Międzynarodowe stosunki ekonomiczne.

WYKŁAD I - 12.10.02r

ZARYS HISTORYCZNY MSE
MSE powstał w ubiegłym stuleciu, przyczynił się do tego wzrost znaczenia handlu zagranicznego. Gwałtowny rozwój nastąpił po II wojnie światowej z 2-ch przyczyn:
- rozwój strefy współpracy międzynarodowej pomiędzy pojedynczymi krajami i grupami krajów
- pojawiły się nowe powiązania instytucjonalno – pieniężne pomiędzy państwami. To wiąże się z pojawieniem się nowych podmiotów, na których przypada coraz więcej nowej technologii i korporacji transnarodowej
W Polsce MSE jest to młoda dyscyplina, rozwój nastąpił na przełomie lat 50-60 potem gwałtowny wybuch 80-90 obecnie rozwija się bardzo szybko są przyszłościową dziedziną
Mikroekonomia, makroekonomia i MSE to jedna całość, wzajemnie od siebie uzalezniona MSE dzielimy na: teorię MSE i Międzynarodową Politykę Ekonomiczną
TEORIA MSE: formułuje swoje prawa na:
- uniwersalne - to zasada przewagi względnej (Ricardo)
- specyficzne - czyli charakterystyczne dla MSE rozwój różnych form powiązań międzynarodowych
Najdłuższą historię ma rozwój powiązań towarowych – wymiana towarowa produktów
Druga grupa to międzynarodowy przepływ usług – zapoczątkowany w poł XX w. obecnie poświęca się jej dużo uwagi
Przepływ czynników produkcji – to nowa dziedzina MSE
Powiązania instytucjonalno – pieniężne – powstają organizacje międzynarodowe koordynujące powiązania między krajami
MIĘDZYNARODOWA POLITYKA EKONOMICZNA posiada 2 elementy:
1. Zagraniczna polityka ekonomiczna- zasadniczą uwagę poświęca analizie celów, środków i narzędzi stosowanych przez pojedyncze kraje w procesie rozwoju stosunków ekonomicznych
- Jakie działanie powinien podjąć jeden kraj, aby maksymalizować swoje stosunki i korzyści z zagranicą
- Powinien okręcić właściwe cele zharmonizowania z potrzebami obu krajów
- Określenie właściwych środków za pomocą których będzie osiągał cele (ile środków własnych a ile z kredytów)
- Jakie narzędzia zastosować aby te cele zrealizować
Istnieją 2 grupy:
a) narzędzia wchodzące w zakres organizacji politycznych (polityka monetarna, polityka stopy %, polityka podatkowa)
b) narzędzia problematyki stosunków międzynarodowych, instrumenty taryfowe, poza taryfowe
2.Międzynarodowa polityka ekonomiczna – składa się z:
Metody koordynacji zagranicznych polityki ekonomicznej a drugi obszar to instytucje koordynujące tę politykę. Obecnie w skali światowej próbuje się koordynować polityki pojedynczych państw.

CZYNNIKI STRUKTURALNE, TECHNICZNE, INSTYTUCJONALNE, KONIUNKTURALNE
1.STRULTURALNE – podstawowe czynniki osiągające różne korzyści związane z posiadaniem przez kraje zasobów powodujące uprzemysławianie
2.TECHNICZNE – postęp techniczny, bardzo pracochłonny kapitał techniczny najważniejszy czynnik który decyduje o korzyściach międzynarodowym podziale pracy wzrostu postępu technicznego powstają korporacje transnarodowe
3. INSTYTUCJONALNE: ustrój polityczny, polityka gospodarcza realizowana przez rząd, traktaty i umowy międzynarodowe
4. KONIUNKTURALNE - mają charakter krótkookresowy związane są z wahaniem popytu i podaży na rynku międzynarodowym

ZJAWISKO DOPASOWANIA SIĘ
1. MSE formułuje swoje prawa : uniwersalne (dla rozszerzenia dziedziny nauki np. np. zasada przewagi względnej) specyficzne (określa rozwój różnych form powiązań międzynarodowych)
2. Przepływ czynników produkcji jest nową dziedziną MSE
3. Zagadnienia powiązane z powiązaniami instytucjonalno-pienięznymi, powstaje organizacje ekonomiczne (zagraniczne)

W miarę postępującego procesu regionalizacji, globalizacji szczególna uwagę zaczyna przykładać się do narzędzi polityki ekonomicznej.
MSE ma miejsce wówczas gdy jako uczestnicy znajdują się w więcej niż 1 kraju i wykonują trwałe zainteresowanie powiększenie produktu pod katem obszaru międzynarodowego
Główny podmiot to państwo, które może wpływać bezpośrednio lub pośrednio na pozostałe podmioty gospodarcze.

Wykład II 26.10.02r.

TEORIE HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO:

1.PRZEDKLASYCZNE – Już w starożytności zauważano koncepcje i teorie handlu międzynarodowego.
Koncepcja psychozy lęku przed brakiem towaru – stosowali ja starożytni kupcy, jak najwięcej dla siebie a jak najmniej dawać, uzyskanie jak najwięcej dóbr a jak najmniej zapłacić.
Po rozpadzie Imperium Rzymskiego feudalizmu odchodziło się od tej teorii i zaczęło się pojawiać Doktryna słusznej ceny – zgodnie z tą teorią handel miał być korzystny dla obydwu stron po słusznej cenie czyli cenie, która pokrywa koszty produkcji. Od Xiii słuszna cena to ta, która kształtuje się na rynku (do k-ów produkcji wliczano zysk)
Wraz z rozwojem gospodarczym w XVI i XVII w. kiedy to zaczął się tworzyć kapitalizm pojawiła się: Doktryna merkantylizmu – zwolennicy tej doktryny różnili się ale można zauważyć 3 podstawowe cechy:
- dopatrywali się źródeł bogactwa narodu w korzystnym kształtowaniu się bilansu handlowego
- wychodzili z założenia, że celowe jest zwiększenie przez każdy kraj kruszców (lub pieniędzy)
- sugerowali stosowanie polityki ekonomicznej (ograniczenie importu) by ulepszyć bilans handlowy
W początkowym etapie merkantylizm zyskał krytyków i upadł. Tymi którzy głośno obalali poglądy merkantylizmu byli twórcy
2.TEORII KLASYCZNEJ – Adam Smith i Dawid Ricardo. Pracą Smitha najważniejszą jest „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodu”1776r. Stwierdzili w niej że jeśli 2 kraje bez przymusu podejmują handel, to oczywiste jest że oba osiągają korzyści i sformułowali Teorie kosztów absolutnych
Dawid Ricardo „Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania” 1817r. on sformułował Teorię kosztów względnych na bazie kosztów absolutnych, lub inaczej Teoria kosztów komparatywnych lub Teoria kosztów porównawczych
Obaj stworzyli Klasyczną teorie wymiany międzynarodowej – autorzy upatrywali korzyści z wymiany międzynarodowej w specjalizowaniu się poszczególnych krajów w produkcji na własne potrzeby, lub import tych towarów, które mogą być wytwarzane względnie taniej w innych krajach. Założeniem wyjściowym jest istnienie warunków tzw. wolnego handlu.
Na przełomie XIV i XX w. zaczęto kwestionować tezę zgodnie z którą rozwój handlu międzynarodowego wyłącznie automatyzmowi rynkowemu (niewidzialna ręka) Niemiecki prekursor List postulował, prowadził politykę protekcjonizmu wychowawczego.
TEORIA KOSZTÓW ABSOLUTNYCH – twórcą jest Smith podstawą specjalizacji międzynarodowej i korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie między krajami bezwzględnych absolutnych różnic w k-ch wytwarzania (nakłady pracy)
Przykład: Polska Niemcy, 2 produkty miedź i wino, istnieje jeden czynnik produkcji-praca, koszt produkcji = nakłady pracy potrzebne do wytworzenia jednej jednostki produktu

MIEDŹ WINO
POLSKA 10t / 1dz 5b / 1dz
NIEMCY 5t / 1dz 10b / 1 dz

Polska 1M = 0.5W; 1W=2M
Niemcy 1M = 2W; 1W=0,5M
(0,5W > 1M > 2W) 1M = 1,25W 1W = 0,8M
Polska z 1tM otrzymuje 1,25 t wina
Niemcy z 1tW otrzymuje 0,8 t miedzi
TEORIA KOSZTÓW WZGLEDNYCH

MIEDŹ WINO
POLSKA 8t / 1dz 4b /1dz
NIEMCY 9t / 1dz 18b / 1dz

Polska 1M=0,5W ; 1W=2M
Niemcy 1M = 2W ; 1W = 0,5 M



3.NEOKLASYCZNE – E.Hecksher B.Ohlin P.A.Samuelson dokonali reinterpretacji klasycznej teorii k-ów względnych ich zasada nazywa się Zasada obfitości zasobów każdy kraj powinien eksportować towary, których produkcja wymaga większego zastosowania, bardziej obfitego i tańszego czynnika produkcji i importować te towary których produkcja wymaga większego zastosowania mniej obfitego i droższego czynnika produkcji.
4.WSPÓŁCZESNE - teoria neoczynnikowe (rozszerzają zakres wybranych czynników), teoria geotechniczne (wpływ rozwoju technologii na handel międzynarodowy) teorie popytowa – potażowa

Wykład III 24.11.02r.

MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY CZYNNIKÓW PRODUKCJI

Obrót towarowy był głównym podmiotem zainteresowań MSE, a potem międzynarodowy przepływ towarów. Liczy się przepływ kapitału i pracy, co nasiliło się w XX w. (po IIwś). Dynamika przepływu kapitału i pracy przewyższyła tempo eksportu towarów. Cechą charakterystyczną tych przepływów było to, że te przepływy ogarnęły cały świat (globalizacja). Nowe formy międzynarodowych przepływów (korporacje międzynarodowe)
Przyczyny międzynarodowych przepływów pracy i kapitału:
1. Chęć uzyskania większego dochodu – imigracje siły roboczej, istnieje gdy występuje różnica płacy między krajem macierzystym a za granica
2. Trudności lub niemożność zastosowania czynników produkcji na rynku wewnętrznym (krajowym) – dane kraje mają przewagę podaży czynnika produkcji to ta nadwyżka jest przemieszczana za granicę np.: bezrobocie – nadwyżka wolnej siły roboczej, jest dużo chętnych dlatego wyjeżdżają. Kryzys – wolny kapitał nie ma lokaty w kraju to się go przemieszcza za granicę

Najmniejsze znaczenia ma przepływ ziemi, a największy przepływ międzynarodowy kapitał.
Międzynarodowy przepływ kapitału można rozpatrywać w 2 aspektach:
a) szerokim – oznacza wszelki odnotowany w bilansie płatniczym ruch kapitału przez granicę. Uczestnikami, podmiotami mogą być: Bank Centralny, budżety różnych szczebli, ale i przedsiębiorstwa handlowe produkcyjno-usługowe, banki komercyjne, pojedyncze gospodarstwa domowe. Większość tych podmiotów działa w jednym celu: CHĘĆ ZYSKU. Należy wyłączyć Bank Centralny, który kapitał ma rózny od pozostałych podmiotów. W przypadku BC może dokonywać eksportu lub importu kapitałowego. Jeśli celem takiej interwencji jest nie dopuszczenie do spadku obcej waluty, to związane jest to z jej zakupem. Jeżeli celem interwencji jest obrona własnej waluty BC dokonuje sprzedaży dewiz.
b) wąskim – przepływ kapitału związany jest z motywem zysku przez wszystkie podmioty gospodarcze inne niż BC
Klasyfikując przepływy kapitału możemy przyjąć następujące czynniki:
1. Kryterium okresy czasu – krótko lub długookresowe –jeżeli okres spłaty wywiezionego lub przywiezionego kapitału nie przekracza 1 roku to jest to krótkookresowy ruch kapitału np. kredyty handlowe, krótkookresowe lokaty, powyżej 1 roku mamy do czynienia z długookresowymi przepływami kapitału.
2. Kryterium pochodzenia – dotyczy źródeł publicznych prywatnych –budżety różnych szczebli, budżety lokalne oraz budżety organizacji międzynarodowych (Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju), Źródła prywatne np. wywóz kapitału obejmuje wszelkie formy wywozu przez przedsiębiorstwa, banki, osoby prywatne, celem jest chęć zysku.
3. Kryterium formy – forma wywożonego kapitału :
- w postaci lokat na rynku walutowym – to krótkookresowe lokowanie kapitału na zagranicznym rynku w formie depozytów oraz niektórych papierów wartościowych po to aby uzyskać zysk wyższy niż na rynku krajowym. Podmioty wykorzystują różnice stopy %, kursowej. W ostatnich latach ta forma cieszy się dynamicznym rozwojem, zainteresowaniem, bo rozwinął się techniczny sposób komunikowania się transferów.
- kredyty handlowe - są to kredyty związane bezpośrednio z wymianą towarową. Są udzielane przez eksportera importerowi często są elementem zwiększającym konkurencyjność danego towaru.
- inwestycje portfelowe – to długookresowe lokaty zagranicznych papierów wartościowych zwłaszcza obligacje i akcje. Inwestycje portfelowe były najważniejszą formą przepływu kapitału w XIVw i na początku XXw. Wynikało to z dużej popularności obligacji inwestorzy zagraniczni kupowali obligacje Centralnego banku co stanowiło b.ważne źródło akumulacji (USA Argentyna) za pomocą Londyńskiego Centrum Finansowania, potem akcje przedsiębiorstw. Inwestycje portfelowe (zagraniczne inwestycje pośrednie) kupując akcje, kupujący ma na celu uzyskanie określonego dochodu, ale musi pamiętać, że zakup akcji nie daje prawa własności i kontroli nad przedsiębiorstwem.
- kredyty finansowe – polegają one na postawieniu do dyspozycji kredytobiorcy określonych środków finansowych bez ograniczenia sposobu ich spożytkowania. Formę tych kredytów finansowych mogą przybierać kredyty udzielane przez banki, agendy rządowe, np. bank Światowy, EBOiR.
Kredyty finansowe można podzielić wg kryterium wg rodzaju stopy%:
· stała stopa % - obsługa tego kredytu, spłata, odbywa się wg początkowej uzgodnionej stałej stopy%
· płynna – stopę ustala się na podstawie aktualnej w danym momencie stopy, w określonym miejscu i określonej walucie.
Przepływ kredytów finansowych wiąże się z ryzykiem dla podmiotu udzielającego kredytu. Kredytodawcy ubezpieczają się od tego ryzyka, będą starać zapewnić sobie gwarancję w przypadku wystąpienia szkód. Gwarancje mogą być udzielone przez własny rząd z kraju kredytodawcy lub od rządu z kraju kredytobiorcy (różne prawo)
- inwestycje bezpośrednie (Foreign Direct Investment BIZ)
* lokaty kapitałowe dokonywane przez inwestora poza granicami kraju w celu uzyskania bezpośredniego wpływu na działalność produkcyjną podmiotu, w którym lokowano
* Green Field Investment –zorganizowanie działalności od podstaw (Opel w G-ch)
* przejęcie w całości istniejącej już firmy

Zasadnicza różnica między inwestycjami pośrednimi a bezpośrednimi:
Portfelowe – inwestor jest pasywny, nie ma kontroli
Bezpośrednie – inwestuje po to aby kontrolować, zarządzać
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) firmy X z kraju macierzystego określa się jako odpływ eksport zagranicznych „BIZÓW”
Rozróżnienie zasobów „BIZÓW”: strumień obejmuje napływ kapitału zagranicznego do kraju jego lokaty w pewnym określonym czasie najczęściej w ciągu roku. Zasoby oznaczają skumulowaną wartość BIZÓW w całym okresie ich dokonywania.

KORPORACJA TRANSNARODOWA – głównymi BIZ są przedsiębiorstwa dokładniej korporacje transnarodowe , czyli BIZ to element strategii danych przedsiębiorstw w rozwoju międzynarodowym
Od połowy XX w lata 50-te to gwałtowny rozwój przedsiębiorstw mówi się o wyodrębnionych przedsiębiorstwach korporacji transnarodowych. Korporacje transnarodowe to przedsiębiorstwa, które posiadają udziały w firmach zlokalizowanych w więcej niż w jednym kraju . BIZ to największy poziom umiędzynarodowienia firmy.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA DECYZJĘ O INTERNACJONALIZACJI PRODUKCJI PRZEDSIĘBIORSTW:
Elektryczna teoria – produkcji międzynarodowej – DUNNING twórca teorii , 3 podstawowe grupy czynników:
1. walory przedsiębiorstwa – wielkość, silna pozycja, marka, unikalne technologie, potencjał badawczy, wykwalifikowany personel
2. wynika z możliwości internacjonalizacji procesu gospodarowania, wiąże się z możliwością obniżenia k-ów w wyniku rozłożenia niektórych k-ów na produkcję. Wraz ze wzrostem wielkości firmy maleją k-ty transakcyjne
3. związane są z lokalizacją przedsiębiorstwa – ceny czynników produkcji zagranicznych, niż w kraju, wyższa jakość, większe kwalifikacje pracowników, rozwój infrastruktury, korzystna polityka handlowa.

BIZ to jeden z głównych czynników napędzających proces globalizacji. W latach 1985-90 BIZ w skalo światowej zwiększyły się 34% rocznie 90-95r. 19,6% rocznie 98r osiągnęły przyrost o 39%
Czynnik globalizacji BIZ : czynnik techniczny, wzrost komunikacji, integracja gospodarcza, procesy polityki ekonomicznej związane z prywatyzacją i deregulacja gałęzi gospodarki znajdujących się w rękach państwa
Skąd pochodzą BIZ : 2/3 pochodzi z USA 20%, 18% Wlk Brytania, 13% Niemcy, 6% Francja, 4% Japonia
W sumie wpłynęło 95% BIZ z kraju wysokorozwiniętych
Polska 2001r, BIZ – 52 mld $

Wykład IV 22.12.02r.

ZAGRANICZNA POLITYKA EKONOMICZNA - świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą ( w tym obrót towarów, przepływ usług i czynników produkcji)
POLITYKA HANDLOWA – obejmuje tylko i wyłącznie kształtowanie przez państwo obroty towarowe.
Protoplasty zagranicznej polityki ekonomicznej, składają się na nią różne cele, środki i narzędzia:
Cel zagr pe – pewne określone przez państwo priorytety, mogą być jakościowe (podniesienie poziomu technicznego kraju w wyniku importu nowoczesnych technologii) ilościowe (osiągnięcie pewnej ilości bezpośr inwest zagr, salda bilansowego).
Mogą być realizowane w różnym czasie: krótkookresowe ( do 1 roku) średniookresowe (1-5lat) długookresowe (powyżej 5lat)
We współczesnej gospodarce zalecane jest skracanie czasu celów. Cele są ze sobą wzajemnie powiązane, bez jednego nie można osiągnąć drugiego. Aby nie były cele sprzeczne państwo wybiera cele najważniejsze.
Środki zagr pe – zasoby czynników produkcji, które służą do osiągnięcia określonych celów zagranicznych. W praktyce państwo może oddziaływać na osiągnięcie celów za pomocą określonych środków na 2 sposoby:
- bezpośrednio - rzadko wykorzystywane, jest możliwy w przypadku podmiotów państwowych (są własnością państwa)
- pośrednio – polega na zasilaniu podmiotów gospodarczych środki, które będą zwiększały ich konkurencyjność na rynku międzynarodowym:
* subwencjonowanie produkcji eksportowej, zachęcenie do eksportu
* ulgi podatkowe w przypadku udzielania kredytów zagranicznych
Narzędzia zagr pe – są to elementy mechanizmu ekonomicznego, funkcjonującego w danym kraju wykorzystywane przez państwo do oddziaływania na podmioty gospodarcze pod kątem osiągnięcia określonych celów polityki zagranicznej.
Można podzielić na 2 podstawowe grupy:
- narzędzia, które służące państwu do oddziaływania na wszystkie podmioty gospodarcze w danym kraju (możemy zaliczyć kurs walutowy, budżet państwa, stopy %, podatki, polityka fiskalna, pieniężna)
KURS WALUTOWY – wartości wymienne dwóch walut, to cena jaką trzeba zapłacić za nabycie jednostki waluty innego kraju.
1. Jednorazowa obniżka kursu waluty wewnętrznej względem walut zagranicznych(dewaluacja) celem jest wzrost ich konkurencyjności ale import maleje
2. Odwrotnym zabiegiem jest jednorazowa podwyżka wobec walut zagranicznych (rewaluacja) głównym celem jest obniżenie inflacji
3. Rozłożona w czasie obniżka kursu walutowego, (dewaluacja) ale o wiele dłuższa (deprecjacja) odbywa się stopniowo, celem jest przywrócenie równowagi bilansu poprzez
4. Rozłożona w czasie podwyżka kursu walutowego (apracjacja) głównym celem jest zwalczenie inflacji
- narzędzia służące państwu do oddziaływania na podmioty, które utrzymują określone stosunki z zagranicą:
a) taryfowe – cła - opłata nadana przez państwo na towary przewożone przez granicę podatek. Głównym celem jest zwiększenie dochodu budżetu, najstarsze narzędzie polityki zagranicznej. Podział ceł:
- autonomiczne (jest wprowadzany przez państwo bez uzgadniania tej decyzji z innym państwem)
- umowne (jest uzgadniane miedzy państwami)
Inny podział:
- importowe – cła nakładane na towary przywożone do kraju, celem jest ochrona bilansu handlowego, ochrona poziomu ceł wewnętrznych lub ochrona krajowych producentów przed konkurencją zagraniczną. Inne cele: fiskalny – chęci zwiększenia dochodu budżetu, dyskryminacja określonego partnera zagranicznego
- eksportowe – nakładane na towary wywożone z kraju
- tranzytowe – nakładane na towary przewożone przez terytorium danego kraju. Większość państw nie stosuje ceł tranzytowych
Inny podział: cła od wartości, od ilości i kombinowane. Maleje znaczenia ceł od ilości na rzecz ceł od wartości
c) parataryfowe – są to ograniczenia w handlu zagranicznym, nie będące cłami a powodujące skutki identyczne jak cła. Mogą zastępować lub uzupełniać cła i w porównaniu cłami stosowanie narzędzi parataryfowych rośnie dlatego że:
- nieograniczona swoboda stosowania tych narzędzi
- w przypadku zmiany taryfy celnej niezbędne są skomplikowane prace legislacyjne na szczeblu parlamentu, władzy wykonawczej
OPŁATA WYRÓWNAWCZA – to różnica między niższą ceną towaru importowanego, importowanego wyższą ustaloną i gwarantowaną ceną wewnętrzną towaru produkowanego kraju, duża zmienność
SUBWENCJE EKSPORTOWE ( SUBSYDIA) – to świadczenie ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkcyjnych sprzedających swoje towary za granicą
Mają one zastosowanie, kiedy cena na rynku krajowym jest wyższa niż na obcym, państwu zależy, aby poprawić bilans handlowy (ulgi dopłaty)
d) pozataryfowe - są to wszystkie inne narzędzia niż cła i narzędzia parotaryfowe np. ograniczenia ilościowe – KONTYNGENTY określenie przez państwo wolumenu importu i eksportu, który nie może być przekroczony w określonym czasie. LICENCJE IMPORTOWE zezwolenie wydawane przez państwo przedsiębiorstwom na przywóz konkretnego towaru. ZAKUPY RZĄDOWE skutki

INTEGRACJA GOSPODARCZA – potocznie łączenie scalanie kilku elementów elementów całość
MIEDZYNARODOWA INTEGRACJA GOSPODARCZA – scalanie narodowych potencjałów ekonomicznych jeden potencjał narodowy w wyniku powstaje całkiem nowy twór, jakość, nowe cechy wielopłaszczyznowe zjawisko
GŁOWNE CELE MOŻNA PODZIELIĆ NA:
- ogólne – zespolenie odrębnych narodów potencjałów gospodarczych rynków, pojedynczych osób w organizm o nowych cechach jakościowych
- szczegółowe – zwiększenie efektywności gospodarowania, pozbywanie się tych dziedzin, którymi zajęły się inne kraje, rozwój handlu, likwidacja barier taryfowych, parotaryfowych, rozwój nauki i techniki

WARUNKI INTEGRACJI:
1. Kraje integrujące się powinny ze sobą sąsiadować, bliskie położenie geograficzne
2. Infrastruktura gospodarcza – kraje muszą posiadać zbliżony wysoki poziom infrastruktury
3. Komplementarność struktur gospodarczych, wzajemne dopasowanie może mię charakter Między gałęziowa – różnice między zasobami produkcji, przykładem jest: jeden kraj specjalizuje się w produkcji żywności a drugi w produkcji przemysłowej. Wewnątrz gałęziowa – różnica wydajności wykorzystania czynników produkcji, różnica położenia, zasobów naturalnych
4. Polityka sprzyjająca integracji - jeżeli 2 lub więcej kraji to każdy powinien udzielać preferencji taryfowych parotaryfowych, powinny podejmować takie same działanie, godzić się na koordynację politykę ekonomicznej lub prowadzenie wspólnej polityki


POWIĄZANIA INTEGRACYJNE
1. Strefa wolnego handlu – 2 lub więcej krajów likwidują cła, przy czym zachowują dotychczasową politykę celną wobec krajów trzecich
2. Unia celna – kraje wprowadzają identyczną taryfę celną wobec krajów ościennych (+pkt1)
3. Wspólny rynek – swoboda przepływu kapitału i zasobów pracy w obrębie ugrupowania integracyjnego (+ pkt1,2)
4. Unia walutowa – koordynacja lub unifikacja polityki walutowej krajów zintegrowanych (+pkt1,2,3)
5. Unia ekonomiczna – koordynacja lub unifikacja poszczególnych dziedzin polityki ekonomicznej (+pkt1-4)
6. Unia polityczna – koordynacja lub unifikacja polityki wewnętrznej i zagranicznej krajów zintegrowanych (+pkt1-5)

Przykładem ugrupowanie integracji jest UNIA EUROPEJSKA (Europejska Wspólnota Gospodarcza) Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) Północno Amerykańskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (NAFTA), Środkowo Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu ( CAFTA)