Edukacja kulturalna.
Edukacji kulturalnej dzisiejszy świat nadaje nowe znaczenie. Daje jej dwa pola działania : w wymiarze edukacji i rzeczywistych potrzeb życia i człowieka a także na płaszczyźnie wzbogacania oddziaływania kultury i sztuki.
Helena Kekkonen, laureatka nagrody UNESCO w dziedzinie wychowania dla pokoju podkreśliła potrzebę kształcenia kulturalnego i szkolenia umiejętności empatycznych. Nakazuje odchodzenie od tradycyjnego w edukacji „pouczania” dla autorozwoju. Człowiek nie uczy się tylko w szkole ale również poprzez interakcje z innymi ludźmi, co jest warte zauważenia szczególnie w dobie braku porozumienia i wzajemnego zrozumienia pomiędzy ludźmi. Studia biograficzne mają ogromne wartości poznawcze, rozszerzają wiedzę o człowieku na konkretnych i zindywidualizowanych przykładach, przy czym wiadomo, że wytwory sztuki nie są czymś obojętnym, ponieważ zawierają w sobie ludzkie doświadczenie. Szybciej uczymy się przez doświadczenie, bo jest to rodzaj aktywności i ma charakter dynamiczny, nieustanny ruch.
Każde doświadczenie rozpoczyna się od „poruszenia” , które prowadzi do ekspresji, która ma mieć charakter artystyczny. Natomiast rozumienie jest procesem odczytywania treści ekspresyjnych. Wrażliwość na drugiego człowieka, oznacza potocznie dwie pokrewne sobie umiejętności : współodczuwanie oraz zdolność do przenikania przeżyć innego człowieka. W pierwszym przypadku nauczyć się musimy akceptacji i porozumienia, w drugim rozumienia.
Prawdziwa funkcją sztuki, jest wyrażanie uczuć i wiązanie wartości ekspresyjnych z wartościami komunikacyjnymi. Komunikować się możemy na wiele sposobów. Poprzez sztukę obrazu, ilustracji, symbolikę (znaki umowne) , semantykę, czyli na przykład poprzez język ale także poprzez płaszczyznę behawioralną tj. różne formy zachowania np. taniec. Łatwo jest z tego wywnioskować jak duże możliwości daje nam sztuka i ciało człowieka !
Wg. Tołstoja wartością sztuki jest siła wywoływania u odbiorcy przeżyć i emocji. Sztuka zawiera w sobie siłę jednoczącą, a tym samym stwarza warunki dla pełniejszego rozumienia ludzi między sobą. Muzyka towarzyszy ważnym i wzniosłym chwilom w życiu człowieka i jest wykorzystywana dla intensyfikowania zbiorowych emocji np. podczas zbiorowych uroczystości czy manifestacji, jednoczy. Wystarczy chociaż w tym miejscu wspomnieć o wspólnocie przeżyć, które nie jedno z nas doświadczyło na koncercie ulubionego wokalisty czy podczas występów wielkiego pianisty. Na tej właśnie zasadzie kształtowały się liczne wspólnoty młodzieżowe jednoczone entuzjastycznym stosunkiem do np. muzyki rokowej.
Potrzeba rozumienia jest również potrzebą bliskości, uczucia, wyłączności. Wymaga poczucia bezpieczeństwa i zaufania. Sztuka sprzyja zaspakajaniu tych potrzeb. Kształtuje również postać bohatera. W literaturze często utożsamiany jest z główną postacią w książce lecz jego charakter zmieniła sztuka filmowa. Realizm filmów pozwala na utożsamianie się z bohaterem, przeżywanie tych samych emocji. W kinie dokonuje się przerzucanie naszych własnych uczuć na ekran. Jak wspomniałam zasadniczej zmianie ulega postać bohatera zwłaszcza tego którego poszukuje młodzież. Odrzucają „bohatera lirycznego” a lgną do tego który wydaje się bardziej realny, rzeczywisty, wprost z ekranu. Staje się najbliższym przyjacielem a to dlatego, że przeżywają podobne przeżycia. Można się również doszukiwać motywu projekcji, obserwowania postaci na ekranie jako własnego trochę lepszego „ja”., poszukiwanie wraz z nim „recepty na życie”, choćby na poziomie wyglądu czy zachowań, a tym samym stanowi sposób zrozumienie własnego miejsca w świecie.
W końcu XIX wieku niemiecki psycholog zarysował teorię empatii. Miała ona polegać na utożsamianiu przedmiotu estetycznego z treścią i jakością subiektywnego przeżycia. Piękno, wartość estetyczna stawała się symbolem sympatii. Przeżycia estetyczne stanowią projekcję uczuć i emocji podmiotu na przedmioty nieożywione, przedstawione w dziele sztuki, a obdarzone przez artystę szczególną siłą ekspresyjną. Konkludując, przeżycie estetyczne ma polegać na rozumieniu jakości ekspresyjnych, zawartych w ludzkich postawach, słowach i gestach przedstawionych w różnych zjawiskach artystycznych, a także mitach i symbolach religijnych. Aby całkowicie pogłębić sztukę empatii należy ją ćwiczyć, przez to będziemy mogli poprawnie i uczuciowo odbierać sztukę jak i innych ludzi. Będziemy potrafili również pozawerbalnie porozumiewać się z drugim człowiekiem i ćwiczyć postawy pogłębiające sympatię.
Ćwiczenia empatyczne stanowią drogę do rezonansu psychicznego czyli możliwości reagowania na drugiego człowieka. Współodczuwanie jest sposobem rozumienia i nie wiąże się z moralną oceną czyjegoś postępowania, stanowi rodzaj obserwacji, może być zarówno „współradością” jak i „współcierpieniem”. Z czego wynika iż procesy rozumienia towarzyszące twórczemu doznawaniu sztuki są sposobem poznawania wartości, dokonywania późniejszych wyborów moralnych.
Brak wiedzy empatycznej czyni człowieka oschłym, sztywnym i nieczułym na innych. Ludzie ci są bardziej skłonni do brutalności, przemocy i agresji. Widzimy więc jak ważne jest wychowanie w duchu empatii i kultury. Dzięki temu człowiek staje się wartościowym człowiekiem.