Przedmiot (dziedziny) działalności przedsiębiorstwa i realizowane w nim funkcje

Przedmiot (dziedziny) działalności przedsiębiorstwa i realizowane w nim funkcje.

Ta część prowadzonego w przedsiębiorstwie procesu gospodarczego, która dominuje w jego działalności i jest skierowana na stworzenie rynkowej oferty przedsiębiorstwa stanowi podstawowy rodzaj działalności i określa jej przedmiot.

Przedmiotem działania przedsiębiorstwa jest systematyczna wymiana produktów dokonywana przez wyspecjalizowane w tym zakresie instytucje, czyli inaczej handel. Z jednej strony przedsiębiorstwo pozyskuje z otoczenia określone dobra, z drugiej występuje z ofertą dostarczenia określonego zestawu dóbr. W gospodarce rynkowej owe procesy wymiany zachodzące między przedsiębiorstwem i otoczeniem przyjmują postać transakcji kupna-sprzedaży. Zwykle między tymi transakcjami (fazami) usytuowana jest, bardziej lub mniej rozwinięta, faza przetwarzania dóbr zakupionych w dobra oferowane do sprzedaży. Wzajemne proporcje i relacje, jakie kształtują się między wymienionymi fazami, mogą być bardzo różnorodne, zależnie od rodzaju działalności przedsiębiorstwa, ponieważ może ono prowadzić swoją działalność w sferze produkcji (nie chodzi tu tylko o produkcję dóbr i usług materialnych, ale także usług niematerialnych), handlu (wymiany) lub połączyć te elementy – przedsiębiorstwo produkcyjno-handlowe.


Tak więc przedsiębiorstwa ze względu na przedmiot działalności, można podzielić na produkcyjne, handlowe i produkcyjno-handlowe. Sfera produkcji może być podzielona na:

- produkcję materialną
- usługi materialne
- usługi niematerialne

Można także podzielić według działów, branż itp. Np.:

- produkcję: przemysłową, budowlaną, rolniczą itp.
- usługi: materialne, naukę, ochronę zdrowia, itp.

Podobnie można podzielić strefę handlu wyróżniając Np.: Zbyt, zaopatrzenie, handel hurtowy, detaliczny lub import – eksport.

Uwzględniając te podziały można tworzyć różne kombinacje określeń charakteryzujących przedmiot działania przedsiębiorstw, które często występują pod innymi nazwami. W nazwie przedsiębiorstwa do opisu przedmiotu jego działania mogą być użyte różne określenia Np.: produkcyjne, handlowe, produkcyjno-handlowe, usługowo-handlowe, usługowo-produkcyjne, transportowe, naukowo-produkcyjne, rolniczo-przemysłowe itd.

W warunkach gospodarki centralnie zarządzanej, przeważała tendencja do utrzymania przedsiębiorstw w miarę jednorodnych pod względem przedmiotu działalności. Obowiązywała wówczas zasada tzw. czystości branżowej, ułatwiająca ich grupowanie w układach branżowych i centralne nimi sterowanie. Gospodarka rynkowa, oparta na różnorodnych formach własności oraz daleko idącej autonomii gospodarczej przedsiębiorstw, nie stwarza takich ograniczeń. Jednocześnie zaostrzające się warunki konkurencji rynkowej - a także inne czynniki (Np różnego rodzaju zasoby przedsiębiorstw, więzi techniczno-produkcyjne itd.) - wyzwalają tendencje do rozszerzania i różnicowania przedmiotu działalności przedsiębiorstw, co jest już widoczne w polskiej gospodarce: liczne powstające spółki prywatne szeroko zarysowują przedmiotowy zakres swej działalności.

Dalsza konkretyzację przedmiotu działania przedsiębiorstwa stanowi określenie - w ramach rodzajów podstawowej działalności i wytwarzania wyrobów bądź ich grup - zakresu świadczonych usług lub rodzaju i zakresu działalności handlowej. Zazwyczaj taką specyfikacje zamieszcza się w dokumentacji założycielskiej (statucie, umowie założycielskiej) przedsiębiorstwa i odzwierciedla w rejestrze sadowym.
Realizacja wszystkich elementów procesu gospodarczego w przedsiębiorstwie, zarówno tej ich części, która - zgodnie z podanym tu rozumieniem - określa przedmiot działalności przedsiębiorstwa, jak i pozostałej, wymaga wykonania licznych i różnorodnych, zazwyczaj powtarzalnych czynności, nazywanych funkcjami

W zależności od przyjętej zasady podziału można wyróżnić funkcje rozmaitego rodzaju. Ze względu na hierarchię zadań, których realizacji służą poszczególne grupy czynności (funkcji), wyróżnia się Np funkcje podstawowe i pomocnicze. Funkcje podstawowe przedsiębiorstwa jako całości dotyczą realizacji głównych jego zadań. W przedsiębiorstwie produkcyjnym będzie to, Np wytwarzanie i sprzedaż wyrobów, w przedsiębiorstwie usługowym świadczenie usług, w przedsiębiorstwie handlowym sprzedaż towarów itd.
Realizacji funkcji podstawowych z reguły towarzyszy konieczność pełnienia licznych funkcji pomocniczych zapewniających obsługę procesu realizacji funkcji podstawowych. W przedsiębiorstwie produkcyjnym można tu wymienić m.in. zaopatrzenie, transport, ewidencję i sprawozdawczość, remonty, gospodarkę narzędziową i energetyczną itd. W innych przedsiębiorstwach mogą one stanowić funkcje podstawowe, Np transport w przedsiębiorstwie transportowym. Tak samo dla wewnętrznych komórek przedsiębiorstwa: funkcje pomocnicze z punktu widzenia przedsiębiorstwa (Np remonty) stają się funkcjami podstawowymi tych komórek (Np działu głównego mechanika).
Innym przykładem ogólnego podziału funkcji w przedsiębiorstwie, tym razem opartego na strukturze cyklu działania zorganizowanego, jest podział na funkcje regulacyjne (kierownicze) i wykonawcze. Pierwsze z nich mają charakter koncepcyjny i wiążą się z przygotowaniem, podejmowaniem i przekazywaniem decyzji oraz kontrolą ich realizacji, drugie sprowadzają się do wykonywania poleceń. Wyróżnienie całej grupy funkcji kierowniczych i ich dalszy (głębszy) podział ma istotne znaczenie praktyczne, jako że stanowi jedną z podstaw kształtowania struktury organizacyjnej i systemu zarządzania w przedsiębiorstwie.

Powszechnie stosowany jest także - zarówno w teorii, jak i w praktyce - podział funkcji w przedsiębiorstwie według faz i rodzajów działań składających się na proces gospodarczy. W przedsiębiorstwie przemysłowym można dla przykładu wyróżnić następujące funkcje:
- techniczne przygotowanie produkcji (tpp), a w jego ramach Np przygotowanie konstrukcyjne i technologiczno-techniczne,
- zatrudnienie i gospodarka czynnikiem ludzkim,
- inwestycje i gospodarka środkami trwałymi,
- produkcja podstawowa,
- działalność pomocnicza (transport wewnętrzny, gospodarka narzędziowa, gospodarka energetyczna i wodno-ściekowa itp.),
- sprzedaż,
- gospodarka środkami pieniężnymi (funkcja finansowa),
- ewidencja i sprawozdawczość.

Należy tu zwrócić uwagę na:
- pewną umowność, a zatem możliwość odmiennego wyodrębniania i grupowania funkcji w omawianym przekroju (Np z różnym stopniem szczegółowości),
- odmienność struktury funkcji i stopnia ich rozbudowy w przedsiębiorstwie, zależnie od ich przedmiotu działania, gałęziowo-branżowego profilu działalności itp.
- zmienność struktury i stopnia rozbudowy funkcji w czasie.

Ostatnia z omawianych cech wskazuje na charakterystyczne zjawisko ewolucji funkcji przedsiębiorstwa, uzależnionej m.in. od takich czynników, jak:

- poziom rozwoju gospodarczego,
- postęp naukowo-techniczny,
- mechanizm funkcjonowania gospodarki,
- wielkość przedsiębiorstwa.

Za pomocą tych cech możemy tu wskazać pewne ogólne tendencje w przedsiębiorstwach Np. sfery produkcji materialnej tendencje te polegają na przechodzeniu do dominacji funkcji produkcyjnych i technicznych w kierunku wzrostu roli i stopnia rozwoju funkcji: gospodarki czynnikiem ludzkim, finansowej, sprzedaży (rynkowej) czy funkcji związanych z ochroną środowiska naturalnego. Oznacza to jednocześnie wzrost złożoności przedsiębiorstwa i jego relacji z szeroko pojmowanym otoczeniem.




Podjęcie nowego rodzaju działalności a zmiana umowy spółki

W sytuacji, kiedy decydujemy się na rozszerzenie działalności przedsiębiorstwa opartego na zasadzie spółki, to musimy liczyć się z koniecznością zmiany umowy, którą sporządzono na wstępie przy zawiązywaniu spółki.

Zmiany przy zawiązywaniu spółki

Zmiana umowy wynika z faktu, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego jeszcze w czasie obowiązywania kodeksu handlowego, które nadal pozostaje aktualne, przyjęto, że przedmiot z definicji "powinien być skonkretyzowany określeniem przynajmniej rodzaju prowadzonej DG”.

Zdarza się, że przedmiot działalności spółki jest określany w umowach spółek w różnym stopniu konkretyzacji.

Niestety, ale stosowane dawniej określenie działalności w postaci „działalność usługowa” nie jest dzisiaj uważane za wystarczające skonkretyzowanie przedmiotu działalności.

Jeżeli zatem spółka prowadzi działalność gospodarczą, co jest rozumiane jako cel spółki, to w zapisach określających przedmiot działalności spółki musi dokładnie określić swą działalność. Oznacza to, że w przypadku braku wpisu rodzaju usług, które się dodało do działalności, jak na przykład usługi wynajmu budynków i lokali, właściwym prawnie będzie dodania nowego przedmiotu działalności do dotychczasowego. Wyjątkiem może być umieszczone wcześniej szersze pojęcie, w którego skład wchodzi dany przedmiot.

W przypadku konieczności dodania przedmiotu, czyli uzupełnienia umowy konieczna będzie również jej zmiana.

Zagrożenie

Nie poczynienie właściwych kroków prawnych, a mimo to podjęcie nowej działalności naraża firmę na dodatkowe koszta.

Bowiem w praktyce obrotu gospodarczego zdarza się również dość często, że urzędy skarbowe przyglądają się przedmiotowi działalności ze szczególną uwagą.


W sytuacji, gdy zostanie uznane, że podmiot faktycznie prowadzi działalność nie ujętą w przedmiocie działalności spółki, to wówczas odpowiedni urząd skarbowy może nie uznawać kosztów związanych z prowadzeniem tej działalności za koszty uzyskania przychodu. W przypadku każdego przedsiębiorcy, któremu zależy na ulgach podatkowych oraz odpowiednim rozliczeniu powinno to posłużyć jako dodatkowy argument przemawiający za dokonaniem zmiany umowy.