Surowce metaliczne w Polsce i na świecie w ujęciu ekonomicznym

Rudy metali stanowią drugą co do wartości grupę kopalin użytecznych po surowcach energetycznych. Wydobycie ich stanowi ok. 19% wartości światowej produkcji górniczej, przy czym na pierwszym miejscu znajdują się: rudy żelaza – 5,6%, miedzi – 3,1%, złota – 3,1%, uranu – 1,9%, manganu – 1%, ołowiu – 0,9%, a w dalszej kolejności: cynku, cyny, niklu, antymonu, srebra, boksytów i innych.

Przemysł:
 Metalurgiczny:
o hutnictwo żelaza
o hutnictwo metali nieżelaznych
 Elektromaszynowy:
o metalowy
o maszynowy
o precyzyjny
o Śródków transportu
o elektrotechniczny i elektroniczny

Przemysł elektromaszynowy to grupa gałęzi zajmujących się przetwarzaniem produktów hutniczych na inne wyroby. Ma on wyjątkowo duże znaczenie dla kraju, gdyż jest jedynym producentem różnorodnych maszyn i urządzeń niezbędnych we wszystkich działach gospodarki, a zatem warunkuje ich rozwój; innymi słowy, jest motorem postępu technicznego. Ogólnie można mówić o silnej zależności pomiędzy intensywnym rozwojem gospodarki kraju a wzrostem przemysłu elektromaszynowego.
Znaczenie przemysłu elektromaszynowego i jego udział w gospodarce kraju można przedstawić na przykładzie Polski (Tabela 1).

Czynniki lokalizacji przemysłu:
1. Baza surowcowa: bazą surowcową nazywamy źródło, z którego zakład przemysłowy czerpie surowiec potrzebny do produkcji. I tak np. dla średniej wielkości huty żelaza, zużywającej ok. 600 tys. ton pięćdziesięcioprocentowej rudy żelaza rocznie i obliczonej na 50 lat pracy, baza surowcowa powinna posiadać ok. 30 mln ton rudy żelaza. Huta, zużywająca rudę o zawartości 50% żelaza, potrzebuje 2 tony rudy dla wytworzenia 1 tony surówki. Dlatego też dla lokalizacji przemysłu istotne znaczenie ma stopień zużycia surowca w produkcji. Im większa część wagi surowca wchodzi w wyrób gotowy, tym więcej istnieje możliwości dla lokalizacji danego zakładu przemysłowego z dala od bazy surowcowej i odwrotnie, im mniejszy jest udział surowca w wadze produktu, tym bliżej bazy surowcowej powinna znajdować się fabryka.
2. Baza energetyczna: w poszczególnych działach przemysłu zużywa się w produkcji bardzo różne ilości surowców energetycznych na jednostkę wyrobu gotowego, np. huta żelaza potrzebuje dla wytworzenia 1 tony stali przeciętnie od 0,8 do 1,2 tony koksu; zatem huta o rocznej produkcji 500 tys. ton surówki zużyje ok. 500 tys. ton koksu. Tak więc zakłady przemysłowe zużywające duże ilości energii były lokalizowane w pobliżu jej źródeł. Należą do nich m.in. huty aluminium i huty miedzi, w których wydatki na energię stanowią ok. 90% kosztów wyrobu gotowego produktu. Aktualnie, ze względu na rozwój techniki i coraz szerszego wykorzystania elektryczności, zakłady przemysłowe stają się coraz bardziej niezależne od sąsiedztwa źródeł energii. Oprócz węgla kamiennego przemysł zużywa również inne surowce energetyczne, tj. węgiel brunatny, ropę naftową, gaz ziemny, torf.
3. Siła robocza: bilans siły roboczej danego okręgu otrzymujemy porównując ze sobą liczbę ludności w wieku produkcyjnym z liczbą zatrudnionych we wszystkich dziedzinach gospodarki. Pokazuje on nam nadwyżki lub niedobory siły roboczej (nadwyżki są z reguły w słabo uprzemysłowionych okręgach rolniczych). Znajomość bilansu siły roboczej konieczna jest przy lokalizacji nowych zakładów przemysłowych, szczególnie dużych, zatrudniających kilka tysięcy robotników. W miarę postępu techniki i gospodarki znaczenie niewykwalifikowanej siły roboczej jako czynnika lokalizacyjnego stale maleje, ponieważ nowoczesne zakłady przemysłowe potrzebują pracowników wykwalifikowanych, których – ze względu na rozwój mechanizacji, a zwłaszcza automatyzacji procesów produkcyjnych – potrzeba mniej niż niewykwalifikowanych.
4. Woda: znaczenie wody jako czynnika lokalizacyjnego jest duże i różnorodne. Niezależnie od swego znaczenia jako źródło energii i środek transportu, woda ma ogromne znaczenie w przemyśle. Nowoczesna huta produkująca 1,5 mln ton stali rocznie, zużywa dziennie ok. 750 tys. ton wody. Są to ilości ogromne. Powodują one konieczność lokalizacji wielkich zakładów przemysłowych, zużywających tak znaczne ilości wody, nad rzekami o dużym przepływie wód lub też w pobliżu zbiorników wodnych (jeziora, zbiorniki sztuczne) – taki był główny czynnik rozwoju ośrodków hutnictwa żelaza i stali oraz przemysłu maszynowego nad Wielkimi Jeziorami w Stanach Zjednoczonych (oprócz tego, jeziora te zapewniają tani transport surowców).
5. Rynek zbytu: w przemyśle hutniczym czy maszynowym rynek zbytu nie odgrywa praktycznie żadnej roli jako czynnik lokalizacyjny.
6. Transport: transport jest jednym z najważniejszych czynników lokalizacyjnych . Odgrywa on rolę we wszystkich niemal gałęziach przemysłu. Pojęcie transportu w naszym ujęciu zawiera kilka treści pośrednich, tj. koszty transportu, czas i warunki techniczne. Koszty transportu występują w niektórych omawianych wcześniej przypadkach, np. baza surowcowa, a na ich wysokość składają się trzy zasadnicze czynniki: odległość, wybór środka oraz przeładunki. Odległością transportową nazywamy dystans pomiędzy dwiema miejscowościami mierzony danym środkiem przewozu. Ponadto, przewóz drogą rzeczną jest tańszy od kolejowego, a transport samochodowy jest 2 razy droższy od kolejowego; znaczna część kosztów przypada na załadunek, wyładunek i ewentualny przeładunek towaru. Największy udział kosztów transportu zaznacza się w m.in. produkcji wyrobów hutniczych (7,7%), surówki żelaza i stali (3,6%), maszyn i samochodów (2,9%) czy aluminium (2,4%). Czas transportu nie gra w naszym przypadku dużej roli. Fabryki metalowe najlepiej jest lokować w pobliżu węzłów komunikacyjnych dysponujących dużą ilością taboru.
7. Kooperacja: we współczesnym przemyśle współpraca pomiędzy poszczególnymi zakładami odgrywa bardzo dużą rolę. Z jednej strony produkcja skomplikowanych maszyn i urządzeń wymaga setek lub tysięcy części, detali i podzespołów, a z drugiej strony wiele nowoczesnych fabryk specjalizuje się właśnie w produkcji jednego detalu czy urządzenia. Wynika stąd konieczność ścisłej współpracy między różnymi typami zakładów, np. stocznia okrętowa kooperuje z ok. 1000 innych zakładów, a fabryka samochodów – z ok. 500. Przy budowie nowych zakładów przemysłowych zagadnienie ich umiejscowienia w odniesieniu do kooperantów jest dziś jednym z ważniejszych czynników lokalizacyjnych.
8. Aglomeracja: aglomeracja to skupienie kilku zakładów przemysłowych w jednym ośrodku. Na zjawisko to wpływa przede wszystkim dążenie nowo budujących się przedsiębiorstw do obniżenia kosztów inwestycji przez wykorzystanie już istniejącego uzbrojenia terenu w bocznice kolejowe, sieć wodociągową, gazową, kanalizacyjną i inne. Po jakimś czasie zaczynają ujawniać się cechy ujemne aglomeracji, tj. utrudniony rozwój już istniejących zakładów i gorsze warunki zdrowotne dla pracowników, co czasem dąży do deglomeracji, czyli przenoszenia zakładów przemysłowych z ośrodków zbyt zagęszczonych.



Żelazo jest, obok glinu, najbardziej w przyrodzie rozpowszechnionym metalem. Ma ono zasadnicze znaczenie dla cywilizacji i stanowi 95% wszystkich metali używanych przez człowieka. Rudy żelaza występują w postaci minerałów, głownie jako magnetyt (ruda pochodzenia magmowego z ery prekambryjskiej), hematyt (występuje w skałach metamorficznych), syderyt, limonit i piryt. W najcenniejszych rudach, tj. w magnetytach i hematytach, zawartość czystego żelaza waha się odpowiednio od 70 do 50%. Światowe zasoby rud żelaza szacuje się na 800 mld ton (w tym sprawdzone na 250 mld ton). Roczne wydobycie osiągnęło w 2000r. 499 mln ton. Najniższy poziom wydobycia rud żelaza zaznaczył się w latach wielkiego kryzysu ekonomicznego (1930-1935), zaś w okresie wojny koreańskiej nastąpił gwałtowny wzrost wydobycia.
Największymi wydobywcami rud żelaza są:
 Chiny, Brazylia, Australia (łącznie: 250 mln ton, czyli 50% światowego wydobycia)
 Rosja (30mln ton; 6% światowego wydobycia. Należy tu zaznaczyć, że w 1977r. państwa ZSRR wydobywały 131 mln ton)
 Kanada (16,5 mln ton; 3,3% światowego wydobycia)
Hutnictwo żelaza należy do jednych z najbardziej surowcowochłonnych gałęzi przemysłu, gdyż na wyprodukowanie 1 tony surówki żelaza, a następnie stali, zużywa się od ok. 3 do 4 ton surowców i paliwa. Podstawowymi surowcami hutniczymi są: rudy żelaza, topniki, węgiel koksujący, a ponadto złom, gaz i energia elektryczna. Duże zużycie surowców nie jest jednak czynnikiem przesądzającym o silniejszym jego rozwoju w krajach dysponujących własnymi zasobami rud żelaza i węgla koksującego, a równocześnie o słabszym w krajach nie mających odpowiednio dużo złóż. Istotną natomiast rolę w kształtowaniu poziomu produkcji hutniczej odgrywają rozmiary zapotrzebowania na jego produkty, uzależnione od ogólnego poziomu rozwoju gospodarczego poszczególnych państw i struktury ich gospodarki, a zwłaszcza stopnia uprzemysłowienia oraz kierunków i tempa rozwoju przemysłu. Niepoślednie znaczenie mają też możliwości przeznaczenia odpowiednio dużych nakładów na inwestycje, hutnictwo żelaza odznacza się bowiem wysoką kapitałochłonnością. Te czynniki są głównie przyczyną względnie niewielkich rozmiarów produkcji hutniczej w krajach gospodarczo słabiej rozwiniętych (co jest widoczne w zestawieniu największych producentów stali – Tabela 2 (Diagram 1)). Ponadto na słabszy bądź silniejszy rozwój tej gałęzi przemysłu istotny wpływ wywiera specjalizacja produkcji. I tak np. Szwecja, która dysponuje największymi i najczystszymi (ok. 62% czystego żelaza) złożami rud żelaza w Europie, ok. 80% wydobytego surowca przeznacza na eksport. Francja zaś, której rudy zawierają tylko ok. 30% czystego żelaza, zrestrukturyzowała górnictwo zamykając nierentowne kopalnie i znacznie mechanizując pracę w pozostałych, dzięki czemu nastąpił znaczny wzrost rentowności kopalń.
Najobfitsze złoża rud żelaza znajdują się w Afryce, jednak ze względu na trudno dostępne niekiedy położenie i powolny rozwój miejscowego hutnictwa wydobycie nie jest zbyt duże, ponieważ zagospodarowanie nowo odkrytych złóż wymaga wielkich nakładów finansowych, przede wszystkim na inwestycje transportowe. Eksploatuje się natomiast złoża o dogodnej lokalizacji, czyli położone niedaleko wody: w Algierii nad Morzem Śródziemnym, w Mauretanii, Sierra Leone, Liberii i Angoli nad Atlantykiem oraz w RPA nad Oceanem Spokojnym.

Metale kolorowe:
Znacznie szybciej niż hutnictwo żelaza rozwija się hutnictwo aluminium – w latach 1950-1980 zanotowano w Europie 14-krotny wzrost produkcji tego metalu, a w skali światowej – 9,5-krotny wzrost (tempo wzrostu ilustruje Tabela 3). Na dynamiczny rozwój hutnictwa aluminium złożyły się dwie główne przyczyny. Po pierwsze, wzrosło zapotrzebowanie na ten metal, który jest stosowany m.in. w przemyśle środków transportu, elektrotechnicznym, maszynowym, metalowym i innych. Drugim czynnikiem sprzyjającym jego rozbudowie był silny rozwój elektroenergetyki; produkcja aluminium należy bowiem do bardzo energochłonnych przedsięwzięć, ponieważ na wyprodukowanie 1 tony czystego aluminium z boksytu zużywa się ok. 15 tys. kWh energii elektrycznej. I tak huty aluminium budowane są zazwyczaj przy źródłach energii. We Francji np. wykorzystano do tego celu spadek rzek górskich.
Aluminium jest bardzo lekkim metalem. Daje się łatwo kuć, walcować, natomiast posiada gorsze właściwości odlewnicze. Z tego też względu stosuje się stopy aluminiowe, w skład których wchodzą niewielkie ilości innych metali, głównie miedzi i magnezu (tzw. duraluminium, stosowane m.in. w lotnictwie, kolejnictwie, budownictwie i in.). Zalety techniczne aluminium zadecydowały o wyjątkowo szybkim wzroście jego produkcji: w 1913r. wyniosła ona 68 tys. ton, a w 1970r. ponad 9,6 mln ton.
Światowe zasoby boksytów szacuje się na ok. 1,75 mld ton, z czego:
• ok. 35% znajduje się w krajach zachodniej i południowej Europy (Węgry, Francja, Jugosławia, Grecja)
• ok. 25% w basenie Morza Karaibskiego (Jamajka, Surinam, Gujana)
• ok. 25% w Afryce (Ghana i Gwinea)
W ostatnich latach odkryto największe na świecie złoża boksytów w północnej Australii.
Ok. 30% światowego wydobycia pochodzi z czterech krajów amerykańskich: Jamajki, Gujany, Surinamu i Dominikany, na dalszych miejscach znajdują się: Australia (14%), Francja, USA, kraje b. Jugosławii, Węgry, Grecja i Gwinea. Największych producentów aluminium prezentuje Tabela 4 (Diagram 2) i Tabela 5.

Miedź jest doskonałym przewodnikiem elektryczności i dlatego ma szerokie zastosowanie w przemyśle energetycznym, elektrotechnicznym, motoryzacyjnym, zbrojeniowym i w telekomunikacji, a wydobycie jej rud wzrasta wraz z rozwojem tych gałęzi przemysłu: w 1900r. wynosiło 500 tys. ton rocznie, a w 1970r. osiągnęło 5440 tys. ton. Nie był to jednak wzrost ciągły. Miedź jest bowiem ze względu na szerokie zastosowanie w przemyśle zbrojeniowym i energetycznym czułym barometrem koniunktury gospodarczej: w latach wojny wydobycie wzrosło do 3,5 mln ton i spadło bezpośrednio po wojnie do 2,3 mln ton..
Zasoby miedzi szacuje się na ok. 308 mln ton, a jej złoża występują w większych ilościach jedynie w kilku regionach naszego globu. Najbogatsze i największe występują:
• w tzw. Pasie Miedziowym w Zambii i oblicza się je na ok. 54 mln ton, co stanowi 18% zasobów światowych.
• północne i środkowe Chile – 50 mln ton
• USA – 45 mln ton
• Kongo – 36 mln ton
• POLSKA – ponad 11 mln ton
Najwięksi producenci miedzi: Tabela 6 (Diagram 3).
W krajach kapitalistycznych czynniki polityczno-ekonomiczne wpłynęły na to, że przez dłuższy czas największe ośrodki hutnictwa znajdowały się w W. Bryt., Holandii i Belgii, a więc w krajach nie posiadających złóż miedzi, lecz przywożących jej koncentraty z kolonii. Podczas gdy kapitały brytyjskie opanowały wydobycie miedzi w krajach Afryki i południowej Europy, kapitały amerykańskie podporządkowały sobie całkowicie górnictwo miedzi w przeważającej części Kanady oraz aż do 1971r. w Chile. Kontrolują one ok. 45% wydobycia miedzi na świecie.

Metale uszlachetniające stal dodawane w niewielkich ilościach przy jej wytopie zapewniają w zależności od domieszek: sprężystość, odporność na wysokie temperatury i ciśnienie, twardość, nierdzewność, itp. Są więc niezbędne w produkcji stali szlachetnych: szybko tnących, kwasoodpornych i in. wysokogatunkowych, używanych w przemyśle maszynowym, precyzyjnym, zbrojeniowym i elektrotechnicznym. Do metali tych należą: mangan, chrom, nikiel, wolfram, kobalt, molibden i wanad. Ich zastosowanie, a co za tym idzie i wydobycie, rozwinęło się na większą skalę dopiero w XX w. I tak np. w 1913r. wydobycie wolframu wynosiło ok. 4 tys. ton czystego metalu, a w 1970r. już ponad 31 tys. ton, zaś wydobycie chromu w latach 1939-1970 wzrosło z ok. 426 tys. ton do 1900 tys. ton.
Rudy metali uszlachetniających stal występują w przyrodzie o wiele rzadziej niż rudy żelaza, a ich wydobycie koncentruje się w kilku krajach:
• mangan – kraje b. ZSRR (ok. 34% światowego wydobycia), RPA (13%), Brazylia (13%), Gabon (9%), Indie (8,9%), Zimbabwe, Zambia i Egipt
• chrom – RPA (30%), kraje b. ZSRR (30%), Zimbabwe (20%) i Turcja (17%)
• wolfram – Chiny (25%), kraje b. ZSRR (19%), Korea Płd. i Płn. (18%), USA (14%), Boliwia, Australia i Portugalia
• nikiel – Kanada (42%), Nowa Kaledonia (28%) i kraje b. ZSRR (16%), RPA (0,7%)
• molibden – USA (64%), kraje b. ZSRR, RPA, Zimbabwe i Peru
• kobalt – Zair (50%), Kongo, Zambia, Maroko, Kanada, USA i kraje b. ZSRR
• wanad – RPA, Namibia (łącznie 2230 ton, tj. 28%), Kongo, Angola i Maroko
• antymon – Chiny (30%), RPA (20%), Zimbabwe, Algieria i Maroko
Największe zapotrzebowanie rud i koncentratów metali uszlachetniających mają kraje z wysoko rozwiniętym hutnictwem stali: USA, Rosja, Japonia, Niemcy, W. Bryt., Francja, Włochy. Z wyjątkiem USA i Rosji, pozostałe kraje nie posiadają własnych złóż tych metali. Powoduje to znaczne obroty międzynarodowe tymi kopalinami, a równocześnie wzmacnia na rynkach światowych pozycje głównych ich dostawców.

Cyna jest jednym z najrzadziej występujących w przyrodzie metali. Największymi złożami cyny dysponuje Azja Południowo-Wschodnia (Malezja, Indonezja, Tajlandia, Chiny), Ameryka Południowa (Boliwia, Peru), ale również występują one w Afryce (Nigeria, Ruanda, Zair, RPA, Zimbabwe, Namibia).

Cynk i ołów występują najczęściej wspólnie, w tzw. rudach polimetalicznych. Od dawna eksploatowane są bogate zasoby w Europie i Ameryce.

Do metali szlachetnych zalicza się: złoto, srebro i platynę.
Złoto znajduje wykorzystanie w:
• jubilerstwie (79% wykorzystania ogólnych zasobów)
• przemyśle elektronicznym (6%)
• sprzedaży w postaci monet (2%)
• innych dziedzinach (5%)
Ok. 8% zasobów złota jest przechowywanych w sztabkach jako rezerwa.
Najwięksi producenci złota: Tabela 7 (Diagram 4).

Srebro wykorzystywane jest głównie w jubilerstwie. Ze względu jednak na najlepsze spośród wszystkich metali przewodnictwo prądu, znajduje zastosowanie w przemyśle elektronicznym. Wykorzystywane jest również w przemyśle elektrotechnicznym jako warstwa odbijająca w niektórych lustrach. Niektóre związki tego pierwiastka są stosowane są jako środki antyseptyczne i bakteriobójcze. Ciemniejące na świetle związki srebra z fluorowcami używane są do produkcji błon światłoczułych.
Najwięksi producenci srebra: Tabela 8 (Diagram 5).

Platyna jest najrzadziej występującym w przyrodzie metalem, a przez to najcenniejszym. Najbardziej ceniona jest w jubilerstwie, lecz wykorzystywana jest również w przemyśle samochodowym w katalizatorach, w niektórych urządzeniach elektrotechnicznych i chemicznych oraz narzędziach precyzyjnych. Platynę wydobywają:
 RPA
 Rosja
 USA
 Zimbabwe
 Kanada
 Kolumbia
Ok. 90% złóż platyny znajduje się na terenie RPA i Rosji. Całkowity popyt na ten cenny surowiec wzrósł w 2004r. o 5% w porównaniu z rokiem poprzednim, ale zapasów wystarczyło na pokrycie zaledwie 2% zapotrzebowania.

Uran jest jednym z najrzadszych pierwiastków. Nie występuje on w stanie czystym, lecz wchodzi w skład różnych minerałów. Do eksploatacji nadaje się jednak tylko kilka rud, a przede wszystkim uranit i blenda smolista. W XIX w. rudy uranowe użytkowano w niewielkiej mierze w przemyśle szklarskim i ceramicznym, jednak odkrycie radu przez Marię i Piotra Curie 1898r. spowodowało rozwój badań nad pierwiastkami promieniotwórczymi i przyniosło nowe, rewelacyjne możliwości wykorzystania uranu.
W 1948r. zasoby uranu szacowano na 1 mln ton, ale w 1958r. już na 82,5 mln ton, z czego jednak tylko część nadawała się do odkrycia. Szczególnie duże zasoby odkryto:
• w Kanadzie nad Wielkim Jeziorem Niewolniczym (wyczerpane) i później nad Wielkimi Jeziorami w Blind River i Bancroft
• w USA w Górach Skalistych Salt Lake City, Marsyvall, Central City, Denver i Grant
• w RPA, w Afryce Środkowej, Gabonie i Nigrze
• w Australii
• w Rosji, Chinach
• na Węgrzech
Zawartość tlenku uranu w poszczególnych złożach rud waha się od 0,09% do 1,5% - jest więc bardzo niska w porównaniu do innych metali. Przy obecnym stanie techniki opłaca się eksploatować złoża zawierające co najmniej 0,1% tlenku uranu. Jedynie w RPA wydobywa się uran ze złóż o wiele uboższych (ok. 0,028%), jednak jest to opłacalne ze względu na łączne występowanie (i wydobywanie) rud uranu i złota. Najbogatsze ze znanych rud znajdują się w Rosji (1,5%), Australii (1,5%), i Francji (0,9%). Rudy kanadyjskie zawierają od 0,09% (bankroft) do 0,15% (Blind River) i 0,21% (Beaverlodge). W USA najuboższe rudy zalegają w Nowym Meksyku (od 0,15 do 0,28%), bogatsze zaś w stanach Utah i Colorado (0,34%) oraz Wyoming (0,38%).
Głównymi producentami uranu są: USA, Rosja, Kanada, RPA, Australia i Francja.
Rudy uranowe jako wyjątkowo niskoprocentowe muszą być wzbogacane. Ponieważ zaś dla otrzymania 1 kg rudy trzeba wydobyć od 150 kg do 1 tony skał płonnych, zakłady wzbogacania lokalizowane są blisko kopalni. Przemysł atomowy posiada więc zdecydowaną lokalizację surowcową. Tak np. w USA z 28 fabryk koncentratu rudy uranowej istniejących w 1961r., 6 znajdowało się w Nowym Meksyku, 10 w okręgu Utah – Colorado i 5 w Wyoming. Z 18 fabryk Kanadyjskich, 11 zbudowano w pobliżu Blind River w prowincji Ontario, 3 w Beaverlodge, 3 w Bancroft i 1 w Port Radium nad Wielkim Jeziorem Niewolniczym.
Wydobycie rud uranu w krajach zachodnich, podobnie zresztą jak i przemysł atomowy, zostało opanowane przez kilka zaledwie wielkich monopoli. W USA największe kopalnie należą do koncernu chemicznego Du Pont (związanego z grupami finansowymi Morgana i Rockefellera). W Kanadzie i Australii większość kopalń należy do brytyjskiego Rio Tinto. Jedynie we Francji 75% udziałów w kopalniach rudy i fabrykach koncentratów należy do państwa, a tylko 25% do przedsiębiorstw prywatnych kontrolowanych przez koncern chemiczny Kuhlmanna.
Obecnie w 31 krajach działa 437 reaktorów jądrowych. Wytwarzają one ok. 17% energii elektrycznej.
Zalety zastosowania elektrowni jądrowych:
 paliwa jądrowego potrzeba niewielką ilość i jest ono niewyczerpalne, łatwo je zgromadzić
 koszty produkcji energii z gazu są 10 razy większe, a koszty energii z węgla nawet stukrotne większe niż w elektrowniach jądrowych
 mniejsza liczba odpadów niż w elektrowniach węglowych
 znikome zanieczyszczenie środowiska
Wady zastosowania elektrowni jądrowych:
 budowa elektrowni atomowej jest o połowę droższa od budowy elektrowni węglowej
 awarie maja zasięg globalny, a ich skutki odczuwane są przez wiele lat
 przechowywanie odpadów, które muszą być odizolowane od środowiska przez ok. pół miliona lat
 ujemny efekt psychologiczny


POLSKA:
Odkryte w 1957r. złoża miedzi w rejonie Lubina należą do największych w Europie. Złoża te, oprócz miedzi, zawierają również pierwiastki towarzyszące, tj. srebro, cynk, ołów, nikiel, kobalt, wanad, molibden i in. Udokumentowane zasoby w nowym i starym zagłębiu (okolice Bolesławca i Złotoryi) wynoszą 2,8 mld ton, co w przeliczeniu na czysty metal daje ok. 55 mln ton miedzi. Obecnie eksploatacja prowadzona jest w pięciu kopalniach: „Lubin”, „Polkowice”, „Rudna”, „Sieroszowice” w Zagłębiu Lubińsko-Głogowskim oraz „Konrad”. W 1995r. uzyskano 407 tys. ton miedzi elektrolitycznej (3,6% produkcji światowej), co dało nam 9 miejsce na świecie i 2 w Europie – po Niemczech (Tabela 9; por: Tabela 6 (Diagram 3)).
Ubocznym, choć bardzo ważnym produktem jest odzyskiwane z rud miedzi srebro, którego w 1995r. wydobyto ponad 832 tony, czyli 4% produkcji światowej.
Polska dysponuje też dość znacznymi zasobami rud cynku i ołowiu, szacowanymi na ponad 290 mln ton. Rudy te występują w rejonie Bytomia, Chrzanowa, Zawiercia i Olkusza. Obok tych metali posiadają one w ilościach przemysłowych kadm i srebro. Górnictwo cynku i ołowiu, podobnie jak rud żelaza, ma w Polsce tradycje średniowieczne, kiedy to byliśmy największym w świecie eksporterem ołowiu. Obecnie czynnych jest 5 kopalń, które w 1944r. dały 4,9 mln ton rudy.

Bazę surowcową polskiego hutnictwa żelaza stanowią przede wszystkim surowce importowane z Ukrainy oraz częściowo ze Szwecji i Brazylii (Tabela 10 (Diagramy 6, 7 oraz 8)). Czternaście hut wytwarza stal. Największymi kombinatami hutniczymi są: Huta Katowice w Dąbrowie Górniczej oraz Huta Sendzimira w Krakowie. Pozostałe huty znajdują się w Świętochłowicach, Bytomiu, Siemianowicach, Chorzowie, Sosnowcu, Rudzie Śląskiej, Gliwicach, Ostrowcu Świętokrzyskim, Częstochowie, Warszawie, Stalowej Woli i Szczecinie.
Hutnictwo żelaza znajduje się obecnie w trudnej sytuacji finansowej z powodu spadku cen na rynkach światowych (co obrazuje Tabela 11 (Diagram 9)). Notuje się także mniejsze zamówienia od odbiorców krajowych, którzy szukają wyrobów przetworzonych. Polskie huty w dużym stopniu unowocześniły swoją produkcję, lecz odczuwają brak funduszy na modernizację części przetwórni i wzbogacanie asortymentu. Zmusza to do ograniczania zatrudnienia w hutnictwie (podobnie jak w górnictwie).

Hutnictwo metali nieżelaznych pokrywa krajowe zapotrzebowanie na miedź i cynk (są one nawet eksportowane – Tabela 12 (Diagram 10)) oraz ołów i srebro. W 50% pokrywane jest zapotrzebowanie na aluminium. Produkuje go, ze względu na bliskość konińskiej elektrowni, Huta Maliniec w Koninie, która sprowadza w tym celu tlenek glinu (boksyt) z Węgier.
Inne surowce metaliczne występujące w Polsce nie mają większego znaczenia, ponieważ ich zasoby są za małe, a eksploatacja zbyt kosztowna. Właśnie ze względu na nieopłacalność wydobycia niklu, zamknięto kopalnię w Szklarach na Dolnym Śląsku. Występują jeszcze niewielki ilości rud cyny na Pogórzu Izerskim oraz chromu koło Sobótki. Zarówno cynę, jak i w znacznie większej ilości boksyty, importujemy (patrz Tabela 10 (Diagramy 6, 7 oraz 8)).
Bardzo ważnym dla gospodarki kraju problemem jest racjonalne wykorzystanie naszego potencjału surowcowego. Zasoby surowców mineralnych są wyczerpywalne i przy obecnym tempie ich wydobycia, zostaną szybko wyczerpane, np. rudy miedzi – w ciągu 50 lat, a rudy cynki i ołowiu – w ciągu 30 lat. Stąd konieczne jest całkowite zużywanie już eksploatowanych złóż i odzyskiwanie wszystkich surowców towarzyszących (dotyczy to przede wszystkim rud miedzi oraz cynku i ołowiu). Ograniczony powinien być także eksport surowców w postaci niemal naturalnej (potwierdzają to dane Tabeli 13 (Diagram 11)), np. czystej miedzi, i zastąpienie ich gotowymi wyrobami, co wiązałoby się z silniejszym rozwojem określonych gałęzi przemysłu.



Bibliografia:
1. „Geografia ekonomiczna kapitalistycznych krajów Europy” pod red. I. Fierli, PWE Warszawa 1983r.
2. „Geografia gospodarki świata” J. Barbag, WSiP Warszawa 1984r.
3. „Geografia ekonomiczna regionalna świata” T. Olszewski, PWN Warszawa 1965r.
4. „Geografia ekonomiczna świata” M. Fleszar, PWE Warszawa 1973r.
5. „Rocznik statystyczny”, GUS Warszawa 1989r.
6. „Mały rocznik statystyczny Polski”, GUS Warszawa 2001r.
7. „Geografia. Podręcznik dla szkoły średniej”, WSiP Warszawa 1998r.
8. „Atlas geograficzny dla szkół średnich”, PPWK 1995r.
9. „Encyklopedia Powszechna”, PWN Warszawa 1973r.
10. Internet

==

Slowko od autora: zalacznik w excelu - tabele z danymi; surowce metaliczne-tabela - tabela z miejscami wydobycia surowcow i ich wykorzystanie; surowce metaliczne - powyzsza praca w wordzie.
--
Prosze komentowac - kazda opinia jest cenna (kobitce od geografii sie spodobalo :-).
--
Kto moze najwiecej skorzystac? Studenci ekonomii lub geografii (nizej podpisany studiuje na I roku Ekonomiki regionu i miasta).