Rynek akcji w Unii Europejskiej.

Wstęp

W dobie dzisiejszej gospodarki rynkowej decydujące znaczenie posiada umiejętne gospodarowanie pieniądzem, korzystne lokowanie oraz udane inwestycje. Powyższe działania warunkuje rynek kapitałowy obejmujący transakcje instrumentami finansowymi o terminie zwrotu dłuższym niż jeden rok. Z reguły polegają one na udzielaniu podmiotom gospodarczym przez banki komercyjne średnio- i długoterminowych kredytów i gromadzeniu w tym celu depozytów bankowych oraz na transakcjach kupna-sprzedaży różnego rodzaju długoterminowych papierów wartościowych, dokonywanych na rynku papierów wartościowych, stanowiącym integralną część rynku kapitałowego.

Akcje, z łaciny „actio”, są to papiery wartościowe, które emitowane przez spółkę akcyjną jako dokumenty, stwierdzają ułamkową własność kapitału akcyjnego oraz ogół praw i obowiązków przynależnych akcjonariuszom, czyli osobom nabywającym akcje. W powyższym znaczeniu, akcje stanowią formę finansowania działalności gospodarczej przedsiębiorstw z jednej strony, a z drugiej formę inwestowania własnych oszczędności w aktywny sposób.
W zależności od przyjętego kryterium akcje można podzielić z różnych względów. Kodeks wyróżnia przede wszystkim akcje imienne i na okaziciela. Akcje na okaziciela są najbardziej typowym rodzajem akcji, nie określają osoby uprawnionej z akcji, lecz jedynie emitenta. Legitymację do wykonywania uprawnień wynikających z tego typu akcji ma wyłącznie ich każdorazowy posiadacz. Akcje takie mogą być wydawane dopiero po pełnym opłaceniu.
Akcje imienne oprócz emitenta wskazują także osobę uprawnioną do wykonywania związanych z nim praw. Akcjonariuszem będzie osoba wpisana do księgi akcyjnej. Tylko tego typu akcje mogą być wydawane za wnoszony wkład niepieniężny. Rozporządzanie nimi może ulegać ograniczeniom.
Ze względu na rodzaj wnoszonych do spółki wkładów, wyróżnić można akcje gotówkowe - opłacone gotówką oraz akcje aportowe – przyznawane w zamian za wniesiony wkład niepieniężny.
Biorąc pod uwagę zakres uprawnień związanych z akcjami, wyróżniamy akcje zwykłe i uprzywilejowane. Akcją uprzywilejowaną jest akcja, której posiadanie oznacza dla uprawnionego jakiekolwiek przywileje w stosunku do standardu uprawnień związanych z akcją. Przywileje jakie wiążą się z posiadaniem akcji, powinny być wyraźnie określone w statucie. Akcje uprzywilejowane powinny być imienne.
Podstawowe cechy akcji:
- niepodzielność,
- równość – akcje mają równość nominalną (nie może być niższa niż 1 złoty),
- zbywalność
- nieoprocentowanie – akcjonariuszom nie wolno pobierać odsetek od wniesionych wkładów, jak również posiadanych akcji,
- łączące się z posiadaniem akcji prawa wspólnika do udziału w spółce i głosowaniu na walnym zgromadzeniu,
- prawo wspólników do udziału w zysku.

Emisja akcji

Wprowadzenie euro miało wpływ na rynek akcji. W UE wpływ ten ma raczej charakter długoterminowy. Im bardziej strategia spółek z krajów UE będzie miała charakter europejski, tzn. im bardziej będzie nastawiona na ekspansję na rynki innych państw członkowskich, tym większym niż dotychczas stopniu będą one zainteresowane dokonywaniem emisji akcji poza krajem macierzystym. Konsekwencją tego powinno być także wchodzenie spółek na giełdy również w innych państwach. Zróżnicowane prawo narodowe dotyczące spółek, a także odmienne przepisy podatkowe oraz regulacje administracyjne w dalszym ciągu mogą być czynnikiem utrudniającym rozwój tego zjawiska. Jak wskazuje Komisja Europejska, dotychczasowa, jedynie częściowa, harmonizacja narodowych procedur dopuszczenia papierów do obrotu giełdowego, a także wymogów dotyczących prospektu emisyjnego, nie stworzyła wyraźnej zachęty dla spółek do wprowadzenia ich papierów (zarówno udziałowych, jak i dłużnych) na giełdy w innych krajach członkowskich. W efekcie więc nie wykorzystywały one w pełni dotychczas istniejących możliwości pozyskiwania dotychczasowych środków finansowych w tych krajach.
Innym czynnikiem jest to, że w okresie przejściowym przedsiębiorstwa nie miały obowiązku prowadzić księgowości bezpośrednio w euro. Nie wprowadzono też obowiązku przeliczenia na euro kapitału akcyjnego. Jeżeli jakaś spółka chciała w okresie przejściowym dokonać takiego przeliczenia, to mogła to uczynić na podstawie decyzji podjętej przez zgromadzenie akcjonariuszy. Po upływie tego okresu przeliczenie nastąpiło automatycznie z mocy prawa.
W krajach UE o rozwiniętej bankowości, np. Niemcy, rynek akcji nie był znaczącym źródłem funduszy dla przedsiębiorstw. Nastawiły się one na finansowanie przy wykorzystaniu kredytów bankowych oraz za pomocą emisji papierów dłużnych. Duże możliwości finansowania przez banki ograniczały potrzebę powiększania kapitałów własnych przez firmy, w tym przez emisję akcji. W ostatnich latach obserwuje się stopniową zmianę tego nastawienia. Większe możliwości finansowania przedsiębiorstw przez emisje akcji wynikają m.in. z coraz liczniejszej grupy inwestorów, zwłaszcza indywidualnych, poszukujących lokat dających wysoki dochód i gromadzących się na większe ryzyko. Poza większymi spółkami, dobre perspektywy mają też średnie przedsiębiorstwa, szczególnie te, które działają w dziedzinie nowoczesnej technologii i wykazują wysoką innowacyjnością. To przede wszystkim takim szybko rozwijającym się firmom może służyć funkcjonujący od marca 1997r. tzw. nowy rynek (Neuer Markt), będący odpowiednikiem amerykańskiego Nasdaq. Możliwość wykształcenia się takiego rynku na skalę UE pozwoli aby ekspansywnym przedsiębiorstwom na łatwiejsze pozyskiwanie środków na obszarze całej Unii. Ocenia się, że ukształtowanie się takiego rynku jest sprawą raczej dalszej przyszłości, głównie z uwagi na zróżnicowane przepisy narodowe, utrudniające wprowadzenie takich firm na giełdę.
Poważne zmiany zaszły na rynku akcji we Włoszech. W połowie lat dziewięćdziesiątych zostały tam zainicjowane poważne reformy mające na celu stworzenie lepszych warunków prawno - instytucjonalnych do korzystania przez przedsiębiorstwa z finansowania przez emisję akcji. Kluczowym działaniem była prywatyzacja giełdy papierów wartościowych w Mediolanie oraz zmiana zasad jej funkcjonowania. Zmiana ta była konieczna, by przeciwdziałać różnym nieprawidłowościom występującym poprzednio w działalności giełdy, które w efekcie przyczyniły się do tego, że instytucja ta nie cieszyła się uznaniem inwestorów.
Obowiązujące poprzednio przepisy zniechęcały wielu inwestorów do lokowania swych funduszy w akcje z uwagi na trudne często do zidentyfikowania relacje między różnymi firmami. Podjęte reformy zapewnią większą przejrzystość rynku i pozwolą inwestorom, zwłaszcza dobrym, mieć zaufanie do działających na nim instytucji.
Oczekuje się, że na skalę obszaru euro wykształci się rynek akcji najlepszych firm (tzw. blue chips stocks). Jednolity rynek UGW nie będzie jednak obejmował całego spektrum emitentów, ponieważ papiery emitowane przez małe i średnie przedsiębiorstwa będą raczej przedmiotem obrotu jedynie na rynkach narodowych. Wynika to głównie z relatywnie mniejszej skali ich działania i wobec tego także mniejszych potrzeb finansowych. Istotne jest także to, że duża część inwestorów ma skłonność do nabywania niemal wyłącznie papierów emitentów krajowych, przede wszystkim z uwagi na niedostatek informacji o emitentach zagranicznych oraz różnice w papierach podatkowych.
Z opinii wyrażonej przez MFW wynika, że krajowe giełdy papierów wartościowych na obszarze euro będą mogły przetrwać tylko wtedy, gdy będą specjalizować się w obrocie papierami spółek o niskiej kapitalizacji, a ponadto, gdy będą utrzymywać się różnice między poszczególnymi krajami w kwestiach podatkowych, a także w procedurach i aspektach technicznych związanych z funkcjonowaniem giełd.
Z punktu widzenia rozwoju rynku akcji na obszarze euro podstawowe znaczenie ma wpływ wprowadzenia wspólnego pieniądza na działalność przedsiębiorstw. Zwiększanie możliwości działania na dużą skalę stwarza przedsiębiorstwom dodatkowe szanse na osiąganie wyższych zysków. Wzrostami zysków powinien sprzyjać także proces redukcji kosztów, nieunikniony przy rosnącej konkurencji. Wszystko to powinno oddziaływać na wzrost zainteresowania inwestowaniem w akcje. Przy inwestowaniu w akcje emitowane przez inne kraje członkowskie UGW nie występuje już czynnik w postaci ryzyka kursowego, który dotychczas zniechęcał wielu inwestorów do nabywania akcji zagranicznych spółek. Teraz podstawowe znaczenie ma ocena stanu i perspektyw danej spółki oraz sektora, w którym działa.

Podsumowanie

Starając się dostosować do postępujących zmian na rynku akcji w UE, giełdy z krajów członkowskich coraz częściej podejmują ze sobą współpracę, by zwiększyć swe możliwości rozwojowe. I tak np. London Stock Exchange oraz Deutsche Borse zawarły porozumienie o współpracy (partnerstwie) od początku 1999r. , by rozwinąć rynek akcji ponad 300 największych spółek europejskich. We współpracy tej mają też uczestniczyć inne giełdy. Powinno to sprzyjać tworzeniu się jednolitego rynku akcji w UE.

Literatura

1 Ostaszewski J. (2001), Zarządzanie finansami w spółce akcyjnej, Difin Warszawa.
2 Oręziak L. (1999), Rynek finansowy Unii Europejskiej, Twigger Warszawa.
3 Jurga R., Michalski M. (1997), Papiery wartościowe w obrocie masowym, PWE Warszawa.