Podatki ekologiczne

PODATKI EKOLOGICZNE

Przez podatki ekologiczne rozumie się obciążenia finansowe doliczane do cen produktów, które wykorzystywane w sposób masowy i rozproszony, stanowią bardzo dużą uciążliwość dla środowiska w fazie produkcji, konsumpcji lub poprodukcyjnego składowania. Są to świadczenia za wprowadzanie do publicznego obrotu i korzystanie z produktów, które powodują zanieczyszczenie środowiska w fazie produkcji, konsumpcji lub utylizacji. Mogą one być związane z pewnymi cechami produktu lub z samym produktem. Opłaty te nałożone są na cenę produktu .Dodatkowe obciążenie cen tych produktów należy traktować jako pewną ”specjalną opłatę ekologiczną” , płaconą przez ich konsumentów, zanieczyszczających w ten sposób środowisko, z którego dochody przeznaczane są na pokrycie części kosztów ochrony środowiska. Celem opłat produktowych jest też ograniczenie zużycia produktów ekologicznie uciążliwych i stymulowanie substytucji produktami ekologicznie „ czystszymi”. Opłaty produktowe dotyczyć powinny przede wszystkim:
- gospodarki odpadami, na przykład w zakresie akumulatorów i opon samochodowych, olejów smarowych, baterii rtęciowo-kadmowych, świetlówek rtęciowych czy opakowań jednorazowych;
- gospodarki paliwami.

Z dniem 1 stycznia 1998r. weszły w życie ustawa o odpadach i znowelizowana ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska. Ustawy te wprowadziły nowe rozwiązania w zakresie opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska, w szczególności za emisję zanieczyszczeń i składowanie odpadów . Zgodnie z nowymi przepisami opłaty za wytwarzanie zanieczyszczeń wnosi się bez wezwania i decyzji.

Wprowadzenie "ekopodatków" powinno stanowić istotny bodziec dla wielokrotnego wykorzystania opakowań (np. butelek zwrotnych), segregacji odpadów (ich powtórne wykorzystanie eliminuje konieczność ich składowania) i ograniczenia wytwarzania zanieczyszczeń (poprzez oszczędne zużycie paliw, wykorzystanie czystszych źródeł energii, eliminację indywidualnych źródeł zanieczyszczeń czyli niskiej emisji i zmiany stosowanych nośników energii). Istnieje 10 sposobów zmniejszania opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska, są to m.in. :
- wielokrotne wykorzystanie opakowań (np. butelek zwrotnych)
- odbiór opakowań przez dostawcę/dystrybutora w celu powtórnego użycia
- segregacja i powtórne wykorzystanie odpadów
- stosowanie opakowań z materiałów, których składowanie jest tańsze
- oszczędność energii, a co za tym idzie mniejsze zużycie paliw
- wykorzystanie czystszych źródeł energii, np. gazu zamiast węgla
- wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, np. biomasy i energii słonecznej
- kompostowanie odpadów organicznych
- spalanie biomasy (ale tylko w urządzeniach do tego przeznaczonych - nie na powierzchni ziemi!)

OPŁATY EKOLOGICZNE I ADMINISTRACYJNE KARY PIENIĘŻNE

W roku 2001 w kontekście uchwalonego Prawa ochrony środowiska stworzony został jednolity system opłat, opłat podwyższonych pieniężnych i administracyjnych kar pieniężnych dla poboru wody i zanieczyszczenia wód, zanieczyszczenia powietrza, powodowania hałasu, magazynowania i składowania odpadów, przeniesiono przepisy o opłatach i karach pieniężnych za usuwanie i niszczenie drzew, krzewów i zieleni do ustawy o ochronie przyrody, w prawie geologicznym i górniczym zniesiono kary pieniężne zastępując je opłatami podwyższonymi.

Opłaty ponosi się za faktyczne korzystanie ze środowiska w zakresie, w jakim ustawa wprowadza obowiązek opłatowy, obojętnie czy to korzystanie było zgodne z prawem czy też nie.

Warunkiem wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej jest posiadanie przez podmiot decyzji administracyjnej oraz przekroczenie lub naruszenie określonych w niej warunków.
Natomiast opłata podwyższona ponoszona jest za korzystanie ze środowiska bez uzyskania wymaganego pozwolenia lub innej decyzji.

Wysokość opłat naliczana jest według stawek obowiązujących w dniu korzystania ze środowiska, ustalanych przez Radę Ministrów w drodze rozporządzeń, odrębnie za każdy rodzaj korzystania ze środowiska i w zależności od ilości i jakości wprowadzanych do środowiska zanieczyszczeń czy dokonywanych zmian. Wyróżnia się następujące rodzaje stawek opłat:
- za wprowadzanie do powietrza substancji zanieczyszczających powstających przy przeładunku benzyn silnikowych
- za wprowadzanie do powietrza substancji zanieczyszczających z procesów spalania
- za umieszczanie odpadów na składowisku odpadów
Podstawę systemu opłat za składowanie odpadów stanowi klasyfikacja odpadów, uwzględniająca nie tylko miejsce powstania odpadów, ale głównie stopień ich szkodliwości dla człowieka i środowiska naturalnego.


PODATKI EKOLOGICZNE A OPŁATY EKOLOGICZNE

Podatki ekologiczne i opłaty ekologiczne to płatności za każdą jednostkę wprowadzonych do środowiska zanieczyszczeń lub za każdą jednostkę zanieczyszczenia środowiska. Stanowią one swoistą cenę za używanie zasobów środowiska.

Wprawdzie podatki ekologiczne nazywane inaczej opłatami produktowymi (ecotaxes) są w swoim charakterze zbliżone do opłat ekologicznych, to jednak mają one odmienną konstrukcję. Polegają one na doliczeniu narzutu ekologicznego do cen produktów uciążliwych dla środowiska.

Podatki ekologiczne są znacznie praktyczniejszym rozwiązaniem niż opłaty ekologiczne. Pozwalają one na obciążenie w sposób powszechny tych produktów, które są użytkowane w sposób masowy i rozproszony. Przy opłatach ekologicznych (za emisję) możliwe ekopodatki oznaczają odejście od zasady "zanieczyszczający płaci" na rzecz obciążenia ostatecznego konsumenta lub użytkownika "ostateczny sprawca płaci".

Konsument może uniknąć zapłacenia ekopodatku tylko wtedy, gdy wybierze produkt czysty ekologicznie a więc produkt nie obciążający środowiska. Wprowadzenie na szerszą skalę ekopodatków przyniesie dwa rodzaje korzyści (dwie dywidendy).

Po pierwsze - ekopodatki zapewniają skuteczniejszą ochronę środowiska są bowiem bezpośrednim bodźcem dla konsumentów do zmiany struktury konsumpcji, natomiast opłaty tylko pośrednio wpływają na konsumenta. Ekopodatki w naturalny sposób łączą we wspólnym interesie producentów i konsumentów w poszukiwaniu właściwych rozwiązań.

Po drugie - przychody z ekopodatków mogą posłużyć do obniżenia innych podatków a w szczególności podatku dochodowego oraz podatków i narzutów na płace.

Opłaty produktowe mogą mieć zastosowanie do produktów obciążających środowisko, jak np. farby i lakiery, nawozy sztuczne, pestycydy, opakowania plastykowe, szklane i z tektury powlekanej, puszki metalowe. Opłaty produktowe powinny obejmować przede wszystkim dobra finalne. Niemniej jednak dopuszcza się odchylenia od tej zasady.
Specyficznym zastosowaniem koncepcji opłat produktowych jest kontrowersyjny podatek CO2, zalecany przez Unię Europejską i OECD. Wprawdzie jego nazwa formalnie nawiązuje do emisji CO2, to jednak jego faktyczna konstrukcja polegać może tylko na obciążeniu narzutem ekologicznym produktów, jakimi są nośniki energii (podatek energetyczny, podatek węglowy).

Funkcje opłat i podatków ekologicznych zbliżone są do funkcji cen. Z jednej strony pełnią one rolę motywacyjną, zachęcając do oszczędnego gospodarowania zasobami naturalnymi oraz do minimalizacji emisji zanieczyszczeń. W przypadku opłat funkcja motywacyjna jest nakierowana głównie na przedsiębiorców (wybór czynników produkcji, wybór technologii wytwarzania). Natomiast przy opłatach produktowych wybór należy przede wszystkim do konsumentów. Podatki i opłaty stanowią skuteczny instrument korygowania nadmiernego zanieczyszczenia wód, nadmiernej eksploatacji lasów, zagospodarowania odpadów, przeciwdziałania powstawaniu odpadów toksycznych.

Podatki ekologiczne lepiej spełniają kryterium przejrzystości niż opłaty ekologiczne, które w zasadzie dla ostatecznego konsumenta są ukryte w cenach produktów finalnych.


Bibliografia:
Sławomir Nahotko „Podstawy ekologicznego zarządzania przedsiębiorstwem”
Polska Izba Przemysłu Chemicznego „Raport środowiskowy”
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska „Raport Środowiskowy”