Podatki ekologiczne

Podatki ekologiczne są skutecznym sposobem ograniczania zanieczyszczeń z rozproszonych źródeł ich emisji, na przykład ze spalania paliw w gospodarstwach domowych i małych przedsiębiorstwach, z transportu samochodowego i lotniczego, odpadów komunalnych, nawozów i pestycydów. Podatki ekologiczne są w tym przypadku szczególnie efektywnymi instrumentami internalizacji kosztów zewnętrznych.. Dzięki podatkom ekologicznym ceny produktów i usług uwzględniają prawdziwe koszty zużytych lub zniszczonych wskutek ich produkcji zasobów środowiska. Podatki ekologiczne są zachętą do zmiany zachowań konsumentów i producentów na takie, które efektywniej będą wykorzystywać zasoby środowiska. Mogą one także skutecznie sprzyjać innowacjom technologicznym i organizacyjnym oraz stymulować zmiany strukturalne. Doskonale także wzmacniają działanie narzędzi administracyjnych ochrony środowiska. Podatki ekologiczne zwiększają przychody budżetu, które mogą zostać wykorzystane na redukcję opodatkowania pracy, działalności gospodarczej i lokat kapitałowych, a więc stawek podatków dochodowych i ubezpieczeń społecznych. Doświadczenia krajów wdrażających elementy ekologicznej reformy podatkowej oraz przeprowadzone modelowanie ekonometryczne dowodzą, że ekologiczna reforma podatkowa ma generalnie pozytywny wpływ na zmniejszenie stopy bezrobocia. Miejsca pracy tracone w sektorze energetycznym, przemyśle ciężkim czy chemicznym są odzyskiwane z nawiązką w sektorze usług, rolnictwie, przemyśle ochrony środowiska i innych.
Podatki ekologiczne w różnych krajach konstruowane są w różny sposób. Prawo Unii Europejskiej, poza nielicznymi wyjątkami, nie narzuca żadnych konkretnych rozwiązań wprowadzania podatków ekologicznych. Zarówno więc stosowane mechanizmy prawno-ekonomiczne, jak też skuteczność podatków ekologicznych są specyficzne dla każdego podatku.
Umiejętnie skonstruowane podatki ekologiczne są nie tylko skuteczne ekologicznie, ale mogą także być źródłem istotnych wpływów budżetowych. Podatki ekologiczne, podobnie jak podatek od wartości dodanej VAT, należą do grupy podatków pośrednich, których stosowanie jest zazwyczaj prostsze i tańsze. Bardzo istotną zaletą podatków ekologicznych jest na ogół duża akceptacja społeczna dla środków prowadzących do zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska i obciążenia trucicieli kosztami jego naprawy. W tym kontekście podatki ekologiczne postrzegane są jako słuszne i sprawiedliwe, co potwierdzają badania socjologiczne w wielu krajach. Inną interesującą zaletą podatków ekologicznych jest też ograniczenie szarej strefy gospodarczej, co związane jest z tym, iż podatki ekologiczne są podatkami pośrednimi i płacone są zazwyczaj przy zakupie towarów i produktów.
Wprawdzie podatki ekologiczne nazywane inaczej opłatami produktowymi (ecotaxes) są w swoim charakterze zbliżone do opłat ekologicznych, to jednak mają one odmienną konstrukcję. Polegają one na doliczeniu narzutu ekologicznego do cen produktów uciążliwych dla środowiska.
Podatki ekologiczne opierają się na nowej filozofii ekonomii ekologicznej: opodatkowania ujemnych efektów zewnętrznych a nie dóbr (taxing bads rather than goods).
Podatki ekologiczne są znacznie praktyczniejszym rozwiązaniem niż opłaty ekologiczne. Pozwalają one na obciążenie w sposób powszechny tych produktów, które są użytkowane w sposób masowy i rozproszony. Przy opłatach ekologicznych (za emisję) możliwości te ograniczają się do skoncentrowanej produkcji realizowanej w przedsiębiorstwach większych rozmiarów. Opłaty ekologiczne bowiem zakładają, że istnieje pomiar emisji lub zużycia elementów środowiska, co wymaga dodatkowych kosztów administrowania systemem opłat. Przy źródłach małych i rozproszonych takie pomiary emisji są praktycznie niemożliwe. Stąd też można mówić, że opłaty ekologiczne mają ograniczony zasięg zastosowań w sensie powszechności. Można także podkreślić, że przy ekopodatkach zmienia się charakter dyskryminacji. Występuje tu dyskryminacja produktów uciążliwych dla środowiska. Przy opłatach ekologicznych dyskryminacja obejmuje dużych producentów i skoncentrowaną produkcję, ponieważ drobni producenci mogą uniknąć obciążeń z tego tytułu.
Podatki ekologiczne dają szansę na stworzenie pierwszy raz w historii ery przemysłowej systemu zbliżonego do wolnego rynku, uwzględniającego wszystkie koszty prowadzenia działalności gospodarczej, włącznie z kosztami zewnętrznymi, które notorycznie nie są umieszczane w cenach oferowanych produktów i usług.

Projektowana ustawa ma:
- ograniczyć wytwarzanie produktów uciążliwych dla środowiska;
- zmniejszyć ilość trafiających na wysypiska odpadów, które mogłyby być wykorzystane w gospodarce;
- skłonić producentów i konsumentów do preferowania wyrobów „ekologicznych”;
- zmobilizować ich do segregacji odpadów i przekazywania ich odbiorcom;
- stworzyć źródła finansowania systemów zbierania, utylizacji i odzysku odpadów.

Według projektu, ustawa wprowadziłaby dwa rodzaje opłat o charakterze podatku ekologicznego. Byłby to przełom, ponieważ poza wprowadzoną w 1995 r. akcyzą na opakowania plastikowe, której stawki nie są wysokie, w Polsce nie ma instrumentów podatkowych ściśle powiązanych z ekologiczną uciążliwością towarów.
Opłaty produktowe byłyby doliczane do cen tych wyrobów wykorzystywanych na skalę masową, ale w sposób rozproszony, zwłaszcza w gospodarstwach domowych, które są szkodliwe lub uciążliwe dla środowiska. Miałyby one mobilizować do ich zastępowania ekologicznie „czystszymi” oraz finansować przedsięwzięcia w dziedzinie gospodarki odpadami (zbiórka, odzyskiwanie, racjonalne składowanie).

Projekt zakłada wprowadzenie opłat produktowych na:
- opakowania (jednostkowe, transportowe i zbiorcze): z tworzyw sztucznych, aluminium, blachy białej i lekkiej, papieru i tektury, szkła gospodarczego, laminatów oraz materiałów naturalnych, a także wielowarstwowych,
- papier zadrukowany: gazety, magazyny, czasopisma i materiały reklamowe komercyjne oraz ulotki i broszury,
- urządzenia chłodnicze i klimatyzacyjne,
- ogniwa i baterie galwaniczne,
- oleje smarowe,
- lampy: świetlówki, rtęciówki i sodówki,
- opony.
Projekt przewiduje zwolnienie z opłat opakowań wielokrotnego użytku, opon bieżnikowanych i olejów smarowych, w skład których wchodzą oleje regenerowane – chodzi o uniknięcie wielokrotnego nakładania opłaty na te same produkty.

Depozyty ekologiczne to dopłaty doliczane do ceny niebezpiecznych dla środowiska produktów, które byłyby zwracane w momencie przekazania odpadów poużytkowych z nich do odzysku, neutralizacji lub właściwego składowania. Według projektu opłaty depozytowe byłyby nakładane tylko na akumulatory ołowiowe (kwasowe). Obliczaliby je i pobierali sprzedawcy detaliczni. W razie zwrotu zużytego akumulatora depozyt byłby zwracany albo przy zakupie nowego nie byłby pobierany.

Zalety podatków ekologicznych:
Są szczególnie efektywnymi instrumentami tzw. Internalizacji kosztów zewnętrznych. Przykładowo, w krajach Unii Europejskiej koszty zewnętrzne transportu drogowego szacuje się na 4,2% PNB. Dzięki podatkom ekologicznym ceny produktów i usług uwzględniają prawdziwe koszty zużytych lub zniszczonych wskutek ich produkcji zasobów środowiska. Podatki ekologiczne są praktyczną metodą realizacji postulatu „zanieczyszczający płaci”.
Są zachętą dla konsumentów i producentów do zmiany ich zachowań na takie, które efektywniej będą wykorzystywać zasoby środowiska. Mogą one także skutecznie sprzyjać innowacjom technologicznym i organizacyjnym oraz stymulować zmiany strukturalne. Doskonale także wzmacniają działanie narzędzi administracyjnych ochrony środowiska.
Zwiększają przychody budżetu, które mogą zostać wykorzystane na redukcję opodatkowania pracy, działalności gospodarczej i lokat kapitałowych, a więc stawek podatków dochodowych i ubezpieczeń społecznych.
Są skutecznym sposobem ograniczania zanieczyszczeń z rozproszonych źródeł ich emisji, na przykład transportu samochodowego i lotniczego, odpadów komunalnych, nawozów i pestycydów.

Podatki ekologiczne przynoszą generalnie lepsze efekty niż analogiczne metody administracyjne (typu command and control). W przeciwieństwie do tych ostatnich pozostawiają duży margines swobody w wyborze działań dostosowawczych, lepiej też optymalizują koszty względem korzyści środowiskowych. Podatki ekologiczne odpowiadają też na postulat ograniczania ryzyka w warunkach niepewności. Nawet jeżeli nie wiemy, czy np. efekt cieplarniany lub zanikanie warstwy ozonowej mogą w przyszłości doprowadzić do ogólnoświatowej katastrofy, zwykła ostrożność nakazywałaby ograniczenie działań mogących przyspieszyć intensywność negatywnych procesów w atmosferze ziemskiej.

Rodzaje podatków ekologicznych:
Podatki o charakterze opłat za korzystanie ze środowiska, mające za cel pokrycie przez użytkownika środowiska pełnych kosztów zewnętrznych (cost-covering charges);
Podatki zaprojektowane dla stworzenia zachęt do zmiany zachowań konsumentów i producentów (incentive taxes);

Podatki, których głównym celem jest wzrost dochodów budżetowych (fiscal environmental taxes) – podatki te są trzonem postulowanej ekologicznej reformy podatkowej.
Przykłady podatków ekologicznych:
Szwecja zrealizowała program znacznego przesunięcia obciążenia podatkowego (6% PNB) w 1990 i 1991 roku. Podatki o charakterze ekologicznym stanowią ok. 1,5% całości podatków w UE. Tylko w niektórych krajach, np. Holandii i Danii, sięgają 5%. Jeżeli jednak uwzględnimy opodatkowanie nośników energii, wówczas okaże się, że podatki o charakterze ekologicznym stanowić będą 5,2% całości podatków w Europie Zachodniej, przy czym w niektórych krajach ich udział sięga 10%. W l. 70. i 90. udział opodatkowania pracy zwiększył się (do ok. 50% całości podatków!), kapitału zmniejszył (do ok. 20%), a udział podatków ekologicznych pozostał na relatywnie stabilnym poziomie. W ostatnich jednak latach w wielu krajach europejskich wprowadzono lub zamierza się wprowadzić nowe podatki ekologiczne w ramach ekologicznej reformy podatkowej. Szczególne postępy w tym zakresie odnotowano w krajach skandynawskich, Holandii i Niemczech.

Podatki ekologiczne i opłaty produktowe

Kraj Baterie/akumulatory Opakowania Oleje Opony Sprzęt elektronicznyi elektryczny Inne
Austria tak tak* tak tak źródła światła; składowanie odpadów
Belgia tak tak* tak* papier; jednorazowe aparaty fotograficzne i golarki; składowanie odpadów
Dania tak tak* tak tak CFC; źródła światła; PCW; chlorowane rozpuszczalniki; pestycydy; naczynia i sztućce jednorazowe; składowanie i spalanie odpadów; wycofane samochody
Finlandia tak* tak tak wycofane samochody; pestycydy; składowanie odpadów
Francja * tak* tak d papier; wycofane samochody (d); składowanie odpadów
Hiszpania tak* tak +*
Holandia tak* tak * wycofane samochody; produkty zawierające rtęć; składowanie i spalanie odpadów
Niemcy * tak* d/+* wycofane samochody (+); składowanie odpadów (+)
Norwegia tak* tak * pestycydy; składowanie i spalanie odpadów (+)
Portugalia tak tak* tak składowanie odpadów
Szwecja tak tak* tak tak * wycofane samochody; stosowanie określonych substancji chemicznych; pestycydy; składowanie odpadów
Szwajcaria tak * chlorowane rozpuszczalniki; opakowania aluminowe, metalowe i PET
Wielka Brytania tak* składowanie odpadów
Włochy tak* tak * CFC; torby plastikowe; składowanie odpadów
Japonia tak tak *
USA tak*(stanowe) tak(stanowe)
Czechy *+ CFC
Polska tak*+ tak*+ tak*+ tak*+ tak*+(częściowo - zawierające H/CFC) źródła światła (tak*+); składowanie odpadów
Słowacja tak*+ tak*+ tak*+ tak*+ papier (+); PCW (+); wycofane samochody (+)
Węgry tak tak tak tak tak

Uwaga: pominięto opłaty za gospodarcze wykorzystanie wód oraz emisje.

Oznaczenia skrótów:
tak
podatek (opłata produktowa)
*
obowiązek odbioru produktu po użytkowaniu lub zorganizowania systemu zbiórki przez producenta
d
dobrowolne porozumienie przemysłu i rządu
+
propozycja ustawodawcza

Tabela przedstawia przykłady niektórych podatków ekologicznych stosowanych w państwach UE.

Kraj Skuteczność
Podatek siarkowy Szwecja Zawartość siarki w paliwach zmalała o 40% w ciągu 2 lat.
Podatek od emisji CO2 Norwegia Spadek emisji o 3-4% w ciągu 2-3 lat. Przed wprowadzeniem podatku obserwowano trend wzrostowy.
Opłaty za odpady Dania W ciągu 8 lat ilość śmieci poddanych procesom recyklingu (lub reusingu) zwiększyła się z 21% do 50% ogółu odpadów.
Zróżnicowane opodatkowanie paliw bezołowiowych Szwecja W ciągu 7 lat benzyny bezołowiowe wyparły z rynku tradycyjne etyliny.
Zróżnicowanie opodatkowania "czystego" oleju napędowego Szwecja Zmniejszenie emisji związków siarki o 75-95%.
Opłaty za odpady toksyczne Dania Ilość toksycznych odpadów zmniejszyła się w ciągu 2-3 lat co najmniej o 15%.
Opłaty za emisję NOx Szwecja Redukcja emisji tlenków azotu o 35% w ciągu 2 lat.
Opłaty za nawozy sztuczne zawierające fosfor i azot Szwecja Część szerszego programu reformy rolnictwa. Redukcja zużycia fosforu o 50% w ciągu 8 lat.
Opłaty za zanieczyszczanie wody Holandia W ciągu 16 lat redukcja ścieków przemysłowych o 80%.
Opłaty za odbiór śmieci z gospodarstw domowych Holandia Redukcja śmieci o 10-20%.
Opłaty za sprzedawane akumulatory Szwecja Poziom zbiórki zużytych akumulatorów 90-95%.

Przykłady innych podatków ekologicznych obejmują:
· podatki związane z zakupem i użytkowaniem samochodów;
· opłaty nakładane na linie lotnicze w związku z generowanym hałasem;
· podatek od CFC w USA, Danii i Australii;
· opłaty za produkty jednorazowe (maszynki do golenia, torby plastikowe, aparaty fotograficzne) w Belgii, Danii, Islandii;
· opłaty za opakowania bezzwrotne (puszki, butelki) w Belgii, Danii, Finlandii, Norwegii i Szwecji;
· opłaty za wydobycie piasku i żwiru w Danii;
· opłaty za billboardy we Francji.
Coraz liczniej wprowadza się także instrumenty podatkowe mające zachęcić do inwestycji proekologicznych. Liczne przykłady obejmują m.in.: ulgi inwestycyjne przy zakupie urządzeń redukujących poziom emitowanych zanieczyszczeń, ulgi podatkowe przy produkcyjnym zagospodarowaniu odpadów, zwolnienia podatkowe za wykorzystanie energii słonecznej i geotermalnej itp.
Wprowadzanie podatków ekologicznych w krajach OECD, pomimo ich licznych zalet i skuteczności, napotyka silny opór polityczny. Głównymi przeszkodami są obawy o pogorszenie konkurencyjności poszczególnych gałęzi gospodarki na rynku globalnym, rozbieżności pomiędzy krajami członkowskimi co do celów, zakresu i siły podatków ekologicznych, obawy o niestabilność systemu podatkowego (wobec trudnej do przewidzenia reakcji gospodarki na radykalne bodźce) czy też konflikt z istniejącym systemem dotacji. Jednakże rosnące zainteresowanie podatkami ekologicznymi, potwierdzona w wielu wypadkach ich skuteczność oraz coraz bardziej powszechna krytyka zbyt wysokiego opodatkowania pracy dobrze wróżą sukcesowi ekologicznej reformy podatkowej na progu XXI w.

W wielu krajach podejmowane są próby zmiany niekorzystnej sytuacji poprzez wprowadzanie „zielonych podatków”, czyli realizację założeń Ekologicznej Reformy Podatkowej.
· Szwecja zrealizowała program znacznego przesunięcia obciążenia podatkowego (6% PNB) w 1990 i 1991 roku. Głównym działaniem było zmniejszenie bardzo wysokiego podatku dochodowego od osób fizycznych.Po stronie podatków ekologicznych było kilka zmian. Zostały wprowadzone: nowe podatki na nawozy, pestycydy, opakowania na napoje, baterie oraz cała grupa podatków związanych z wytwarzaniem/zużyciem energii. Wg Ministerstwa Ochrony Środowiska tego kraju wprowadzenie „zielonych” podatków przekroczyło oczekiwane rezultaty, którego dokładna ocena zostanie wkrótce opublikowana
· Norwegia wprowadziła cały zestaw ekologicznych podatków w 1991 roku (m.in. podatek „siarkowy” i „węglowy”), zaś w 1992 roku nastąpiło obniżenie poziomu podatków osobistych oraz podatków nakładanych na przedsiębiorstwa.
· W 1994 r. Dania zredukowała podatek dochodowy i podniosła podatki ekologiczne, nakładane na gospodarstwa domowe. W 1996 podatki od energii objęły także przemysł oraz dodatkowo wprowadzono podatek "siarkowy". Przychody z tych podatków są wykorzystywane głównie dla zmniejszenia składek ubezpieczeniowych płaconych przez przedsiębiorców, chociaż część z nich tworzy bazę ulg inwestycyjnych, a część zostanie skierowana do sektora małej przedsiębiorczości.
· Holandia wprowadziła w styczniu 1996 roku podatek węglowy od energii, nakładany na małych użytkowników energii: gospodarstwa domowe i małe przedsiębiorstwa. Przychody z nowego podatku, oceniane na 940 milionów guldenów (1 400 milionów nowych złotych), będą wykorzystane na obniżenie poziomu podatków bezpośrednich (podatek dochodowy, składki na ubezpieczenia społeczne).
· W Niemczech debata na temat ERP jest także zaawansowana - wszystkie główne partie polityczne przedstawiły swoje propozycji reformy, a duża liczba przedsiębiorstw i związków zawodowych popiera reformę.
Ekologiczna reforma podatkowa (eco-efficient tax reform, green tax reform) jest próbą zintegrowanego podejścia do kwestii ochrony środowiska i zmian klimatycznych, zrównoważonego rozwoju i innowacyjności gospodarczej, bezrobocia i podatków. Ekologiczna reforma podatkowa przesuwa ciężar opodatkowania z tej części działalności ludzkiej, która tworzy wartość dodaną: pracy, inwestowania i oszczędzania, na opodatkowanie działalności związanej ze zużywaniem zasobów środowiska i energii wraz z towarzyszącym temu zanieczyszczeniem środowiska.
Ekologiczna reforma podatkowa i jej wdrażanie powinno charakteryzować się następującymi cechami:
Wykorzystaniem dochodów z podatków ekologicznych na redukcję opodatkowania pracy, przedsiębiorczości i oszczędzania (podatki dochodowe, ubezpieczenia społeczne);
Neutralnością budżetową tzn. wpływy z podatków pozostają na niezmienionym poziomie, zmianie natomiast ulega ich struktura;
Stopniową zmianą systemu podatków i zachęt fiskalnych na przestrzeni do 20 lat;
Szerokimi konsultacjami z środowiskiem biznesu, związkami zawodowymi, grupami interesu itp.;
Działaniami uzupełniającymi w postaci zlikwidowania dotacji do działalności nie odpowiadającej modelowi zrównoważonego rozwoju;
Zmianą przepisów prawnych i zachęt inwestycyjnych dla osiągnięcia wyższego poziomu efektywności ekologicznej (eco-efficiency)
Działaniami dostosowawczymi w energochłonnych sektorach gospodarki;
Szeroką akcją informacyjną.

W wielu krajach inicjatorem i propagatorem stopniowej realizacji Ekologicznej Reformy Podatkowej są ekologiczne organizacje społeczne. Dla przykładu Greenpeace opublikował w 1994 roku w Niemczech opracowanie wykazujące ekonomiczne i ekologiczne korzyści z realizacji ERP w tym kraju. Inna organizacja ekologiczna działająca w Niemczech - BUND (Przyjaciele Ziemi) - Niemcy - wspólnie z największymi niemieckimi przedsiębiorstwami prowadzi kampanię na rzecz ERP. W Holandii najstarsza społeczna organizacja ekologiczna - Aktie Strohalm - prezentuje serię wykładów propagujących "zielone" podatki, skierowanych do różnych grup/organizacji społecznych: rolników, organizacji wyznaniowych, przedsiębiorców, organizacji kobiecych, przedstawicieli związków zawodowych i innych.
W Polsce mamy także do czynienia z wysoką stopą bezrobocia i stosunkowo dużym zanieczyszczeniem środowiska (szczególnie w regionach dużych aglomeracji miejskich i centrów przemysłowych). Atrakcyjna zatem wydaje się idea Ekologicznej Reformy Podatkowej. Niemniej jednak, ze względu na przejściowy okres naszej gospodarki (i wszystkie z tym związane konsekwencje, jak np. wysoka inflacja), realizacja reformy musi być poprzedzona szeroką dyskusją społeczną na temat jej ewentualnych konsekwencji (np. podniesienie cen na "środowisko" - wodę, energię itp., może w naszych warunkach gospodarczych mieć dramatyczne konsekwencje społeczne). Dodatkowo wprowadzenie podatków ekologicznych musi być poparte analizą jego skutków dla całej gospodarki. Brak takiego badania potwierdzającego potrzebę i zasadność realizacji ERP może przynieść więcej szkody niż pożytku zarówno środowisku, jak i gospodarce. Profesor Tomasz Żylicz z Uniwersytetu Warszawskiego twierdzi wręcz, że w Polsce nawet radykalne zwiększenie stawek opłat ekologicznych (które są obecnie jednymi z najwyższych na świecie), nie byłoby w stanie w znaczący sposób złagodzić ciężaru innych podatków (w tym podatków nakładanych na pracowników). Nie znaczy to jednak, że nie powinniśmy sprawy Ekologicznej Reformy Podatkowej lepiej poznać i stopniowo próbować naciskać na rząd dla jej wprowadzenia, w czym oczywiście mogą być pomocne doświadczenia społecznych organizacji ekologicznych w innych krajach. Zwłaszcza, że wprowadzenie "zielonych" podatków w Polsce nie może mieć charakteru jednostronnego - skuteczna Ekologiczna Reforma Podatkowa wymaga wielostronnej umowy międzynarodowej. O taką możemy także walczyć na naszym podwórku.
Pierwszym krokiem w tym kierunku będzie zorganizowana przez Instytut na rzecz Ekorozwoju przy współpracy z infrasem ze Szwajcarii konferencja na temat Ekologicznej Reformy Podatkowej. Konferencja odbędzie się w Jachrance/Warszawie w dniach 5-7 października 1996.

Konferencja, wsparta finansowo przez rząd Szwajcarii, ma na celu:
· wymianę doświadczeń na temat podatków ekologicznych pomiędzy europejskimi organizacjami pozarządowymi, w szczególności grupami ekologicznymi z Europy Środkowej i Wschodniej oraz
· podkreślenie znaczenia instrumentów ekonomicznych w ochronie środowiska.
Założeniem organizatorów jest, aby rezultatem konferencji stało się wypracowanie strategii kampanii na rzecz ekologicznej reformy podatkowej w Europie Środkowo-Wschodniej, co mogłoby stać się pierwszym krokiem do podjęcia działań przez pozarządowe organizacje ekologiczne.
W konferencji "Zielone Podatki" weźmie udział około 40. przedstawicieli organizacji pozarządowych z Białorusi, Bułgarii, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Rosji, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Ukrainy, Węgier oraz Polski. W ostatnim dniu konferencji, podczas sesji panelowej, dodatkowo do dyskusji zaproszeni zostaną goście: parlamentarzyści, przedstawiciele administracji rządowej, kół biznesu i związków zawodowych.
Kraje Unii Europejskiej coraz częściej zwracają uwagę na fakt, iż wysokie bezrobocie oraz ekologiczne koszty zewnętrzne mogą być eliminowane przez realizację neutralnych budżetowo reform podatkowych. Neutralność budżetowa ERP polega na tym, że wpływy budżetowe z podatków pozostają na stałym poziomie, a zmienia się jedynie rodzaj działalności poddanej opodatkowaniu - w mniejszym stopniu obciążana jest praca ludzka, bardziej - uciążliwe i kosztowne dla społeczeństwa zanieczyszczenie środowiska i zużywanie jego zasobów.
ERP polega na stopniowym obniżaniu opodatkowania pracy tj. składek na ubezpieczenia społeczne czy podatków dochodowych. Jednocześnie miejsce opodatkowania pracy zajmują podatki od działalności, która powoduje powstanie ekologicznych kosztów zewnętrznych tj. zanieczyszczenie, pogorszenie zdrowia ludności, wypadki oraz obniżanie jakości życia. Liczne symulacje przeprowadzane w krajach Unii Europejskiej wskazują na ten podwójnie korzystny efekt ekologicznej reformy podatkowej (double dividend). Z jednej strony obniżenie kosztów pracy przyczynia się do zmniejszenia bezrobocia; z drugiej, podatki ekologiczne są skutecznym instrumentem realizacji polityki ekologicznej i prowadzą do redukcji zanieczyszczeń, racjonalnego wykorzystania surowców naturalnych oraz zwiększenia efektywności i konkurencyjności gospodarki.
Badania przeprowadzone pod auspicjami Komisji Europejskiej pokazują, iż wprowadzenie podatku od emisji dwutlenku węgla równoważnego 3 USD za baryłkę ropy (lub jej ekwiwalentu), przy jego stopniowym wzroście do 10 dolarów zmniejszy popyt na energię o 2,8% po siedmiu latach od wprowadzenia podatku. W przypadku przemysłu popyt ten zmniejszy się o 4,8%. Jednocześnie, raport Komisji przedstawia wpływ 1% redukcji składek na ubezpieczenia społeczne (płaconych przez pracodawców), przewidując wzrost zatrudnienia o ok. 2,2% oraz znikomy wpływ na inflację.
Dyskusja nad wdrażaniem ekologicznych reform podatkowych w krajach Unii Europejskiej oraz korzyściami z nich płynącymi zaowocowała pierwszymi krokami w kierunku realizacji takich reform:
· Reforma systemu podatkowego we Włoszech. Aby sprostać wymogom międzynarodowych porozumień dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych (protokół z Kioto) rząd Włoski zdecydował się na wprowadzenie instrumentów fiskalnych mających przyczynić się do obniżenia emisji gazów cieplarnianych i poprawy efektywności energetycznej. W 1999 r. podwyższone zostały podatki od paliw kopalnych - wysokość tych podatków uzależniona jest od zawartości pierwiastka węgla w paliwie. Rozwiązanie to prowadzi do promocji czystszych i mniej szkodliwych źródeł energii, tzn. takich, które emitują mniej gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń. Jednocześnie prognozowany jest wzrost zatrudnienia dzięki przeznaczeniu na obniżenie kosztów pracy 31,5% wpływów generowanych przez podatki od emisji gazów cieplarnianych. Około 8,4% wpływów sfinansuje programy związane z efektywnym wykorzystaniem energii i promocję ekologicznie czystych źródeł energii. Prognozowane dochody budżetowe z omówionych podatków osiągną blisko 5,5 miliarda Euro w 2005.
· Reforma w Wielkiej Brytanii. Rząd Wielkiej Brytanii wprowadził podatki ekologiczne w celu poprawy jakości środowiska i życia ludzi przy jednoczesnym zmniejszeniu kosztów pracy. W 1996 r. ustanowiono podatek od odpadów stałych (landfill tax) w celu promocji racjonalnego i proekologicznego zagospodarowania odpadów. Założono, iż 80% wpływów z podatku zostanie wykorzystane na zredukowanie kosztów pracy o 10%, co przyczyni się do zwiększenia zatrudnienia.
· Ekologiczna Reforma Podatkowa w Niemczech. Od 1 kwietnia 1999 r. wprowadzono w Niemczech podatki ekologiczne mające na celu zmniejszenie emisji dwutlenku węgla o 25% w roku 2005 w stosunku do poziomu z roku 1990. Opodatkowano paliwa, których użycie przyczynia się do procesu ocieplenia globalnego, oraz ustanowiono minimalne podatki od energii elektrycznej na poziomie 0,02 DM/kWh. Podkreślić należy, iż podwyżki podatków energetycznych mieszczą się w akceptowalnych społecznie limitach, przynosząc jednocześnie pozytywne efekty ekologiczne, społeczne a także ekonomiczne. Przewidywane wpływy z nowo wprowadzonych podatków ekologicznych sięgały 8,4 miliarda marek. Umożliwiło to zredukowanie kosztów pracy (składek na ubezpieczenia społeczne) o 0,8%. Reforma ta będzie kontynuowana przez kolejne kilka lat, co pozwoli na dalsze zmniejszanie kosztów pracy i promocję zatrudnienia. Część wpływów z podatków ekogicznych jest przeznaczona na programy związane z rozwojem energetyki odnawialnej.