Unia Europejska.

POJĘCIE I ZAKRES INTEGRACJI

1. Powstanie Unii Europejskiej.
Trzeba było dwóch wojen światowych, żeby Europejczycy zaczęli myśleć o swojej jedności w inny sposób niż w przeszłości. Demokratyczne rządy zachodnie, zdecydo-wane nie powtórzyć błędów popełnionych po pierwszej wojnie światowej, wybrały drogę integracji gospodarczej i politycznej.
W okresie od 1945 roku do 1950 roku powstały dwie bardzo ważne organizacje. W 1948 roku utworzono Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej dla za-rządzania amerykańskim Funduszem Marshalla – później przekształcono ją w Orga-nizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju OECD, w 1949 powstała Rada Eu-ropy.
Unia celna pomiędzy Belgią, Holandią i Luksemburgiem, która weszła w życie już w 1948 roku, stanowiła model współpracy gospodarczej pomiędzy krajami.
Z inicjatywy Jeana Monneta zaczęto podejmować pierwsze kroki, zmierzające ku nowej integracji. Jako przewodniczący francuskiej Krajowej Organizacji Planowania, Monnet zaproponował ustanowienie wspólnego dla Francji i Niemiec, ponadnarodo-wego zarządu nad wydobyciem węgla i produkcją stali. Plan ustanowienia Europej-skiej Wspólnoty Węgla i Stali ogłoszono 9 maja 1950 roku przez ówczesnego fran-cuskiego ministra spraw zagranicznych, Roberta Schumana, dał początek nowej Euro-pie.
Plan Schumana oznaczał pierwszy poważny postęp. Traktatowe podporządkowanie międzynarodowej kontroli tych gałęzi gospodarki, które są niezbędne dla przemysłu zbrojeniowego, uniemożliwiło jakiekolwiek przygotowania do wojny.
Włochy i kraje Beneluksu szybko poparły ten plan i tak 18 kwietnia 1951 roku Belgia, Francja, Niemcy, Włochy, Luksemburg i Holandia podpisały Traktat Pary-ski. 10 sierpnia 1952 roku powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) i jej Zgromadzenie Parlamentarne. Francuski mąż stanu, Jean Monnet, został pierw-szym przewodniczącym Władzy Najwyższej EWWiS.
29 maja 1956 roku Belgia, Francja, Niemcy, Włochy, Luksemburg i Holandia za-twierdziły raport belgijskiego polityka Paula – Henri’ego Spaaka w sprawie ogólnej unii gospodarczej i unii w zakresie pokojowego użycia energii atomowej. Doprowa-dziło to do podpisania przez Szóstkę, 25 marca 1957 roku, Traktatów Rzymskich usta-nawiających Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EWWA – Euratom). Był to początek trzech Wspólnot.
Początkowo Wspólnoty – EWWiS z jednej strony, a EWG i Euratom z drugiej – miały oddzielne instytucje. Władza Najwyższa EWWiS i Komisja EWG połączyły się w 1967 roku, stwarzając ramy instytucjonalne Wspólnoty Europejskiej, zwanej obecnie Unią Europejską.
Od chwili przedstawienia przez Roberta Schumana, 9 maja 1950 roku idei Wspól-noty Węgla i Stali, Wspólnota Europejska stopniowo się powiększa.
Koniecznym warunkiem kwalifikującym do jej członkostwa jest posiadanie przez dane państwo demokratycznego i pluralistycznego systemu rządów, który do lat sie-demdziesiątych nie istniał w Grecji, Hiszpanii i Portugalii.


Ważniejsze wydarzenia.

Styczeń 1958 – wejście w życie Traktatów o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej i Euratomie.
Lipiec 1961 – podpisanie przez EWG i Grecję umowy o stowarzyszeniu.
Grudzień 1964 – wejście w życie umowy o stowarzyszeniu z Turcją.
Styczeń 1973 – Przystąpienie Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii – Wspólnota składa się odtąd z 9 państw.
Styczeń 1981 – przystąpienie Grecji.
Styczeń 1986 – przystąpienie Hiszpanii i Portugalii – Wspólnota liczy 12 państw
członkowskich.
Luty 1992 – podpisanie Traktatu o Unii Europejskiej w Maastricht ( Holandia).
Styczeń 1994 – wejście w życie układów o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EEA) rozszerzających korzyści wspólnego rynku UE na kraje EFTA.
Luty 1994 – stowarzyszenie, czyli Europejskie układy miedzy UE a Polska i Węgrami wchodzą w życie.
Kwiecień 1994 – Polska i Węgry składają podanie o przyjęcie do UE.
Styczeń 1995 – Austria, Finlandia i Szwecja przystępują do UE po potwierdzeniu po-myślnych rezultatów negocjacji w narodowych referendach, tym samym podnoszą liczbę członków Unii Europejskie do 15 państw. Norwegia, która ukończyła negocja-cje, zdecydowała o nie przystąpieniu, po odrzuceniu członkostwa w narodowym refe-rendum w listopadzie 1994 roku.
Luty 1995 – Układy Europejskie między UE a Republiką Czech, Słowacji, Bułgarią i Rumunią weszły w życie.
Marzec 1995 – opublikowani Białe Księgi.
Sierpień 1995 – uchwalenie ustawi o utworzeniu Komitetu Integracji Europejskiej.
Marzec 1998 – rozpoczęcie negocjacji w sprawie przystąpienia Polski do Unii Euro-pejskiej.
Styczeń 2002 – zastąpienie walut państw UE jedna wspólną waluta EURo.


Unia Europejska

7 lutego 1992 w Maastricht podpisano Traktat o Unii Europejskiej. Podpisa-nie Traktatu poprzedzone było długimi i żmudnymi negocjacjami. Za ich datę rozpo-częcia można uznać Konferencję Międzynarodową w Rzymie, rozpoczętą w grudniu 1990 roku. Traktat jest kompromisem między państwami członkowskimi i efektem całego procesu integracji europejskiej zapoczątkowanego przez Traktat Paryski o EWWiS.
Traktat z Maastricht ustanowił Unię Europejską. Opiera się on na trzech fila-rach:
 pierwszym są dotychczasowe Wspólnoty Europejskie,
 drugi stanowi Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa – w której upraw-nienia Unii są bardzo ograniczone,
 natomiast trzeci filar stanowi Wspólnota Polityki Spraw Wewnętrznych i Wymiar Sprawiedliwości, gdzie Unia raczej koordynuje działania Państw Członkowskich niż posiada własne kompetencje.
Traktat wprowadził obywatelstwo europejskie oraz określił zasady będące podstawą, na której opiera się Unia Europejska – wymieniono tu demokrację, poszanowanie praw człowieka, solidarność, wolności obywatelskie i gospodarcze.
Traktat z Maastricht nie zlikwidował słabości instytucji Unii Europejskiej. Or-gany Wspólnot tworzone z myślą o związku sześciu państw, obecnie muszą „obsługi-wać” twór składający się z 15 państw o znacznie szerszych niż to pierwotnie zakłada-no kompetencjach. Konieczne stały się także pewne uzupełnienia do Traktatu o Unii Europejskiej. Kolejnym etapem rozwoju Unii Europejskiej był Traktat Amsterdamski z 1997 roku, który wszedł w życie dopiero w maju 1999 roku i zwiększył on upraw-nienia Parlamentu Europejskiego, a także uprościł procedurę podejmowania decyzji w Radzie Unii Europejskiej, zdecydowanie zwiększył kompetencje Unii w zakresie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, a także Wspólnej Polityki Zagra-nicznej i Bezpieczeństwa. Traktat ten podkreślił również respektowanie przez Unię praw fundamentalnych określonych w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka z 1950 roku, zobowiązał Unię do przestrzegania i promowania tych zasad.


Zarys przyszłej Unii Europejskiej

Za parę lat, w roku 2010, Unia Europejska będzie poszerzona. Będzie składać się być może nawet z 25 państw – sześć dziś negocjujących: Polska, Czechy, Węgry, Estonia, Słowenia i Cypr, oraz cztery, które wcześniej lub później dołączą: Malta, Łotwa, Litwa i Słowacja. Prawdopodobnie dziś wydaje się, że pozostałe kraje Europy Środkowej i Wschodnie – Bułgaria i Rumunia – nie wspominając o Ukrainie, Mołda-wii i Białorusi, pozostaną na razie poza Unią.
Możliwe jest również, że Norwegia i Szwajcaria podejmą jeszcze jedną próbę wejścia do UE. W ślad za Szwajcarią, podąży zapewne Lichtenstein – lub odwrotnie. Oznaczałoby to, że w roku 2010 w UE współistniałoby nawet 28 państw. Będzie to więc znacznie większy liczebnie organizm polityczny i gospodarczy o daleko posu-niętej integracji wewnętrznej.

2. Historia Integracji Europejskiej.

Dla współczesnego Europejczyka proces integracji kontynentu rozpoczął się wraz z powstaniem Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, nie jest to jednaki pierwsza próba zjednoczenia narodów Europy w jednym organizmie państwowym.
Najstarszym fundamentem łączącym obywateli Europy jest kultura antyczna, za-czynając od Grecji. Grecka filozofia, architektura i ustrój państw greckich, stanowiły odniesienie dla następnych pokoleń. Grecy choć byli rozproszeni w wielu państwach, miastach czuli wspólnotę kulturową i wyraźnie podkreślali swą odrębność od innych cywilizacji. Osiągnięcia starożytnej Grecji zostały rozwinięte i rozpropagowane na obszarze całej Europy przez państwo Rzymskie. Imperium Romanum zjednoczyło w swych granicach większą część państw należących do współczesnej Unii Europejskiej. W ciągu blisko pięciuset lat (od 27 r.p.n.e. do 476 r.n.e.) pod wspólnymi rządami znajdowały się terytoria od cieśniny gibraltarskiej na zachodzie po Ren na wschodzie.
Po upadku Cesarstwa Rzymskiego Europa została podzielona między wiele mniej-szych państw i plemion. Wkrótce jednak nastąpiły próby ponownego zjednoczenia naszego kontynentu.
Tu pierwsze chronologiczne miejsce zajmuje monarchia Karola Wielkiego. Pod jednym berłem została zjednoczona ludność północnych Włoch, Francji i znaczna część dzisiejszych Niemiec. Karol Wielki mianował się na cesarza, co stanowiło na-wiązanie do wielonarodowego Cesarstwa Rzymskiego. Po rozpadzie monarchii Karo-lińskiej do tradycji rzymskich nawiązali władcy Niemiec, zostało wówczas utworzone Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego. Szczególnie ważny jest dla nas jeden z władców tego państwa – Otton III, który chciał stworzyć jeden organizm pań-stwowy obejmujący całą ówczesną chrześcijańską Europę. Państwo to miało się skła-dać z trzech członków: Francji, Niemiec i Polski, przy czym Francja i Polska miały być rządzone przez własnych królów, poddanych jedynie zwierzchności Cesarza. Otto III spotkał się w 1000 roku w Gnieźnie z księciem Bolesławem Chrobrym, później-szym pierwszym królem Polski. Otton przekazał Bolesławowi Chrobremu w dowód przyjaźni Włócznie Świętego Maurycego.
Całe średniowiecze jest bardzo ważnym okresem dla tworzenia się wspólnej euro-pejskiej tożsamości. Działało wiele wspólnych instytucji:
 papież sprawował zwierzchnią władzę duchową nad królami i książętami,
 w całej Europie gospodarka i system polityczny działał na takich samych zasadach,
 działały uniwersytety, których program oparty o teologię był podobny na całym kontynencie,
 elity Europy porozumiewały się wspólnym językiem – łaciną,
 przedsiębiorcy mieli wspólna walutę – złoto.
Wraz z końcem średniowiecza w Europie coraz ważniejsza staje się tożsamość na-rodowa. Języki narodowe zaczynają zastępować łacinę.
Zjednoczenia próbowano dokonać głównie przez siłę oręża, przez podporządko-wanie innych narodów jednemu, który zyskałby dominację na kontynencie. Najpierw rola europejskiego mocarstwa przypadła Hiszpanii, później na kontynencie europej-skim dominowała Francja. Nie należy zapominać o sile XVI i XVII wiecznej Rzecz-pospolitej. Nadzieje na trwałe i dobrowolne zjednoczenie kontynentu przyniosła Re-wolucja Francuska. Na krótko kontynent europejski znalazł się pod wspólnym berłem Napoleona, choć jego rządy w większości państw przyniosły raczej niechęć do francu-skiej dominacji. Wspólny zryw w wielu państwach Europy miał miejsce w czasie Wiosny Ludów. Niestety coraz większy wpływ zaczęły zdobywać dwie ideologie – nacjonalizm i komunizm, które wykluczały jakiekolwiek ponadpaństwowe porozu-mienie, na zasadach akceptowanych przez większość obywateli.
Trzeba było tragedii dwóch wojen światowych, które w znacznym stopniu zrujno-wały Europę, by idea integracji odżyła i znalazła trwałe poparcie wśród mieszkańców kontynentu. Pierwsze pomysły zjednoczenia państw europejskich narodziły się jeszcze w czasie wojny. Jako przykład można tu podać projekt federacji Polsko - Czechosło-wackiej, który zrodził się wśród niezależnych rządów obu państw znajdujących się w Londynie, a którego zwolennikiem był generał Sikorski. o konieczności stworzenia jakiejś formy współpracy między Francja a Niemcami wspomniał również Winston Chuchill. To właśnie premier Wielkiej Brytanii dał pierwszy sygnał do budowy zjed-noczonej Europy. W swoim przemówieniu wygłoszonym w Zurychu 19 września 1949 roku przestawił wizję „Stanów Zjednoczonej Europy”. Churchill chciał, by po-wstała unia, której trzon stanowiłyby Francja i Niemcy, a która pozostałaby otwarta dla pozostałych państw kontynentu.
Narastające napięcie w stosunkach między Wschodem a Zachodem spowodowało konieczność zacieśniania współpracy militarnej. W 1948 roku kraje Zachodniej Euro-py: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg i Wielka Brytania podpisały Pakt Bruksel-ski, nazywany też Unią zachodnioeuropejską, który był układem o kolektywnej obro-nie oraz o współpracy gospodarczej, społecznej i kulturalnej. W następnych latach do Paktu przystąpiły kolejne państwa. Wraz z utworzeniem NATO i Wspólnoty Europej-skiej Pakt Brukselski stracił na znaczeniu. Zawarty na 50 lat wygasł w 1999 roku, a wspólna polityka bezpieczeństwa została włączona w obszar działania Unii Europej-skiej. Unia Zachodnioeuropejska, choć utrzymała formalną niezależność, jest organi-zacją współpracującą w Unia Europejską.
Pakt Brukselski nie zapewniał pełnego bezpieczeństwa Europie Zachodniej – nie-zbędny był udział USA. W kwietniu 1949 roku w Waszyngtonie kraj Europy Zachod-niej – Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Wielka Brytania oraz USA i Kanada podpisały zbiorowy pakt bezpieczeństwa – Sojusz Północnoatlantycki (NATO). Póź-niej do tej organizacji przystąpiły: Grecja, Turcja, RFN, Hiszpania, a w 1999 roku – państwa Europy Środkowej wyzwolone z pod dominacji ZSRR: Polska, Czechy i Wę-gry. NATO jest organizacją współpracującą na forum międzynarodowym z Unią Eu-ropejską, choć skład obu organizacji nie pokrywa się. Część członków Sojuszu Pół-nocnoatlantyckiego pozostaje poza Unią Europejską – przede wszystkim, co oczywiste USA i Kanada, ale również Turcja, Polska, Czechy i Węgry. Natomiast większość państw Unii Europejskiej jest członkami NATO. Poza jego strukturą pozostają jednak Austria, Finlandia, Irlandia i Szwecja.
Przykład udanej integracji gospodarczej jako pierwsze dały w Europie kraje Bene-luksu. Od początku 1948 roku Belgia, Holandia i Luksemburg stworzyły unię celną – organizację, w ramach której zlikwidowano przeszkody w handlu wewnętrznym oraz uzgodniono wspólną taryfę na produkty importowane z krajów trzecich. Od 1956 roku Beneluks stał się stroną międzynarodowych umów handlowych, a między trzema kra-jami członkowskimi ustanowiono wolny rynek pracy dla ich obywateli. Sukces inte-gracji państw Beneluksu przyczynił się do upowszechnienia idei zjednoczonej Europy.
Kolejnym punktem na drodze do zjednoczonej Europy był Kongres Europy w Ha-dze. Reprezentowane były na nim różne organizacje – zarówno narodowe jak i dzia-łające na forum międzynarodowym. Znaleźli się tam również najważniejsi politycy zachodnioeuropejscy, wśród nich przyszli „ojcowie” Wspólnoty Europejskiej: Robert Schuman (Francja), Alcide de Gasperi (Włochy), Paul Henri Spaak (Belgia) i Konrad Adenauer (RFN). Uczestnicy kongresu wezwali do utworzenia Rady Europy. Doku-mentem podsumowującym prace kongresu była „Deklaracja Polityczna”, w której do-magano się politycznego i gospodarczego zjednoczenia państw naszego kontynentu przy zachowaniu suwerenności narodowej. Głównym efektem Kongresu Haskiego, choć odłożonego nieco w czasie było powstanie w dniu 5 maja 1949 roku Rady Euro-py.


3. Etapy integracji europejskiej.

Pierwszym etapem było utworzenie trzech Wspólnot Europejskich:
 Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali – 1951 rok,
 Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej – 1957 rok,
 Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej – 1957 rok.
Państwami założycielskimi trzech Wspólnot Europejskich były: Francja, Włochy, RFN, Belgia, Holandia i Luksemburg.
Drugi etap integracji zainaugurowany został na początku lat 70 – tych decyzją o poszerzeniu Wspólnot o Danię, Irlandię i Wielka Brytanię – 1972 rok, koordynacją wspólnej polityki zagranicznej, powołaniem Rady Europejskiej – 1974 rok oraz urze-czywistnieniu unii celnej. Zakończył się on decyzją o wyborach bezpośrednich do Parlamentu Europejskiego, które odbyły się w 1979 roku.
Trzeci etap miał za zadanie przełamanie kryzysu integracji. Objął on lata 80 – te. Jednym z jego osiągnięć było przyjęcie Jednolitego Aktu Europejskiego – 1986 rok, uzupełniającego istotne zapisy Traktatów Wspólnotowych. W tym też okresie przyjęto nowe państwa członkowskie: Grecję – 1981, Portugalię i Hiszpanię – 1985. W 1985 roku Przewodniczącym komisji został Jacques Delors.
Czwarty etap zaowocował przyjęciem Traktatu o Unii Europejskiej (Maastricht 1992 rok, który wszedł w życie 1.11.1993 roku) oraz poszerzeniem Unii Europejskiej o nowe państwa: Austrię, Finlandię i Szwecję – 1995 rok. Od stycznia 1995 Unia Eu-ropejska liczy 15 państw członkowskich.
Jeżeli chodzi o przyszłość integracji europejskiej Traktat o Unii Europejskiej oraz postanowienia Rady Europejskiej z Madrytu – grudzień 1995 – zakładają jej następu-jące etapy.
Pierwszy z nich rozpoczął się już w 1990 roku liberalizacją przepływu kapitału oraz poprawą koordynacji polityki gospodarczej i walutowej, co ma przynieść pełne zbliżenie gospodarek państw członkowskich.
Drugi etap rozpoczął się 1.01.1994 roku. Na ty etapie państwa członkowskie musza spełniać 4 kryteria:
 przyrost rocznego zadłużenia nie może przekroczyć 3% Produktu Krajowego Brutto (PKB), a ogólne zadłużenie nie może być wyższe niż 60 % PKB,
 stopa inflacji nie może wynosić więcej niż 1,5% przeciętnej stopy inflacji trzech państw wykazujących się najniższą inflacją,
 nominalna długoterminowa stopa procentowa nie może przekraczać więcej niż 2% przeciętnej trzech krajów o najniższych stopach inflacji,
 dane państwo nie może powodować co najmniej przez dwa lata żadnych ostrych napięć w mechanizmie kursów walutowych Europejskiego Systemu Walutowego.
W trakcie tego etapu powołano Europejski Instytut Walutowy.
Trzeci etap zaczynający się od 1.01.1999 roku przewidział wejście w życie Unii Go-spodarczo – Walutowej w oparciu o Europejski System Banków Centralnych, Euro-pejski Bank Centralny i wspólna walutę EURO.

4. Istota międzynarodowej integracji gospodarczej.

Integracja potoczne oznacza scalanie, zespalanie, łączenie się kilku elementów w całość.
Międzynarodowa integracja gospodarcza oznacza scalanie narodowych poten-cjałów ekonomicznych w jeden potencjał międzynarodowy. Chodzi tu o tworzenie nowych organizmów gospodarczych, które w efekcie maja możliwości znacznie prze-kraczające sumę możliwości narodowych. Integracja ta jest zjawiskiem wielopłasz-czyznowym, obejmującym różne dziedziny życia Gospodarczego, społecznego, poli-tycznego.
W najogólniejszym zarysie można wymienić kilka kryteriów definiowania integra-cji:
 kryterium horyzontu integracji, chodzi tu o odpowiedź na pytanie, czy integracja jest nie kończącym się procesem, czy też osiąga stan optymalnego nasycenia, a więc ma swój kres. Uważa się, że integracja jest długotrwałym procesem tworzenia jednolitej struktury gospodarczej w obrębie grupy krajów. Według tego poglądu proces integracji nie może więc mieć końca ze względu na nieprzerwany rozwój produkcji, techniki i nauki, a w ślad za tym form i metod powiązań międzynaro-dowych. Istnieje również pogląd, że integracja jest stanem, czyli zjawiskiem, które ma swój kres, polegający na wytworzeniu pożądanej docelowej struktury ekono-micznej, wyodrębniającej grupę krajów z całokształtu gospodarki światowej.
 kryterium mechanizmu funkcjonowania integracji chodzi tu przede wszystkim o to, czy powinien to być mechanizm wolnej konkurencji i wolnego handlu, czy też efekt określonej polityki integrujących się państw. Integracja powinna być kształ-towana przez mechanizm wolnego rynku i wolnego handlu. Proces integracji po-winien polegać na likwidacji barier w obrocie międzynarodowym towarów, usług i czynników produkcji.
 kryterium korzyści z integracji chodzi o to, czy korzyści czerpane przez kraje członkowskie powinny być dzielone równo między integrujące się kraje, czy tez mogą im przypadać w nierównych częściach.

5. Cele integracji.

Cele międzynarodowej integracji gospodarczej są formułowane zarówno w ujęciu ogólnym ( sensu largo), jak i w ujęciu szczegółowym (sensu stricto).
Cel ogólny integracji.
W ujęciu ogólnym rozumie się zespalanie narodów, państw, potencjałów gospodar-czych, rynków i w ostatecznym efekcie pojedynczych osób różnej narodowości i przy-należności państwowej. W wyniku integracji ludzie zbliżają się do siebie, zaczynają myśleć i działać podobnie, znikają bariery językowe i konflikty narodowościowe, po-jawiają się wspólne interesy w miejsce konfliktowych, granice państwowe przestają dzielić narody i państwa, a swoboda poruszania się obywateli, brak ograniczeń w przepływie towarów i usług oraz czynników produkcji osiągać wspólne cele gospodar-cze
.
Cele szczegółowe integracji.
Do celów należy zliczyć przede wszystkim zwiększenie efektywności gospoda-rowania. Służy temu zwłaszcza unowocześnienie gospodarki przez strukturalne zmia-ny w produkcji. Międzynarodowa integracja gospodarcza ułatwia krajom dostęp do zewnętrznych zasobów produkcyjnych. Dotyczy to głównie surowców, wiedzy tech-nicznej oraz zasobów pracy. Dzięki temu mogą być ograniczone lub eliminowane na-rodowe bariery wzrostu gospodarczego oraz przyspieszone tempo wzrostu dochodu narodowego i dobrobytu społecznego. Likwidacja barier taryfowych, parataryfowych i pozataryfowych stwarza możliwość uzyskania korzystniejszych cen zarówno w eks-porcie, jak i w imporcie. Integracja ta ma także ważne znaczenie dla rozwoju nauki i techniki. Jej efektem jest obniżka kosztów postępu technicznego i szybsze jego tempo. Prowadzi do tego, z jednej strony, koordynacja badań nad postępem technicznym i rozwój wspólnych badań, z drugiej zaś – łatwiejszy dostęp do tego postepu wszystkich integrujących się państw.

6. Ugrupowania integracyjne w gospodarce światowej.

Dotychczasowa praktyka integracji regionalnej w gospodarce światowej doprowa-dziła do wypracowania wielu form integracji instytucjonalnej, w tym:
 strefy wolnego rynku,
 unii celnej,
 wspólnego rynku,
 unii walutowej,
 unii ekonomicznej,
 unii politycznej.

Strefa wolnego rynku.

Strefa wolnego handlu jest najprostszym rozwiązaniem instytucjonalnym, for-ma współpracy ekonomicznej wykraczająca poza ramy zwykłej umowy handlowej. Opierająca się na umowie międzynarodowej, kraje strefy wolnego handlu zobowiązują się do stopniowego eliminowania barier handlowych, a przede wszystkim wewnętrz-nych taryf celnych. W przeciwieństwie do unii celnej, gdzie objęte nią państwa tworzą jednolity system ceł zewnętrznych, kraje skupione w strefie wolnego handlu zacho-wują swe narodowe cła zewnętrzne wobec państw trzecich. Strefy wolnego handlu funkcjonują w ramach: Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) czy też Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), jest jednym z etapów integracji ekonomicznej. Przykładem strefy wolnego handlu jest Środkowoeuropejskie Stowa-rzyszenie Wolnego Handlu (CEFTA).

Unia celna.

Unia celna oznacza połączenie kilku stref celnych w jednolity obszar celny, zo-stała powołana w 1968 roku przez kraje Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej na podstawie zapisów Traktatu Rzymskiego. Efektem jest znoszenie ceł wewnętrznych między członkami unii. Sprzyja ona rozwojowi handlu wzajemnego krajów członkow-skich i ogranicza rozwój handlu z krajami trzecimi. Można tu mówić o preferencyj-nym i dyskryminacyjnym działaniu cła w unii celnej, tzn. preferowaniu importu z krajów unii i dyskryminowaniu importu z krajów trzecich. w wyniku przyjętych usta-leń cła na wyroby rzemieślnicze we Wspólnotach Europejskich zniesione zostały od 1.07.1968 roku, a na produkty rolne od 1.01.1970 roku. Unia celna obejmuje całą wy-mianę towarową oraz zakaz nakładania między państwami członkowskimi ceł przy-wozowych i wywozowych oraz opłat mających ten sam skutek.

Wspólny rynek.

Wspólny rynek oznacza nie tylko zniesienie cła we wzajemnych obrotach i wprowadzenie wspólnej taryfy celnej wobec krajów trzecich, lecz także swobodę przepływu kapitału i zasobów pracy w obrębie ugrupowania integracyjnego. Stwarza to lepsze warunki do niezakłóconego funkcjonowania mechanizmu wolnej konkuren-cji, a w konsekwencji lepsze możliwości dostawcze. Klasycznym przykładem tego typu rozwiązania jest wspólny rynek produktów rolnych Unii Europejskiej.

Unia walutowa.

Unia walutowa obejmuje koordynację polityki walutowej prowadzonej przez kraje wchodzące w skład ugrupowania integracyjnego. W jej zakres wchodzą: ograni-czanie wahań kursów walutowych, tworzenie wspólnych rezerw walutowych, wpro-wadzenie jednolitej waluty międzynarodowej, bezwarunkowa pomoc kredytowa.

Unia ekonomiczna.

Unia ekonomiczna obejmuje koordynację poszczególnych dziedzin polityki ekonomicznej, i to zarówno ogólnej, jak i w poszczególnych działach gospodarki. O pełnej unii ekonomicznej można mówić wówczas, gdy na obszarze integrujących się państw wszystkie ważniejsze z punktu widzenia funkcjonowania wspólnego rynku dziedziny polityki ekonomicznej zostaną objęte wspólną lub skoordynowaną polityką, a władzę ekonomiczną w najważniejszych dziedzinach sprawowały organy ponadna-rodowe.

Unia polityczna.

Unia polityczna oznacza koordynację zarówno polityki wewnętrznej, jak i za-granicznej krajów wchodzących w skład ugrupowania integracyjnego. W praktyce ta właśnie sfera napotyka szczególnie duże kłopoty w procesie integracji regionalnej i jest traktowana jako ukoronowanie dążeń integracyjnych krajów członkowskich. Unia polityczna znalazła się w centrum debaty nad Jednolitym Aktem Europejskim – 1986 roku, szczególnie w kontekście systemu Europejskiej Współpracy Politycznej (EWP) oraz w toku prac nad Traktatem o Unii Europejskiej z Maastricht. Równocześnie od-bywały się dwie przygotowawcze konferencje międzyrządowe: pierwsza na temat Unii Gospodarczej i Walutowej, druga na temat Unii Politycznej. Mimo braku w Traktacie z Maastricht postanowień dotyczących Unii Politycznej można mówić o elementach stanowiących jej główne podstawy. Należą do nich: obywatelstwo Unii, Wspólna Po-lityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa, Wymiar Sprawiedliwości i Sprawy Wewnętrzne oraz wzmocnienie kompetencyjne organów – instytucji – Wspólnot Europejskich.

7. Ugrupowania integracyjne w krajach rozwiniętych gospodarczo.

Unia Europejska – Europejska Wspólnota Gospodarcza

Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) powstała w 25 marca 1957 roku na mocy Traktatu Rzymskiego przyjętego przez 6 państw założycielskich: Belgia, Fran-cja, Holandia, Luksemburg, Włochy i Niemcy. Jest to najbardziej zaawansowana in-stytucjonalnie forma integracji gospodarczej, realizowana konsekwentnie – choć nie bez trudności – od chwili podpisania Traktatu Rzymskiego w 1957 roku. Uzupełnienie i rozwinięcie Traktatu Rzymskiego stanowi Jednolity Akt Europejski z 1986 roku i Traktat z Maastrichi z 1991 roku. Europejska Wspólnota Gospodarcza miała w swoich założeniach przyczynić się do harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej, szyb-szego podwyższenia poziomu życia ludności, a także zniesienie ceł, wprowadzenie wspólnej polityki rolnej jak i transportowej, ujednolicenie prawa gospodarczego.

Europejska Wspólnota Węgla i Stali.

Inicjatorem Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS), z której wywodzi się dzisiejsza Unia Europejska był francuski minister spraw zagranicznych Robert Schu-man, natomiast autorstwo tego projektu przypisywane jest francuskiemu ministrowi do spraw planowania Jean Monet. Do podpisania Traktatu doszło w Paryżu 18 kwietnia 1951 roku na okres 50 lat (okres jego ważności upływa 23 lipca 2002 roku). Sygnata-riuszami Traktatu było 6 państw: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Wło-chy. Traktat poddawał wspólnej kontroli wydobycie węgla i przemysł stalowy. Władzę wykonawczą tej pierwszej wspólnoty była Wysoka Władza (High Authority), organem prawodawczym była tzw. Specjalna Rada Ministrów. Utworzono również Wspólne Zgromadzenia (Joint Assembly), które stanowiło organ kontrolny z ograniczonymi kompetencjami, a także Komisję Konsultatywną, jako miejsce kontaktów z różnymi grupami interesów (pracowników, pracodawców itp.). Istotą działania EWWiS jest ustanowienie wspólnego rynku państw członkowskich na surowce i produkty przemy-słu węglowego i stalowego. Dotyczy to przede wszystkim:
 regularnych dostaw,
 jednakowych warunków dostępu do źródeł produkcji,
 racjonalnej eksploatacji surowców oraz kontroli poziomu zatrudnienia w branży stalowej i węglowej.

Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom).

Układ w sprawie utworzenia Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej został podpisany 25 marca 1957 roku w Rzymie, na czas nieokreślony, przez te same kraje, które utworzyły Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Celem EURATOMu jest poko-jowe wykorzystanie energii jądrowej poprzez:
 rozwijanie badań,
 ustanawianie jednolitych norm bezpieczeństwa i kontroli,
 zapewnienia szerokich rynków zbytu i dostępu do materiałów rozszczepialnych,
 koordynowanie inwestycji przemysłowych,
 zakładanie wspólnych przedsiębiorstw w dziedzinie energii atomowej.
Istotna w pracach EURATOMu jest pomoc techniczna dla krajów rozwijających się w zakresie pokojowego wykorzystania energii atomowej. EURATOM ma tę samą strukturę instytucjonalną co Wspólnota Europejska i EWWiS.

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA)

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu rozpoczęło swą działalność 20 li-stopada 1959 roku w Sztokholmie przez siedem państw: Austrię, Danię, Norwegię, Portugalię, Szwajcarię, Szwecję i Wielką Brytanię. Obecnie członkami EFTA są rów-nież: Islandia, Lichtenstein i Finlandię. Układ EFTA zakłada przede wszystkim utwo-rzenie strefy wolnego handlu i stały rozwój gospodarczy. Strefa wolnego handlu ro-zumiana była jako celowy instrument służący wspieraniu integracji gospodarczej oraz przygotowaniu podstaw do ściślejszej współpracy ze Wspólnotami Europejskimi. Stre-fa wolnego handlu w odróżnieniu od unii celnej nie przewidywała ustanowienia wspólnej taryfy celnej wobec państw trzecich. W Luksemburgu 9.04.1984 roku zde-cydowano o powołaniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) pomiędzy Wspólnotami Europejskimi i EFTA.
Organami EFTA są: Rada, Komitet, Doradcy, Komitet Przedstawicieli Parlamentów Państw EFTA. Najważniejszym organem jest Rada, która nadzoruje wykonanie posta-nowień umowy, może wydawać decyzje i zlecenia. Rada składa się z przedstawicieli życia społeczno – gospodarczego z państw członkowskich. Nie może ich być więcej niż pięciu, a osoby te nie reprezentują państw członkowskich. Komitet Przedstawicieli Parlamentów składa się z osób desygnowanych przez parlamenty krajowe, ma głównie funkcje doradcze i kontrolne.
EFTA nawiązała ścisłą współpracę ze Wspólnotami Europejskimi, tworząc Europejski Obszar Gospodarczy (do umowy nie przystąpiła Szwajcaria). EFTA zawarła również porozumienie z Polską. 10 grudnia 1992 roku został podpisany w Genewie układ na mocy, którego między Polską a krajami EFTA ma być utworzona strefa wolnego han-dlu na artykuły przemysłowe, ryby i przetworzone artykuły rolne.

Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA).

CEFTA powstała na podstawie porozumienia podpisanego 21 grudnia 1992 ro-ku. Przyczyną powstania CEFTY był drastyczny spadek wymiany handlowej między krajami Europy Środkowej po upadku muru berlińskiego i rozwiązaniu Rady Wza-jemnej Pomocy Gospodarczej. Jego stronami są: Czechy, Polska, Słowacja i Węgry. Przyjęto w nim przede wszystkim harmonogram redukcji stawek celnych i barier po-zataryfowych we wzajemnym handlu. W 1993 roku eksport Polski do państw CEFTA był mniejszy o 41% w porównaniu z 1988 rokiem, zaś import o 36% , podobna sytu-acja miała miejsce w pozostałych krajach. Kolejna przyczyną powstania CEFTA był nacisk Unii Europejskiej, która nie chciała dopuścić do wzajemnej dyskryminacji to-warów z państw porozumienia, które równocześnie zgłosiły swój akces do UE. Celem porozumienia jest zniesienie ceł w handlu między krajami członkowskimi. Towary podzielono na kilka grup w ramach których cła są stopniowo znoszone. Towary zasze-regowano do grup kierując się „wrażliwością” na konkurencje na rynkach państw członkowskich. Do najbardziej wrażliwych zaliczono artykuły rolno – spożywcze, na które cła nie zostaną zupełnie zniesione a nastąpi jedynie ich redukcja.

8. Biała Księga.

Biała Księga to nazwa dokumentu Unii Europejskiej przygotowanego przez Komi-sję Europejską, zawierający bardzo istotne elementy strategii przedczłonkowskiej dla krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Dokument ten zawiera katalog propozycji i środków, których realizacja ma przyspieszyć urzeczywistnienie celów i zadań trakta-towych.
Do przykładów Białej Księgi należą:
 Biała Księga „W sprawie realizacji Rynku Wewnętrznego”, przedłożona przez Komisję Europejską w 1985 roku. Zawierała 282 propozycje, których realizacja miała na celu usunięcie barier materialnych, podatkowych i technicznych na dro-dze do realizacji Wspólnego Rynku.
 Biała Księga „Wzrost, konkurencyjność, zatrudnienie, zmiany i drogi zbliżenia do XXI wieku” z 1993 roku. Zawierała ona propozycje dotyczące m.in. odpowiedzi Unii Europejskiej na rozwój konkurencji na rynkach światowych, połączeń tran-seuropejskich, badań i rozwoju technicznego, społeczeństwa informatycznego, a także rozwoju rynków pracy i systemu kształcenia zawodowego.
 Biała Księga „Przygotowanie krajów stowarzyszonych Europy Środkowej i Wschodnie do integracji z Rynkiem Wewnętrznym Unii Europejskiej”. Przyjęta na szczycie Rady Europejskiej w Cannes w 1995 roku. Stanowi ona część strategii przedczłonkowskiej dla krajów Europy Środkowej i Wschodniej przyjętej przez Radę Europejską w Essen w grudniu 1994 roku. Określa najistotniejsze działania w każdym sektorze Rynku Wewnętrznego. Sugeruje kolejność, w jakiej powinno na-stepować dostosowanie prawa i gospodarki do systemu Unii. Wyznacza również zadania jakie powinny być podjęte, aby doprowadzić kraje Europy Środkowej i Wschodniej do członkostwa w Unii.

9. Ważniejsze postacie związane z tworzeniem i funkcjonowaniem Unii Europej-skiej.

Adenauer Konrad (1876 – 1967). W latach 1920 – 1932 będąc nadburmistrzem Ko-lonii pełnił funkcję przewodniczącego Pruskiej Rady Państwa. Należał do założycieli Unii Chrześcijańsko – Demokratycznej (CDU), której przewodniczył od 1946 roku do 1965. W latach 1949 – 1963 był kanclerzem Republiki Federalnej Niemiec (RFN), a w okresie 1951 – 1955 jednocześnie ministrem spraw zagranicznych RFN. Podejmując działania na rzecz integracji europejskiej doprowadził do członkostwa Niemiec w Ra-dzie Europy oraz w Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali. Przyczynił się też do po-wstania Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej. Włączył się aktywnie w budowanie porozumienia niemiecko – francuskie-go (Traktat Elizejski z 1963 roku).

De Gasperi Alcido (1881 – 1954) – współzałożyciel Włoskiej Partii Ludowej (1919), poseł do parlamentu włoskiego, w czasie rządów B. Mussoliniego więziony. W latach 1943 – 1954 był przewodniczącym włoskiej Partii Chrześcijańsko – Demokratycznej. W tym czasie pełnił funkcje ministra spraw zagranicznych oraz kilkakrotnie premiera Włoch. Przyczynił się do wyprowadzenia Włoch z powojennej izolacji. Jako orędow-nik integracji europejskiej działał zarówno we Włoszech jak i na forum międzynaro-dowym. Był jednym z honorowych przewodniczących Ruchu Europejskiego. Wpro-wadził Włochy do Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Pełnił w niej funkcję prze-wodniczącego Rady Ministrów.

Delors Jacques urodzony w 1925 roku, członek francuskiej Partii Socjalistycznej. W 1979 roku wybrany został do Parlamentu Europejskiego, w którym był przewodniczą-cy Komisji Ekonomicznej i Walutowej. W 1981 roku został ministrem do spraw go-spodarki i finansów w rządzie Pierre Mauroy’a. Od 6 stycznia 1985 roku był Prze-wodniczącym Komisji Europejskiej, którym pozostawał do stycznia 1995 roku. Z jego osobą wiąże się przyjętą w czerwcu 1985 roku Białą Księgą w sprawie Rynku We-wnętrznego. Od jego nazwiska pochodzi też tzw. Raport Delorsa opracowany w latach 1988 – 1989, który był trzystopniowym planem utworzenia Unii Gospodarczej i Wa-lutowej. Projekt ten został następnie włączony do Traktatu o Unii Europejskiej z Ma-astricht – 1992.

Monnet Jean (1888 – 1979) ekonomista i finansista francuski. W latach 1919 – 1921 pełnił funkcję pierwszego zastępcy sekretarza Generalnego Ligi Narodów. W 1947 roku został Pełnomocnikiem Planu Modernizacji Francji. Włączył się aktywnie w przygotowanie i realizację celów wypracowanych na Kongresie Europejskim w Hadze – 1948 rok, mających na celu zjednoczenie Europy. Brał aktywny udział w powoły-waniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, w której od 1952 do 1955 roku pełnił obowiązki Przewodniczącego Wysokiej Władzy (jeden z organów EWWiS). W 1955 roku powołał do życia Komitet Akcji na Rzecz Stanów Zjednoczonych Europy i został pierwszym jego przewodniczącym. Organizacja ta zmierzała do popularyzowania idei gospodarczego zjednoczenia państw członkowskich. W efekcie tego powołano Euro-pejską Wspólnotę Gospodarczą i Europejska Wspólnotę Energii Atomowej. Z nazwi-skiem Jeana Monnet wiąże się realizowany przez Komisję Europejską program pod nazwą „Aktion Jean Monnet”. Wspierał on projekty o charakterze akademickim mają-ce na celu pogłębienie wiedzy studentów i naukowców integracji europejskiej. W tym programie uczestniczyła również Polska.

Schuman Robert (1886 – 1963) urodzony w Luksemburgu, obywatelstwo francuskie przyjął po I wojnie światowej. W latach 1919 – 1940 zasiadał w parlamencie jako członek Demokratycznej Partii Ludowej. W latach 1945 –1962 był ponownie deputo-wanym parlamentu luksemburskiego. Od 1946 do 1947 roku był ministrem finansów, 1947 – 1948 premierem a następnie ministrem spraw zagranicznych. W 1950 roku wystąpił z propozycją utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, a w 1951 roku doprowadził do podpisania Traktatu Paryskiego powołującego ją do życia. Nale-żał też do zwolenników utworzenia Europejskiej Wspólnoty Obronnej. W 1955 roku został przewodniczącym Ruchu Europejskiego. Był też członkiem Parlamentu Euro-pejskiego, a w latach 1958 – 1960 jego przewodniczącym.

Spaak Paul Henri (1899 – 1972), polityk belgijski, jeden z przywódców Belgijskiej Partii Socjalistycznej. Od 1932 roku deputowany do parlamentu, wielokrotny minister, premier Belgii. Uczestnik Kongresu Europejskiego w Hadze – 1948 rok. Był inicjato-rem Unii Gospodarczej Holandii, Luksemburga i Belgii. Zaangażował się aktywnie w tworzenie struktur europejskich – trzech Wspólnot Europejskich oraz NATO. W latach 1952 –1954 był przewodniczącym Wspólnego Zgromadzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. W 1953 roku zaprezentował projekt statutu Europejskiej Wspólnoty Po-litycznej (EWP) z dwuizbowym parlamentem na czele. Wraz z odrzuceniem przez francuskie Zgromadzenia Narodowe Traktatu o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Obronnej, niemożliwe okazało się także powołanie EWP. W 1956 roku przedstawił raport (tzw. raport Spaaka), który stanowił podstawę do dyskusji o utworzeniu Euro-pejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej. W latach 1957 – 1961 był Sekretarzem Generalnym NATO.


Literatura:
- Co to jest Wspólnota Europejska? – wydawnictwo WOKÓŁ NAS, Gliwice,
- Międzynarodowe stosunki ekonomiczne –P. Bożyk, J. Misala, M.Pułowski,
- Historia gospodarcza świata – R. Cameron,
- Jednolity rynek europejski – tłum. D. Stanicka,
- Słowniczek europejski – Z. Czachór,
- Unia europejska, twój sąsiad.