Złoża rud metali we Francji.

Francja należy do bardziej zasobnych w rudy żelaza krajów zachodniej i środkowej Europy. Jej zasoby ogólnie wynoszą ponad 11,025 mld t rudy, w tym 6,525 mld stanowia zasoby ustalone. We Francji znane są niemal wszystkie typy morfologiczno-genetyczne złóż.
Największe znaczenie mają złoża oolitowe Lotaryngii. Rudy osadowe występują w ordowiku /Anjou/ i w dewonie /Dielette/ w Normandii. Spośród złóż metasomatycznych na uwagę zasługuje złoże Batere /Pireneje/.

1. LOTARYNGIA Obszar rudonośny położony jest w NE części kraju. Przebiega południkowo od Nancy do Luksemburga i Belgii. Szerokość tego pasa od kilkunastu do 30 km (ryc.1 Zagłębie żelazonośne Lotaryngii). Seria rudonośna występuje na granicy liasu i doggeru, głównie w aalenie, wykształconym jako łupki margliste i wapniste.
Rudy tworzą pokłady o grubości do 30 m, składające się z oolitów, głównie goethytowych, w mniejszej ilości hematytowych i syderytowych. Wyróżnia się rudy zasadowe i kwaśne. Ustalone zasoby rud – 4.5 mld t, w tym 2.5 mld t rud zasadowych i 2 mld t rud kwaśnych. Zawartość Fe w rudach zasadowych-31 %, a w rudach kwaśnych-32 %. Zasoby perspektywiczne ocenia się na 4.5 mld.

2. Złoże NORMANDII. Położone jest między Le Mans na S i Caen na N (ryc.2 Szkic występowania złóż rud żelaza na Masywie Armorykańskim). Rudy hematytowe, syderytowe, a w części powierzchniowej goethytowe występują w ordowickich łupkach ilastych , słabo zmetamorfizowanych. Grubość pokładu 1.5-6 m. Obszar rudonośny jest sfałdowany i pocięty uskokami. Zawartość Fe w rudzie-42 %. Zasoby ustalone 1 mld t.

3. Złoże DIELETTE W utworach środkowego dewonu zawiera rudy magnetytowe i hematytowe z 52 % Fe. Zasoby ustalone rudy 25 mld t. Sa grudkowane.

4. Złoże BATERE w wapieniach dewonu dostarcza rud hematytowych i magnetytowych o zawartości Fe 40 %. Ustalone zasoby 30 mld t. Są grudkowane.
Głównym dostarczycielem rud Fe w latach ’70 były kopalnie Lotaryngii, ma które przypadało ponad 95 % wydobycia francji.


Złoża rud wolframu
Liczne nieduże złoża żyłowe oraz sztokwerkowe rud wolframu znane są w Masywie Centralnym i jego otoczeniu. Ten typ złóż znany jest też z Masywu Armorykańskiego. Złoża skarnowe z scheelitem o znaczeniu przemysłowym eksploatowane są w Pirenejach. W Masywie Centralnym ważniejsze złoża żyłowe znajdują się w obszarze Montredon-Labessonnie /południowa część masywu/.
1. MONTREDON-LABESSONNIE leży 80 km na ENE od Tuluzy (ryc.3 Mapa obszaru złożowego Montredon-Labessonnie). Zbudowany jest on z utworów kambro-ordowiku, tworzących kopułę Montredon. Wykształcone są jako seria łupkowo-węglanowa ordowiku. Skały magmowe reprezentowane są przez granity, mikrogranity i ortognejsy, którym towarzyszą aplity i pegmatyty. Wyróżniono tam złoża żył kwarcowych hypotermalnych z rudami W-Sn-F oraz złoża stratoidalne, zbliżone do skarnowych.
1.1 Pole żyłowe FREGERE /2 km na N od Montredon-Labessonnie/ występuje łupkach mikowych w i ortognejsach. Ma 600 m długości i 300 m szerokości. Składa się z dwóch grup żył kwarcowych o miąższości 0.3-2 m i poniżej 0.3 m, które maja niemal pionowy upad. Głównym minerałem rudonośnym jest wolframit, któremu towarzyszą scheelit, kasykeryt, fluoryt, siarczki Fe i Cu. Wolframit jest rozproszony w masie kwarcowej żył, tworzy też gniazda i kieszenie o masie 0.5-2 t. Zasoby pola żyłowego wynoszą 1.5 mln t rudy kwarcowo-wolframitowej.
1.2 Stratoidalne rudy scheelitowo-fluorytowe tego obszaruwystępują w poziomach skał kwarcowo-skaleniowych lub piaskowcowych na granicy między łupkami a węglanami.
2. Złoża sztokwerkowe w Masywie Centralnym znane są w LA BOSSE gdzie sztokwerek żyłek kwarcowych z wolframitem występuje na północ od wychodni granitów i ma szerokość 0.5-4 km. Żyły kwarcowe są niemal pionowe, mają do 2 m długości. Wolframitowi towarzyszą piryt i arsenopiryt.

Złoża rud manganu
Znanych jest kilka złóż rud manganu w skałach węglanowych, radiolarytach i ich zmetamorfizowanych odpowiednikach. Występują w Pirenejach, ponadto w masywie Ariza. Łącznie skupiają 0.12 mln t Mn w rudach niskoprocentowych. Nie maja większego znaczenia.

Złoża rud miedzi
Francja dysponuje tylko małymi złożami rud miedzi, najczęściej żyłowymi. Związane są one ze strukturami waryscyjskimi zachowanymi pośród orogenu alpejskiego Pirenejów.


Złoża rud cyny
W Masywach Armorykańskim i Centralnym występują liczne małe i średnie złoża rud cynowo-wolframowych reprezentujące różne typy genetyczne ( ryc. 4 Rozmieszczenie złóż rud cyny we Francji). Eksploatowane są też złoża okruchowe. W poszczególnych złożach obecna jest domieszka wolframu, rzadziej litu i kopalin ceramicznych. Największe znaczenie gospodarcze mają złoża okruchowe i złoża formacji kasyterytowo-kwarcowej, a godne uwagi jest okruszcowanie miedziowo-cynowe.
Typ pegmatytowy reprezentowany jest przez złoża Montebras (ryc.5 Przekrój geol. Przez złoże rud cyny Montebras we Francji). Pegmatyty cynonośne występują na kontakcie „starych” granitów i tzw. „granulito-porfirów”. Wydziela się wśród nich 3 typy:
1. pegnatyty z kasyterytem
2. grejzeny z kwarcem, kasyterytem, lepidolitem, topazem
3. tzw. „piaski” granulitowe
Typ miedziowo-cynowy formacji kasyterytowo-siarczkowej występuje w obrębie Masywu Centralnego w postaci nieregularnych ciał rudnych w paleozoicznych schlorytyzowanych łupkach fyllitowych na kontakcie z permokarbońskimi granitami. Ciała rudne zawierają siarczki Cu, piryt, kasyteryt, kwarc, chloryt.
Złoża okruchowe rud Sn występują w obrębie Masywu Armorykańskiego. Zawartość kasyterytu w piaskach cynonośnych o miąższości 4-5 m wynosi 600 g/m3

Złoża boksytów
Złoża boksytów są w S Francji (ryc. 6 Rozmieszczenie ważniejszych złóż boksytów w południowej Francji). Związane są one z osadami złożonymi na utworach morskich od dolnej jury do aptu i albu (kreda) włącznie. Przeważnie w ich spągu występują zdolomityzowane wapienie. Nadkład stanowią osady górnej kredy (turon) lub eocenu wykształcone jako wapienie lub piaski. W stropie niektórych z tych złóż występują odmiany białe, które stanowią ich najcenniejsze gatunki. Są one wykorzystywane m.in. do produkcji białych cementów glinowych.
Największe i najbogatsze złoża boksytów mezozoicznych koncentrują się wzdłuz Zatoki Liońskiej. Wydziela się tam 3 obszary boksytonośne: subpirenejski, langwedocki, prowansalski. W eocenie złoża te zostały sfałdowane i zuskokowane.
Największe złoża znajdują się w departamencie Var (Prowansja), w osadach górnej jury i dolnej kredy. Złoża te mają przeważnie charakter pokładowy, rozprzestrzeniają się na znacznych obszarach: 20 km i więcej. Grubość pokładów produkcyjnych wynosi 2-18 m, średnio 4-6 m. Znana są również złoża gniazdowe, które stanowią wypełnienia form krasowych.
W dolnej części złóż pokładowych przeważają boksyty czerwone, ku stropowi przechodzące w różowe, szare, a nawet jasnoszare.
W departamencie Ariege strefa boksytonośna przebiega wzdłuż N zboczy Pirenejów. Złoża te są nieco gorszej jakości.
W departamencie Herault, złoża charakteryzują się stałą grubością pokładów przy znacznym ich rozprzestrzenieniu.

Złoża rud cynku i ołowiu
Znane są małe złoża rud cynku i ołowiu, które były eksploatowane i przeważnie zostały wyczerpane ( ryc.7 Złoża rud Zn i Pb Francji). Związane są z różnymi utworami, od staropaleozoicznych do triasowych i jurajskich. Najczęściej występują w utworach węglanowych, a ich forma jest żyłowa, niekiedy szoczewkowo-pokładowa. Rudy zawierają galenę, sfaleryt, czasami piryt, chalkopiryt, magnetyt, pirotyn.



LITERATURA:
1 Bilans gospodarki surowcami mineralnymi Polski i świata 1994-1998. Polska Akademia Nauk. Instytut Gospodarki surowcami mineralnymi i energią. Pracownia Polityki Surowcowej. Kraków 2000, s.98, 175, 496,497, 950.
2. Przeglądowy atlas świata Europa cz. 2. Popularna encyklopedia powszechna pod red. Rajmunda Mydela i Jerzego Grocha, Kraków 2000, s. 93-97.
3. Bolewski, 19 - Surowce mineralne świata Sn, s. 27, 28. Zn i Pb, s.53,54. Cu, s.72. Mn, s.26. W, s.161-165. Fe, s. 49-52. Boksyty, s. 20,21.