Białowieski Park Narodowy
Początkiem Białowieskiego Parku Narodowego było utworzenie w grudniu 1921 roku leśnictwa a następnie nadleśnictwa o nazwie “REZERWAT”. Obejmował on 4594 ha, z czego 1061 ha podlegało ochronie całkowitej. W roku 1932 przekształcono go w “Park Narodowy w Białowieży”, a w 1947 nazwano go “BPN”. Ponieważ stopień ochrony Rezerwatu był zgodny z przepisami ogólno światowych organizacji ochrony środowiska, to właśni data 1921 jest uważana, za datę powstania parku narodowego na ziemi białowieskiej. W 1977 UNESCO uznało ten park za jeden z czterech polskich rezerwatów bioswery, a w 1979, został wpisany na LISTĘ DZIEDZICTWA LUDZKOŚCI. BPN zajmuje obszar 5316 ha, na co składają się: ścisły rezerwat przyrody (4747,17 ha) wraz ze strefą ochronną (248 ha), Park Pałacowy (49 ha), Ośrodek Hodowli Żubrów.
REZERWAT ŚCISŁY:
Znajduje się w centrum Puszczy Białowieskiej, w widłach rzek Hwoźnej i Narewki. Graniczy także od wschodu z granicą państwową. Wejście do niego prowadzi przez okazałą bramę wykonaną z drewna dębowego w 1930 roku. Od strony południowej utworzoną także specjalną strefę ochronną, na której postępuje naturalne zadrzewianie i powiększanie obszaru puszczy, a częściowo wykorzystuje się ją do przygotowanie się na na zimę, w celu dokarmiania zwierząt. Rezerwat ścisły jest wyłączony z wszelkiej działalności gospodarczej. Jej zadaniem jest ochrona w sposób naturalny wszystkich roślin i zwierząt wraz z ich środowiskiem naturalnym. Ścisły rezerwat charakteryzuje występowanie bogatego świata roślin i zwierząt. Oprócz gatunków, których występowanie w Europie środkowej jest rzeczą normalną, acz niekiedy rzadką, znajdują się na jego terenie przedstawiciele flory i fauny Europy wschodniej oraz gatunku północne i syberyjskie. Występują także, jednak bardzo nielicznie, gatunki charakterystyczne dla Europy południowej.
Na terenie ścisłego rezerwatu 60% drzewostanu stanowią drzewa liściaste. Na drzewa iglaste przypada 40%. Drzewostanu. Występuje na obszarze BPN 25 gatunków drzew, przy czym najczęściej spotykane są: świerk, sosna, grab, dąb szypułkowy, olsza czarna, jesion wyniosły, lipa drobnolistna, brzoza gruczołkowata i omszyna, wiąz górski, osika i wierzba iwa. Poszczególne gatunki drzew osiągają w BPN znaczne rozmiary. I tak, największe drzewa – dęby, mają do 41 metrów wysokości, prawie 730 cm obwodu na wysokości piersi, zaś łączna objętość drewna takich okazów wynosi około 70 m3. Ich wiek przekracza nawet 500 lat. Najwyższymi drzewami są jednak świerki mające po 52 m wysokości. Lipa drobnolistna i jesion dorastają do 43 m wysokości, dzika jabłoń – do 24 m, zaś mająca zazwyczaj formę dużego krzewu wierzba iwa dorasta w puszczy do 26 m wysokości.
W BPN występuje około 650 różnych gatunków roślin naczyniowych, w tym liczne gatunki chronione. Wśród nich: sasenka otwarta, lilia złotogłowa, pełnik europejski, orlik pospolity, kosaciec syberyjski, grążel żółty, pierwiosnek lekarski, pomocnik baldaszkowaty, 13 gatunków storczyków, z których najczęściej spotykane to gnieźnik leśny i storczyk plamisty, rosiczka okrągłolistna oraz trzy gatunki widłaków – wroniec, gajowy i jałowcowy. Znajduje się tam także 250 gatunków porostów; szczególnie licznie reprezentowane są porostów nadrzewnych, wśród których na uwagę zasługują różne gatunki włostek i brodaczek. Ponadto występuje tu ponad 200 gatunków mchów, kilkadziesiąt gatunków wątrobowców i 80 gatunków śluzowców.
Szczególnie bogatą w gatunki grupą roślin zarodnikowych są grzyby, reprezentowane przez ponad 1000 gatunków, w tym znanych jest ponad 450 gatunków samych grzybów kapeluszowych, zaś grzybów żagwiowatych, zwanych pospolicie hubami, około 150 gatunków. Spośród rzadkich gatunków grzybów chronionych w Polsce w BPN występują: szmaciak gałęzisty, soplówka koralowa, żagwica listkowata oraz sromotnik bezwstydny. Inny gatunek chroniony, puchwica olbrzymia, spotkać można w Parku Pałacowym w Białowieży.
Świat zwierząt BPN nie ustępuje bogactwem i różnorodnością gatunkową florze. Szacuje się, iż fauna rezerwatu ścisłego liczy przeszło 8000 gaunków, wśród których dominują bezkręgowce, głównie owady. Niestety z powodów działalności człowiekach w minionych wiekach z terenu Puszczy białowieskiej zniknęły takie gatunki, jak: tur, rosomak, norka europejska i turpan, a z ptaków sokół wędrowny oraz prawdopodobnie orlik grubodzioby.
Największym zwierzęciem BPN i całej Europy jest żubr. Przed 2000 lat zamieszkiwał on prawie całą Europę, za wyjątkiem Skandynawii. Wyróżniamy dwa podgatunki żubra: górski czyli kaukaski oraz nizinny czyli białowieski. Do początku XX wieku przetrwały one w naturalnych warunkach wyłącznie w Puszczy Białowieskiej i na Kaukazie. W 1919 roku na skutek działań wojennych i kłusowników żubry w Puszczy wymarły, a ich los w 1926 roku podzielił żubr z Kaukazu. W 1923 polscy uczeni założyli MIĘDZYNARODOWE TOWARZYSTWO OCHRONY ŻUBRA. Rok później stworzyli oni spis wszystkich żubrów, które pozostały w ogrodach zoologicznych. Ich liczba wyniosła 54 osobniki. Na skutek wielu działań na jesień 1929 do Puszczy Białowieskiej powraca żubr. Nie wypuszczono ich jednak na wolność z obawy na nieprzystosowanie się osobników żyjących od urodzenia w niewoli i kłusowników. II wojnę światową przetrwało 17 żubrów. Dalsze sukcesy w hodowli umożliwił w 1952 wypuszczenie pierwszych zwierząt na wolność. Pięć lat później naukowcy otrzymali namacalny dowód na przyjęcie się żubrów na terenia PNB, ponieważ doszło wówczas do pierwszych narodzin na wolności. Do zimy 1987 roku po polskiej częsci puszczy znajdowało się, że znajduje się 208 zwierząt tego gatunku, a szacunki na temat liczby żubrów u naszego wschodniego sąsiada mógł pozwalać sądzić, że w całej puszcy jest ich dwa razy tyle. Żubr ma różne wymiary. Jego waga waha sie od tony, do 700 kg. Wzrost wynosi około 185 cm, a długość 280 cm.
W ścisłym rezerwacie występują także takie gatunki, jak: jelenie, sarny, dziki, a czasami pojawiały się łosie. Z drapieżników stale żyją tu: wilki, rysie, lisy, z mniejszych zaś kuny leśne, gronostaje, tchórze, łasice, jenoty i borsuki. Nad wodami można spotkać wydrę lub bobry. Na skraju lasu można dostrzec zająca szaraka, a w jego głębi oraz na torfowiskach niskich nielicznie występuje zając bielak, gatunek chroniony. Przedstawicielami drobnych gryzoni są natomiast: wiewiórka, koszatka i popielica oraz rzadko – smużka. W warstwie runa żyją: nornica ruda, mysz wielkooka leśna, a na torfowiskach niskich także norniki – północny i zwyczajny. Z ssaków owadożernych najpospolitszymi są ryjówki – aksamitna i malutka. Z rzadszych gatunków ptaków na uwagę zasługują: żuraw, bocian czarny, jarząbek, orlik krzykliwy, kobuz, jastrzębie – krogulca i gołębiarza, 8 gatunków dzięciołów, w tym rzadkie – trójpalczsaty, sóweczka, kruka, orzechówka oraz muchówka – białoszyja i mała. Szczególnie bogatą grupą są bezkręgowce, a w szczególności owady.
Park Białowieski to kompleks, w którym dba się przede wszystkim o środowisko naturalne. Dzięki staraniom wielu sławnych biologów tereny te są uznawane zajeden z cudów natury, a pospolity turysta ma wrażenie, że czas w tym urokliwym miejscu już dawno się zatrzymał. Dzięki właśnie tak wielkiej dzikości i tajemniczości jest on dla pilnego obserwatora ekosystemów źródłem nieograniczonej wiedzy i przepięknym obrazem lasu, w którym wszystko reguluje sama natura.