Międzynarodowe organizacje ekonomiczne

OECD- Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
Powstała 14 grudnia 1960 na mocy konwencji paryskiej, ale faktycznie działalność rozpoczęła 30 września 1961. W skład organizacji wchodzi 30 najbardziej rozwiniętych gospodarczo państw świata ( w tym Polska od 1996) Jej siedzibą jest Paryż.
Stanowi globalne forum wymiany informacji i doświadczeń. Jest to największe forum, na którym opracowywane i uzgadniane jest wspólne stanowisko najbardziej rozwiniętych gospodarczo państw wobec wszystkich kwestii gospodarczych i społecznych będących później przedmiotem negocjacji i dyskusji globalnych prowadzonych np. W ramach ONZ
Podstawowe cele OECD to realizacja polityki nastawionej na:
1.osiągnięcie możliwie najwyższego wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i standardu życia w krajach członkowskich, przy jednoczesnej stabilizacji finansowej
2.współdziałanie na rzecz równomiernego rozwoju gospodarczego
3.promowanie rozwoju handlu światowego opartego na współpracy wielostronnej i zasadach niedyskryminacji zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami.
Podstawowe zasady funkcjonowania OECD:
*niedyskryminacji [w tym klauzulę najwyższego uprzywilejowania]
* narodowego traktowania interesów zagranicznych
* liberalizacji
* nie wprowadzania nowych ograniczeń
3 zasady, które wspólnie stanowią niepisane podstawowe kryteria dla państw ubiegających się o członkostwo.: * demokracja czyli pluralizm polityczny * poszanowanie praw człowieka i swobód obywatelskich * stabilny wzrost w ramach otwartej gospodarki

OPEC, Organizacja Państw Eksporterów Ropy Naftowej
założona w 1960 na konferencji w Bagdadzie zwołanej w następstwie obniżenia cen ropy naftowej przez międzynarodowe spółki naftowe. Głównym jej celem jest dążenie do kontroli cen ropy.
Siedzibą jest Wiedeń.
Organizacja skupia 11 państw, których podstawowym bogactwem naturalnym jest ropa naftowa, w większości są to kraje słabo rozwinięte.[Arabia Saudyjska, Kuwejt, Irak, Iran i Wenezuela - założyciele,Katar, Angola, Libia, ZEA, Algieria, Nigeria, Ekwador, ].
Kraje te dostarczają obecnie ponad 30% produkcji ropy naftowej, a na ich terytorium znajduje się ok. 25% rozpoznanych zasobów. Wzrost znaczenia OPEC przypada na okres kryzysu naftowego lat 1973-1974 kiedy to organizacja wielokrotnie podwyższała światowe ceny ropy naftowej.

Bank Światowy - Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju
Rozpoczął działalność 25 czerwca 1946, jako efekt postanowień konferencji w Bretton Woods z lipca 1944 roku (wtedy też został założony). Główną przesłanką dla jego stworzenia była przede wszystkim chęć odbudowy zniszczonych II wojną światową krajów Europy i Japonii. Istotnym celem statutowym było również wsparcie dla rozwijających się krajów Azji, Ameryki Łacińskiej i Afryki. Obecnie zrzesza on 185 krajów członkowskich. Siedzibą Banku Światowego jest Waszyngton.
Bank Światowy nie jest bankiem w ścisłym tego słowa znaczeniu. Zapewnia długoterminowe pożyczki o preferencyjnym oprocentowaniu dla najbardziej potrzebujących krajów członkowskich oraz przedsiębiorstw publicznych (po otrzymaniu gwarancji rządowych), dotacje, pomoc techniczną – obecnie wszystko do celów walki z ubóstwem i finansowania rozwoju takich dziedzin życia społecznego jak ochrona zdrowia, edukacja, ochrona środowiska czy też rozbudowa infrastruktury. W zamian za to wymaga jednak pewnych działań politycznych, takich jak walka z korupcją, rozwój demokracji, czy też najważniejszego – rozwoju sektora prywatnego.
Fundusze na udzielanie kredytów państwom słabiej rozwiniętym pochodzą ze składek państw członkowskich, spłaty przez państwa wcześniejszych długów oraz dzięki emisji obligacji na światowych rynkach kapitałowych.

NAFTA Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu
Formalne negocjacje na temat NAFTA rozpoczęły się 12 czerwca 1991 roku w Toronto na trójstronnym spotkaniu ministrów handlu. Mimo silnych sprzeciwów pakt został podpisany w grudniu 1992. Cele:
* Eliminacja barier w handlu na terenie układu – skonstruowanie tzw. „reguły pochodzenia”, która mówi o bezcłowej wymianie.
* Zapewnienie ochrony własności intelektualnej - wprowadzenie tzw. TRIPs (Trade Related Intellectuall Property Rights)
* Zapewnienie warunków uczciwej konkurencji - w razie stwierdzenia szkody wywołanej importem, każdy z sygnatariuszy układu ma prawo przywrócić odpowiednie cła
* Stwarzanie możliwości rozszerzania układu w celu zwiększenia jego możliwości – ułatwienia wizowe
Istnieją plany poszerzenia układu o nowe państwa Ameryki Środkowej i Południowej.


ASEAN Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej
jest to organizacja polityczno-gospodarcza, powstała na gruzach Association of South East Asia utworzonego przez Malezję, Filipiny i Tajlandię w 1961 r. Założona 8 sierpnia 1967 w Bangkoku. Jej siedzibą jest Dżakarta. Członkami są: Filipiny, Indonezja, Malezja, Singapur, Tajlandia (państwa założycielskie), Brunei , Wietnam , Laos i Birma i Kambodża .
W 2003 roku przyjęto Deklarację ws. Jedności ASEAN II ,w której liderzy zobowiązali się do utworzenia do 2020 roku Wspólnoty ASEAN (ASEAN Community). Ma się ona opierać na 3 filarach:
wspólnocie bezpieczeństwa, wspólnocie gospodarczej, wspólnocie społ-kult. Głównymi celami ASEAN jest wspieranie wzrostu gospodarczego regionu, promowanie pokoju i politycznej stabilności, wspieranie społecznego postępu i rozwoju kultury.
Zasada bezwzględnej równości – Przejawiająca się w regule konsensusu.
Kraje członkowskie podejmują również współpracę w takich dziedzinach jak bankowość i finanse, żywność i rolnictwo, wydobycie surowców i energetyka, transport i komunikacja, turystyka i handel.
ASEAN+3- Japonia, Chiny, Korea

UNIDO Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego
Jest wyspecjalizowaną organizacją działającą w ramach ONZ, siedziba Wiedeń. UNIDO powstało w 1966. 172 państwa członkowskie. Zadaniem UNIDO jest wspieranie procesów industrializacji i pomaganie krajom rozwijającym się oraz krajom znajdującym się w okresie transformacji gospodarczej. Główne cele działania to :
*pomoc dla krajów o słabej infrastrukturze przemysłowej w zakresie kierowania przemysłem i stymulowania wzrostu gospodarczego;
*pomoc w uzyskaniu kredytów w celu finansowania określonych przedsięwzięć przemysłowych;
*planowanie rozwoju przemysłowego, inwestycji i przetwarzania surowców wtórnych.
Współpracuje ściśle z instytucjami rządowymi i środowiskami gospodarczymi państw członkowskich. Koncentruje się na trzech obszarach tematycznych: 1)redukcji biedy poprzez działalność produkcyjną 2)tworzeniu zdolności handlowych 3)energii i ochronie środowiska.
Do połowy lat 90. UNIDO stanowiło raczej forum polityczne, na którym ścierały się interesy bloków politycznych w ubieganiu się o wpływy w krajach Trzeciego Świata. Po roku 1989 aspekt polityczno-ideologiczny ustąpił miejsca zagadnieniom gospodarczym, związanym z relacją: Północ- Południe. Najważniejsza stała się współpraca na rzecz trwałego i zrównoważonego rozwoju, w tym przemysłowego.

EBOiR Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju
Jest międzynarodową instytucją finansową stworzoną w celu służenia pomocą krojom Europy Środkowej i wschodniej oraz krajom powstałym po byłym Związku Radzieckim w przekształcaniu ich gospodarek w gospodarkę rynkową. Został utworzony podczas obrad Rady Europejskiej w Strasburgu w dniach 8-9 grudnia 1989.Rozpoczął swoją działalność w 1991r. Siedziba EBOR znajduje się w Londynie.
Cele:
*popieranie transformacji państw Europy Środkowej i Wschodniej
*inwestycje w krajach tego regionu, wspieranie postępu gospodarczego
*udzielanie pomocy finansowej w celu realizacji reform
*reforma systemy prawnego, rozwój infrastruktury , umacnianie sektora finansowego
Funkcje:
*kredytowa *katalizator procesów finansowych *promocja sektora prywatnego *wspieranie modernizacji miast i wsi *pomoc techniczna * stymulowanie i popieranie rozwojów rynków kapitałowych
Członkiem EBOiR jest 61 krajów z całego świata oraz dwie organizacje: Europejski Bank Inwestycyjny i Wspólnota Europejska


GATT - Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu
Po II wojnie światowej bardzo ważnym problemem było przywrócenie wolnego handlu, a w szczególności obniżenie wysokiego poziomu taryf celnych. Próbą rozwiązania tej kwestii było podpisanie 30 października 1947 roku przez 23 kraje Układu Ogólnego w sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT). W dokumencie tym przyjęto aż 45 tysięcy postanowień dotyczących obniżek celnych.
 Podstawowe zadania GATT:
• liberalizacja handlu międzynarodowego i w efekcie stworzenie warunków zbliżonych do wolnej konkurencji
• likwidacja ograniczeń hamujących rozwój wymiany handlowej,
• obniżenie maksymalnych stawek celnych,
• ocena sytuacji w handlu międzynarodowym,
• rozstrzyganie sporów pomiędzy członkami.
 Zadania realizowane były w drodze rokowań między jego stronnikami, które odbywały się w ramach rund negocjacyjnych. W okresie istnienia GATT odbyło się 8 takich rund.
WTO – Światowa Organizacja Handlu - organizacja międzynarodowa z siedzibą w Genewie. WTO stanowi kontynuację Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT), została powołana w 1994 w Marrakeszu (Maroko), w ramach tzw. rundy urugwajskiej GATT. Polska była jednym z państw założycielskich.
Przewodniczącym WTO jest Pascal Lamy. Organizacja, według stanu na lipiec 2008 roku, liczy 153 członków.
• Podstawowe zadania WTO:
 liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami,
 prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel,
 nadzór nad stosowaniem przez poszczególne kraje obniżek celnych i eliminowaniem barier pozataryfowych,
 rozstrzyganie sporów i konfliktów w zakresie handlu światowego,
 monitorowanie tendencji w handlu międzynarodowym i gospodarce światowej,
 udzielanie pomocy krajom słabiej rozwiniętym w adoptowaniu postanowień Rundy Urugwajskiej,
 stanowienie forum do dalszych negocjacji mających na celu liberalizację handlu światowego i współpraca w tym zakresie zakresie innymi organizacjami gospodarczymi,
 wpływanie na parlamenty krajowe, aby stanowione przez nie prawo sprzyjało pomnażaniu zysków firm kapitalistycznych (np. ulgi podatkowe)
 Dzięki WTO zagraniczni inwestorzy zyskują szereg ulg i przywilejów w kraju, do którego przychodzą z kapitałem.
G7 – grupa siedmiu(ośmiu- G8) najbardziej uprzemysłowionych państw świata (ang. Group of Seven)  G8 (G7+ruski – Group of Seven and Russia)
Członkowe: USA, Kanada, Francja, Wielka Brytania, Niemcy, Włochy, Japonia oraz przedstawiciele UE ( z ruskimi G-8). Lokalizacja szczytu zmienia się rotacyjnie
Kryterium przystąpienia: najbardziej uprzemysłowione demokracje świata (brak ChRL a obecność Rosji)
Nie jest to organizacja międzynarodowa, nie spełnia potrzebnych do tego kryteriów: jej działanie nie opiera się na żadnym traktacie, nie posiada statutowych organów ani sekretariatu. Każde z państw zajmuje własną, specyficzną pozycję wynikającą z możliwości działania i różnic interesów.
Pierwsze spotkanie odbyło się w 1975 roku z inicjatywy Prezydenta Francji. Lokalizacja szczytu zmienia się rotacyjnie
Cele szybko poszerzono, a wśród nich są m.in.:
- koordynacja polityk zagranicznych w wybranych dziedzinach
- ustalanie wspólnej strategii rozwiązywania najbardziej palących problemów międzynarodowych
- wspieranie funkcjonowania międzynarodowego systemu wymiany handlowej i systemu monetarnego
- „rewitalizacja” organizacji międzynarodowych, zwłaszcza ONZ

W roku 1998 Rosja wzięła udział w szczycie jako pełnoprawny członek. Członkostwo to ma jednak charakter bardziej polityczny niż gospodarczy, bo Rosja nie ma zasobów porównywalnych z pozostałymi członkami.

Krytyka działalności - ze względu na niesformalizowany charakter grupy i brak ścisłych procedur podejmowania i wdrażania decyzji oraz - przede wszystkim - rozbieżne interesy
Brak uniwersalnego członkostwa. Powoduje to, że pozostali uczestnicy systemu międzynarodowego nie mogą brać udziału w opracowywaniu wspólnego stanowiska, nie są też zobligowani do respektowania ustaleń grupy
Brak efektywnego mechanizmu realizacji ustalanej polityki, instrumenty jej realizacji są mocno ograniczone co powoduje, że cele często pozostają w sferze deklaratywnej

EFTA - Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (European Free Trade Association)
EFTA powstała z inicjatywy Wielkiej Brytanii, 20 listopada 1959r. podpisaniem Konwencji Sztokholmskiej, jako przeciwwaga dla zintegrowanego rynku EWG. Obecnie do EFTA należą Norwegia, Szwajcaria, Lichtenstein i Islandia.
Główne cele( założenia) EFTA:
• Zniesienie ceł importowych , kontyngentów i innych przeszkód do wolnego handlu w Zachodniej Europie, w ciągu 10 lat, a więc liberalizacja handlu
• Przestrzeganie liberalizacji i braku dyskryminacji w handlu światowym
• Promowanie stałego wzrostu gospodarczego, pełnego zatrudnienia, zwiększonej produktywności i racjonalnego wykorzystania surowców naturalnych , finansowej stabilności i trwałego polepszania warunków życia państw członkowskich
Strefa wolnego handlu między państwami EFTA powstała w 1968 roku. Od 1977 państwa EWG i EFTA utworzyły wspólną strefę wolnego handlu towarami przemysłowymi. W 1992 r. EWG i EFTA porozumiały się w sprawie utworzenia wspólnej strefy wolnego handlu na wszystkie towary. Porozumienie w tej sprawie, nie obejmujące jednak Szwajcarii, weszło w życie w 1994 r. tworząc Europejski Obszar Gospodarczy.
Członkostwo w EFTA pomogło małym państwom jak np. Lichtenstein zaistnieć w handlu międzynarodowym. Działając jako stowarzyszenie zyskały większe znaczenie i możliwości, kraje mogły wynegocjować lepsze warunki handlu niż jako pojedyncze państwo.
Korzystne dla członków jest zapewne również zniesienie ceł wewnątrz strefy, obniżające koszty eksportu czy importu.
Jednak organizacja nie przyniosła oczekiwanych skutków, o czym świadczy stopniowe wycofywanie się z niej państw. Kraje EFTA stale współpracują z innymi organizacjami co oznacza, że jako stowarzyszenie nie są samowystarczalne.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy
założony podczas konferencji ONZ, która odbyła się w dniach 01-22.07.1944 r. w Bretton Woods. . Formalnie MFW powstał jednak dopiero rok później, kiedy to 27.12.1945 r. 29 państw-założycieli podpisało tzw. warunki porozumienia. Cele statutowe Funduszu, uzgodnione jeszcze w 1944 r., do dzisiaj nie uległy zmianie. Siedziebę ulokowano w Waszyngtonie. Aktualnie do MFW należy 185 państw. Polska była jednym z członków-założycieli MFW. Opuściła go jednak 14.03.1950 r., ulegając tym samym presji Związku Radzieckiego. Ponownie przystąpiła do organizacji 12.06.1986 r.
Cele
• Propagowanie wzrostu i stabilności gospodarczej poprzez sprawowanie nadzoru oraz udostępnianie wsparcia technicznego;
• Pomoc w przezwyciężaniu trudności z bilansem płatniczym poprzez udzielanie pomocy finansowej;
• Promowanie międzynarodowej współpracy;
• Ułatwianie ekspansji i zrównoważonego rozwoju handlu międzynarodowego
• Wspomaganie stabilizacji kursów
• Skracanie okresu i zmniejszanie stopnia nierównowagi w bilansach płatniczych krajów członkowskich.
SDR- Special Drawing Rights - jednostka rozrachunkowa o charakterze bezgotówkowym powstała w 1969. pełni rolę międzynarodowej jednostki rozrachunkowej oraz porównawczej.
Początkowo była zdefiniowana jako 0.888671 grama czystego złota, obecnie postanowiono oprzeć wartość SDR na koszyku najważniejszych walut świata – euro, jena, funta oraz dolara amerykańskiego.
Krytyka – głównie alterglobaliści niedemokratyczny charakter instytucji i organizacji mających największy wpływ na kształt globalizacji, uzależnianie krajów rozwijających się od polityki MFW, obniżanie standardów pracy w krajach rozwiniętych, przez przenoszenie produkcji do krajów Trzeciego Świata

LAIA - Stowarzyszenie Integracji Ameryki Łacińskiej, Latin American Integration Association - organizacja, która zastąpiła w 1980 stowarzyszenie LAFTA W jej skład weszło 11 państw, a w 1986 status obserwatora uzyskała Kuba. Siedzibą ALADI jest Montevideo (Urugwai).
Podstawą prawną do zaistnienia tego Stowarzyszenia stał się Traktat z Montevideo, który został podpisany w dniu 12 sierpnia 1980roku (TM80). Traktat ten reguluje wszystkie kwestie dotyczące genezy, celów oraz metod podejmowanych przez ta organizację
Członkowie - Argentyna, Brazylia, Meksyk Chile, Kolumbia, Peru, Urugwaj, Wenezuela Boliwia, Ekwador, Paragwaj
Cele LAIA:
• intensyfikacja wymiany handlowej pomiędzy członkami - m.in. przez znoszenie ceł między państwami członkowskimi oraz zawieranie umów dwustronnych, przy czym kraje najsłabiej rozwinięte korzystają ze specjalnych ulg celnych.
• współpraca przy sukcesywnym tworzeniu wspólnego rynku;
• opracowanie jednolitej zagranicznej polityki handlowej;
• wdrażanie wspólnej polityki makroekonomicznej oraz sektorowej;
• zniesienie barier w przepływie towarów oraz czynników wytwórczych.
Krytyka działalności:
W założeniach LAIA nie znalazł się żaden konkretny harmonogram osiągania tych celów. Opierano się wyłącznie na luźnych porozumieniach pomiędzy poszczególnymi członkami, bez planu negocjacji. Utrudniło to realizację celów organizacji.
Nie osiągnęły znaczących rezultatów metodami charakterystycznymi dla krajów rozwiniętych gospodarczo mimo tego jednak cechuje je trwałość w dążeniu do pogłębiania wzajemnej współpracy w ramach ugrupowań

UNCTAD - Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju, United Nations Conference on Trade and Development) to organ Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Powstała w 1964 roku w Genewie. Członkami UNCTAD są obecnie 192 państwa, włączając Polskę

Organizacja realizuje swój mandat poprzez trzy podstawowe funkcje:
• Funkcjonuje jako forum debat międzyrządowych, wspierane przez spotkania ekspertów i wymianę doświadczeń w celu budowania konsensusu.
• Podejmuje badania i analizy polityczne w różnych obszarach, jak również gromadzi dane statystyczne dla potrzeb dyskusji przedstawicieli rządów i ekspertów.
Zapewnia pomoc techniczną skierowaną na konkretne potrzeby państw rozwijających się, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb krajów najsłabiej rozwiniętych i gospodarek w okresie transformacji