzierżawcy nie będzie przynależnością gruntu).
4) przynależność była potrzebna do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem(np. przynależnością budynku będą gaśnice przeznaczone do ochrony tego budynku przed pożarem, nie zaś gaśnice, które zostały w tym budynku zmagazynowane)
5) przynależność pozostawała z rzeczą główną w faktycznym związku odpowiadającym celowi tej przynależności; w grę wchodzi przede wszstkkim związek przestrzenny; przemijające pozbawienie przynależności tego związku nie wpływa na istnienie stosunku przynależności.
W stosunku przynależności jedna rzecz ma charakter rzeczy głownej, druga – rzeczy pomocniczej; stosunek przynależności nie powstaje zatem przy rzeczach równorzędnych
(np. para butów).
Pożytki art. 53 i 54
1) pożytki rzeczy
2) pożytki prawa
ad. 1) pożytki rzeczy mogą być naturalne i cywilne
naturalne- są jej połody (np. zboże, przychówek) przychówek inne odłączne części składowe (np. glina wydobyta z ziemi)
cywilne – są dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego (np. czynsz najmu)
ad. 2) pożytkami prawa są dochody, które prawo to przynosi zgodnie ze swym przeznaczeniem społeczno-gospodarczym (np. pożytkiem prawa użytkowania jest własność pożytków rzeczy obciążonej tym prawem).
Dobra niematerialne – różnorakie wytwory myśli ludzkiej.
Mienie – majątek – własność i inne prawa majątkowe, czyli wszystkie bez wyjątku prawa podmiotowe majątkowe, a ujmując rzecz ekonomicznie – ogół aktywów danego podmiotu.
Długi, czyli pasywa, nie wchodzą do tak zdefiniowanego pojęcia mienia lecz ciążą na nim.
Każdy podmiot ma w zasadzie tylko jeden majątek, które pozostaje jednolity, mimo stałych zmian jego elementów składowych, stanowi podstawę jego odpowiedzialności za długi i jeżeli podmiotem jest osoba fizyczna - z chwila jego śmierci przechodzi na spadkobierców.
Art. 922 par. 1 KC
CZYNNOŚCI PRAWNE – są instrumentem, za pomocą którego podmioty stosunków cywilno-prawnych mogą wg własnej woli – w ramach obowiązującego porządku prawnego – kształtować te stosunki, doprowadzając do ich powstania, zmiany lub ustania.
1. Czynność prawna jest stanem faktycznym, ażeby więc konkretna czynność prawna doszła do skutku, muszą być zrealizowane wszystkie te elementy, które norma prawna dla niej przewiduje.
2. nieodzownym elementem każdej czynności prawnej jest co najmniej jedno oświadczenie woli. Z punktu widzenia gospodarczego najważniejszym rodzajem czynności prawnej jest umowa, której przesłanką są zgodne oświadczenia woli dwóch, niekiedy więcej stron.
3. Inne elementy – ustanowienie zastawu na rzeczy ruchomej, ustanowienie hipoteki.
Oświadczenie woli – to takie zachowanie się człowieka , które wyraża w sposób dostateczny zamiar (wolę) wywołania skutku prawnego, tj. ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilno prawnego (art. 60 KC).
Pewne zachowanie się ludzi może być uznane za oświadczenie woli jeżeli:
1) jest na tyle zrozumiałe, aby przynajmniej w drodze wykładni można było ustalić jego sens.
2) Wynikająca z niego decyzja dotyczy spraw normowanych przez prawo cywilne, a nie prawnie obojętnych ( nie będzie oświadczeniem woli propozycja pójścia na spacer,
3) Nie jest spowodowane przymusem fizycznym;
4) Złożone jest na serio; nie składa oświadczenia woli wykładowca dając przykład w czasie wykładu albo aktor na scenie.
Klasyfikacja czynności prawnych
1) jednostronne i dwustronne (umowy) oraz uchwały- jednostronne np. testament, porzucenie rzeczy, objęcie w posiadanie rzeczy niczyjej, wypowiedzenie stosunku prawnego, przyjęcie lub odrzucenie spadku. Dwustronne – zgodne oświadczenie woli dwu lub więcej stron. Uchwały kolektywnych organów korporacyjnych osób prawnych.
2) Między żyjącymi i na wypadek śmierci (testament, zrzeczenie się dziedziczenia)
3) Konsesularne ( czynność prawna jest dokonana, gdy strona albo strony złożą oświadczenie woli ) i realne - w skład stanu faktycznego danego typu czynności prawnej wchodzą jeszcze inne elementy poza oświadczeniem woli. Jednym z nich może być wydanie rzeczy.
4) Rozporządzające (taka czynność prawna , której celem i bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie, obciążenie albo zniesienie prawa majątkowego. Zobowiązujące – to taka czynność która powiększa pasywa osoby ją dokonującej; polega na tym, że osoba ta zobowiązuje się względem innej osoby do świadczenia.
5) Przysparzające – jest to czynność, której skutkiem i to zamierzonym przez składającego oświadczenie woli, jest przysporzenie korzyści majątkowej innej osobie, korzyść ta może polegać czy to na zwiększeniu aktywów tej osoby(np. przez nabycie prawa własności lub innego prawa) czy też na zmniejszeniu jej pasywów (np. zwolnienie z długu).
6) Odpłatne – jeżeli strona , która dokonała przysporzenia otrzymuje lub ma otrzymać w zamian za nie korzyść majątkową, stanowiącą ekwiwalent tego przysporzenia. Czynność jest nieodpłatna, jeżeli takiego ekwiwalentu brak.
7) Kauzalne (przyczynowe – cel), abstrakcyjne (oderwane) str. 271.
Wykładnia oświadczenia woli – art. 65 KC
Wykładnia musi uwzględniać założenia, na których opiera się konstrukcja oświadczenia woli; one bowiem determinują cel wykładni i wyznaczają ramy stosowania dyrektyw ustanowionych w powołanym przepisie. Celem wykładni jest ustalenie, jaką decyzję – wolę wywołania jakich skutków – wyraża określone zachowanie osoby dokonującej czynności prawnej, nie zaś „dotarcie” do wewnętrznej woli tej osoby.
Zawarcie umowy – art.66 -72 KC
Forma czynności prawnych:
1) forma pod rygorem nieważności – art. 73 kc – ten typ formy podyktowany jest różnymi motywami legislacyjnymi, jak stworzenie trwałego dowodu, zmuszenie stron do dojrzałego namysłu, a przy formie notarialnej – także zapewnienie prewencyjnej kontroli zgodności dokonywanej czynności z prawem.
2) forma dla celów dowodowych – art. 74 kc – rozumie się forme pisemną, jeżeli jej niezachowanie nie pociąga za sobą nieważności czynności prawnej, lecz ogranicza możność – w razie sporu – skorzystania z niektórych środków dowodowych. Ograniczenia te polegają na niedopuszczalności prowadzenia dowodu ze świadków i z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności prawnej. Będzie ona ważna mimo niezachowania formy pisemnej, ale w razie sporu strona nie będzie mogła udowodnić faktu dojścia do skutku czynności prawnej w postępowaniu przez sądem.
3) forma dla wywołania oznaczonych skutków prawnych polega na tym, że ustawa uzależnia wywołanie przez czynność prawną niektórych skutków od zachowania formy szczególnej, tzn. że mimo niezachowania formy, czynność prawna będzie ważna i wywoła skutki prawne ale nie wszystkie. Art. 73 par. 2 zd. 2 i art. 74 par. 1 zd. 2 kc.
Wady oświadczenia woli:
1) brak świadomości lub swobody art. 82 kc
2) pozorność art. 83 kc
3) błąd art. 84-86 kc (mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy, jeżeli stało się ono przyczyną sprawczą oświadczenia woli, mylne wyobrażenie o treści złożonego oświadczenia.
4) groźba art. 87 i 88 kc
Treść czynności prawnej – przez treść czynności prawnej należy rozumieć zawarte w oświadczeniu woli postanowienia określające skutki dokonywanej czynności.
Warunek – przez warunek sensie technicznym rozumie się zastrzeżenie mocą którego strona dokonująca czynności prawnej uzależnia powstanie lub ustanie skutku prawnego od zdarzenia przyszłego i niepewnego, niekiedy warunkiem nazywa się również to zdarzenie. Str.324
Sankcje wadliwych czynności prawnych
1) nieważność bezwzględna – jest najostrzejszą sankcją przewidzianą w naszym prawie dla wadliwych czynności prawnych. Polega ona na tym, że mimo istnienia zewnętrznych pozorów konkretnej czynności prawnej, nie wywołuje ona zamierzonych skutków prawnych.
2) nieważność względna – ważność czynności może być uchylona, i to od chwili jej dokonania, z inicjatywy podanych w ustawie osób.
3) bezskuteczność zawieszona – realizuje się wtedy gdy do ważności czynności prawnej wymagana jest zgoda osoby trzeciej , czyli osoby, która nie dokonuje danej czynności, lecz brak jest tej zgody.
4) względnie bezskuteczne – są takie czynności prawne, które tylko w stosunku do oznaczonych osób nie wywołują zamierzonych skutków prawnych, względem innych zaś są w pełni skuteczne.
PRZEDSTAWICIELSTWO
Przedstawicielstwo polega na tym, że jedna osoba (przedstawiciel) dokonuje w imieniu drugiej osoby (reprezentowanego) czynności prawnej, która jeśli mieści się w granicach upoważnienia przedstawiciela do działania w cudzym imieniu (umocowanie) pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego (art. 95 par. 2 kc)
Od przedstawicielstwa należy odróżnić:
- posłańca – osoba, która przenosi gotowe już oświadczenie woli innej osoby do adresat, sama więc żadnego oświadczenie nie składa.
- zastępca pośredni – działa we własnym imieniu, ale na cudzy rachunek. Oznacza to, że w stosunku do osób trzecich występuje jedynie zastępca pośredni, a ten, na czyj rachunek działa, pozostaje nieujawniony.
PEŁNOMOCNICTWO – jest jednostronną czynnością prawną; oświadczenie woli o udzieleniu go powinno być złożone pełnomocnikowi, który nie musi składać oświadczenia o przyjęciu, art.98 kc 109 kc.
Do udzielenia pełnomocnictwa mocodawca musi mieć taką zdolność do czynności prawnych, jakiej wymaga czynność prawna, która ma być dokonana przez pełnomocnika.
PRZEDAWNIENIE i TERMINY ZAWITE
Dawność – przez dawność rozumie się wszystkie te instytucje prawa cywilnego, które określają skutki prawne będące następstwem niewykonania uprawnień przez czas określony w ustawie. Należą tu:
- zasiedzenie - art. 172 – 176 kc
- przemilczenie prowadzące do nabycia prawa przez daną osobę na skutek niewykonania tego prawa przez uprawnionego, np. wg art. 187 kc
- przedawnienie – prowadzące do ograniczenie możności dochodzenia roszczenia, jeżeli nie było realizowane przez czas w ustawie określony. Str. 350 – art.117 – 125 kc
- terminy zawite – zwane także prekluzyjnymi; przepisy prawa prawa cywilnego niejednokrotnie przewidują różnego rodzaju terminy, w ciągu których powinna być dokonana taka czy inna czynność. Jeżeli terminy te nie mają charakteru instrukcyjnego, lecz ustawa wiąże z ich niezachowaniem ujemne skutki dla strony, to wówczas nazywamy je terminami zawitymi.



Prawo cywilne obok prawa konstytucyjnego, finansowego, karnego itd., tworzy system prawa naszego państwa. Jest to zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi podmiotami. Charakteryzuje się dwiema podstawowymi cechami:
1. Reguluje stosunki o charakterze majątkowym,
2. Stosunki regulowane przez te prawo odznaczają się prawną równorzędnością stron.
Żadna z wymienionych cech wzięta z osobna nie wystarcza do odróżnienia prawa cywilnego. Prawo cywilne jest więc zespołem wszystkich przepisów prawnych, które odpowiadają wymienionym dwu kryteriom równocześnie.
Równorzędność stron w stosunku cywilnoprawnym oznacza, że żadna ze stron nie ma wobec partnera uprawnień władczych, wyklucza stosunek prawnej nadrzędności jednej ze stron względem drugiej.
Prawo cywilne odgrywa bardzo poważną rolę w życiu społecznym.

Podział prawa cywilnego:
1. Część ogólna,
2. Prawo rzeczowe,
3. Prawo zobowiązaniowe,
4. Prawo spadkowe.

Ad. 1. Część ogólna reguluje zagadnienia wspólne dla pozostałych działów prawa cywilnego (podmioty, mienie, przedawnienie, itd.).
Ad. 2. Prawo rzeczowe reguluje prawne formy korzystania z rzeczy (prawo własności).
Ad. 3. Prawo zobowiązaniowe normuje stosunki zobowiązaniowe między wierzycielem i dłużnikiem (sprzedaż, darowizna).
Ad. 4. Prawo spadkowe reguluje przejście praw i obowiązków zmarłego na inne podmioty prawa.

Podstawowym źródłem prawa cywilnego jest kodeks cywilny z 23 kwietnia 1964 roku (obowiązuje od 1 stycznia 1965 r.). Źródłami prawa cywilnego są również: konstytucja, ustawy zwykłe (kodeks morski, prawo czekowe, ustawa o najmie lokali i inne), akty wykonawcze do ustaw.
Prawo zwyczajowe (niepisane) jest oparte na podstawie długoletnich doświadczeń.

Klauzula generalna to przepis prawny, który przez użycie ogólnych pojęć, podlegających ocenie organu stanowiącego prawo, ma na celu osiągnięcie elastyczności w stosowaniu prawa. Do klauzul takich należą: klauzula „zasad współżycia społecznego”, klauzula „społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa”, klauzula „niegodziwości celu świadczenia”.

Stosunki cywilnoprawne to zachodzące pomiędzy równorzędnymi prawnie stronami stosunki społeczne na tle majątkowym i nieliczne stosunki osobiste, regulowane przez normy prawa cywilnego

Elementy stosunku cywilnoprawnego:
1. Podmioty stosunku,
2. Przedmiot stosunku,
3. Uprawnienia wynikające ze stosunku,
4. Obowiązki wynikające ze stosunku.

Ad. 1. Podmiotami (stronami) stosunków cywilnoprawnych mogą być osoby fizyczne i osoby prawne. W każdym stosunku występują przynajmniej dwa podmioty. Zdolność do występowania w roli podmiotu stosunków cywilnoprawnych (w roli podmiotu prawa cywilnego) nazywamy zdolnością prawną. Podmioty mogą się zmieniać, jeśli nie zakazuje tego ustawa lub umowa. Niekiedy prawa wynikające ze stosunku prawnego związane są z konkretnym podmiotem i tylko on może z nich korzystać. Prawa te nazywamy prawami niezbywalnymi (prawo dożywocia, prawo pierwokupu).
Ad. 2. Można przyjąć, że przedmiotem stosunku cywilnoprawnego jest zarówno zachowanie ludzi i innych podmiotów wobec drugiej strony stosunku prawnego, jak i obiekty materialne i niematerialne, których to zachowanie dotyczy.
Ad. 3. Przynajmniej jednemu z podmiotów stosunku cywilnoprawnego przysługuje prawo domagania się od drugiego podmiotu określonego zachowania (np.: wykonania zamówionego dzieła). Jest to prawo podmiotowe.
Ad. 4. Każdemu prawu podmiotowemu odpowiada ciążący na innym podmiocie obowiązek. W niektórych stosunkach cywilnoprawnych, w szczególności zobowiązaniowych, podmiot jest ściśle określony, jest nim konkretny dłużnik. W innych, regulowanych przez prawo rzeczowe, obowiązek wyznaczonego postępowania obarcza wszystkich, np. obowiązek poszanowania cudzej własności.

Normy prawa cywilnego regulują treść stosunków cywilnoprawnych, wskazują przyczyny ich powstawania i rozwiązania oraz okoliczności, w których zmienia się treść stosunku.

Prawo podmiotowe jest jednym z podstawowych pojęć prawa cywilnego i odgrywa w nim węzłową rolę. Jest to przyznana i zabezpieczona przez normy prawa cywilnego oraz wynikająca ze stosunku prawnego możność postępowania w określony sposób. Jego źródłem są normy prawne, które ustanawiają sferę możności postępowania i zakreślają jej granice. Prawo podmiotowe występuje tylko w ramach stosunku prawnego i jest pojęciem nadrzędnym w stosunku do uprawnienia.

Uprawnienia mają znaczenie równorzędne lub nierównorzędne, powstają jednocześnie lub niejednocześnie, a ich losy w trakcie trwania stosunku prawnego mogą być różne. Uprawnienia te razem wzięte tworzą prawo podmiotowe.

Podział praw podmiotowych:
1. Prawa podmiotowe bezwzględne – prawa podmiotowe skuteczne przeciwko każdej osobie (prawo własności),
2. Prawa podmiotowe względne – prawa podmiotowe przysługujące tylko względem oznaczonej osoby (wierzytelności).
Innym podziałem prawa podmiotowego jest podział na:
1. Prawo podmiotowe majątkowe – prawo podmiotowe, w którym można wyrazić wartość pieniężną (prawo własności),
2. Prawo podmiotowe niemajątkowe – prawo podmiotowe, w którym nie można określić wartości pieniężnej (życie, zdrowie).
Istniej również podział na prawo podmiotowe przenaszalne i nieprzenoszalne.

Osoba fizyczna to każdy człowiek od chwili urodzenia do śmierci. Osoba fizyczna posiada dwa podstawowe atrybuty: zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych.

Zdolność prawna to zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilnoprawnych. Posiadanie zdolności prawnej oznacza możność posiadania praw i obowiązków wynikających z prawa cywilnego, oznacza, że człowiek może być właścicielem rzeczy, może zawierać umowy, ponosić odpowiedzialność materialną itd. Każdy człowiek od chwili urodzenia aż do śmierci ma zdolność prawną, również dziecko poczęte ma zdolność prawną, jednak prawa i obowiązki majątkowe uzyskuje pod warunkiem, że urodzi się żywe. Do chwili uzyskania pełnoletności dziecko jest reprezentowane przez rodziców lub opiekunów, ale to właśnie dziecko, a nie jego opiekunowie, jest stroną umowy, właścicielem rzeczy – a więc podmiotem stosunku cywilnoprawnego.

Zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych. Uzyskanie zdolności do czynności prawnych uzależnione jest od pewnego wieku (pewnej dojrzałości). Przewidziane są trzy możliwe sytuacje, w których osoba fizyczna:
a) ma pełną zdolność do czynności prawnych,
b) ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych,
c) nie ma zdolności do czynności prawnych.

Pełną zdolność do czynności prawnych osiąga człowiek z chwilą ukończenia 18 lat. Wcześniej może uzyskać pełnoletność dziewczyna (pod warunkiem, że ukończyła 16 lat), która za zezwoleniem sądu wyszła za mąż.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby, które ukończyły 13 lat oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione. Czynność prawna takiej osoby wymaga do swej ważności zgody przedstawiciela ustawowego, jeśli rozporządza ona swym prawem lub zaciąga zobowiązania. Bez zgody przedstawiciela ustawowego osoba z ograniczoną zdolnością może zawierać umowy dotyczące drobnych bieżących spraw życiowych.

Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione. Nie mogą one w sposób ważny i prawny skutecznie zawierać żadnych umów ani dokonywać jednostronnych czynności prawnych, robią to za nich przedstawiciele ustawowi. Czynność prawna takiej osoby jest nieważna. Osoby fizyczne mogą być częściowo lub całkowicie pozbawione zdolności do czynności prawnych na mocy orzeczenia sądu wojewódzkiego w składzie trzech sędziów zawodowych.
Sąd może wydać całkowite ubezwłasnowolnienie, jeśli człowiek wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

Zaginięcie osoby fizycznej pociąga za sobą poważne powikłania życiowe i prywatne, przede wszystkim dla członków rodziny. Częściowemu usunięcie negatywnych następstw związanych z zaginięciem służy instytucja uznania za zmarłego. Uznać za zmarłego można uznać tylko osobę zaginioną, tzn. taką, o której nie wiadomo, czy żyje.

Osoba prawna to wyodrębniona jednostka organizacyjna, która zgodnie z obowiązującymi przepisami może występować jako samodzielny podmiot. Jest ona tworem sztucznym, powołanym przez człowieka (osobę fizyczną).
Na istotę osoby prawnej składają się:
a) element ludzki (załoga przedsiębiorstwa),
b) element majątkowy (własny majątek),
c) element organizacyjny (określona struktura),
d) cel, określony w przepisach regulujących działalność osoby prawnej albo statucie.

Osoby prawne to:
1. Skarb państwa,
2. Spółki kapitałowe,
3. Przedsiębiorstwa państwowe,
4. Banki,
5. Państwowe jednostki organizacyjne (PAN, ZUS),
6. Spółdzielnie,
7. Fundacje,
8. Stowarzyszenia,
9. Inne jednostki organizacyjne o zróżnicowanym działaniu.

Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osób prawnych są ze sobą ściśle związane i występują łącznie, jednak nie przestają być odrębnymi instytucjami prawnymi. Zakres zdolności prawnej jest u osób prawnych węższy niż u osób fizycznych, np.: osoba prawna nie może być ubezwłasnowolniona, uznana za zmarłą, nie może sporządzić testamentu, zawrzeć związku małżeńskiego itd.

Organy osób prawnych dokonują czynności prawnych za osoby prawne. Organ to osoba fizyczna lub kilka osób, które na podstawie przepisów określających ustrój danej osoby prawnej, tworzą, urzeczywistniają i wyjawiają jej wolę. Osoba fizyczna staje się organem osoby prawnej, jeżeli:
1. Struktura organizacyjna przewiduje określony rodzaj organu i przyporządkowuje mu sferę kompetencyjną,
2. Nastąpiło zgodne ze strukturą organizacyjną powołanie na stanowisko organu,
3. Dana osoba rzeczywiście działa w charakterze organu osoby prawnej.

Czynność prawna to taka czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli, które jest nieodzownym elementem każdej czynności prawnej.
Na treść czynności prawnej składają się: a) treść oświadczenia woli złożonego przez stronę lub strony, b)skutki wynikające z ustawy dla danego rodzaju czynności prawnych, c) skutki wynikające z zasad współżycia społecznego, d) skutki wynikające z ustalonych zwyczajów.
Czynności prawne dzielą się na jednostronne i dwustronne, rozporządzające i zobowiązujące oraz odpłatne i nieodpłatne.

Czynność prawna jednostronna występuje wówczas, gdy do dokonania danej czynności wystarcza złożenie oświadczenia woli przez jedną osobę (testament). Czynność prawna dwustronna zachodzi wówczas, gdy do jej dokonania konieczne jest zgodne oświadczenie woli dwóch lub więcej stron.

Czynność prawna rozporządzająca powoduje przeniesienie jakiegoś prawa majątkowego na inną osobę, jego zniesienie albo obciążenie (przeniesienie prawa własności). Czynność prawna zobowiązująca zawiera tylko zobowiązanie strony do dokonania świadczenia w przyszłości (umowa o dzieło).
Czynność jest odpłatna, gdy strona, która sama dokonała przysporzenia majątkowego, otrzymuje lub ma otrzymać w zamian korzyść majątkową w charakterze ekwiwalentu. Czynność jest nieodpłatna, gdy strona takiego ekwiwalentu nie otrzymuje. Jeżeli czynność prawna wymaga jedynie złożenia oświadczenia woli, zaliczamy ją do czynności konsensualnych. Jeżeli natomiast obok oświadczenia woli konieczne jest także wydanie rzeczy, czynność prawna ma charakter realny.

Czynność prawna, aby być ważną i w pełni skuteczną powinna odpowiadać określonym wymaganiom, zwanymi przesłankami ważności czynności prawnej.
1. Osoba dokonująca czynności prawnej musi posiadać zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych.
2. Czynność prawna nie może być sprzeczna z ustawą i zasadami współżycia społecznego.
3. Czynność prawna musi być dokonana w przewidzianej formie, jeżeli przepisy wymagają określonej formy pod rygorem nieważności.
4. Czynność prawna powinna być wolna od wad.
W razie braku którejś z wymienionych przesłanek czynność prawna jest wadliwa. Może ona być nieważna, może też być unieważniona. Odróżnia się nieważność bezwzględną i nieważność względną.

Nieważność bezwzględna jest najostrzejszą sankcją przewidzianą przez prawo cywilne dla wadliwych czynności prawnych. Zaliczyć można do nich np. czynności sprzeczne z ustawą albo zasadami współżycia społecznego.

Nieważność względna oznacza przysługującą oznaczonej stronie możność uchylenia się od skutków dokonanej czynności prawnej. Mamy z nią do czynienia w przypadku dokonania czynności prawnej pod wpływem błędu lub groźby.

Proces składania oświadczenia woli może być dotknięty nieprawidłowościami, które nazywamy wadami oświadczenia woli, które pociągają za sobą ujemne skutki dla czynności prawnej, w ramach których oświadczenie złożono.
Znane są cztery wady oświadczenia woli:
1. Brak świadomości lub swobody,
2. Pozorność,
3. Błąd,
4. Groźba.

Ad. 1. Brak świadomości lub swobody polega na tym, że osoba składająca oświadczenie woli znajduje się w stanie psychicznym odbiegającym od normalnego, co uniemożliwia podjęcie decyzji i złożenie oświadczenia w sposób świadomy lub swobodny.
Ad. 2. Pozorność jest wadą polegającą na złożeniu oświadczenia za zgodą drugiej strony dla pozoru, tzn. obie strony są zgodne, że czynność albo nie ma wywoływać żadnych skutków prawnych, albo ma wywoływać skutki prawne, ale inne niż wynika to z treści pozornej czynności prawnej.
Ad. 3. Błąd jako wada oświadczenia woli polega na mylnym wyobrażeniu u osoby składającej oświadczenie o rzeczywistym stanie albo na mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia.
Ad. 4. Groźba oznacza przymus psychiczny zastosowany w celu wymuszenia oświadczenia woli. Groźba musi być bezprawna i poważna.

Zawieranie umów jest uregulowane przepisami części ogólnej prawa cywilnego, w którym znalazły unormowanie trzy tryby zawierania umów:
1. W drodze oferty,
2. W drodze przetargu,
3. W drodze rokowań.

Oferta jest to oświadczenie woli osoby fizycznej lub prawnej (oferenta) skierowane do innej osoby fizycznej lub prawnej (oblata), które zawiera propozycję zawarcia umowy i określa jej istotne postanowienia.
Gdy oferta zawiera określony termin, to oferent jest nią związany aż do upływu oznaczonego terminu
Jeżeli oferta nie zawierała określenia terminu, to należy odróżnić dwie sytuacje:
a) oferta została złożona w obecności drugiej strony albo za pomocą telefonu. Oferta taka przestaje wiązać, jeżeli nie zostanie przyjęta niezwłocznie,
b) oferta została złożona listownie, telegraficznie itp. Oferta taka przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź, wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia. Przyjęcie oferty powoduje zawarcie umowy, jeżeli oferta zostanie zaakceptowana w całości i bez zastrzeżeń.

Przetarg jest szczególnym trybem zawierania umów i stanowi coraz częstszy sposób zawierania umów. Na przetarg składają się następujące etapy: 1) ogłoszenie przetargu, 2) składanie ofert, 3) przyjęcie wybranej oferty.

Przetarg ustny nazywamy licytacją lub aukcją, polega on na tym, że ogłaszający przetarg oczekuje coraz korzystniejszych ofert. Złożona oferta obowiązuje aż do momentu złożenia korzystniejszej oferty przez innego licytanta, albo, gdy przetarg zostanie zamknięty bez wybrania oferty. Do zawarcia umowy dochodzi w momencie wyboru oferty, stwierdzanego tzw. przybiciem.

Przetarg pisemny polega na pisemnym składaniu ofert, w celu wybrania najkorzystniejszej oferty. Ofert można składać w określonym terminie. Oferta zostaje przyjęta w trybie sformalizowanym, przewidzianym w ogłoszonych warunkach przetargu. Przetarg może zostać zamknięty bez przyjęcia oferty, jeżeli żadna z ofert nie spełniała jego oczekiwań. Oferta przetargowa przestaje obowiązywać, gdy składający ofertę zostanie powiadomiony o wybraniu innej oferty.

Rokowania (negocjacje) stosowane są wówczas, gdy chodzi o zawarcie umowy skomplikowanej, dotyczącej znaczących przedsięwzięć gospodarczych, dużych inwestycji, wielkich dostaw towarów, współpracy finansowej itp. Do zawarcia umowy dochodzi, gdy strony dojdą do porozumienia we wszystkich sprawach, które były przedmiotem rokowań.

Obowiązek nadania czynności prawnej określonej formy istnieje wówczas, gdy wynika to z przepisów albo z zawartej przez te strony wcześniejszej umowy. Dla niektórych czynności prawnych kodeks cywilny przewiduje jako obowiązkowe: a) formę pisemną, b) formę szczególną.

Forma pisemna jest zastrzeżona pod rygorem nieważności, jeżeli przepis stanowi o konieczności zawierania umowy na piśmie pod rygorem nieważności. Niezachowanie formy pisemnej powoduje nieważność czynności prawnej. Forma pisemna bez rygoru nieważności występuje wszędzie tam, gdzie przepisy wymagają formy pisemnej, ale poprzestają na sformułowaniu samego wymogu, bez zaopatrywania go w rygory.

Forma szczególna to najczęściej forma aktu notarialnego, wymagana zawsze do przeniesienia własności nieruchomości itp. Brak formy szczególnej pociąga za sobą nieważność czynności prawnej.

Wykładnia oświadczenia woli opiera się na odmiennych zasadach niż wykładnia przepisów prawnych. Przy interpretowaniu oświadczeń woli nie wysuwa się na pierwszy plan wykładni słowa, użytych zwrotów czy sformułowań, lecz bada się, co strony chciały w umowie postanowić i jaki był cel, któremu czynność prawna miała służyć. Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.

Przedstawicielstwo polega na tym, że czynność prawna dokonana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem, w imieniu innej osoby, zwanej reprezentowanym, oraz pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.
Wyróżnia się dwa rodzaje przedstawicielstw:
1. Przedstawicielstwo ustawowe,
2. Pełnomocnictwo.

Przedstawicielstwo ustawowe cechuje się tym, że prawo przedstawiciela wynika z przepisu ustawy. Celem takiego przedstawicielstwa jest z reguły umożliwienie dokonywania czynności prawnych tym osobom który nie mają zdolności do czynności prawnych.

Pełnomocnictwo to przedstawicielstwo oparte na woli osoby reprezentowanej (mocodawcy). Pełnomocnictwa może udzielić każda osoba fizyczna i prawna, mająca zdolność do czynności prawnych. Rozróżnia się trzy rodzaje pełnomocnictwa:
1. Ogólne – upoważnienie do dokonywania różnych czynności prawnych w imieniu mocodawcy,
2. Rodzajowe – upoważnienie do wielokrotnego dokonywania czynności prawnych określonego rodzaju,
3. Szczególne – upoważnienie do dokonania konkretnej czynności.
Pełnomocnictwo wygasa z upływem terminu, na jaki zostało udzielone.

Przedawnienie polega na tym, że po upływie wskazanego przez prawo terminu dłużnik może uchylić się od spełnienia świadczenia. Zasadniczy termin przedawnienia wynosi 10 lat.
Po upływie 3 lat przedawniają się roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, roszczenia o świadczenia rzeczowe, roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym.

Skutkiem przedawnienia jest uzyskanie przez jedną ze stron zobowiązaną umową do spełnienia świadczenia, prawa uchylenia się od tego obowiązku.
Przepisy kodeksu cywilnego przewidują możliwość zrzeczenia się korzystania z przedawnienia. Polega to na tym, że strona zobowiązana do dokonania świadczenia może oświadczyć, że nie korzysta z przedawnienia. Oświadczenie takie może być złożone po upływie terminu przedawnienia.

Zawieszenie wstrzymuje tymczasowo bieg przedawnienia, a po ustaniu okoliczności powodującej zawieszenie przedawnienie biegnie dalej i nowy okres dolicza się do poprzedniego.
Bieg zawieszenia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
1. Co do roszczeń przysługujących dzieciom przeciwko rodzicom – na czas trwania władzy rodzicielskiej,
2. Co do roszczeń przysługujących osobom z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych przeciwko ich opiekunom – na czas sprawowania opieki,
3. Co do roszczeń przysługujących jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – na czas trwania małżeństwa,
4. Co do wszystkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem – na czas trwania przeszkody.

Przerwa biegu zawieszenia powoduje skutki idące dalej niż zawieszenie. Po przerwaniu bieg przedawnienia rozpoczyna się od początku i nie wlicza się do niego okresu, który upłynął od momentu przerwania.
Przerwanie biegu przedawnienia powoduje:
1. Każda czynność przed sądem lub innym organem przedsięwzięta w celu dochodzenia roszczeń.
2. Uznanie roszczenia przez dłużnika.


1. Pojęcie prawa cywilnego.
Prawo cywilne jest prawem regulującym stosunki majątkowe i niemajątkowe. Z przewagą tych majątkowych. Występują stosunki niemajątkowe np.: dobra osobiste. W stosunkach tych będących sferą zainteresowania prawa cywilnego np. podmioty , którymi są:
a) osoby prawne,
b) fizyczne (innych w zasadzie nie ma),
c) mogą występować jeszcze ułomne osoby prawne
2. Zakres prawa cywilnego.
W prawie cywilnym występuje równorzędność stron inna niż w prawie administracyjnym . Gdy istnieje wątpliwość czy sprawa należy do prawa cywilnego czy administracyjnego zbiera się kolegium kompetencyjne, rozstrzygające czy należy to do sadu czy do organu administracyjnego.
Zakresem prawa cywilnego jest kodeks składający się z czterech ksiąg:
- I księga to część ogólna prawa cywilnego
- księga II to własność i inne prawa rzeczowe
- księga III to zobowiązania
- księga IV to spadki
3. Zasady obowiązujące w prawie cywilnym.
1. zasada ochrony osoby ludzkiej w tym sensie, że każdy człowiek jest podmiotem określonych praw bez względu na płeć i narodowość
2. równość wobec prawa
3. prawo podmiotowe (system prawa cywilnego gwarantuje istnienie praw podmiotowych ustawowo regulowanej treści)
4. autonomia woli stron
5. zasada swobody umowy stron
6. ochrona dobrej wiary ( w sensie subiektywnym)
7. jednakowa ochrona wszelkiej własności
8. odpowiedzialność za długi całym majątkiem
9. odpowiedzialność za szkodę
10. ochrona dziedziczna
11. ochrona dóbr nie materialnych
12. jedność prawa cywilnego
13. ochrona praw podmiotowych jednostki przez niezawisłe sądy
14. ochrona rodziny
4. Zasady współżycia społecznego – tzw. klauzule generalne mające charakter reguł moralnych i norm społecznych, których każdy musi przestrzegać. Do tych zasada należą przepisy kodeksu cywilnego
Przepisy k.c. w ????? art. nawiązują do zasad współżycia społecznego: czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego jest nieważna.
(art. 1008 dotyczy prawa spadkowego, dotyczy wydzierżawienia)
5. Normy prawa cywilnego – składaj się hipoteza, dyspozycja, sankcja.
6. Definicje ustawowe, przepisy odsyłające, fikcje prawne. Przepis to zawarta w artykule wypowiedź:
Definicje ustawowe , które określają znaczenie określonych pojęć rzeczy- przedmiotów materialnych
Przepisy odsyłające powołujące się na inne przepisy i nakazy, ich stosowanie np.: art.604- do zamiany stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży
Fikcje prawne – podobne do przepisów odsyłających np. art. 1020 (spadkobierca, który odziedziczył spadek wyłączony jest tak jakby nie żył)
Odpowiednie stosowanie przepisów oznacza 3 możliwości:
- nie stosuje się przepisów np. o cenie, nie ma ceny jest wartość
- niektóre przepisy stosujemy wprost np. o renkoimi
- stosujemy z odpowiednimi modyfikacjami
7.Przepisy bezwzględnie obowiązujące i względnie obowiązujące.
Są przepisy bezwzględnie obowiązujące, to te przepisy, których zastosowanie wolą stron nie może być zmienione lub wyłączone.
art.119 – „Terminy przedawnienia nie mogą być skracane lub ........
Są przepisy względnie obowiązujące pozostawiają stronom swobodę i mają zastosowanie wówczas, gdy strony danego stosunku nie uregulowały.
art.455 – „Jeżeli termin świadczenia ........
Są także przepisy będące regułami interpretacyjnymi, które określają dane pojęcia.
art.70 par.1 – „W razie wątpliwości...”Są przepisy:
uniwersalne obowiązujące na terenie całego kraju;
partykularne „juse partykulum” obowiązujące na danym terenie.
przepisy prawa miejscowego np.. Rada Gminy , podejmuje uchwały.
Istnieje kolizja norm prawnych w przestrzeni , gdy stosuje się przepisy krajowe lub innego państwa. Te kolizję rozstrzyga Prawo Prywatne Międzynarodowe z 1965r. (Małżeństwo na terenie Francji , rozwód na terenie Polski).
8.Vacatio legis.
Zasięg czasowy norm prawnych. VACATIO LEGIS.
VACATIO LEGIS to okres między ogłoszeniem aktu normatywnego ustawy a jej wejściem w życie.
9.Utrata mocy obowiązujących przepisów.
Przepis przestaje obowiązywać (utrata mocy obowiązującej przepisów):
1) gdy zostanie uchylony przez przepis późniejszy tzn. klauzule deregacyjne zawarte zwykle w przepisach. (ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami uchyliła ustawę o gospodaro-waniu gruntami i wywłaszczeniu mieszkańców).
2) w skutek wydania przepisu późniejszego regulującego dany stosunek odmiennie (ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą).
3) w skutek upływu czasu na jaki przepis został wydany.
10.Zasady prawa międzyczasowego.
Może być kolizja norm prawnych w czasie i tę kolizję rozstrzygają przepisy prawa międzyczasowego tzw. przepisy intertemoralne (międzyczasowe).
Przepisy prawa międzyczasowego są zawarte w przepisach międzyczasowych.
art.3 – „Ustawa nie ma mocy wstecznej....” - ten artykuł statuuje zasadę niereproakcji czyli nie działania prawa wstecz. !!!!!!!!!
Może być moc wsteczna wykładni.
Kolizja norm prawnych w czasie występuje wówczas, gdy dany stosunek cywilno-prawny powstał pod rządami dawnej ustawy, ale jego realizacja nastąpiła pod rządami nowej ustawy. Wówczas obowiązują 2 zasady:
1) bezpośredniego działania ustawy nowej art. 5 k.r.i o
2) dalszego działania ustawy dawnej art.26 przepisów wprowa-dzających k.c.
Są szczególne zasady wynikające z przepisów prawa międzyczaso-wego np. art.38.
11.Stosowanie prawa cywilnego.
To działalność organów państwowych polegające na ocenie konkretnego stosunku prawnego, który wg obowiązujących przepisów stał się przedmiotem rozstrzygnięcia.
Stosowanie przepisów prawa cywilnego należy do sądów, ale także do organizacji administracyjnych.
W stosowaniu prawa cywilnego obowiązują pewne luzy decyzyjne - Sąd ma możliwość oceny stosunku prawnego, w organach administracji tzw. uznanie administracyjne.
12.Rodzaje wykładni.
Wykładnia - to ustalenie, rzeczywistego sensu normatywnego, czyli treści przepisu ze względu na podmiot obowiązującej wykładni rozróżniamy następujące jej rodzaje:
- wykładnię autentyczną (pochodzącą od organu, który wydał przepis np. minister)
- wykładnię legalną (dokonywaną przez organ uprawniony do ustalania wiążącej wykładni
- wykładnia praktyczna dokonywana przez sądy
- wykładnia doktrynalna (dokonywana przez naukę prawa)
13.Metody wykładni. Ze względu na metody wyróżniamy
Wykładnię systemowa wynikająca z faktu, że dany przepis jest częścią określonego systemu, przy tej wykładni uwzględnia się nadrzędność przepisów konstytucyjnych
wykładnię językową (gramatyczną)- analiza samego tekstu
wykładnię logiczną- w drodze wnioskowania wyróżniamy jej 3 rodzaje
- argumenty a mayory at minus” – „komu wolno czynić więcej temu wolno czynić mniej, a kto jest zobowiązany do większego to tym bardziej jest zobowiązany do mniejszego” np. art.149
- „argumentum a minori at majus” – „komu nie wolno czynić temu nie wolno czynić tym bardziej więcej” art.147
- „argumentum a contrario” – wnioskowanie sprzeciwieństwa art. 83 par. 1 zdanie 1 – nie ważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru...
wykładnia funkcjonalna – stanowiąca dyrektywy interpretacyjne wynikające z funkcji jaką spełnia określony przepis – uwzględnia się tu ratiolegis określonego przepisu, to wykładnię nazywamy teologiczną.
14.Wyniki wykładni.
Rozszerzająca, gdy ustawodawca powiedział mniej niż chciał;
Ścieśniająca – odwrotnie: nie można stosować wykładni rozszerzającej
Derogująca, jeżeli w wyniku wykładni się ustala sprzeczność pomiędzy przepisami – autynomia norm (przepisów).
Jeżeli żadnego przepisu, to istnieje luka w prawie.
Luki w prawie są zjawiskiem częstym.
15.Analogia.
Analogia (legis) z ustawy – dotycząca sytuacji gdy oddajemy w wieczyste użytkowanie grunt (nie było najmu ani dzierżawy);
Analogia (juris) z prawa – dotycząca sytuacji gdy stosuje się różne przepisy.
16.Elementy stosunku cywilnoprawnego.
Stosunek cywilno-prawny to stosunek społeczny regulowany przez prawo cywilne o charakterze powinnościowym i wg zasady równości podmiotów
Elementy stosunku cywilno-prawnego:
1) podmiot
2) Przedmiot
3) uprawnienia
4) obowiązki
ad.1) Podmiotami stosunku cywilno-prawnego są osoby fizyczne i osoby prawne, mogą być jeszcze tzw. ułomne osoby prawne.
Wyróżnia się pojęcie stron (po jednej stronie może być więcej podmiotów).
ad.2) Przedmiot stosunku cywilno-prawnego – to jest zachowanie się ludzi + obiekty , których to zachowanie dotyczy (występuje tu pojęcie rzeczy).
Ad.3) Treść stosunku cywilno-prawnego – to jest treść stosunku prawnego.
Uprawnienie – jednej strony odpowiada obowiązek drugiej strony. Czasami uprawnienie jest jednocześnie obowiązkiem (władza rodzicielska).
17.Zdarzenia cywilnoprawne – to są fakty z którymi norma prawna wiąże powstanie, zmianę lub ustanie stosunku cywilno-prawnego. Są zdarzenia w ścisłym tego słowa znaczeniu niezależne od woli ludzkiej (upływ czasu, np. urodzenie, śmierć) i działania które są wynikiem woli.
Działania dzielimy na:
czynności zmierzające do wywołania skutków prawnych i inne czyny;
orzeczenia sądowe;
akty administracyjne.
18.Orzeczenia konstytutywne (o zniesieniu współwłasności).
Wśród orzeczeń sądowych występuję orzeczenia stwierdzające obowiązek oświadczenia woli i wskutek tego zastępujące to oświadczenie woli - art. 64, art. 1047 kpc.
19.Akty administracyjne.
Akt administracyjny jest to jednostronne władcze oświadczenie organu administracji dotyczące sytuacji prawnej okreslonego adresata np. decyzja o wywłaszczeniu, zezwolenie Ministra Spraw Wewnętrznych .
Organy administracyjne zobowiązane są honorować orzeczenia sądowe. Obowiązuje w prawie cywilnym reguła, że Sądy nie są uprawnione do kwestionowania decyzji administracyjnych.
Wyjątek tu obowiązujący: w jakim wypadku mogą kwestionować? – gdy decyzja została wydana przez organ niekompetentny lub bez zachowania jakiejkolwiek procedury „non egzistance” decyzje nieistniejące np. gdy organ gminy ustanowił służebność gruntu –organ nie ma uprawnień do ingerencji w sferę własności.
np. też art. 160 kpa – jest pozwolenie na budowę, ale organ nadrzędny stwierdził nieważność – to art. 160 otwiera drogę odszkodowawczą.
Czyny:
zgodne z prawem - mające postać zdarzenia cywilno-prawnego powodujące przerwę biegu przedawnienia np. uznanie roszczenia.
Niezgodne z prawem – tzw. czyny niedozwolone.
20.Pojęcie prawa podmiotowego – to wynikająca ze stosunku cywilno-prawnego sfera możliwości postępowania w określony sposób przyznana i zabezpieczona przez normę prawną np. własność.
21.Pojęcie normatywne prawa podmiotowego jest postacią nadrzędną wobec uprawnień i roszczeń. Np. własność, uprawnienie – wycinki prawa (prawo do rozporządzania rzeczą, uprawnienie –wycinek prawa.
Roszczenia – możliwość żądania od określonego podmiotu określonego zachowania się np. zapłata.
Zarzuty – powodujące ubezskutecznienie dochodzenia przejściowo lub definitywnie (zarzut zatrzymania – oddam nieruchomość kiedy pan odda mi pieniądze).
22.Rodzaje praw podmiotowych.
Są prawa podmiotowe:
bezwzględnie skuteczne wobec wszystkich „erga omnes” np. prawa rzeczowe, prawa osobiste;
względnie skuteczne tylko wobec oznaczonej osoby lub osób „inter partners”- niektóre prawa z natury względna mają roszczenia skuteczności np. art. 690 wynajem
23.Prawa podmiotowe bezwzględne i względne.
- podmiotowe bezwzględne- prawo skuteczne przeciwko każdej osobie. Korelatem tego prawa są obowiązki obciążające wszystkich, a nie oznaczony podmiot. Treścią obowiązków jest nienaruszenie prawa podmiotowego, a więc niepodejmowanie żadnych czynności, które mogły naruszyć (prawo własności art. 140 k.c., osobiste, rzeczowe, do spadku
- podmiotowe względne- prawo podmiotowe posługujące tylko względem oznaczonej osoby. Korelatem jest obowiązek określonego zachowania się, które polega bądź na działaniu, bądź na zaniechaniu działania (wierzytelność)
24.Prawa podmiotowe akcesoryjne
Rodzaje praw podmiotowych:
prawa majątkowe
prawa niemajątkowe
w zależności od tego czy ich istnienie jest uwarunkowane interesem majątkowym
np. majątkowe to wszelkie prawa rzeczowe
np. niemajątkowe są to prawa osobiste, rodzina;
zbywalne – w zależności od tego czy można je przenieść na inną osobę
niezbywalne.
Większość praw podmiotowych jest prawami zbywalnymi.
Niezbywalne prawa należą do wyjątków: np. niezbywalne prawa majątkowe art. 254, służebność osobista (np. darowizna z zamieszkaniem).
25.Nabycie pierwotne i pochodne.
NABYCIE, ZMIANA I WYGAŚNIĘCIE PRAW PODMIOTOWYCH
1) nabycie pierwotne (nabycie majątkowe – dotyczy np. nabycia w drodze art. 172, zasiedzenie lub zawłaszczenia art. 171)
2) nabycie pochodne – występuje wówczas, gdy przesłanką nabycia jest istnienie tego samego prawa u innej osoby (np. dziedziczenie).
3) Przy nabyciu pochodnym obowiązuje zasada, że nabywca nie może nabyć więcej praw niż miał poprzedni.„nemo plus juris” – nie więcej
Wyjątki od tej zasady.
I. Wyjątek.
Nabycie własności rzeczy ruchomej od osoby nieuprawnionej do rozporządzania nią.
II. Wyjątek.
W wyniku działania rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych art. 5 i następnie ustawy o księgach wieczystych i hipotece.
RĘKOJMIA polega na tym, że jest:
a) stan prawny jest rzeczywisty
b) stan prawny wynikający z księgi wieczystej
RĘKOJMIA polega na tym, że jeżeli osoba 3 nabywa własność nieruchomości w zaufaniu do księgi wieczystej, to staje się właścicielem choćby zbywca nim nie był.
III. Wyjątek.
Nabycie na podstawie czynności pozornej art. 832.
IV. Wyjątek.
Nabycie spadku przez osobę, która miała postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, chociaż zbywca nie był spadkobiercą art.1028
26.Nabycie pod tytułem ogólnym i szczególnym.
Przy nabyciu praw podmiotowych występuje sukcesja uniwersalna tj. pod tytułem „ogólny” i sukcesja singularna tj. pod tytułem „szczególny”.
sukcesja singularna – gdy przedmiotem nabycia jest jedno lub kilka określonych praw.
sukcesja uniwersalna – przy dziedziczeniu gdzie nabywa się ogół praw i obowiązków.
Czasami przedmiotem nabycia będzie „expektatywa prawa” tzw. prawa podmiotowe tymczasowe. Występuje to wówczas, gdy zbywca ma jedynie uprawnienie nabycia określonego prawa podmiotowego ale jeszcze go nie nabył.

27.Nadużycie prawa podmiotowego – występuje wówczas, gdy jego wykonywanie mieści się w formalnie w granicach danego prawa, ale pozostaje w sprzeczności ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub zasadami współżycia społecznego art.5.
Przy nadużyciu prawa podmiotowego konieczne jest zachowanie następujących przesłanek.
- umiar i ostrożność w stosowaniu tej instytucji;
- nie korzystanie z tej instytucji gdy jest interes nadrzędny np. przy ustaleniu praw stanu cywilnego;
- obowiązek przestrzegania zasad współżycia społecznego również na osobach prawnych;
- nie może się powoływać na zasady współżycia społecznego osoba, która sama tych zasad nie przestrzega art. 231 ;
- wszechstronne wyjaśnienie sprawy.
28.Podmioty stosunku cywilnoprawnego.
Są 2 rodzaje podmiotów:
- osoby fizyczne
- osoby prawne tzw. twory, którym prawo nadaje osobowość.
29.Zdolność prawna - to jest własność bycia podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego.
ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH - to możliwość nabycia w drodze czynności prawnych własnym działaniem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego.
OSOBY FIZYCZNE
Osoba fizyczna ma zdolność prawną od chwili urodzenia art. 8.
Fakt urodzenia z domniemaniem, że urodziło się żywe jest decydujące przy dziedziczeniu.
Ograniczenie w zdolności prawnej np. cudzoziemiec w określonych przypadkach nie może być podmiotem praw i obowiązków, wynika to z własności nieruchomości.
Art. 8 – został zmieniony dot. nascitulus - dziecko poczęte, lecz nie urodzone(w niektórych przypadkach ma zdolność prawną) – art. 927 2 – dziedziczy spadek, może być zapisobiercą – art. 972, można uznać dziecko nienarodzone, ma określone roszczenia odszkodowawcze np. art. 446.1, np. po zmarłym ojcu.
30.Co ma wpływ na zdolność prawną.
- brak zdolności do czynności prawnych art. 148k.r.
- wiek – brak pełnoletności;
- ubezwłasnowolnienie, choroba psychiczna, niedorozwój psychiczny;
- obywatelstwo;
- wyrok karny;
31.Zdolność do czynności prawnych.
może być:
- pełna
- ograniczona
- brak zdolności do czynności prawnych
32.Co wpływa na zdolność do czynności prawnych.
- wiek
- ubezwłasnowolnienie
pochodnymi elementami są również:
- ustanowienie doradcy finansowego w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie;
- zawarcie przez kobietę małżeństwa (np. 16-letnia kobieta zawiera małżeństwo).
33.Ubezwłasnowolnienie.
1. ubezwłasnowolnienie całkowite;
- ukończenie 13 lat;
- stan określony w art.. 131 (choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, pijaństwo, narkomania);
- niemożność kierowania swym postępowaniem.
Dla całkowicie ubezwłasnowolnione