Prawo karne gwsh

Ćwiczenia
Podstawy prawa i procesu karnego
Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa
Prowadzący:
SSR Tomasz Koźmiński
Zestawienie aktów prawnych
1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U.Nr 88, poz.553, z późniejszymi zmianami), w skrócie k.k.
2. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U.Nr 89, poz.555, z późniejszymi zmianami), w skrócie k.p.k.
3. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U.Nr 90, poz.557, z późniejszymi zmianami), w skrócie k.k.w.
4. Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz.U.Nr 83, poz.930, z późniejszymi zmianami), w skrócie k.k.s.
Podstawy prawa karnego
I. Prawo karne materialne – zespół norm prawnych określających czyny społecznie szkodliwe, zwane przestępstwami, zasady odpowiedzialności za te czyny oraz kary, środki karne i zabezpieczające stosowane wobec ich sprawców.
II. Źródła prawa karnego materialnego:
1) konstytucja,
2) umowy międzynarodowe,
3) ustawy (kodeks karny, kodeks karny skarbowy, kodeks wykroczeń i inne).
III. Funkcje prawa karnego materialnego:
1) funkcja ochronna – prawo karne ma charakter subsydiarny (pomocniczy, wspierający) wobec innych dziedzin prawa, chroni dobra społeczne i jednostkowe przez zamachami przestępnymi;
2) funkcja gwarancyjna - najważniejsze zasady w konstytucji i konwencjach (umowach) międzynarodowych, nullum crimen sine lege (nie ma przestępstwa bez ustawy), Nulla poena sine lege (nie ma kary bez ustawy), Lex retro non agit (prawo nie działa wstecz), nullum crimen sine culpa (nie ma przestępstwa bez winy); przykładem naruszenia zasad nullum crimen sine lege i Lex retro non agit jest dekret o stanie wojennym, który został uchwalony przez Radę Państwa 12.12.1981r., ale został ogłoszony w Dzienniku Ustaw z dnia 14.12.1981r., który ponadto był antydatowany i w rzeczywistości był on drukowany dopiero w dniach 17 i 18 grudnia, a rozpowszechniany od 17.12.1981r.;
3) funkcja prewencyjno-wychowawcza – prewencja indywidualna i generalna oraz środki probacyjne (warunkowe umorzenie postępowania karnego, warunkowe zawieszenie wykonania kary i warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary);
4) społeczne poczucie sprawiedliwości (wymiar sprawiedliwości jako trzecia władza);
5) funkcja kompensacyjna – obowiązek naprawienia szkody (art.36 2, art.46 1 i 2, art.67 3, art.72 2 k.k.).
IV. Szczególne dziedziny prawa karnego:
1) prawo karne skarbowe (kodeks karny skarbowy z 1999r.);
2) prawo karne wojskowe (część wojskowa kodeksu karnego z 1997r.);
3) odpowiedzialność karna nieletnich (art.10 k.k.);
4) prawo wykroczeń (kodeks wykroczeń z 1971r. i kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia z 2001r.);
5) prawo karne wykonawcze (kodeks karny wykonawczy z 1997r.).
V. Wykładnia – interpretacja prawa, ustalanie treści i zakresu normy prawnej.
VI. Norma prawna – dyrektywa zachowania wyrażona w źródle prawa, np. zakaz analogii na niekorzyść oskarżonego, zasady jawności, bezpośredniości, skargowości etc..
VII. Rodzaje wykładni – autentyczna (legalna), np. objaśnienie wyrażeń ustawowych w art.115 k.k., sądowa (orzeczenia Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego), naukowa (doktrynalna).
VIII. Metody wykładni – językowa (gramatyczna, słownikowa), logiczna (a minore ad minus, a maiori ad minus, a contrario, reductio ad absurdum), systemowa (np. miejsce normy w ustawie), historyczna, celowościowa (teleologiczna), funkcjonalna, prawnoporównawcza (porównywanie różnych systemów prawa).
IX. Pojęcie przestępstwa (art.1 k.k.):
1) definicja formalna – czyn zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia (art.1 1 k.k.);
2) definicja materialna – czyn społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy i zawiniony (art.1 2 i 3 k.k.).
X. Zabronienie czynu przez ustawę – dyspozycja (wskazanie znamion w ustawie) i sankcja (wskazanie kary grożącej za popełnienie danego czynu zabronionego).
XI. Pojęcie zbrodni, występku i wykroczenia (podział wg ciężaru gatunkowego).
XII. Pojęcie czynu jako podstawy odpowiedzialności (zachowanie człowieka stanowiące rezultat decyzji woli, świadome zachowanie się człowieka).
XIII. Wyłączenie decyzji woli, czyli tzw. przymus absolutny (vis absoluta, np. skrępowanie, odurzenie siłą lub podstępem, silna gorączka, padaczka etc.).
XIV. Przymus względny (vis compulsiva) – osoba, na którą przymus wywarto, podejmuje decyzję woli, np. pod wpływem groźby podaje PIN, czyn może być rozpatrywany w ramach kontratypu (okoliczności uchylającej bezprawność czynu) stanu wyższej konieczności (art.26 k.k.).
Ustawowe znamiona czynu zabronionego
Podmiot przestępstwa Strona podmiotowa Przedmiot ochrony (zamachu) Strona przedmiotowa
Osoba fizyczna Wina (art.1 3 k.k.) Rodzajowy (ochrona analogicznych dóbr pod względem rodzajowym) Zabronione zachowanie
Wiek odpowiedzialności 17 lat (art.10 1 k.k.) Umyślność (art.9 1 k.k.) Indywidualny (dobra prawne, na które został skierowany zamach) Forma i okoliczności popełnienia czynu zabronionego
Nieletni 15 lat (art.10 2 k.k.) Nieumyślność (art.9 2 k.k.) Skutek (np. śmierć człowieka, zniszczenie mienia)
Poczytalność (art.31 k.k.) Nieletniość i niepoczytalność Związek przyczynowy pomiędzy zabronionym zachowaniem a skutkiem
Młodociani 21-24 lata (art.115 10 k.k.)
XV. Podział ustawowych znamion czynu – nazwowe, np. art.279 k.k. (kradzież z włamaniem), opisowe, np. art.270 k.k., wartościujące, np. art.216 k.k., normatywne, np. art.297 k.k..
Podział przestępstw z uwagi na skutek
Materialne Formalne
Do znamion należy spowodowanie określonego w ustawie skutku, np. uszkodzenie cudzej rzeczy (art.288 1 k.k.) Penalizowane (karane) jest samo zabronione zachowanie sprawcy, np. kierowanie w stanie nietrzeźwości (art.178a 1 k.k.)
Związek przyczynowy (warunek odpowiedzialności za przestępstwo skutkowe) Abstrakcyjne (potencjalne) zagrożenie, np. zniesławienie z art.212 k.k.
Narażenie na niebezpieczeństwo (musi być konkretne, bezpośrednie, np. narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia z art.160 k.k.)

Podział przestępstw z uwagi na typ
Typ podstawowy Typ kwalifikowany Typ uprzywilejowany
Postać zasadnicza czynu Szczególne okoliczności czynu lub następstwa Jedynie szczególne okoliczności, np. wypadki mniejszej wagi
Rozbój (art.280 1 k.k.) Rozbój z użyciem niebezpiecznego narzędzia (art.280 2 k.k.) Rozbój jako wypadek mniejszej wagi (art.280 1 k.k. w związku z art.283 k.k.)
Zabójstwo (art.148 1 k.k.) Zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem lub więcej niż jednej (art.148 2 lub 3 k.k.) Zabójstwo pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami, czyli w tzw. afekcie (art.148 4 k.k.)

Formy popełnienia przestępstwa
Stadialne Zjawiskowe
Przygotowanie(karalne tylko, gdy ustawa tak stanowi, np. fałszowanie dokumentów) Pomocnictwo(działanie lub zaniechanie, w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym)
Usiłowanie(zachowanie w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym) Podżeganie(nakłanianie do popełnienia przestępstwa, wyłącznie w zamiarze bezpośrednim)
Dokonanie(realizacja wszystkich ustawowych znamion czynu zabronionego) Sprawstwo(wykonawcze, kierownicze, polecające)Współsprawstwo(działanie wspólnie i w porozumieniu)

Podział przestępstw z uwagi na podmiot
Powszechne(ogólnosprawcze) Indywidualne(podmiotem może być jedynie osoba, która ma określone w ustawie właściwości wyróżniające ją, np. matka w art.149 k.k., funkcjonariusz publiczny z art.231 k.k.)
Podmiot powszechny oznaczony jest w ustawie jako „kto”, np. kto kradnie z włamaniem w art.279 1 k.k. Indywidualne właściwe(indywidualne cechy podmiotu, sprawcy są warunkiem przestępności czynu, np. przestępstwa żołnierzy, funkcjonariuszy publicznych)
Indywidualne niewłaściwe(właściwości sprawcy wpływają na zaostrzenie bądź złagodzenie odpowiedzialności, np. zabójstwo noworodka z art.149 k.k. albo narażenie życia lub zdrowia z art.160 k.k.)

Okoliczności uchylające odpowiedzialność karną
Okoliczności uchylające bezprawność czynu (kontratypy) Okoliczności uchylające winę
Obrona konieczna (art.25 k.k.) Nieletniość (art.10 k.k.)
Stan wyższej konieczności z art.26 1 k.k. Stan wyższej konieczności z art.26 2 k.k.
Uzasadniony eksperyment (art.27 k.k.) Niepoczytalność i poczytalność ograniczona (art.31 k.k.)
Dozwolona krytyka (art.213 k.k.) Błąd co do znamion czynu, okoliczności uchylającej odpowiedzialność lub co do bezprawności
Kontratypy pozaustawowe(działanie w ramach obowiązków i uprawnień służbowych, np. pozbawienie wolności, użycie przymusu fizycznego, zgoda pokrzywdzonego, zabiegi lecznicze i legalna aborcja) Działanie w warunkach związania rozkazem
Zwyczajowe gratyfikacje

Błąd
Co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego z art.28 k.k. Co do okoliczności uchylających odpowiedzialność karną z art.29 k.k. Co do oceny prawnej czynu (co do bezprawności czynu) z art.30 k.k.
- dekompletuje stronę podmiotową czynu charakteryzującego się umyślnością,- czyn realizuje znamiona strony przedmiotowej, ale nie wypełnia znamion strony podmiotowej,- brak umyślności,- w wypadkach wskazanych w ustawie może być odpowiedzialność nieumyślna, np. paserstwo nieumyślne z art.292 k.k. - błędne przekonanie;- usprawiedliwione (wzorcowy obywatel zachowałby się tak samo) usprawiedliwiona nieświadomość bezprawności (wzorcowy obywatel także nierozpoznałby bezprawności czynu, np. przedsiębiorca budowlany powinien znać przepisy bhp na budowie, tj. błąd nieusprawiedliwiony)

Zbieg przestępstw
Realny (rzeczywisty) zbieg przestępstw Pozorny zbieg przestępstw(prawna jedność przestępstwa)
1) Rozpoznanie dwóch lub więcej przestępstw w jednym postępowaniu karnym,2) Sprawca za żadne z tych przestępstw nie był dotychczas osądzony, chociażby nieprawomocnie,3) Sąd orzeka kary za poszczególne przestępstwa, a następnie karę łączną Przestępstwo wieloczynowe(np. znęcanie się z art.207 k.k., uporczywe uchylanie się od alimentacji z art.209 k.k., rozpijanie małoletniego z art.208 k.k.)
Jednorodzajowy(czyny tego samego rodzaju, np. kradzież) Przestępstwo ciągłe (art.12 k.k.):1) dwa lub więcej zachowań,2) w krótkich odstępach czasu,3) z góry powziętym zamiarem, np. groźby karalne z art.190 k.k.
Wielorodzajowy(czyny różnorodne, np. kradzież, pobicie, rozbój) Ciąg przestępstw (art.91 k.k.):1) dwa lub więcej czynów,2) w krótkich odstępach czasu,3) dokonanych w podobny sposób,4) zanim zapadł pierwszy chociażby nieprawomocny wyrok co do któregokolwiek z nich,5) każdy czyn podjęty z odrębnym zamiarem,6) wszystkie czyny podlegają kwalifikacji z tego samego przepisu, np. kradzież z art.278 k.k.
Określanie kary łącznej w art.86 k.k.(system mieszany)System kumulacji (sumowania)System absorpcji (pochłaniania) Przestępstwo złożone(dwa lub więcej czynów wypełnia znamiona innego czynu, np. kradzież rozbójnicza oddzielnie stanowi kradzież, groźbę karalną lub naruszenie nietykalności cielesnej)

Zbieg przepisów ustawy(jeden czyn wypełnia znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach ustawy)
Zbieg pozorny (pomijalny)(przepisy pozostają wobec siebie w stosunku nadrzędności, podrzędności lub „zawierania się”) Zbieg rzeczywisty (właściwy) z art.11 k.k.(jeden czyn wypełnia znamiona dwóch lub więcej przepisów ustawy)
Reguły wyłączania wielości ocen(nie uwzględnia się w kwalifikacji prawnej zbiegu przepisów) Kwalifikacja kumulatywna(Sąd skazuje za jedno przestępstwo na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów)
Zasada specjalności(Lex specialis derogat legi generali):1) np. kradzież z włamaniem z art.279 k.k. wyłącza stosowanie art.278 k.k.,2) np. sprzeniewierzenie mienia powierzonego z art.284 2 k.k. wyłącza przywłaszczenie z art.284 1 k.k.,3) np. rozbój z użyciem niebezpiecznego narzędzia z art.280 2 k.k. wyłącza art.280 1 k.k. Orzekanie kary(na podstawie przepisu przewidującego karę najsurowszą)
Zasada pochłaniania(Lex consumens derogat legi consumptae):1) np. kradzież z włamaniem z art.279 k.k. konsumuje zniszczenie mienia z art.288 k.k.,2) znęcanie się z art.207 k.k. pochłania zniewagę, naruszenie nietykalności cielesnej Przykład(oszustwo za pomocą sfałszowania dokumentu z art.286 k.k. i art.270 k.k. w związku z art.11 2 k.k.)
Zbieg eliminacyjny z art.9 1 k.w.(ukaranie na podstawie przepisu najsurowszego)

XVI. Kary (art.32-38 k.k.):
1) grzywna (wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki; najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 360; zawieszając wykonanie kary pozbawienia wolności, sąd może orzec grzywnę w wysokości do 180 stawek dziennych, jeżeli jej wymierzenie na innej podstawie nie jest możliwe; zawieszając wykonanie kary ograniczenia wolności sąd może orzec grzywnę w wysokości do 90 stawek dziennych (art.71 1 k.k.); sąd wymierza karę łączną grzywny w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, nie przekraczając jednak 540 stawek dziennych grzywny, jednakże kara łączna grzywny określonej w art. 71 1 k.k. nie może przekraczać 180 stawek dziennych - jeżeli jest ona związana z zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności oraz nie może przekraczać 90 stawek dziennych - jeżeli jest ona związana z zawieszeniem wykonania kary ograniczenia wolności (art.86 1 k.k.); sąd może wymierzyć grzywnę także obok kary pozbawienia wolności wymienionej w art. 32 pkt 3 k.k., jeżeli sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy korzyść majątkową osiągnął; ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe; stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych, ani też przekraczać 2.000 złotych)
2) kara ograniczenia wolności (trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 12 miesięcy; wymierza się ją w miesiącach (art.34 1 k.k.); sąd wymierza karę łączną ograniczenia wolności w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, nie przekraczając jednak 18 miesięcy ograniczenia wolności (art.86 1 k.k.); polega na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne wskazanej przez sąd w odpowiednim zakładzie pracy, placówce służby zdrowia, opieki społecznej, organizacji lub instytucji niosącej pomoc charytatywną lub na rzecz społeczności lokalnej, w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym (art.35 1 k.k.); jednakże w stosunku do osoby zatrudnionej sąd, zamiast obowiązku pracy na cele społeczne, może orzec potrącenie od 10 do 25% wynagrodzenia za pracę na rzecz Skarbu Państwa albo na cel społeczny wskazany przez sąd; w okresie odbywania kary skazany nie może rozwiązać bez zgody sądu stosunku pracy (art.35 2 k.k.); sąd może orzec wobec skazanego obowiązek naprawienia szkody (art.36 2 k.k.);
3) kara pozbawienia wolności (trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 15 lat; wymierza się ją w miesiącach i latach),
4) kara 25 lat pozbawienia wolności,
5) kara dożywotniego pozbawienia wolności.
XVII. Środki karne (art.39-52 k.k.):
1) pozbawienie praw publicznych (orzeka się w latach, od roku do lat 10 (art.43 1 k.k.), obejmuje utratę czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego, utratę prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego, jak również utratę posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego; pozbawienie praw publicznych obejmuje ponadto utratę orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utratę zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw; orzeczenie fakultatywne, tzn. sąd może orzec pozbawienie praw publicznych w razie skazania na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie);
2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej (orzeka się w latach, od roku do lat 10 (art.43 1 k.k.); orzeczenie fakultatywne, tzn. sąd może orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego zawodu, jeżeli sprawca nadużył przy popełnieniu przestępstwa stanowiska lub wykonywanego zawodu albo okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem; np. lekarz, adwokat, sędzia, prokurator, ponadto sąd może orzec zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem takiej działalności, jeżeli dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem, np. przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, przestępstwa przeciwko środowisku);
3) zakaz prowadzenia pojazdów (orzeka się w latach, od roku do lat 10 (art.43 1 k.k.); orzeczenie fakultatywne, tzn. sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji (art.42 1 k.k.), orzeczenie obligatoryjne, tzn. sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych albo pojazdów mechanicznych określonego rodzaju, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym (art.42 2 k.k.); sąd może orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze, tj. fakultatywnie, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 173 k.k. (sprowadzenie katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym zagrażającej życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach) lub 174 k.k. (sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym), którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, albo w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 177 2 k.k. (wypadek w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, którego następstwem jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu) lub w art. 355 2 k.k. (wypadek w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym spowodowany przez żołnierza prowadzącego uzbrojony pojazd mechaniczny, którego następstwem jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu) był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia (art.42 3 k.k.); sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze, tj. obligatoryjnie, w razie ponownego skazania osoby prowadzącej pojazd mechaniczny w warunkach określonych w art.42 3 k.k. (art.42 4 k.k.);
4) przepadek (sąd orzeka, tj. obligatoryjnie, przepadek przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa, tzw. owoce przestępstwa, np. narkotyki, alkohol, papierosy, towary z podrobionym znakiem towarowym (art.44 1 k.k.); sąd może orzec, tj. fakultatywnie, a w wypadkach wskazanych w ustawie orzeka, tj. obligatoryjnie, przepadek przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa, np. narzędzia służące do włamania, pojazdy służące do przemytu, materiały, narzędzia i środki techniczne służące bądź przeznaczone do podrabiania znaków towarowych, przedmioty i narzędzia służące bądź przeznaczone do popełnienia przestępstw narkotykowych, przedmioty i narzędzia służące bądź przeznaczone do popełnienia przestępstw przeciwko rybactwu śródlądowemu, przedmioty służące do popełnienia przestępstw przeciwko prawu autorskiemu i prawom pokrewnym (art.44 2 k.k.); w razie skazania za przestępstwo polegające na naruszeniu zakazu wytwarzania, posiadania, obrotu, przesyłania, przenoszenia lub przewozu określonych przedmiotów, sąd może orzec, a w wypadkach przewidzianych w ustawie orzeka, ich przepadek, np. przedmioty pochodzące z przestępstw przeciwko prawu autorskiemu i prawom pokrewnym (art.44 6 k.k.); jeżeli sprawca osiągnął z popełnienia przestępstwa, chociażby pośrednio, korzyść majątkową niepodlegającą przepadkowi przedmiotów wymienionych w art. 44 1 lub 6 k.k., sąd orzeka przepadek takiej korzyści albo jej równowartości, np. przedmioty nabyte za pieniądze uzyskane ze sprzedaży narkotyków (art.45 1 k.k.);
5) obowiązek naprawienia szkody:
a) wniosek z art.46 1 k.k. - w razie skazania za przestępstwo spowodowania śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub przestępstwo przeciwko środowisku, mieniu lub obrotowi gospodarczemu, sąd, na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej, orzeka obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo w części; przepisów prawa cywilnego o przedawnieniu roszczenia oraz możliwości zasądzenia renty nie stosuje się;
b) termin do złożenia wniosku z art.46 1 k.k. - jeżeli nie wytoczono powództwa cywilnego, pokrzywdzony, a także prokurator, może aż do zakończenia pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej złożyć wniosek (art.49a k.p.k.);
6) nawiązka (art.46-48 k.k.):
a) orzeka się w wysokości do 100.000 złotych;
b) można orzec na rzecz pokrzywdzonego zamiast obowiązku naprawienia szkody określonego w art.46 1 k.k. w celu zadośćuczynienia za ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała, rozstrój zdrowia, a także za doznaną krzywdę;
c) można orzec w razie skazania sprawcy za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu albo za inne przestępstwo umyślne, którego skutkiem jest śmierć człowieka, ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, na rzecz instytucji, stowarzyszenia, fundacji lub organizacji społecznej, wpisanej do wykazu prowadzonego przez Ministra Sprawiedliwości, której podstawowym zadaniem lub celem statutowym jest spełnianie świadczeń na cele bezpośrednio związane z ochroną zdrowia, z przeznaczeniem na ten cel;
d) można orzec w razie skazania sprawcy za przestępstwo przeciwko środowisku, na rzecz instytucji, stowarzyszenia, fundacji lub organizacji społecznej, wpisanej do wykazu prowadzonego przez Ministra Sprawiedliwości, której podstawowym zadaniem lub celem statutowym jest spełnianie świadczeń na cele bezpośrednio związane z ochroną środowiska, z przeznaczeniem na ten cel;
e) można orzec w razie skazania sprawcy za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177 lub art. 355 k.k. (przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji), prowadzącego pojazd mechaniczny, jeżeli był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo zbiegł z miejsca zdarzenia, na rzecz instytucji, stowarzyszenia, fundacji lub organizacji społecznej, wpisanej do wykazu prowadzonego przez Ministra Sprawiedliwości, której podstawowym zadaniem lub celem statutowym jest spełnianie świadczeń na cele bezpośrednio związane z udzielaniem pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych, z przeznaczeniem na ten cel;
7) świadczenie pieniężne (art.49 k.k.):
a) można orzec, odstępując od wymierzenia kary, a także w wypadkach wskazanych w ustawie, np. warunkowo umarzając postępowanie karne (art.67 3 k.k.) lub warunkowo zawieszając wykonanie kary (art.72 2 k.k.), na rzecz instytucji, stowarzyszenia, fundacji lub organizacji społecznej, wpisanej do wykazu prowadzonego przez Ministra Sprawiedliwości, której podstawowym zadaniem lub celem statutowym jest spełnianie świadczeń na określony cel społeczny, bezpośrednio związany z ochroną dobra naruszonego lub zagrożonego przestępstwem, za które skazano sprawcę, z przeznaczeniem na ten cel; świadczenie to nie może przekroczyć 20.000 złotych;
b) można orzec w razie skazania sprawcy za przestępstwo określone w art. 178a k.k. (prowadzenie pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego), na rzecz instytucji, stowarzyszenia, fundacji lub organizacji społecznej, wpisanej do wykazu prowadzonego przez Ministra Sprawiedliwości, której podstawowym zadaniem lub celem statutowym jest spełnianie świadczeń na cele bezpośrednio związane z udzielaniem pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych, z przeznaczeniem na ten cel; świadczenie to nie może przekroczyć 60.000 złotych;
8) podanie wyroku do publicznej wiadomości (można orzec w wypadkach przewidzianych w ustawie w sposób określony przez sąd (art.50 k.k.); np. w razie skazania sprawcy za przestępstwo zniesławienia (art.212 k.k.) na wniosek pokrzywdzonego sąd orzeka (tj. obligatoryjnie) podanie wyroku skazującego do publicznej wiadomości (art.215 k.k.).
XVIII. Środki probacyjne (środki służące poddaniu sprawcy próbie):
1) warunkowe umorzenie postępowania karnego (sąd zobowiązuje sprawcę do naprawienia szkody w całości lub w części (art.67 3 k.k.),
2) warunkowe zawieszenie wykonania kary (sąd może zobowiązać skazanego do naprawienia szkody w całości lub w części, chyba że orzekł środek karny w postaci obowiązku naprawienia szkody (art.72 2 k.k.),
3) warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary.
XIX. Zasady sądowego wymiaru kary i środków karnych:
Środki zabezpieczające (art.93-100 k.k.)
O charakterze leczniczo-izolacyjnym i rehabilitacyjnym O charakterze nieleczniczym (administracyjne)
Niepoczytalność z art.94 k.k.(Obligatoryjne umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym, czyn o znacznej społecznej szkodliwości, wysokie prawdopodobieństwo powrotu do przestępstwa) Niepoczytalność z art.99 k.k.(sąd może orzec tytułem środka zabezpieczającego zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej bądź zakaz prowadzenia pojazdów, jeżeli jest to konieczne ze względu na ochronę porządku prawnego oraz przepadek)
Ograniczona poczytalność z art.95 k.k. (fakultatywne umieszczenie w zakładzie karnym stosującym szczególne środki lecznicze lub rehabilitacyjne) Orzeczenie przepadku z art.100 k.k.:1) umorzenie postępowania z powodu znikomej społecznej szkodliwości czynu,2) warunkowe umorzenie postępowania,3) stwierdzenie okoliczności wyłączającej ukaranie sprawcy
Umieszczenie sprawcy w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowegoz art.96-98 k.k.(skazanie w związku z uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego)

XX. Przedawnienie karalności i zatarcie skazania:
Podstawy procesu karnego
I. Prawo karne procesowe – zbiór norm prawnych regulujących proces karny.
II. Funkcje prawa karnego procesowego – prakseologiczna (droga do celu), gwarancyjna, regulacyjna, materialnoprawna.
III. Źródła prawa karnego procesowego:
1) konstytucja,
2) umowy międzynarodowe,
3) ustawy (kodeks postępowania karnego, kodeks karny skarbowy, kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, ustawa o świadku koronnym),
4) rozporządzenia wykonawcze do ustaw.
IV. Pojęcie procesu karnego – zespół prawnie uregulowanych czynności, których celem jest wykrycie przestępstwa i jego sprawcy, osądzenie go za to przestępstwo i ewentualne wykonanie kary lub środków karnych oraz środków zabezpieczających.
V. Przedmiot procesu karnego – problem odpowiedzialności karnej, a czasem i cywilnej oskarżonego za zarzucone mu przestępstwo.
VI. Cele procesu karnego - wykrycie przestępstwa i jego sprawcy, osądzenie go za to przestępstwo i ewentualne wykonanie kary lub środków karnych oraz środków zabezpieczających.
VII. Zasady procesu karnego
VIII. Przesłanki procesowe
IX. Uczestnicy procesu karnego
X. Czynności procesowe
XI. Dowody
XII. Środki przymusu
XIII. Przebieg procesu karnego
XIV. Postępowania szczególne
XV. Postępowanie po uprawomocnieniu się orzeczenia
XVI. Koszty sądowe

PRAWO KARNE Kodeks karny składa się z 3 cz ogółnej(zagadnienia odpowiedz karnej, formy przestępstwa) szczególnej(konkretne przestępstwa kradzież, rozbój) i wojskowej(przepisy od żołnierzy) Sprawa obowiązywania prawa karnego jest rozpatrywana na 2 płaszczyznach W CZASIE dot przestępstw które zostały popełnione w czasie jej obowiązywania- ustawa nie działa wstecz) i PRZESTRZENI zależnie od tego kto popełnił przestępstwo np. osoby na teryt Polski, obywatele polscy którzy popełnili przest za granicą. PRZESTĘPSTWO jest to zawiniony czyn człowieka, społecznie nibezpieczny, zabroniony pod groźbą kary. Każde przes posiada: Podmiot(sprawca) przedmiot prz (skradziona rzecz, życie, mienie) stronę przedmiotową (sposób popełnienia czynu i okoliczności) i podmiotową (okoliczności zw z psychiką sprawcy wina) RODZAJE PRZESTĘPSTWZe wzg na karę ZBRODNIA to czyn zagrożony karą pozbawienia wolności do alt 3 WYSTĘPEK to czyn za który grozi kara pozbawienia wolności przekraczająca m-c. Z UWAGI NA SKUTEK MATERIALNE czyli działanie sprawcy skutek tego działania FORMALNE samo działanie bez skutkunp nieudzielenei pomocy czlowiekowi któremu grozi utrata życia. ZE WZG NA rodzaj winy sprawcy UMYŚLNE sprawca ma zamiar i NIEUMYŚLNE wina nieumyślna ZE WZG na sposób zachowania się sprawcy POPEŁNIONE PRZEZ DZIAŁANIE I ZANIECHANIE FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA sprawstwo, przygotowanie, podżeganie, pomocnictwo, usiłowanie WINA określony psychiczny stosunek sprawcy do popełnionego czynu. RODZAJE WINY Umyślna nieumyślna Zamiar bezpośredni zamiar ewentualny (gdy spr przewiduje mozliwość popeł prz) Lekkomyślność (gdy przypuszcza że zdoła uniknąć przestepstwa, Niedbalstwo gdy nie przewiduje czynu zbridniego choć powinien przewidzieć). WYŁĄCZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ typy przestepstw nietraktowane jako przestepstwa: - obrona konieczna –stan wyższej konieczności (poświęcenie jakiegoś dobra) –działanie w zakresie uprawnień i obowiązków gdy istneieje podstawa do oszukiwania kogoś –zgoda pokrzywdzonego -czynności techniczne np. lekarze -karcenie nieletnich dopuszczelne w celach wychowawczych -ryzyko sportowe dyscyplina, sport mieści się w regulaminie – ryzyko nowatorstwa działania zmierzające do eksperymentu och ekonomicz naukowym metodycznym – ostateczna potrzeba rozkaz –zwyczaj WYŁĄCZENIE WINY –niepoczytalność wiąże się z chorobą psychiczną -Ograniczona poczyt nadzwyczajne złagodzenia – wprawienie się w stan odużenia -stan nietrzeźwości powyżej %0 we krwi –błąd co do afktu rozbieżności między faktami –przestępstwo urojone prostytucja -Rozkaz przełożonego Błąd co do kntratywu ZNIKOMA szkodliwość Czynu stopień naruszeni reguł ostrożność (rozpowszechnianie pornografii kradzież węgla) niska szkodliwość czynu.KARA jest to środek przymusu państwowego stosowany przez sądy wobec sprawców przestępstwa i polegający na sprowadzeniu pewnej dolegliwości RODZAJE KAR – Pozbawienie wolności ( najkrócej m-c wymierza się w latach i mi-cach odrębne to kara 25 lat pozbawieni a wol kara dozywotniego poz w karę pozbaawienia woln odbywa się w zakładach karnych , nadzór nad karą sprawują sędziowie penitencjarrni –Kara ograniczenia wolności pozbawia niektórych praw np. bez zgody sądu nie można opuścić miejsca stałego pobytu, lub wykonania określonej pracy nieodpłatnej lub poitracenie 10-15% wyNAGRODZENIA, -Kara grzywny to kara pieniężna wymierza się w stawkach dziennych najmniejsza 10 stawek najw 360 (10-2000zł) ŚRODKI KARNE –pozbawienie praw publicznych zzakaz zajmowania określonego stanowiska- zakaz prowadzenia pojazdów przepadek przedmiotów obowiązek naprawienia szkody, -nawiazka (kwota pieniężna dla pokrzywdzonego) –świadczenie pieniężne(na cel społeczny) –podanie wyroku do publicznej wiadomości PRAWO ŁASKI to indywidualnu akt łaski państwa wobec przestepcy najczęsciej do kary śmierci. PRZEDAWNIENIE jest instytucją prawną związaną z upływem czasu Przed ścigania wyrokowania wykonywania kary

Kodeks karny obok kar przewiduje środki karne (dawne kary dodatkowe)
Wg art. 39 k.k. są to:
1) pozbawienie praw publicznych
2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności publicznej
3) zakaz prowadzenia pojazdów
4) przepadek
5) obowiązek naprawienia szkody,
6) nawiązka,
7) świadczenie pieniężne,
8) podanie wyroku do publicznej wiadomości
Nadto poza tym katalogiem mamy jeszcze
art. 45 - przepadek korzyści majątkowych pochodzących z przestępstwa lub przepadek jej równowartości
art. 52 – sąd może orzec przepadek niezależnie pozyskanej korzyści majątkowej, co odpowiada odpowiedzialności posiłkowej z k.k. skarbowego

Dodatkowo wobec żołnierzy stosuje się wg art. 324 1 trzy środki karne:
1) obniżenie stopnia wojskowego,
2) wydalenie z zawodowej służby wojskowej,
3) degradacja
Do roku 1990 kodeks karny znał również konfiskatę mienia.
Obecnie wobec żołnierzy służby zasadniczej nie orzeka się środka karnego wymienionego w art. 39 pkt 7 – świadczenie pieniężne.

W kodeksie wykroczeń występują następujące środki:
1) zakaz prowadzenia pojazdów
2) przepadek przedmiotów
3) nawiązka
4) obowiązek naprawienia szkody
5) podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości w szczególny sposób
W kodeksie karnym skarbowym środkami karnymi są:
1) dobrowolne poddanie się odpowiedzialności
2) przepadek przedmiotów
3) ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów
4) przepadek osiągniętych korzyści majątkowych
5) zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu i zajmowania określonych stanowisk
6) podanie wyroku do publicznej wiadomości w szczególny sposób
7) pozbawienie praw publicznych
8) środki związane z okresem próby, czyli:
- warunkowe umorzenie postępowania
- warunkowe zawieszenie wykonania kary
- warunkowe przedterminowe zwolnienie
Nowymi środkami są świadczenie pieniężne, naprawienie szkody i nawiązka (ta ostatnia istniała wcześniej, lecz nie była zaliczana ani do kar zasadniczych ani do dodatkowych).
Środki karne wzmagają represję, większość z nich ma nadto charakter zapobiegawczy. Naprawienie szkody i nawiązka mają charakter kompensacyjny.

1. Pozbawienie praw publicznych
Pozbawienie praw publicznych obejmuje:
1. utrata czynnego i biernego prawa wyborczego do organów władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego
2. utrata prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości
3. utrata prawa pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego i zawodowego
4. utrata posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego
5. utrata orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utrata zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw publicznych
Ten środek można orzec w razie skazania na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie.

2. Zakaz zajmowania określonego stanowiska lub wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej.
Ten środek orzeka się gdy sprawca przy popełnieniu przestępstwa nadużył stanowiska lub zawodu albo okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża interesowi społecznemu.
Zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej sąd może orzec w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem takiej działalności, jeżeli jej dalsze prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym przez prawo.

3. Zakaz prowadzenia pojazdów
Zakaz prowadzenia pojazdów określonego typu sąd może orzec w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności gdy z okoliczności przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji. Sąd określa wtedy rodzaj pojazdu.
Sąd może również orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych, gdy sprawca w chwili popełnienia przestępstwa był:
- w stanie nietrzeźwości
- pod wpływem środka odurzającego
- gdy sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia będącego katastrofą w komunikacji, sprowadzenie niebezpieczeństwa w komunikacji lub wypadek komunikacyjny
Sąd może również orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze, gdy następstwem tego czynu była śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu lub gdy w czasie popełnienia przestępstwa ciężkiego wypadku komunikacyjnego sprawca był
- w stanie nietrzeźwości
- pod wpływem środka odurzającego
- gdy sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia

Sąd musi orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze, gdy sprawca ponownie popełnił przestępstwo w warunkach powyżej podanych, czyli
- w stanie nietrzeźwości
- pod wpływem środka odurzającego
- gdy sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia

Stan nietrzeźwości – zgodnie z art. 155 16 zachodzi gdy:
1) zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub
2) zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.
Stan po użyciu alkoholu - gdy zawartość alkoholu we krwi jest pomiędzy 0,2% a 0,5%
Zawartość alkoholu we krwi do 0,2% uważa się za mieszczącą się w normie.

4. Przepadek przedmiotów

Przepaść mogą przedmioty pochodzące bezpośrednio z przestępstwa lub przedmioty, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa.
Nadto sąd może orzec przepadek przedmiotów, których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przewóz jest zakazany.
Wszystkie te przedmioty, jeśli nie są własnością sprawcy, mogą ulec przepadkowi tylko gdy ustawa tak stanowi. Zezwala na to art. 316 w stosunku do:
- - Pieniędzy, dokumentów i znaków wartościowych, jeśli zostały podrobione lub przerobione lub usunięto z nich oznakę umorzenia
- - podrobionych narzędzi pomiarowych i środków technicznych, służących do popełniania przestępstw określonych w rozdziale XXXVII – „Przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi”.
-
Art. 293 1 zezwala na przepadek rzeczy pochodzących z przestępstwa paserstwa, w tym programu komputerowego.
Przepadek następuje na rzecz Skarbu Państwa z chwilą uprawomocnienia się wyroku.
Przedmioty pochodzące bezpośrednio z przestępstwa ulegają przepadkowi, gdy nie podlegają zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi.
Nie stosuje się przepadku przedmiotów służących do popełniania przestępstwa, jeśli jest to niewspółmierne do wagi popełnionych czynów.
Art. 45 k.k. dopełnia przepis o przepadku przedmiotów. Określa on możliwość orzeczenia przepadku korzyści majątkowej pochodzącej chociażby pośrednio z popełnienia przestępstwa lub przepadek jej równowartości. Przepadek nie obejmuje korzyści, w całości lub w części lub jej równowartości, jeżeli podlega ona zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi.

5. Obowiązek naprawienia szkody

Kodeks z 1997 wprowadził jako samodzielny środek karny obowiązek naprawienia szkody. – Art. 46. Sąd na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka ten obowiązek w całości lub w części w razie skazania za przestępstwo:
- spowodowania śmierci
- ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
- naruszenia czynności narządu ciała
- rozstroju zdrowia
- przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji
- przestępstwo przeciwko środowisku, mieniu, obrotowi gospodarczemu
Przy rozstrzyganiu NIE bierze się pod uwagę przepisów prawa cywilnego o przedawnieniu roszczenia oraz możliwości zasądzenia renty.

6. Nawiązka

Nawiązka zawiera charakter zarówno odszkodowania jak i grzywny. Odszkodowaniem nie jest, bo orzeczona równa się wielokrotności wartości szkody, poza tym można dochodzić dodatkowo odszkodowania; a nie jest grzywną, gdyż obok nawiązki można orzec i grzywnę.
Według części ogólnej k.k. są może orzec nawiązkę, gdy:
1) sąd nie orzeka przepadku przedmiotów, które służyły lub miały służyć do popełnienia przestępstwa, gdyż byłoby to niewspółmierne do wagi przestępstwa; nawiązka idzie na rzecz Skarbu Państwa
2) sąd nie orzeka naprawienia szkody w myśl art. 46 1 – nawiązka ma być zadośćuczynieniem na rzecz pokrzywdzonego
3) sąd skazuje sprawcę za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu lub za inne umyślne przestępstwo, którego skutkiem jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu; nawiązka na wskazany cel społeczny związany z ochroną zdrowia.
4) W razie skazania za przestępstwo przeciwko środowisku nawiązka idzie na określony cel społeczny związany z ochroną środowiska
5) W razie skazania za przestępstwo określone w art. 173-174, 177, 175 lub 355 prowadzącego pojazd mechaniczny, jeżeli był on w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środków odurzających lub zbiegł z miejsca zdarzenia – orzeka się obligatoryjnie nawiązkę na rzecz instytucji lub organizacji społecznej, której statutowymi zadaniami jest świadczenie pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych.

Wysokość jednej nawiązki nie może przekroczyć 10-krotności najniższego miesięcznego wynagrodzenia w czasie orzekania w I instancji.
W przypadku przestępstwa przeciwko środowisku nawiązka może być orzeczona w wysokości od 3-krotnego do 20-krotności najniższego miesięcznego wynagrodzenia w czasie orzekania w I instancji.
W razie skazania za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu albo za inne przestępstwo umyślne, którego skutkiem jest śmierć człowieka, ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia nawiązka może być orzeczona w wysokości od 3-krotnego do 100-krotnego najniższego miesięcznego wynagrodzenia w czasie orzekania w I instancji.
Według części szczególnej k.k. nawiązkę orzeka się, gdy:
1) za przestępstwo zniesławienia
2) za przestępstwo zniewagi
3) za przestępstwo wyrębu drzewa z lasu – wtedy nawiązka w wysokości dwukrotności wartości drzewa idzie na rzecz pokrzywdzonego
Nawiązka nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu naprawienia szkody.

7. Świadczenie pieniężne

Jest to nowy środek karny. Może być orzekany w wysokości 3-krotnego najniższego miesięcznego wynagrodzenia. Orzeka się go:
1) w razie odstąpienia od wymierzenia kary
2) w wypadkach wymienionych w ustawie, czyli np. w razie warunkowego zawieszenia postępowania, warunkowego zawieszenia wykonania kary
3) obligatoryjnie – w wysokości do 10-krotności najniższego wynagrodzenia - za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, po środkach odurzających – na rzecz instytucji lub organizacji społecznej, do której celów należy świadczenie pomocy ofiarom wypadków komunikacyjnych

8. Podanie wyroku do publicznej wiadomości

Sąd może orzec w wypadkach przewidzianych w ustawie podanie wyroku do publicznej wiadomości w sposób przez siebie określony. Powinien mieć na uwadze społeczne oddziaływanie tego środka karnego. Wyrok można ogłosić w zakładzie pracy, w czasopiśmie lub w inny sposób.
Art. 52 – utrata nienależnych korzyści majątkowych
Jeśli sprawca, reprezentując inną osobę (fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej), działając w jej imieniu lub interesie, popełni przestępstwo przynoszące tej osobie (jednostce) korzyści majątkowe, sąd obowiązuje podmiot, który je otrzymał do ich zwrotu w całości lub części na rzecz Skarbu Państwa.
Nie dotyczy to korzyści, które mają być zwrócone innemu podmiotowi.
Kodeks karny z 1997 nie przewiduje orzekania w postępowaniu karnym pozbawienia lub ograniczenia praw rodzicielskich lub opiekuńczych. Jest to zadanie sądu rodzinnego, który tą sprawą zajmuje się po zakończeniu postępowania karnego.

Prawo karne, zespół norm prawnych zakazujących pod groźbą kar popełniania czynów, które jako społecznie niebezpieczne stanowią ustawowo określone przestępstwa. Prawo karne nie ma osobnej, właściwej sobie dziedziny życia społecznego, które reguluje. Dotyczy wszystkich ważnych stosunków społecznych w aspekcie obrony ich przed zamachami.
Centralnymi elementami prawa karnego są ustawowo określone przestępstwa oraz kary za nie. Do pomników prawa karnego należą: z okresu niewolnictwa prawo sumeryjskie i Kodeks Hammurabiego, z okresu feudalnego - barbarorum leges, Constitutio Criminalis Carolina z 1532, z okresu rewolucji francuskiej kodeks z 1791 i kodeks karny Napoleona I z 1810 (kodyfikacje Napoleona).
W Polsce do końca 1969 źródłem prawa karnego był kodeks karny z 1932, zmieniony przez nowele i dodatkowe ustawy. W wyniku wieloletniej pracy kodyfikacyjnej praktyków i teoretyków powstał kodeks, uchwalony przez Sejm PRL 19 IV 1969. W czerwcu 1997 Sejm uchwalił nowy prawo karne, które wejdzie w życie 1I 1998.
Prawo cywilne, zespół norm prawnych regulujących stosunki majątkowe, a w pewnym stopniu i niemajątkowe, między równorzędnymi podmiotami prawa. W poszczególnych systemach prawa zakres stosunków społecznych uregulowanych przez prawo cywilne był różny i różne są definicje w poszczególnych państwach i okresach historycznych.
W starożytnym Rzymie prawo cywilne oznaczało normy prawne obowiązujące obywateli rzymskich (prawo rzymskie), w średniowieczu - prawo świeckie, w odróżnieniu od prawa kanonicznego. Od 2. połowy XVIII w. rozpoczęły się kodyfikacje prawa cywilnego w poszczególnych państwach, dużą rolę odegrał Kodeks Napoleona. Prawo cywilne anglosaskie (common law) rozwija się głównie w postaci prawa zwyczajowego. Konstrukcje współczesnego prawa cywilnego państw europejskich w dużym stopniu nawiązują do instytucji prawnych ukształtowanych w starożytnym Rzymie (Corpus Iuris Civilis).
Współcześnie prawo cywilne tro część prawa prywatnego regulująca stosunki majątkowe i niemajątkowe osób fizycznych i prawnych. W dawnych państwach bloku komunistycznego wyodrębniono z prawa cywilnego - prawo rodzinne i prawo pracy.
W Polsce po uzyskaniu niepodległości (1918) obowiązywały prawa byłych państw zaborczych, unifikację prawa cywilnego rozpoczęto w okresie międzywojennym (kodeks zobowiązań, kodeks handlowy) a ukończono w 1945 i 1946. Od 1947 obowiązywało już jednolite polskie prawo cywilne zawarte w kilkunastu aktach. Następnie podjęto prace nad kodyfikacją prawa cywilnego, zakończone wydaniem 1964 kodeksu cywilnego.

Gałęzie prawa:
-prawo konstytucyjne- to zespół norm regulujących podstawowe urządzenia ustroju państwa
-prawo administracyjne- to zespół norm regulujących strukturę organów administracyjnych oraz stosunki prawne powstające w toku władczej działalności tych organów.
-prawo finansowe- to zespół norm regulujących gromadzenie środków pieniężnych przez państwo oraz ich wydatkowanie, a także określających strukturę oraz tryb działania organów i instytucji finansowych.
-prawo cywilne-to zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi – w danej sprawie – podmiotami prawa.
-prawo rodzinne- to zespół norm regulujących osobiste i majątkowe stosunki między małżonkami, krewnymi oraz stosunki wynikające z przysposobienia, opieki i kurateli.
-prawo pracy- to zespół norm regulujących stosunki między pracodawcą i pracownikiem na tle świadczonej pracy.
-prawo karne- to zespół norm mówiących jakie czyny są przestępstwami, ustalających kary za te przestępstwa oraz określających ogólne zasady odpowiedzialności karnej.
-prawo procesowe: cywilne-to zespół norm regulujących tryb rozstrzygania spraw cywilnych przez sądy i niektóre inne organy oraz właściwość tych organów.
-karne to zespół norm regulujących tryb prowadzenia i rozstrzygania spraw karnych przez organy wymiaru sprawiedliwości.
Kodeks jest to obszerny akt normatywny, oparty na jednolitych zasadach, zazwyczaj w formie ustawy, regulujący w sposób kompleksowy pewną dziedzinę stosunków. Aktualnie w Polsce obowiązuje szereg kodeksów, np. karny, cywilny, rodzinny i opiekuńczy, postępowania karnego i inne.

I .Sądy powszechne są podstawowym rodzajem sądów ze względu na ilość i wagę rozstrzyganych spraw. Do sądów powszechnych należą:
sądy rejonowe,
sądy okręgowe
sądy apelacyjne.
Zwierzchni nadzór nad sądami powszechnymi sprawuje Sąd Najwyższy.
Sądy dzielą się na wydziały.
Sądy rejonowe – I instancji – rozpatrują większość spraw które na mocy przepisów prawa nie zostały przekazane sądom okręgowym
Sądy okręgowe – II instancji – w sprawach rozpatrywanych przez sądy rejonowe natomiast I instancji w sprawach które nie są rozstrzygane przez sądy rejonowe.
Sądy apelacyjne – są wyłącznie sądami II instancji.
II. Naczelny Sąd Administracyjny
III. Sądy wojskowe
IV. Sąd Najwyższy

PRAWO KARNE

Źródła prawa karnego:
1) Kodeks karny z 6 kwietnia 1997 r. Składa się z 3 części: ogólnej, szczegółowej, wojskowej.
Ogólna: podstawowe zagadnienia prawa karnego np.: zasady odpowiedzialności karnej, formy popełnienia przestępstwa, przedawnienie, zatarcie skazania
Szczegółowa to zbiór przepisów, z których każdy odnosi się do jakiegoś konkretnego przestępstwa (art.278-Kradzież, art.286-oszustwo, art. 280-rozbój)
Wojskowa zawiera ogólne i szczegółowe przepisy karne odnoszące się do żołnierzy.
2) Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich (dla osób przed 17 rokiem życia)
3) Kodeks Karny Wykonawczy (mówi o zasadach wykonywania kary)



Przestępstwem jest czyn człowieka bezprawny, karalny, karygodny, zawiniony.

Rodzaje przestępstw:
1) ze względu na wysokość grożącej kary
a) zbrodnie – czyn zagrożony karą pozbawienia wolności nie krótszy niż 3 lata albo karą surowszą np.: fałszowanie dokumentów, morderstwo, kradzież
b) występki – czyn zagrożony karą pozbawienia wolności powyżej 3 miesięcy ale nie więcej niż 3 lata, lub grzywna powyżej 30 stawek dziennych
Wykroczenie – czyn zagrożony karą pozbawienia wolności poniżej 3 miesięcy lub grzywną

2) ze względu na skutek
a) formalne – popełnione przez działanie sprawcy np.: nie udzieleniu pomocy człowiekowi, któremu grozi utrata życia lub uszczerbek na zdrowiu,
b) materialne – składa się z działania sprawcy i skutków tego działania np.: kradzież, zabójstwo, rozbój, uszkodzenie ciała, popełnione przez zaniechanie np.: nie powiadomienie o wiedzianym przestępstwie, nieopuszczenie szlabanu przez dróżnik,

3) ze względu na sposób ścigania
a) ścigane z oskarżenia publicznego (z urzędu) – należą tu poważniejsze przestępstwa, prokurator jest tu oskarżycielem publicznym
b) ścigane z oskarżenia prywatnego (tzw. Prywatno-skargowych) – należą przestępstwa popełnione na szkodę jednostki, o niewielkiej szkodliwości społecznej np.: obraza, naruszenie nietykalności cielesnej, zniesławienie

4) ze względu na winę
a) umyślne – jest umyślna wina sprawcy (w postaci zamiaru bezpośredniego lub ewentualnego)
b) nieumyślne – z winy nieumyślnej w postaci lekkomyślności lub niedbalstwa



Winę stanowi naganny stosunek psychiczny sprawcy do popełnionego czynu

Wina jest więc, w przeciwieństwie do pozostałych cech przestępstwa, cechą subiektywną, związaną z psychiką sprawcy.
a) umyślna – występuje w dwóch postaciach
• zamiar bezpośredni- sprawca planuje i popełnia przestępstwo,
• zamiar pośredni (ewentualny) polega na tym, że sprawca popełniając jedno przestępstwo dokonuje następnego, sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to, np.: podczas rozboju, sprawcy pozostawiają pozbawioną ofiarę ubrania na mrozie. Nie zamierzali oni jej pozbawić życia, lecz z takim skutkiem liczyli się i akceptowali je.
b) nieumyślna – występuje jako lekkomyślność i niedbalstwo
• sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa, ale bezpodstawnie sądzi, że zdoła go uniknąć i jest to tzw. Świadoma nieumyślność
• Nieświadoma nieumyślność polega na tym, że sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia chociaż powinien przewidzieć


KARA – jest to środek przymusu państwowego, stosowany przez sądy wobec sprawców przestępstwa i polegający na sprowadzeniu pewnej dolegliwości.

Rodzaje kar:
1) kary zasadnicze
•kara pozbawienia wolności – wykonuje się w zakładach karnych: otwartych, pół zamkniętych, zamkniętych. Różnią się od siebie stopniem zabezpieczenia, stopniem izolacji skazanych, zakresem praw i obowiązków.
•Kara ograniczenia wolności – dozór policji lub kuratora, zakaz zmiany miejsca sta lego zamieszkania, nieodpłatnej dozorowanej pracy publicznej, potrącenia części wynagrodzenia na rzecz Skarbu Państwa (nie więcej niż 25% przez 2 lata), sąd może zobowiązać skazanego do przeproszenia pokrzywdzonego, powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub środków odurzających
•Kara grzywny – jest karą pieniężną, wymierza się ja w stawkach dziennych, określając liczbę stawek i wysokość stawki dziennej
2) środki karne – wymierzane łącznie z karą zasadniczą
•pozbawienie praw publicznych utrata czynnego i biernego prawa wyborczego
•utrata orderów i odznaczeń honorowych oraz degradacja (dot. Żołnierzy)
•pobawienie praw rodzicielskich
•zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych
•zakaz wykonywania określonego zawodu
•zakaz sprawowania określonych funkcji
•obowiązek naprawienia szkody
•podanie wyroku do publicznej wiadomości
•świadczenie pieniężne

Wymiar kary zależy od uznania sądu w granicach wyznaczonych przez ustawę.

WARUNKOWE ZAWIESZENIE WYKONANIA KARY polega na tym, że oskarżony zostaje skazany za popełnione przestępstwo, ale wykonanie kary zawiesza się na okres próby. W przypadku, gdy okres próby przejdzie pomyślnie okres uważa się za niebyłe. Sprawce traktuje się tak jakby tego czynu nigdy nie popełnił. W związku z tym z rejestru skazanych usuwa się dane o wymierzonej karze. Warunkowego zawieszenia kary w zasadzie nie stosuje się wobec recydywistów popełniających najpoważniejsze przestępstwa (zabójstwo, gwałt, rozbój)

WARUNKOWE PRZED TERMINOWE ZWOLNIENIA może nastąpić po odbyciu przez sprawcę połowy kary, jednak nie wcześniej niż po 6 miesiącach, . Jeżeli jest to on karany po raz pierwszy. A po odbyciu 2/3 kary jeśli jest skazany po raz kolejny. Skazanego na 25 lat po upływie 15 lat , natomiast skazanego na dożywotnie więzienie po odbyciu 25 lat kary, Przed terminowe zwolnienie następuje przez tzw.: dobre sprawowanie

ZATARCIE SKAZANIA polega na urzędowym puszczeniu skazania w niepamięć. Po 10 latach wymazuje się dane sprawcy z Krajowego Rejestru Skazanych.

Prawo administracyjne, dział prawa, który obejmuje ogół norm regulujących stosunki społeczne związane z administracyjną działalnością organów państwowych i innych podmiotów wykonujących funkcje administracyjne w administracji publicznej. Charakterystyczną cechą norm prawa administracyjnego jest możliwość zastosowania przymusu państwowego w celu ich wykonania.
Geneza prawa administracyjnego sięga XVIII w. i wiąże się z rewolucją francuską 1789, która przekształciła poddanego (poddaństwo) w obywatela. Uzyskał on prawo żądania od organów państwa przestrzegania praw uchwalonych przez parlament. W okresie państwa liberalnego przepisy prawa administracyjnego wyznaczały przede wszystkim ramy działania administracji, poza którymi pozostawała sfera działania prywatnego przedsiębiorcy. Zakres oddziaływania prawa administracyjnego zwiększał się w tych krajach w miarę rozszerzania się państwowego interwencjonizmu.
W Polsce prawo administracyjne obejmuje: przepisy ustrojowe organów administracji publicznej, przepisy proceduralne, przepisy dotyczące kontroli nad działalnością administracji, przepisy dotyczące szczegółowych działów administracji. Nauka prawa administracyjnego zajmuje się: ustrojem administracji, prawnymi formami jej działania, kontrolą administracji, funkcjonowaniem działów administracji.