Makro ściąga z WSBIF

Przedmiotem badań makroekonomicznych i makroekonomii jest poziom rozwoju. W tym zakresie są prowadzone badania, analizy, związki, współzależności, oceny, programy. W badaniu poziomu rozwoju możemy wyróżnić 4 poziomy:
- mikroekonomia – to poziom od którego wszystko się zaczyna. Jest podstawą teoretyczną makroekonomii, zawiera wyjaśnienia, wiedzę o przedsiębiorstwach, branżach;
- makroekonomia – rozpatruje gospodarstwo jako całość, podmiotem jest kraj, państwo, i jego problemy;
- messo - mieści się między mikro- i makro a także między mikro i mega, dotyczy organizacji systemów;
- mega – to procesy globalizacyjne, inflacyjne, kierunki, czynniki tych procesów, wykracza poza ramy kraju.
Najważniejsze problemy makroekonomiczne:
- inflacja – jako roczna stopa procentowa przeciętnego poziomu cen dóbr i usług – przyczyny, co ją powoduje, podaż pieniądza, instrumenty zwalczające inflację;
- bezrobocie – liczba osób zarejestrowanych nie mających pracy; stopa bezrobocia – procent osób poszukujących pracy do osób zdolnych do pracy (poziom bezrobocia, tendencje, dynamika, przeciwdziałanie, pasywna i aktywna droga zwalczania);
- produkcja – rozwój, wzrost, kształtowanie się produktu i dochodu narodowego brutto, system rachunków narodowych, strategie rozwoju, teorie cyklów koniunkturalnych;
- polityka makroekonomiczna – zadania i funkcje państwa, elementy (polit. Fiskalna, budżetowa, finanse publiczne, polit. Monetarna, cen, dochodów, ubezp. Społeczne, międzynarodowe stosunki społeczne)
Przedmiot dzieli się na 3 części:
1. system rachunków narodowych – PKB, DN – tworzenie, podział, czynniki rozwoju, problemy zatrudnienia, dylemat bezrobocia, strategia rozwoju, aktywne i pasywne przeciwdziałanie.
Na system rachunków narodowych składa się zbiór powiązanych wzajemnie spójnych danych o :
- rachunkach bieżących – odzwierciedlają działalność tworzenia produkcji, jej pierwotny i wtórny podział PNB i dochodu NB (rachunki akumulacji, kosztowe, finansowe, bilanse np. otwarcia, zamknięcia). Cały system rachunków przedstawiany jest w rocznikach statystycznych
2. polityka makroekonomiczna – polityka finansowa, finanse publiczne, polityka budżetowa, polityka fiskalna, celna, dochodów, budżet (równowaga, deficyt);
3. współpraca międzynarodowa – gospodarcza na tle protekcjonizmu, liberalnego podejścia, współpracy w Europie, proces globalizacji, czynniki procesów globalizacji, implikacje, perspektywy globalizacji.

Do opracowania rachunków wykorzystywane są ceny bazowe i producenta.
Cena bazowa – to kwota pieniężna otrzymywana przez producenta od nabywcy na jednostki produkcji. Kwota pomniejszona o podatki, rabaty ale powiększona o dotacje do tych produktów.
Cena producenta – kwota otrzymywana przez producenta od nabywcy za jednostki produkcji pomniejszona jest o należny podatek od towarów VAT i powiększona o podatek akcyzowy, rabaty i upusty.
Produkcja globalna – to suma produktów, towarów, usług wszystkich sektorów własności lub sektorów instytucjonalnych, suma produkcji globalnej działów gałęzi produkcji.
Zużycie pośrednie – wartość zużytych materiałów netto łącznie z paliwami oprócz surowców po odjęciu odpadów.
PKB – końcowy rezultat wszystkich podmiotów gospodarczych. Równa się sumie wartości dodanej wszystkich przedsiębiorstw, wartości dodanej powiększonej o podatki a pomniejszonej o dotacje do produkcji tych produktów.
Wartość dodana brutto – stanowi różnicę między produkcją globalną a zużyciem produkcyjnym (wartość nowo wytworzona w danym procesie produkcyjnym).
DNB – suma dochodów pierwotnych wszystkich sektorów (własności instytucjonalnych i działów gospodarki narodowej). Stanowi sumę PKB i dochodu netto z zagranicy.
PKB i DNB przedstawia się w cenach rynkowych. Obejmują dobra finalne, konsumpcyjne i kapitałowe.
PNB różni się tym od PKB, że zawiera wynik netto dochodów z zagranicy. Wynik netto z działalności z zagranicy jest powiększony / pomniejszony o PKB i określany jako dochód narodowy.
Dobra finalne – dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika: rzeczowe i kapitałowe.
Produkt globalny i dochód narodowy – dokonuje się kilku podziałów:
-pierwotny;
-wtórny;
-ostateczny – to podział PKB i DN na fundusz akumulacji i fundusz spożycia.
Fundusz spożycia – to ta wartość produktu, którą zużywa ludność do zaspakajania swych potrzeb. Wartość gospodarstw domowych – to spożycie prywatne gospodarstw domowych, spożycie publiczne – rząd i samorządy.
Fundusz akumulacji – część PKB i DN przeznaczona na przyrost środków trwałych i przyrost środków i obrotowych (na rozwój produkcji).
DNB :
-spożycie (przeznaczone na zaspakajanie potrzeb ludności) : prywatne; publiczne;
-akumulacja: przyrost ŚT i ŚO.
Przyrost ŚT – inwestycje; przyrost ŚO – to część surowców i materiałów, która związana jest z przyrostem inwestycji.
Dochód Narodowy Brutto: „ – „ pomniejszony o saldo handlu zagranicznego”; „+” powiększony o dodatnie saldo.
PKB (podział) :
-spożycie: prywatne – gospodarstwa domowe; publiczne – rząd i samorządy;
-akumulacja: przyrost środków trwałych = inwestycje; przyrost śr. Obrotowych.
Inwestycje – to nakłady, które są skierowane na przyrost majątku trwałego.
Im większa jest akumulacja w DN tym większa jest możliwość inwestowania (przyrost MT, przyrost miejsc pracy).
6 sektorów instytucjonalnych – wyznaczone są na podstawie kryterium celów:
-I sektor – przedsiębiorstw – obejmuje osoby prawne, samodzielne jednostki organizacyjne (spółki) i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą;
-II sektor – instytucji finansowych i ubezpieczeniowych – obejmuje podmioty zajmujące się pośrednictwem finansowym, np. banki, zakłady ubezpieczeń, domy maklerskie;
-III sektor – instytucji rządowych i samorządowych – obejmuje podmioty (jednostki) sfery budżetowej;
-IV sektor – gospodarstw domowych – obejmuje osoby fizyczne lub grupy osób fizycznych wspólnie zamieszkujących i utrzymujących się oraz zbiorowe gospodarstwa;
-V sektor – instytucji nie komercyjnych – obejmuje organizacje społeczne, polityczne, związkowe i inne stowarzyszenia;
-VI sektor – zagraniczny – obejmuje jednostki, które są własnością zagraniczną.
Podziału tego dokonuje się na podstawie głównych celów i wiodących funkcji.
Dochód tworzą transakcje związane z produkcją m.in. koszty związane z zatrudnieniem, z produkcją, importem, odejmuje się dotacje, dołączamy operacyjne, bilansujące działania. Wyodrębniamy dochody: pierwotne i wtórne.
Pierwotne wyniki z działalności przedsiębiorstw, podmiotów gospodarczych, wyniki z działalności gospodarczej, wynagrodzenia za pracę.
Wtórne – związane z instytucjonalnymi obciążeniami.
Dochody do dyspozycji gospodarki narodowej przeznaczone są na spożycie i oszczędności.
Gospodarka narodowa to złożona całość służąca wspólnemu celowi zaspakajania potrzeb społecznych przez działalność produkcyjną, tworzenie dóbr i usług materialnych i ich podział. Służy wzrostowi bogactwa społecznego a także zyskowi.
Gospodarka narodowa jest makrosystemem społeczno – ekonomicznym. Obejmuje zbiorowości, jednostki gospodarcze, podmioty gospodarcze wzajemnie powiązane, obejmuje spółki, urzędy państw, gospodarstwa domowe itp. Jest złożoną całością, służącą zaspakajaniu społecznych celów poprzez działalność gospodarczą. Powinna służyć wzrostowi bogactwa społecznego, zyskom. Współcześnie rozwój uwzględnia kryteria ekonomiczne i ekologiczne, dotąd koncentrowano się na rozwoju ekonomicznym tworząc zagrożenia ekologiczne. Rozwój, w którym są równorzędne kryteria ekonomiczne i ekologiczne jest preferowany w UE. Jego wyrazem jest fundusz spójności.
Ma swoje podsystemy:
-gospodarkę samorządową poszczególnych gałęzi i działów
-mierniki gospodarki narodowej: PKB; DNB z elementami tworzenia i podziału.

ROZWÓJ
Rozwój to wzrost ilościowy obejmujący cały szereg zjawisk jakościowych, strukturalnych.
Rozwój gospodarki wysuwa się na czoło celów społeczno – gospodarczych. Współcześnie chodzi o rozwój, który uwzględnia kryteria ekonomiczne, społeczne i ekologiczne. Musi spełniać 3 cele:
-musi dać zysk;
-musi uwzględniać ekologię;
-musi uwzględniać cele społeczne.
Rozwój to cele ilościowe (wzrost gospodarczy) i jakościowe (zmiany strukturalne).
Wzrost gospodarczy – to ilościowy przyrost w stosunku do okresu wyjściowego (wzrost gospodarczy na 1 mieszkańca).
Cele rozwoju:
-wzrost produkcji i usług
-wzrost spożycia
-zmiany w sposobie produkcji
-zmiany w stosunkach produkcji (zmiany wynikające ze stosunków własnościowych, prywatyzacyjnych spółek)
-sposoby zarządzania.
Elementy rozwoju:
-rozbudowa bazy materialnej
-zmiany w systemie socjalnym
-zmiany w systemie organizacji
-zmiany stosunków i sposobów organizacji produkcji.
Czynniki rozwoju:
-czynniki tradycyjne (ilościowe, ekstensywne) – jest to człowiek jako masa, siła robocza. Czynniki te stosowane są w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo. Można je uruchomić mając surowiec naturalny, środki trwałe i obrotowe. Do rozwoju potrzebna jest: masa ludzi; surowce; narzędzia pracy (maszyny, urządzenia);
-nowoczesne (ekstensywne) – stosowane są w krajach rozwiniętych o dużym poziomie industrializacji oprócz wykorzystania człowieka, musi on mieć wiedzę, odpowiednią technikę i chcieć się nią posługiwać. Majątek trwały oparty jest na najwyższej technice i technologii. Tworzą je: ilość ludzi wykształconych zawodowo, wyspecjalizowani; surowce nie tylko naturalne, surowce chemiczne, inżynieryjne; środki trwałe oparte na nowoczesnej technice.
Czynniki to okresy cywilizacyjne:
-rolniczy
-industrializacji
-po industrializacji
-okres informatyczny.

W 2003r. przyrost PKB w stosunku do roku poprzedniego wyniósł 3,7 % jest to duży, szybki rozwój, wystartowano od przyrostu dochodu 0,8 %. 3,7 % uzyskano głównie przez przyrost eksportu, podmioty gospodarcze, przedsiębiorstwa, spółki eksportujące miały duży rozwój – powyżej 10 %. W niewielkim stopniu albo w ogóle nie uczestniczyły inwestycje.
Bardzo istotne znaczenie w rozwoju mają czynniki rozwoju. Szczególnym czynnikiem są inwestycje, które tworzą nowe środki trwałe i obrotowe, najbardziej dynamiczny rozwój.
Inwestycje to nakłady gospodarcze przeznaczone, skierowane na przyrost środków trwałych. Materiały ludzkie. To ta część, która powiększa środki trwałe lub unowocześnia środki trwałe.
Rozmiar inwestycji zależy od ostatecznego podziału PKB, zależy od oszczędności czy są tendencje do oszczędzania czy nie. A także od: stopy akumulacji w podziale DNB; zasobów pieniężnych banków (maleje wtedy rola państwa w gospodarce).
Działalność inwestycyjna – główna metoda rozwoju (na bazie kapitału krajowego i zagranicznego – inwestycje zagraniczne bezpośrednie).
Cykl inwestycyjny – okres od czasu podjęcia zamierzenia inwestycji do czasu oddania obiektu (produktu). Składają się na niego (etapy):
-pomysł
-projektowanie
-wykonanie
-oddanie do użytku
Środki są zaangażowane i zamrożone więc cykl inwestycyjny musi być jak najkrótszy.
Inwestycje mogą być finansowane ze:
-środków krajowych
-środków zagranicznych (bezpośrednie).
Inwestycje mają charakter rzeczowy, materialny. W procesie globalizacji szczególnie liczą się środki zagraniczne. Środki krajowe tworzą nowe miejsca pracy.
Kiedyś Polska była krajem dużych inwestycji, powstał majątek, który teraz zmalał. Tkwimy w luce technologicznej – oznacza to opóźnienie w rozwoju produkcji nowych środków. Skłonność do inwestowania jest niska w sferze publicznej i prywatnej.
Mamy spadającą dynamikę inwestycji. W okresie 12 lat mamy niską tendencje oszczędzania. Luka cywilizacyjno – techniczna w tym okresie w Polsce się nie zmniejsza. Te luki znikną prawdopodobnie gdy wejdziemy do UE ponieważ producenci będą zmuszeni dostosować technikę, produkcję do wymogów europejskich.
Mierniki:
-produktywność śr. Trw. – relacja PKB do ŚT, jest odwrotnością kapitałochłonności;
-współczynnik odnowienia środków trwałych – relacja wartości środków trwałych uzyskanych z inwestycji do wartości środków brutto – niekorzystny w naszej gospodarce;
-współczynnik likwidacji ŚT – niekorzystny – relacja wartości ŚT zlikwidowanych do wartości brutto ŚT;
-stopień zużycia ŚT – w naszej gospodarce jest duży – relacja procentowa środków zużytych do wartości brutto ŚT;
-współczynnik reprodukcji ŚT – wartość ŚT uzyskiwana z inwestycji pomniejszanych o wartość ŚT, środków brutto – niekorzystny;
-majątko – chłonność PKB – relacja ŚT brutto do wartości PKB.

Strategia rozwoju – jest to koncepcja, która z jednej strony przedstawia cele gospodarcze a z drugiej środki, instrumenty i narzędzia do realizacji tych celów. Oznacza aktywny udział państwa w polityce gospodarczej.
Taktyka jest to działanie w zakresie organizacji, zarządzania nastawione na osiąganie celu.
Strategia jest to kategoria ekonomiczna , gospodarcza, strategie opracowują wszystkie podmioty gospodarcze. W ostatnich latach nazywamy tą kategorię także w gospodarce, ponieważ jest to określenie precyzyjne i konkretne.
Istotą strategii jest wybór koncepcji. Ta kwestia staje się tym trudniejsza im mniejszy jest zasób finansowy, materialny i ludzki.
Treścią strategii są programy rozwoju oznaczające cele społeczne, ekonomiczne. Cele społeczne są ostatecznymi celami rozwoju gospodarczego. Rozwój gospodarczy powinien służyć celom społecznym. Zrębami strategii Polski na przełomie XIX-XX wieku powinien być: wzrost gospodarczy i poprawa kondycji społeczeństwa i państwa.
Dziś celem strategii początku XXI wieku powinny być:
1. długofalowy i zrównoważony, szybki wzrost PKB wartości dodanej – w polskich warunkach oznacza taki wzrost, który pozwalałby na odpowiedni przyrost zatrudnienia, miejsc pracy. Służyłby likwidacji bezrobocia powinien mieścić się w granicach ok. 5 % rocznie.
2.sprawiedliwy podział tego wzrostu – to poprawa dochodów, niedystrykcyjna polityka podatkowa, właściwe dokonanie podziału PKB. Wiele ze środków z ostatecznego podziału PKB przeznacza się na akumulację. Ten podział jest po to aby zaczęło spadać bezrobocie i wydatki na finanse publiczne. Rozwój konkurencyjności (uczestniczenie państwa)
3.korzystna integracja Polski w UE – oznacza, ze z bilansu negocjacji powinny wynikać korzyści, bilans korzyści i koszty powinny wyjść na netto. Polska powinna być korzystnym członkiem, więcej uzyskać efektów niż by one kosztowały.
Szybki wzrost łączy się z poprawą warunków życia. Oznacza stabilizację makroekonomiczną. Jest to ograniczenie bezrobocia i inflacji. Jest to stopniowa likwidacja długu publicznego i deficytu budżetowego. Szczególną rolę w spełnianiu wyborów strategii jest to udział i integracja Polski z UE.
Rodzaje strategii:
-stabilizacji makroekonomicznej
-równoważenie gospodarcze
-otwarcie i pomoc kredytowa, orientacja proeksportowa, otwarcie na świat, na możliwość wykorzystania funduszy z UE
-wykorzystania zasobów naturalnych
-bezpieczeństwa żywnościowego
-w zakresie surowcowym, inżynierii surowcowej
-przestrzennej
-społecznej
-geograficznej
-demograficznej
-wykorzystania zasobów siły roboczej
Program strategiczny powinien być długofalowy, średniookresowy, a ich schemat powinien wyglądać następująco:
-część poświęcona diagnozie tzn. dokonania analiz i oceny tego czym dysponuje jakie są uwarunkowania
-określenie celów
-określenie niezbędnych środków, instrumentów i narzędzi, powinny być szczególnie konkretne
-dokonać analizę zagrożeń
-efekty jakie się uzyska.
Drogi do osiągnięcia szybkiego wzrostu:
-rozwój przedsiębiorczości
-wzrost konkurencyjności gospodarki
-pobudzenie przedsiębiorczości
-pobudzenie konkurencyjności
-osiągnięcie i utrzymanie równowagi
-mocny złoty
-duży spadek inflacji
-duży nakład kapitału zagranicznego
-rozwój usług finansowych
-wzrost wydajności
-układ osadnictwa
-duży potencjał naukowy
Słabe strony Polski:
-negatywna struktura gospodarki
-niski poziom PKB na jednego mieszkańca
-duży udział transferów socjalnych finansów publicznych
-technologie, niedostateczna infrastruktura
-problem bezrobocia,
-niska zdolność tworzenia specjalności
-wadliwość ich struktury
Instrumenty stosowane do osiągnięcia szybkiego wzrostu:
-zachęty fiskalne, podatkowe
-ulgi
-stopy % Banku Centralnego
-działać na zwiększenie nakładów inwestycyjnych (zwłaszcza na eksport)
Szybki wzrost osiągany jest poprzez:
-politykę dochodową i podatkową
-spadek bezrobocia
-wzrost środków na publiczne wydatki budżetowe



ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE.
Stabilizacja makroekonomiczna związana z transformacją systemową.
Polska jest w stanie intensywnej stabilizacji makroekonomicznej. To okres przejścia do etapu wzrost, w którym skoordynowane są elementy, środki i tworzą stabilizację makroekonomiczną. Elementy, środki są różnorodne, np. poliomix to mieszanka polityki fiskalnej i makroekonomicznej, służy dobrze rozwojowi.
Stabilizacja w dwóch ujęciach:
-w znaczeniu węższym – sprowadzenie inflacji do niskiego poziomu, takiej która oddaje się kontroli RPP, NBP, ale i inflacji społecznej, akceptowana potrzeba działalności, polityka fiskalna;
-w znaczeniu szerszym – oznacza jej działanie, istnienie w dynamicznym procesie (układ dynamiczny ), wielkość pieniądza odpowiada wielkości masy towarów i usług na rynku = równowaga rynkowa.
Cel stabilizacji makroekonomicznej to stworzenie warunków politycznych, ekonomicznych, instytucjonalnych, strukturalnych, mechanizmów, które pozwolą na lepsze wykorzystanie mocy wytwórczych i wzrost zatrudnienia.

Cechy stabilizacji makroekonomicznej:
-nie może być stagnacja, recesja w długim okresie czasu;
-nie może być wysoka stopa bezrobocia, stopa bezrobocia musi wiązać się z niską stopą inflacji;
-stawka inflacji cenowej musi być sprowadzona do poziomu, w którym jest akceptacja społeczna, trwa stały proces obniżania stopy inflacji;
-budżet był zrównoważony – wielkość dochodów = wysokości wydatków, nie było deficytu budżetowego lecz nadwyżka budżetowa;
-nie występuje dług publiczny, nie może on przewyższać 60 % PKB;
-bilans obrotów bieżących uwzględnia potrzeby wynikające z pełnej, sprawnej obsługi zadłużenia;
-stabilizacja to okres, w którym jest stabilny kurs walutowy (ani stały ani bardzo zmienny) – Polska musi spełniać ten warunek, bo jest kandydatem do UE.

Koncepcja tej roli (nurt interwencyjny i neoliberalny i neokensistowki).
Funkcje państwa:
- ekonomiczna
- polityczna
- społeczna
Z tych funkcji wynikają różne cele i zadania państwa.
W literaturze ekonomicznej przedstawiane są argumenty za i przeciw określonej roli państwa w gospodarce. Te argumenty mają źródła w systemie gospodarczym, w słabościach rynku, mechanizmu, w alokacji zasobów, w grze rynkowej. Te źródła spowodowały powstanie określenia o niewidzialnej ręce, roli rynku.
Argumenty ZA rolą państwa w gospodarce ekonomii:
1.konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony instytucjonalno – prawnej. Konieczne stwarzanie kodeksu pracy, przyjęcie określonych praw legistracji;
2.niedoskonałości rynku i konkurencji w praktyce tworzone przez działania monopolowe
3.występujące z zewnątrz różne koszty wpływające na gospodarkę, np. te które dotyczą ochrony środowiska
4.istnienie dóbr publicznych, np. usługi komunalne, straży
5.występowanie szczególnie niekorzystnych dla ekonomii społecznych wynaturzeń, np. alkoholizm
6.występowanie zjawisk pobudzających aktywność gospodarczą
7.występujące bezrobocie, a także inflacja, deflacja
8.niepełne wykorzystanie mocy wytwórczych, a czasem w ogóle odłożonych
9cały obszar dotyczący opieki zdrowotnej, pomocy społecznej, występowanie dużych różnic w dochodach, majątkach.

Argumenty PRZECIW roli państwa w gospodarce ekonomii:
1.wysokie koszty interwencjonizmu
2.działanie przeciwko obiektywnym mechanizmom rynkowym, np. dopłaty do produkcji rolników, element limitu produkcji
3.osłabianie bodźców rynkowych
4.ograniczenie wolności jednostki (wolnego rynku)

Ekonomiczną rolę państwa w gospodarce przedstawia się poprzez funkcje:
-alokacyjna – działanie sprzężające optymalną alokację zasobów z równoczesnym konkurencyjnym działaniem (innowacyjność)
-stabilizacyjna – polityka makroekonomiczna, stosowanie szerokiego wachlarza właściwych instrumentów makroekonomicznych
-redystrybucyjna – w kierunku niwelowania różnic w rozwoju społecznym

Sposoby sprawowania ekonomicznej funkcji państwa:
1.aspekt realny – działalność jednostek gospodarczych państwa, samorządu tzw. działalność publiczna
2.aspekt regulacyjny – regulacje mające wpływ na działalność innych podmiotów, ustalanie reguł, legislację, kodeks pracy tzw. opiekuńcza rola państwa (Szwecja).

Teoretyczne koncepcje roli państwa w gospodarce – udział jest równy.
Mają długi czas rozwoju, są w różnym zakresie, występują generalnie dwa nurty:
- liberalny
- interwencjonistyczny
NURT LIBERALNY – Schmidt i Ricardo jej istotą jest prezentowanie ograniczonej roli państwa do pewnego minimum (klasycy liberalizmu i neoliberałowie) to koncepcja jak najmniejszego działania państwa w gospodarce.
NURT INTERWENCJONISTYCZNY – głosi konieczność ingerencji państwa w procesy gospodarcze. Jest reakcją na niedoskonałość rynku. Keyns. Ogólna teoria zatrudnienia, %, pieniądza. Neokeysizm nie neguje fundamentów rynku ale uważa ze mechanizmy rynkowe śą niewystarczające. Istotą tego nurtu jest działalność inwestycyjna. Dziś neoklasycyzm jest coraz bardzie uznawany.
Teoria monetarystyczna (Freedman) – państwo powinno zrezygnować z polityki krótkotrwałego regulowania koniunktury (ograniczenie bezrobocia, stymulowania popytu).
Koncepcja społecznej gospodarki rynkowej: państwo może działać w sposób konkretny, w takich dziedzinach jak np. cła, regulacja krajowego kursu walutowego, na zasadzie ugody społecznej przedstawiać szereg transformacji dotyczących kodeksów. Rola państwa jest duża w procesie transformacji ustrojowej (obecne czasy), stabilizacja makroekonomiczna, w kwestiach efektywności społecznej, poprawy warunków i wyrównywania różnic pomiędzy różnymi regionami naszego kraju.

Uczeni reprezentujący dziś neoklasyzm:
-profesor Stiglitz noblista z 2000r. za badania nad asymetrią informacyjną na rynku „Globalizacja i niezadowolenie”
-profesor Akerlof
-profesor Spence – uczeni reprezentujący neokeysizm.

















CYKL KONIUNKTURALNY
W gospodarce rynkowej makroekonomicznej wielkości takie jak: PKB, produkcja, konsumpcja, zatrudnienie, bezrobocie, inflacja, nie kształtują się równomiernie, ich tempo charakteryzuje się wahaniami. Te nierównomierności, wahania nazywa się CYKLEM KONIUNKTURALNYM. Jest to zatem krótkookresowe odchylenie produkcji od trendu (tendencja rozwojowa np. produkcji). Ten trend to jest tak jakby ścieżka, obrazująca rozwój w długim okresie po wyeliminowaniu wahań ewentualnych. Cykl koniunkturalny określa również poziom aktywności gospodarczej, mówimy wtedy, że na cykl koniunkturalny składają się jego fazy (4 fazy):
1.faza kryzysu – charakteryzuje się nadprodukcją, co oznacza przewagę podaży nad popytem
2.faza depresji – określona zastojem oznacza względną stabilizację gospodarki, ale na obniżonym poziomie
3.faza ożywienia – oznacza wzrost wskaźników aktywności gospodarcze
4.faza rozkwitu – oznacza wzrost wskaźników, ale już w zwolnionym mniejszym tempie.
Rysunek.

Dziś wyodrębnia się dwie fazy:
- spadkową określa się jako recesję
- wzrostową określa się jako ekspansję.

Rysunki ( 1 i 2 ).
1)dochód narodowy jest na tym samym poziomie, odchyla się od linii i nie wychodzi poza linię w określonym czasie;
2) DN odchyla się od linii, ale na coraz wyższym poziomie.
Różne rodzaje wahań cyklicznych:
- średnie
- długie okresy.
Definicja cyklu jako okresowych zmian poziomu aktywności gospodarczej jest niepełna, wymaga uzupełnień. Analiza DN wykazuje, ze DN faluje (rośnie i spada) ale po każdym cyklu jest on na wyższym poziomie. Wahania odbywają się po linii wznoszącej, a nie na osi równoległej. W ten sposób cykl koniunkturalny jest wahaniem okresowym po linii wznoszącej się mówimy wtedy o trendzie wzrostowym, wzrost produkcji, pracy, potencjału gospodarczego. Jeżeli nie ma tej tendencji mówimy o popycie malejącym w stosunku do globalnej podaży. Na tym tle zbudowano teorię wahań cyklicznych:
1.teoria nieoklasyczna – ozn. spojrzenie na system gospodarczy jako na właściwość stabilną, która po każdym zakłóceniu powraca do stanu równowagi. Za czynnik zakłócający równowagę przyjmuje się, że są to czynniki egzogeniczne, działające z zewnątrz w stosunku do mechanizmów gospodarczych. Zachwianie mechanizmu gospodarki wewnętrznej endogenicznych, sam mechanizm rynkowy rozwiązuje. Gorzej jest z działaniami egzogenicznymi (wojna, rewolucja, zamieszanie polityczne). Ten pogląd wychodzi z takiego założenia, że cykl koniunkturalny jest zjawiskiem obiektywnym, pozaekonomicznym, szkodzić może rozwojowi tylko polityka, cykl koniunkturalny jest zjawiskiem naturalnym;
Wzrost gospodarczy lat 1993/1997 – przyrost PKB w granicach 7 % to naturalne tendencje ożywienia czy rozkwitu. Od 1997 jest odwrócona sytuacja, przyrost PKB spadł do 0,8 % w 2002r. to także naturalne, wynika z teorii działań zewnętrznych. W roku bieżącym 0,3 % w programie na pierwszy lata obecnosci w UE mamy dojść do 7 %, jest to odwrócona tendencja wzrostu;
2.teorie Keynsistowskie – cykliczny rozwój uwarunkowany jest immamentnie z systemem gospodarczym, przyczyny cyklu wahań wynikają z gry rynkowej, fazy mają źródła przyczynowe. Stopa zysku, jej dynamika i rozmiary inwestycji. Te teorie przeprowadzają umysłowy proces cyklu (proces cyklu i jego elementy):
-faza kryzysu – podaż > popyt, występuje nadprodukcja, zaostrza się konkurencja, spadek cen i tempa wzrostu, wykorzystuje się nadwyżki towarowe, konsumpcja się obniża, tempo spadku produkcji > niż spadku popytu
-faza depresji – droga do tej fazy to niskie ceny, są one metoda wprowadzenia nowych metod produkcji, są drogą do obniżenia kosztu wytwarzania bo może oznaczać wzrost produkcji ale dzieje się tak na skutek inwestycji.
Inwestycje są pobudzającym elementem wzrostu produkcji, odgrywają szczególną rolę w procesie rozwoju gospodarczego. Inwestycje powodują także okres kłopotów, dualistyczna działalność inwestycji polegająca na tym, że między efektem występuje luka czasowa. Nie można się obejść bez instrumentów oddziaływania państwa na przebieg cyklu koniunkturalnego.
Inwestycje odgrywają dualistyczną rolę, z jednej strony powodują efekt podażowy (gdy funkcjonują, gdy się buduje, stwarza warunki do większej produkcji, oddaje się obiekty do użytku), a z drugiej popytowy.
Inwestycje powodują, że zwiększa się zatrudnienie, a więc większa ilość pieniądza w obiegu, zwiększenie popytu. Im dłużej trwa ten proces tym zatrudnienie jest większe, zwiększa się popyt. Zwiększając podaż stwarza się równowagę gospodarczą – wg Keynsa.
Odbicie gospodarcze od 0,8 % przyrostu do 3,7 % na koniec ubiegłego roku było dobre, ale nie osiągnięto tego w wyniku działania inwestycyjnego, lecz dzięki eksportowi (wielkość inwestycji spadła).
Inne instrumenty oddziaływania państwa na cykl koniunkturalny:
-działalność interwencjonistyczna – niekiedy nieakceptowane, np. stosowanie ulg, zwłaszcza dla inwestujących w postaci działalności fiskalnej – mniejsze podatki
-kierunki inwestycyjne
-badania naukowe
-infrastruktura
-mniejszepodatki.



POLITYKA MONETARNA -ELEMENTY POLITYKI MAKROEKONOMICZNEJ
System finansowy jest zbiorem metod, form i sposobów gromadzenia i dzielenia zasobów pieniężnych. Szczególna rola w tym systemie przypada na politykę pieniężną zwłaszcza na działania w sferze emisji pieniądza w obszarze kursu walutowego oraz stabilizacji pieniądza (zł) zarówno na rynku wewnętrznym i zewnętrznym. Dotyczy Europejskiej Unii Walutowej.
Cele polityki pieniężnej są tożsame z celami polityki makroekonomicznej państwa:
-wzrost gospodarczy, jego przyspieszenie, utrwalenie, ale w warunkach równowagi ekonomicznej – działalność na rzecz nakręcenia pozytywnej koniunktury gospodarczej, oznacza stabilizację cen, co w efekcie oznacza przeciwdziałanie inflacji, oznacza równowagę bilansu płatniczego
-finalne cele polityki pieniężnej i makroekonomicznej, w tym cele banku centralnego. Rola banku centralnego jest komplementarnie synergiczna, współdziała z celami makroekonomicznymi państwa.
Główny podmiot polityki pieniężnej to bank centralny, bank emisyjny, narodowy.
Bank Centralny ma prawo do emisji pieniądza. Wielkość zasobów pieniądza uzależniona jest od większości depozytów złożonych w bankach i wielkości normowanej rezerwy obowiązkowej.
Realizacja tych celów oparta jest na 3 filarach:
-strategii finansów publicznych
-strategii wzrostu gospodarczego
-strategii integracji europejskiej.
Strategia finansów publicznych powinna zapewnić:
-dyscyplinę finansową – niezbędna, konieczna do utrzymania równowagi finansowej;
-wygospodarowanie i zwiększenie nakładów na rozwój makroekonomiczny.
Podmiot polityki pieniężnej – bank centralny – dysponuje wieloma instrumentami:
-stopa % kredytu udzielanego bankom komercyjnym – przedstawienie wg rodzajów kredytu w systemie międzynarodowym;
-kurs walutowy – przedstawienie wg podstawowego koszyka walut wymienialnych (zł - $, E), może być odniesienie do wolnorynkowych kursów wybranych walut;
-refinansowanie banków;
-stopa rezerw obowiązkowych – przyjmowane wg rodzajów depozytów
-tzw. operacje otwartego rynku.
Ważny cel polityki pieniężnej to wybór określonej wielkości podaży pieniądza, jest celem pośrednim, bo ostateczne cele są celami tożsamymi z celami polityki ekonomicznej państwa – wzrost PKB, dążenie do stabilizacji siły nabywczej pieniądza.
Aktywna polityka pieniężna – oparta na zastosowaniu sprzężenia zwrotnego, na założeniach polityki pieniężnej z celami gospodarczym państwa. Polega na tym, ze cele polityki pien. wpływają na cele gospodarcze. Ulegają zmianie oba te cele.
Pasywna polityka pieniężna – polega na dążeniu do ustalonego celu bez względu na zmiany. Główny fundament, podstawa to tezy doktryny monetarnej – podaż pieniądza musi być dostosowana do średniego trendu gospodarczego.
Odniesienie do Polski – początek lat 80 – aktywna przechodzi w pasywną ograniczoną systematycznie do chwili obecnej. Polska polityka pieniężna jest monetarystyczna.

FUNKCJE I FORMY PIENIĄDZA
Polityka pieniężna związana jest z pojawieniem się pieniądza, jego kreacją i obiegiem. Z tymi wydarzeniami związane jest pojawienie się banków. Polityka pieniężna jest kategorią historyczna i ekonomiczną. Pieniądzem określa się wszystko co jest powszechnie akceptowane jako środek regulowania zobowiązań. Pieniądz zaistniał w gospodarce towarowej jako ekwiwalent powszechnego użytku. W miarę rozwoju i podziału pracy pieniądz staje się podstawowym narzędziem i regulatorem procesów gospodarczych. Dziś pieniądz obok prawa jest najważniejszym narzędziem wpływu państwa na gospodarkę. Oba te elementy państwa i pieniądza wymagają dobre jakości, stabilności, zaufania. Można mówić o dobrym i złym pieniądzu, podobnie jak można mówić o dobrym i złym prawie.
Pieniądz dobry jest stabilnym i godnym zaufania, taki pieniądz jest dobrem rzadkim. Zły pieniądz jest szkodliwy tak samo jak prawo. Pieniądz jest od lat przedmiotem wielokierunkowych działań władz państwa.
Istota tych działań jest:
1. podaż pieniądza
2. jego właściwości
3. jego kreacja
Pieniądz powinien spełniać 3 funkcje:
-jako środek wymiany i środek płatniczy – te dwa określenia nie są sprzeczne ze sobą. Środek płatniczy jest to rozwinięcie środka wymiany. Funkcje te można również rozpatrywać oddzielnie. Pieniądz jako środek wymiany transakcje kupna – sprzedaży obecnie dominują transakcje kredytowe (czek, karta kredytowa)
-jako miernika wartości – oznacza iż ta wartość ma wspólny mianownik, ta wartość jest różnikiem wartości towarów określeniem proporcji, gdy nie mamy tych towarów. Pieniądz staje się jednostką obrachunkową, ta funkcja wykorzystywana jest w statystyce, porównaniach. Cena jest pieniężnym wyrażeniem wartości.
-jako środka przechowywania wartości – pieniądz jest jednym ze składników majątku gospodarczego oprócz takich jak depozyty firm, aktywa rzeczowe i finansowe. Cechują tą funkcję trzy elementy (polityka pieniężna):
- brak kosztów transformacji pieniądza w towarach itd.
- Nie przynosi dochodów
- W tym stanie przechowywania nie zmienia się wartość nominalna
-jako środek odroczonych płatności

Pieniądz kruszcowy należy do przeszłości jak również symboliczny, liczne postacie pieniądza kruszcowego (weksel, banknot) Pieniądz stryptualny – jest zapisem księgowym w bankach potwierdzających depozyt i wymienialny na złoto. Współczesny pieniądz występuje w formach:
1. gotówkowej – bilety BC i bilony metalowe
2. bezgotówkowej – tzw. pieniądz skryptualny, depozyty na rachunkach w BC i w innych bankach
Bilety są emitowane przez BC na zasadzie wyłączności. Są zawsze prawnym środkiem płatniczym na terenie kraju, nikt nie może odmówić przyjęcia biletu wydanego przez BC . Gotówka i depozyty na rachunku w BC tworzą łącznie pieniądz Banku Centralnego – jest to ważna kategoria we współczesnych systemach pieniężnych (mechanizmach, kreacji i emisji). Depozyt w innych bankach (np. komercyjnych) nie powinny być traktowane jako tworzące pieniądz. Wszystkie rozliczenia dokonywane w pieniądzu BC odbywają się najczęściej w postaci czeków rozliczeniowych lub przekazów np. z rachunku pierwszego Banku Komercyjnego na rachunek drugiego. W gospodarce rynkowej występują tzw. Agregatory (grupy) pieniężne. Wykorzystywane są do celów analizy sytuacji w obszarze sektora bankowego, do formułowania polityki pieniężnej.
W Polsce występują następujące grupy i agregatory pieniężne:
-gotówka i depozyty na rachunku BC – tworzą łącznie agregat pieniężny nazywany pieniądzem BC.(MO) Pieniądz BC tj. przede wszystkim pozostające w cyrkulacji obiegu bilety bankowe, bilon oraz depozyty BK na rachunku w BC – tzn. agregat określany jako baza monetarna – pieniądz o największej sile spełnia szczególna rolę w kształtowaniu podaży pieniądza w całości.
-M1 gotówka oraz depozyty na rachunkach czekowych w BK płatnych na każde żądanie charakteryzuje się największym stopniem płatności, największy obszar do celów transakcyjnych
-M2 obejmuje M1 również oszczędności małe, małe rachunki depozytowe, depozyty zwrotne na każde żądanie (M2) wykorzystywany przez banki do udzielania kredytów krótkoterminowych
-M3 = M1 + M2 + obejmuje duże salda rachunków terminowych przez określone duże sumy, a także w długim okresie do 5 lat. Są to najszerzej pojęte zasoby pieniężne tworzą głównie źródło środków na długoterminowe kredyty. Agregat ten wykazuje najniższy stopień płynności oraz obejmuje M2
-L - specjalna – obejmuje papiery wartościowe, obligacje bankowe, skarbowe oraz akcje o zróżnicowanym stopniu płynności i ryzyku.
POPYT NA PIENIĄDZ
Do realizacji funkcji pieniądza konieczna jest określona ilość jednostek monetarnych i popytu na pieniądz. Temu celowi służy ilościowa teoria pieniądz. Istotą tej teorii są matematyczne formuły Fishera wykorzystywane również do określenia popytu na pieniądz bezgotówkowy. Jest równanie odzwierciedlające często posługiwanie się tzw. kategorią równowagi rynkowej. Równanie PT = MV gdzie:
m- ilość pieniądza gotówkowego w obiegu
v – szybkość jego obiegu
p – przeciętny poziom cen
t – wielkość dóbr i usług
Równowaga rynkowa:
-ilość pieniądza w obiegu – wyrażona przez ilość pieniądza i szybkość obiegu
-wielkość dóbr i usług na rynku – wyrażona przez wielkość dóbr i usług pomnożona przez cenę.
Równanie zostało doskonalone. Uwzględniono także wielkość pieniądza bezgotówkowego i szybkość jego obiegu, inaczej do tej wcześniejszej formuły dopisano „+MV”.
Na podstawie tego równania określa się ilość pieniądza w obiegu, a więc ilości M,
M = PT / V. Wskaźnik ten jest wskaźnikiem szybkości obiegu, trudno ją określić, w formule tej jest wielkością wynikową, wynika z relacji odwrotnej: V = PT : M.
Sumę towaru przedstawia w średniej cenie. Fisher przyjął, że szybkość obiegu pieniądza w krótkim okresie czasu ma charakter stały.
M’ = P’ + T’ wielkość niezbędnego pieniądza w przyszłości, obliczamy jakiej masy pieniądza potrzebujemy w związku z przyrostem towarów i usług i przeciętnej cenie.
Dokonano wielu przeliczeń i uznano, że nie wiele może się zmienić jeśli te wielkości przyjmiemy statystycznie z tego czym dysponujemy.
Dla wyliczenia wykorzystujemy metodę współczynnikową. Współczynnik zapotrzebowania na pieniądz stosuje się powszechnie. Jest on odwrotnością szybkości obiegu pieniądza
K = 1 / V. Wyraża cały szereg elementów, dotyczących szybkości obrotu pieniądza w krótkim okresie czasu, dotyczy pieniądza tezauryzowanego.
Dla określenia wielkości pieniądza potrzebnego bank centralny bierze poda uwagę elementy:
-istniejące zasoby pieniądza w obiegu;
-przewidywany wzrost PKB i DNB;
-przewidywany wzrost cen, tzn. stopę inflacji;
-możliwości zwiększenia lub zmniejszenia szybkości obiegu pieniądza gotówkowego.
Trudność bankowi centralnemu sprawia określenie ilości pieniądza, np. wzrost cen (stopa inflacji). Łatwiej jest w praktyce określić wzrost PKB, trudniej stopę inflacji.
Rezerwy pieniężne – niezbędny jest pieniądz w spoczynku, to jest popyt wychodzący poza transakcje, jego zasoby nie są angażowane w operacje bieżące, to przechowywane płynne rezerwy. Bank musi je posiadać – mogą być wykorzystane, nie są obciążone kosztami.
Popyt na pieniądz związany z ryzykiem (np. kursowym) jest możliwy.
Na podstawie tego równania można wyznaczyć ilość pieniądza w obiegu, można także wyliczyć szybkość obiegu. Znanymi są suma towarów i usług (PT) oraz ilość pieniądza w obiegu (M). trudniej jest określić szybkość krążenia pieniądza zwłaszcza w krótkich okresach czasu. Dla tej formuły okresu przyszłego M’ = P’T’ : V’. Wprowadzenie współczynnika do wyliczenia ilości pieniądza M = kpY gdzie: M – popyt na pieniądz; k – współczynnik; p – poziom cen.
PODAŻ PIENIĄDZA
Regulowanie podaży pieniądza – najważniejsza działalność, cel polityki pieniężnej. Oznacza postawienie do dyspozycji przez banki zasobów pieniężnych innym jednostką nie bankowym. Podaż występuje również w stosunkach między bankami. W gospodarce rynkowej największym źródłem podaży pieniądza jest jego kreacja przez BK. Bank komercyjny to przewodnik finansowy, któremu państwo udzieliło licencji na działalność kredytową i depozytową kreatorem, źródłem nowego pieniądza może być tylko taki bank prowadzący działalność kredytową i depozytową. Podaż pieniądza przez BK jest realizowana przede wszystkim przez operacje kredytowe, dochodzi do emisji tzw. pieniądza skryptualnego BK.
Pieniądz skryptualny tj. zapis w banku, zapis księgowy udzielając kredyty BK dokonuje zapisu skryptualnego księgowego ten zapis jest kreacją pieniądza skryptualnego, nie może się to odbyć bez określonych czynników, uwarunkowań.
Podaż pieniądza = pieniądz w obiegu + depozyty (zasoby pieniężne) + kredyty.
Kreacja pieniądza nie może być nie ograniczona, dowolna, ale nie może prowadzić do hamowania gospodarki (nie mniej jak go potrzeba). Kreacja oznaczać będzie odpływ pieniądza skryptualnego z każdego BK w kierunku gotówki i innych BK. Kreacja musi odpowiadać zasobowi pieniądza w BK jeżeli BK nie ma odpowiednich zasobów (pokrycia) nie może udzielić kredytów. Działalność kredytowa przynosi dla BK dochód, w każdym BK jest ciągota do tego żeby wydać pieniędzy jak najwięcej do nadmiernej kreacji. By temu zapobiec narzuca się BK rygory działalności depozytowej i kredytowej: minimalne obowiązkowe rezerwy, które BK muszą utrzymywać w postaci depozytów na ich rachunkach w BC.
Są to minimalne rezerwy płynności, które dotyczą szybkości i pewności jaką dana pozycja aktywów może być z powrotem zamieniona na gotówkę i to w dowolnym momencie zgodnie z życzeniami posiadacza. Wysokość tych rezerw określa BC w postaci stóp procentowych od nagromadzonych w bankach depozytów. Stopy procentowe mogą być zróżnicowane w stosunku do różnych rodzajów depozytów. System obowiązujących minimalnych rezerw płynności ogranicza możliwość kreacji pieniądza skryptualnego prze BK. Do określenia ich BC stosuje tzw. mnożnik bazy monetarnej – współczynnik musi powstać z dzielenia ilości pieniądza w gospodarce (M) przez ilość pieniądza BC (EB) BC może stosować dwie drogi podaży pieniądza:
--sposób bezpośredni – tj. kontrola bazy monetarnej
--sposób pośredni – to są zmiany w stopach procentowych.

Całkowita podaż pieniądza (M) jest powiększona o bazę monetarną (MO) za pośrednictwem tzw. mnożnika kreacji pieniądza lub mnożnika bazy monetarnej M = Mk * MO gdzie: M – całkowita podaż; MO – baza monetarna; Mk – mnożnik kreacji pieniądza.
Mk oznacza stosunek lub relację pomiędzy gotówka w obiegu, a także u ludności całkowita suma depozytów w BC. Ten współczynnik kreacji zależy od wielkości: pieniądza gotówkowego; całkowitej sumy depozytów.


SYSTEM BANKOWY Z UWZGLĘDNIENIEM BANKU CENTRALNEGO

Funkcje systemu bankowego:
-kreowanie (zwłaszcza przez BC) pieniądza jako ostatecznego środka zapłaty;
-kreowanie przez banki operacyjne pieniądza jako środka płatniczego;
-zaspokojenie zapotrzebowania na pieniądz (realizowane za pomocą kredytu);
-pośredniczenie miedzy posiadaczami środków pieniężnych ale także ich użytkowaniem.
Na tle tych funkcji występuje zróżnicowanie banków (zwłaszcza operacyjne), wynika ono z różnych form własności, podziału banków wg wykonywanych czynności. Współcześnie coraz więcej krajowych systemów bankowych przyjmuje zasadę uniwersalności (poza BC).
W ten sposób przedstawić można grupy banków:
-emisyjne (narodowe) – bank centralny
-operacyjne (komercyjne, handlowe)
-specjalne – wyspecjalizowane w określonej dziedzinie działalności gospodarczej (inwestycyjny, żywnościowy, komunalny);
-instytucje o charakterze bankowym – banki spółdzielcze, kredytowe, kasy pożyczkowo-kredytowe.
Szczególną rolę w systemie bankowym spełnia bank centralny (emisyjny).
Jest on podmiotem polityki pieniężnej. Odgrywa decydującą rolę w systemie bankowym. Współcześnie w każdym kraju istnieje bank centralny (USA – Urząd Rezerw).
BC Spełnia dwie funkcje:
1.jest bankiem banków, jest bankierem dla BK, które powinny zapewniać sprawne funkcjonowanie systemu bankowego
2.jednocześnie BC jest bankiem państwa, sprawującym kontrolę nad podażą pieniądza, a także bankiem finansującym deficyt budżetowy państwa
Zadania Banku Centralnego:
-zaspokojenie zapotrzebowania na pieniądz poprzez system kredytowy i pożyczkowy
-obsługiwanie obiegu pieniężnego
-gromadzenie czasem skupywanie wolnych funduszy tzw. pieniądza pasywnego oraz jego przetworzenie w fundusze działające w tzw. pieniądz aktywny (przynosi przyrost kapitałów).
Rozwój systemu bankowego spowodował specjalizację banków, instytucji kredytowych, funduszy.
System bankowy określony jest poprzez prawo bankowe. Ustala m.in. rodzaje banków, ich czynności, rolę (zwłaszcza BC) oraz zadania nadzoru bankowego.
Bank Centralny jest obszarem niezależności, autonomii. Jest niezależny autonomicznej. Utrzymuje on stabilność pieniądza, systemu finansowego. Jest misją gospodarki rynkowej. Niezależność wynika z konieczności umocnienia pieniądza krajowego i stabilności cen, w tym także w działalności antyinflacyjnej, co określa oznaczenie metod, środków zapobiegania, tłumienia inflacji. Istotny obszar niezależności BC to działalność w celu polityki rządu, dotycząca zwłaszcza ilościowych i jakościowych ograniczeń, zwłaszcza w obszarze finansów publicznych (deficyt budżetowy).
Z niezależności i autonomii wynika swoboda w kształtowaniu stóp %, kursów walutowych, działań określających popyt i podaż pieniądza, kształtowaniu cen, równowagi finansowej.
Autonomiczność określona jest w Konstytucji.
3 obszary kompetencyjności:
-osobowy – autonomiczny i niezależny t o demokratyczny sposób wyboru kierownictwa BC, suwerenność tych władz, długość kadencji.
Prezesa NPB powołuje Sejm, członków RPP: Sejm, Senat i Prezydent po 3 osoby, a 10 osobą jest prezes NBP;
-funkcjonalny – dotyczy określenia strategii monetarnej, wyboru instrumentów tej strategii, określenia prawne dotyczące działania, miejsca i roli w systemie władz;
-finansowy – dotyczy relacji miedzy BC a budżetem, są naciski na autonomię i niezależność banku, gdy mamy do czynienia z deficytem budżetowym.
Są to najbardziej kontrowersyjne podejścia do autonomii i niezależności. W tym zakresie autonomia chroniona jest przez kontrakt z Maestrick. BC kreuje zysk i finansuje działalność administracyjną, samorządową władz. Rząd ma obowiązek utrzymywania swoich środków na rachunku w BC.
Banki komercyjne pełnią 2 funkcje:
-są usługodawcami w obrocie gotówkowym i bezgotówkowym;
-są przedsiębiorstwami, których celem jest osiąganie zysku.
Z funkcji wynikają zadania – banki świadczą usługi oraz uzyskują zysk (działają na rzecz zysku ). Banki te powinny mieć spełnione niezbędne środki i instrumenty, służące zachowaniu ich płynności finansowej.
W praktyce ozn. to zdolność do nieograniczonej wypłacalności w każdym wypadku i konieczność przestrzegania przepisów rozliczeniowych i finansowych przez kompetentną władzę i działanie budzące zaufanie do banku, by nie były zagrożone i wycofywane z niego oszczędności, by była rezerwa. Banki komercyjne mają charakter kompleksowy, czynią usługi, by uzyskać zysk, dbają o zaufanie.
Banki specjalne (regionalne, hipoteczne, inwestycyjne) ich funkcją jest usługa klientom i uzyskanie zysku.
Konkurencyjność – siła napędowa miedzy bankami. W praktyce banki są bardzo aktywne, by osiągnąć zysk.
Nadzór bankowy - jego celem jest zapewnienie bezpieczeństwa wkładów gromadzonych w bankach. Sprawują go: bank centralny, Ministerstwo Finansów, i Ministerstwo Skarbu.
Z nadzoru wynika, że instytucje te mają prawo do karania, decydują o koncesji, likwidacji.
Nadzór może reglamentować warunki konkurencyjności. W tym zakresie przedmiotem jest obrót pieniężny.
Giełda – zorganizowany rynek papierów wartościowych, np. akcji, dokonuje się kupno i sprzedaż tych papierów. Giełda występuje na rynku pieniężnym.
Rynek pieniężny to mechanizm, na którym dokonuje się zmiana pieniądza bankowego w drodze posiadania banku komercyjnego na pieniądz banku centralnego.
Rynek pieniężny to rynek rezerw kasowych, gospodarki finansowej państwa, występuje tu popyt i podaż. Wyróżniamy rynek pierwotny i wtórny. Na rynku pierwotnym następuje wprowadzenie papierów wartościowych do obrotu. Na rynku wtórnym występuje obrót tymi papierami.
Funkcje rynku pieniężnego:
-krótkoterminowe – wyrównywanie płynności banków, refinansowanie nadmiaru środków z tych operacji na pokrycie niedoboru;
-zabezpieczenie koniecznych rezerw pieniężnych przez banki;
-optymalne rozwiązywanie bilansu miedzy ryzykiem i dochodami;
-funkcja dotycząca stóp % w odniesieniu do średnio i krótkoterminowych operacji klientów.
Banki komercyjne są finansowymi przewodnikami, którym państwo udzieliło koncesji na działanie kredytowe i depozytowe.
Banki komercyjne muszą dysponować zasobami BC, działają by osiągnąć zysk – udzielając kredytów. Jeśli zasoby nie wzrastają to bank komercyjny nie może udzielać kredytów. Pilnuje tego BC reguluje to przez pieniądz centralny posiadany na rachunku w BC.
Płynność jest przepływem niczym nieograniczonym gotówki przedstawionym w aktywach na gotówkę pieniądza.
Instrumenty refinansowania:
-kredyt redyskontowy – polega na odkupowaniu od banków komercyjnych weksli, które poprzednio banki zdyskontowały swoim klientom; dyskonto – zakup weksli za kwotę niższą od minimalnej, różnica ta jest wyznaczona przez stopę dyskontową. To potrącenia odsetek od zakupu papierów wartościowych (np. weksla) w późniejszym terminie. Wysokość ustalana jest w skali rocznej, określana jest jako stopa dyskontowa. Operacje dyskontowe to podstawowe operacje bankowe. Przyjęte do dyskonta pap. wart. mogą być przedstawione do ponownego dyskonta w BC. Jest to redyskonto. Bank komercyjny chcąc zwiększyć swoją płynność w celu kontynuowania operacji kredytowej może przedstawić weksel do redyskonta BC. Stopa dyskontowa BC jest niższa od stopy dyskontowej BK. BC ustala ją z góry, a BK w stosunku do niej ustala swoją wyżej w stosunku do klienta. BK oddaje część zysku BC;
-operacje otwartego rynku – przeciwieństwo stopy redyskontowej. Polegają one na sprzedaży i zakupie przez BC publicznych papierów wartościowych, np. obligacje, bony skarbowe oraz prywatne, np. obligacje przedsiębiorstw. Partnerami BC są : BK, instytucje finansowe przedsiębiorstw, osoby prywatne. Różnice : redyskonto to operacje jednokierunkowe BC skupuje do redyskonta pap. wart. i nie odstępuje ich BK. Natomiast operacje otwartego rynku działają w dwóch kierunkach = BC skupuje i sprzedaje ponownie papiery wartościowe. Przy redyskoncie stopa % ustalana jest z góry, zależy od popytu. Operacje otwartego rynku są bardziej skuteczne, pozwalają z góry ustalić wzrost podaży pieniądza i jego zmiany;
-kredyt lombardowy – udzielany BK przez BC na krótki okres (kilka dni) pod zastaw papierów wartościowych. Jest wykorzystywany gdy potrzeba jest pilna i nie ma innej możliwości, np. redyskonta lub operacji otwartego rynku. Papier wartościowy wystawiony jest na 75 % swej wartości nominalnej, a 25 % wliczone jest w koszty;
-kształtowanie kursów walutowych – interwencja BC na kurs walutowy.
BC na rynku walutowo – dewizowym sprzedaje waluty z zasobów BC w cenach ich kursów, jeśli kurs jest wysoki to BC z rezerw może wpłynąć na ten kurs, w celu ochrony bilansu płatniczego, eksportu, ograniczenia nadmiernego importu. Interwencja kursem jest niezbędna dla działalności podmiotów gospodarczych. Gdy zł jest mocny to przedsiębiorstwo może korzystać w dużym stopniu z eksportu, a import będzie trudniejszy.

Operowanie stopą procentową.
Stopa procentowa to cena za pieniądz kredytowy, jaką trzeba płacić za czasowe użytkowanie pożyczonego kapitału, przy czym kapitał ten występuje w postaci kredytu udzielanego przez banki.
Wysokość stopy kredytowej w długim okresie czasu zależy od stopu zysku, a w krótkim okresie od popytu i podaży kapitału pożyczonego.
Istotny wpływ na poziom stopy ma tempo wzrostu cen w gospodarce. Im jest większe tym szybciej spada siła nabywcza pieniądza.
Wysokość stopy % wpływa na decyzje podmiotów gospodarczych i BK korzystających z kredytów. Można stwierdzić, ze stopa % rzutuje na wielkość podaży pieniądza. Stopa % dotyczy kredytów, obligacji, oszczędności. Występuje jako stopa dyskontowa stosowana przez BC.
Wykorzystanie stopy % jest zdeterminowane rolą jaką pełnie w polityce kredytowej. Jej znaczenie jest duże, jako informacyjne, ale i jako motywacyjne w oddziaływanie na procesy gospodarcze.
Funkcja informacyjna odzwierciedla kierunki i założenia BC w polityce pieniężno – kredytowej. Można stwierdzić, czy ma charakter ekspansywny czy restrykcyjny.
Funkcja motywacyjna – polega na wpływaniu poprzez je zmianę na wielkość popytu na kredyt ze względu gospodarstw domowych i przedsiębiorstw.
Podwyższenie stopy % hamuje popyt i odwrotnie.
Skuteczność oddziaływania stopy % zależy od uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych, własnościowych, strukturalnych.
Duże znaczenie ma poziom stopy %, niska nie sprzyja mobilizacji oszczędności, selekcji, efektywności inwestycyjnej. Zbyt wysoka stopa % hamuje konsumpcję i inwestycje.
Stopa podlega fluktuacji w czasie, bo zmienne są relacje miedzy popytem i podażą. Nadmierne wahania stopy % są zjawiskiem destabilizującym działalność gospodarczą. Niskie wahania lub ich brak wpływają na stabilizację gospodarczą.
Wzrost stóp % zmniejsza działalność inwestycyjną, spadek stóp – wzrost inwestycji i PKB.
Inwestycje powinny wzrastać szybciej niż PKB. Inwestycje prywatne powinny wzrastać szybciej niż państwowe. Inwestycje zagraniczne szybciej niż krajowe, inwestycje w obszarze eksportowym szybciej niż w obszarze importowym.
Produkcja w obszarze prywatnym powinna wzrastać szybciej od produkcji ogółem. Dochody budżetowe szybciej niż wydatki. Wydatki na rozwój szybciej niż spożycie, zwłaszcza socjalne.
PIENIĄDZ, STOPA % I POPYT GLOBALNY.
Spadek stopy powoduje wzrost popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego.
Wzrost podaży pieniądza – spadek stopy, równoważy się na rynku.
Występują tzw. efekty tłumienia. Dotyczą one więzi między zapotrzebowaniem na pieniądz, wysokością stóp % i poziomem PKB.
Wnioski ogólne dotyczące stopy %:
-wzrost stopy to zmniejszenie majątku gospodarczego, to wzrost kosztów kredytu, ograniczenie popytu konsumpcyjnego, ograniczenie dochodów z racy;
-wzrost podaży pieniądza – konsekwencja obniżenia stóp %, wpływa na popyt globalny, politykę fiskalną, restrykcje tej polityki.
Cel BC – kształtowanie kursu walut i jego stabilizacja.
Kurs walutowy – to cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej. Jest ceną jednostkową waluty krajowej wyrażona w walucie obcej.
Wpływa na cenę towarów eksportowanych i importowanych. Oddziałuje na średnie kształtowanie się ceny krajowej. Zmiany w kursie wywierają wpływ na bilans handlowy i płatniczy.
Politykę kursu walutowego prowadzi BC.
Rynek walutowy – to miejsce, na którym waluta krajowa może być wymieniana na inną. Cena tej wymiany to kurs walutowy.
Cena równowagi na rynku walutowym zależy od popytu i podaży.
System walutowy – to określenie warunków, zasad ustalania przez rząd kraju kursu walutowego. Mamy stały kurs walutowy. W gospodarce centralnie planowanej był to sztywny kurs.
Stały kurs wymienny 0 waluta jest wymienialna jeśli BC zobowiązuje się do skupu lub sprzedaży po stałym kursie takiej ilości waluty, jaka zostaje zgłoszona do sprzedaży, zakupu na rynku.
W systemie stałego kursu występuje dewaluacja. Jest to obniżenie kursu. A rewaluacja to podwyższenie kursu przez rząd, który podjął się gwarancji tego kursu. Wówczas BC tworzy rezerwy dewizowe.
Rezerwy dewizowe – to zasób walut obcych przechowywanych przez krajowy BC.
Płynny kurs walutowy – może osiągnąć poziom ceny wolnorynkowej, bez ingerencji państwa na cenę, bez udziału rezerw. Rzadko występuje czysta płynność – przeciwstawieństwo stałego kursu. Mamy do czynienia z jakimś ograniczeniem płynności, ingerencją państwa, potrzebą zapobiegania gwałtownym zmianom popytu i podaży.
Jak zachowuje się kurs mówią teorie liberalistyczna i interwencjonistyczna.
W Polsce obserwujemy płynny kurs walutowy, wzniesiono dotychczas przedział wahań kursu + - 15 % w stosunku do USD i innych.
Ogłaszane jest systematyczne kształtowanie w stosunku do USD i euro.
Polityka pieniężna w warunkach inflacji jest podstawowym problemem makroekonomicznym. Celem są zwłaszcza tendencje łagodzenia inflacji do poziomu stopnia osiągnięcia stabilności na rynku wewnętrznym i ugruntowaniu jego wymienialności na waluty obce.
Zadania:
-systematyczne obniżanie poziomu inflacji
-stabilizacja tego poziomu na najniższym stopniu.
Dotychczasowa polityka (restrykcyjna) wywarła wpływ na to że inflacja osiągnęła bardzo niski poziom i uzyskał on stabilizację.
Inflacja głównie tworzy globalny popyt (inflacja popytowa ) i ruchy dostosowawcze cen.
Inflacja popytowa wyraża się wskaźnikiem przeciętnym poziomu cen.
Oznacza ona np. nadwyżkę globalnego popytu w stosunku do potencjału ekonomicznego lub nadmierną podaż wywołaną popytem. Działa mechanizm presji.

FINANSE PUBLICZNE, BUDŻET P PAŃSTWA I POLITYKA BUDŻETOWA
System finansowy jest zbiorem metod, form i sposobów dzielenia i gromadzenia środków finansowych i zasobów pieniężnych.
Finanse nie tylko odzwierciedlają procesy rzeczowe ale maja wpływ na te procesy:
-efektywność
-racjonalność
-struktury gospodarcze. W tym zakresie bardzo duża rola przypada państwu (rola państwa w gospodarce).
System finansów obejmuje: finanse publiczne i finanse przedsiębiorstw.
System finansów publicznych – zbiór gromadzenia i dzielenia środków przez instytucje publiczne.
System finansów przedsiębiorstw – dotyczy finansów w skali przedsiębiorstw. Problemy związane z: rachunkami; bilansami przedsiębiorstw; rachunkowością finansową.
System finansowy obejmuje także: instytucje ubezpieczeń społecznych; fundusze centralne i lokalne; politykę fiskalną, dochodową i polityczną cen.
W strategii dla Polski, którą zawarto w „Narodowym Planie Rozwoju 2004-2006” zwrócono uwagę na trzy obszary:
-strategię firm publicznych – program naprawy finansów
-strategia wzrostu gospodarczego;
-strategia integracji europejskiej.

Strategia finansów publicznych (to program racjonalizacji wydatków publicznych, wzrost gospodarczy, w latach 2004-2006, wykorzystanie unijnych funduszy wspomagających rozwój) – jej istotą powinno być:
1.zapewnienie dyscypliny finansowej, zapewnienie równowagi finansów publicznych;
2.wygospodarowanie i zwiększenie nakładów na rozwój, modernizację – określenie z dużym przyśpieszeniem środków rozwojowych w budżecie, określenie odpowiedniej polityki fiskalnej – „racjonalnego rozwoju gospodarczego”.
W celach polityki finansowej zawarte są cele ekonomiczne kraju:
-wzrost gospodarczy – stabilizacja produkcji i zatrudnienia (nakręcenie koniunktury);
-stabilizacja cen – przeciwdziałanie inflacji
-równowaga bilansu płatniczego.

SYSTEM BUDŻETOWY
określony jest przez prawo budżetowe. Funkcjonują w nim: budżet państwa i budżet samorządów terytorialnych.
BUDŻET PAŃSTWA to plan, bilans finansowy, obejmujący dochody i wydatki państwa, związany z celami gospodarczymi, społecznymi i obronnymi. Jest planem rocznym, uchwalonym przez sejm na dany rok. Akt prawny, umożliwiający gromadzenie i dzielenie środków finansowych. Jest jedyną ustawą, która nie podlega vetu prezydenta. Jest jednocześnie ustawą, której nie ustalenie powoduje kryzys rządowy.
Budżet określają 3 funkcje:
1.fiskalna – gromadzenie środków, utrzymanie administracji Skarbowej, realizacja określonych zadań państwa
2.redystrybucyjna – umożliwia dokonanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego brutto. Główny problem redystrybucji DNB spada na państwo. Istotą jest zmiana dysproporcji w rozwoju regionalizacji, tworzenie warunków socjologicznych, redystrybucja: pierwotna – dokonuje się w przedsiębiorstwach w czasie jego tworzenia, obejmuje: płace, podatki, zysk; wtórny – dokonuje się przez budżet, środki z systemu podatkowego, dokonuje ponownego podziału zgodnie z celami wyznaczonymi w budżecie. Na cele społeczne, socjologiczne, ważne jest określenie interwencji państwa w gospodarkę;
3.stymulacyjna – oddziaływanie dochodami i wydatkami budżetowymi na życie gospodarcze, rozwój gospodarczy i życie społeczne, socjalne. Realizacja ostatecznych celów rozwoju gospodarczego.
Budżet państwa obejmuje dochody i wydatki centralnych władz, lokalnych władz oraz ubezpieczenia społeczne.
System finansów lokalnych – wymaga reformacji w kierunku decentralizacji dochodów i wydatków. Budżety lokalne w bardzo dużym rozmiarem związane są z dotacjami i subwencjami z budżetu centralnego. Na zadania określone w systemie terytorialnym, udział w systemie podatków (od osób fizycznych i prawnych). Różne powiązania z funduszem UE, z funduszami ubezpieczeń społecznych.

Zasady polityki budżetowej:
1.rocznego budżetowania (rok budżetowy) – odpowiada rokowi kalendarzowemu – zestawienie rozszerzone o możliwość budżetowania wieloletniego, UE przeszła na wieloletnie budżetowanie;
2.zasada zupełności – żadna dziedzina działalności państwa i samorządu nie może być wyłączona, budżet musi być pełny;
3.zasada jedności – oznacza całość wszystkich problemów w dokumencie budżetu państwa;
4.zasada jawności – wszystkie prace poddawane są do publicznej wiadomości;
5.zasada równowagi budżetowej – zrównoważenie dochodów i wydatków, dążenie do zrównoważenia. Nie można więcej chcieć w wydatkach niż można uzyskać w dochodach, brak równowagi tworzy nadwyżkę (dochody > wydatki) lub deficyt ( wydatki > dochody);
Źródła dochodów:
-podatki i cła
-dochody ze sprzedaży majątku
-dochody z prywatyzacji majątku (sądowe)
-opłaty skarbowe, rządowe, materialne itp.
PODATKI przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pobierane na rzecz państwa na podstawie przepisów prawnych. Realizują je podatnicy (osoby prawne i fizyczne). Polityka podatkowa podporządkowana była funkcji fiskalnej (zdobyć jak największą ilość środków bez względu na skutki).
Teorie polityki podatkowej:
-doktryna liberalna – sprowadza politykę do naturalnej działalności (min. opodatkowanie) – podatek liniowy, uznaje, że system oparty jest na podstawach naturalnych, niezależnych od działania państwa i podatnika;
-teoria keynesowska, interwencjonizm państwowy – jeżeli państwo poprzez interwencjonizm państwowy uczestniczy w gospodarce w rozwoju i podziale gospodarki musi posiadać środki pochodzące z podatków.
Podział i klasyfikacja podatków:
1.ze względu na przedmiot opodatk