Bankowość- zagadnienia na egzamin

HISTORIA SYSTEMU BANKOWEGO W POLSCE PRZED I PO I WOJNIE ŚWIATOWEJ
Historia polskich banków sięga XIX wieku. W 1828 roku powstał bank centralny Królestwa Kongresowego o nazwie Bank Polski założony przez księcia Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego. Królestwo Kongresowe było związane z cesarstwem rosyjskim unią personalną. Na jej czele stał car jako jego król. Bank Polski został rozwiązany przez władze carskie 42 lata później w 1870 roku - został pozbawiony wówczas prawa emisji banknotów i udzielania kredytów długoterminowych. W 1870 roku powstał Bank Handlowy S.A.. Jednym z jego założycieli był Leopold Kronenberg a jego pierwszym prezesem był Józef hr. Zamoyski. W okresie tym istniały zarówno domy bankowe, banki spółdzielcze, banki samopomocowe jak i polskie banki ludowe. Polska po odzyskaniu niepodległości, w listopadzie 1918 roku, nie przedstawiała jednolitego organizmu państwowego. Powodem tego był podział ziem polskich między trzech zaborców, oraz okres funkcjonowania ekonomicznego państwa polskiego, przez 123 lata w ramach różnych systemów gospodarczych. Jednym z pierwszych zadań powstałego rządu było ujednolicenie władz i urzędów oraz wprowadzenie jednolitej waluty w całym kraju. Na ziemiach polskich w zależności od zaboru w obiegu były różne pieniądze: ruble carskie, korony austriackie lub marki niemieckie. Odzyskanie niepodległości to także początek nowego etapu dla banków. W czasie pierwszych lat niepodległości nie utworzono w Polsce z prawdziwego zdarzenia banku centralnego. Instytucją bankową, która działała na ziemiach polskich jeszcze w czasach zaborów była Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa. W grudniu 1918 roku dekretem naczelnika państwa PKKP przeszła pod zarząd polski i pełniła funkcję banku emisyjnego. W 1919 roku powstała pierwsza państwowa instytucja bankowa: Pocztowa Kasa Oszczędności. Celem nowej instytucji było gromadzenie oszczędności pieniężnych, oraz upowszechnianie obrotów bezgotówkowych. Gromadzone środki pieniężne lokowane były głównie w państwowych papierach wartościowych. W tym samym roku działalność rozpoczął Bank Rolny. Zadaniem banku było udzielanie kredytów drobnym i średnim właścicielom rolnym, a w 1921 r został przekształcony w Państwowy Bank Rolny.
Zintegrowany polski system bankowy powstał dopiero w 1924 r wraz z początkiem reformy Grabskiego. Przeprowadzone reformy doprowadziły do stabilizacji finansowej, powstał prawdziwy bank centralny - Bank Polski, który przejął zadania PKKP. Wprowadzono nową walutę - złoty zamiast marki polskiej, opracowano również pierwsze polskie prawo bankowe. Zgodnie z prawem bankowym, w nowym systemie funkcję nadzorującą pełniło Ministerstwo Skarbu. Dokonano zmian organizacyjnych w bankach państwowych, nowe podstawy prawne uzyskały dwa istniejące banki Pocztowa Kasa Oszczędności i Państwowy Bank Rolny. Właśnie te dwa banki odegrały dużą role w mobilizowaniu działalności inwestycyjnej poprzez rozwój kredytów długoterminowych. W maju 1924 powstał Bank Gospodarstwa Krajowego, który finansował przedsiębiorstwa państwowe, inwestycje samorządowe oraz budownictwo mieszkaniowe. Pocztowa Kasa Oszczędności w 1929 roku powołała w celu prowadzenia operacji zagranicznych kolejny bank, którego była właścicielem. Był to Bank Polski Kasa Opieki, udzielała ona pomocy finansowej emigracji polskiej oraz popierała polski handel zagraniczny. Okres międzywojenny to także rozwój działalności Banków Ludowych, były to spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe. Wybuch II wojny światowej stworzył niebezpieczną sytuację dla Banku Polskiego, gdyż rząd wydał decyzję o ewakuacji mienia banku tj. gotówki i złota poza granicę, kraju. Siedzibą Banku Polskiego do 1940 r. był Paryż a następnie Londyn, skąd powrócił do Polski w 1946 roku. Nie wznowił on jednak swojej działalności, gdyż w styczniu 1945 roku dekretem rządu zostaje powołany bank państwowy Narodowy Bank Polski, jako państwowa instytucja zajmująca się emisją pieniądza. W okresie pierwszych lat powojennych nastąpiła zmiana sytuacji polskiego systemu bankowego. Większości banków nadano inne nazwy. Zostały one także znacjonalizowane (upaństwowione), z wyjątkiem banków spółdzielczych, które straciły samodzielność i zostały poddane kontroli państwa. Upaństwowione banki stały się, więc narzędziem realizacji polityki państwowej, a przede wszystkim - planów gospodarczych. Celem banków stało się wykonanie, a w pewnych dziedzinach - przekroczenie planów i realizacja odgórnych założeń, przyjętych przez rządzącą partię i państwo. W takiej sytuacji konkurencja między bankami została uznana za szkodliwą. Narodowy Bank Polski spełniał rolę banku centralnego, oraz był centralną instytucją kredytową, rozliczeniową. Poza bankiem centralnym działało kilka innych dużych banków m.in. Bank Handlowy S.A. w Warszawie, Bank Polska Kasa Opieki S.A., PKO Bank Państwowy, Bank Gospodarki Żywnościowej, a także wiele małych lokalnych banków spółdzielczych. Bank Handlowy zajmował się obsługą transakcji handlu zagranicznego oraz obsługą kredytów zagranicznych. Bank Polska Kasa Opieki S.A. pełnił funkcję banku dewizowego dla klientów indywidualnych oraz pośredniczył w transferze dewiz, prowadził również rachunki walutowe dla klientów indywidualnych. Bank Inwestycyjny zajmował się głównie finansowaniem inwestycji w gospodarce uspołecznionej. W 1970 roku został "wchłonięty" przez NBP. Od 1949r na bazie Pocztowej Kasy Oszczędności rozpoczyna działalność PKO Bank Państwowy. W 1969r w zakres działalności tego banku zostało włączone również kredytowanie budownictwa mieszkaniowego a w roku następnym obsługa sprzedaży ratalnej. W lipcu 1975r decyzją administracyjną zostaje włączony w struktury NBP. W 1975 roku zostaje założony Bank Gospodarki Żywnościowej, zajmujący się obsługą finansowo - kredytową gospodarki żywnościowej, zrzeszał również banki spółdzielcze. Najważniejszą rolę spełniał NBP, a po włączeniu w jego struktury innych banków jego udział w udzielaniu kredytów wynosił ponad 90% dla przedsiębiorstw, w tym 100% kredytów inwestycyjnych. Rola NBP wzrosła jeszcze bardziej po uchwaleniu w 1982r prawa bankowego. Do tego czasu nadzór nad bankami sprawowało Ministerstwo Finansów, któremu NBP był ściśle podporządkowany, od 1982r NBP został wyposażony dodatkowo w funkcję koordynująco - kontrolne w stosunku do innych banków.
Scentralizowany system bankowy nie działał sprawnie, dlatego też wobec pogłębiającego się kryzysu oraz przemian zachodzących w gospodarce zaistniała potrzeba nowych rozwiązań w systemie bankowym.
Warunki do realizacji reformy systemu bankowego stworzyła przeprowadzona w 1989 roku nowelizacja prawa bankowego. Jako podstawowe założenie przyjęto, że aparat bankowy będzie odpowiadał za wartość polskiego pieniądza. Ważnym elementem zmian było wyodrębnienie z NBP powszechnych kas oszczędności i utworzenie odrębnego banku państwowego- Powszechnej Kasy Oszczędności Bank Państwowy. Dalszej zmianie uległa również sama struktura bankowa. Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 kwietnia 1989 r rozpoczęły działalność wyodrębnione ze struktury NBP następujące banki:
- Bank Gdański w Gdańsku
- Bank Śląski w Katowicach
- Bank Przemysłowo-Handlowy w Krakowie
- Bank Depozytowo-Kredytowy w Lublinie
- Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi
- Państwowy Bank Kredytowy w Warszawie
- Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu
- Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie
- Bank Zachodni we Wrocławiu

W ramach funkcjonującego systemu bankowego możemy wyróżnić następujące rodzaje banków:
- banki komercyjne,
- banki rozwojowe,
- spółdzielcze,
- oszczędnościowe
- banki specjalne.

Banki komercyjne - zajmują się głównie przyjmowaniem depozytów, oraz udzielaniem kredytów oraz wykonywaniem wszelkiego rodzaju operacji rozliczeniowych. Celem działania banku komercyjnego jest zaspokojenie wszelkich potrzeb jednostkom prowadzącym działalność gospodarczą, jak i klientom indywidualnym w zakresie usług bankowych.

Banki rozwojowe, czyli inwestycyjne - zajmują się całą gamą usług związanych z zarządzaniem finansowym i doradztwem. Gromadzą, więc one środki mające charakter długoterminowy, emitują papiery wartościowe oraz przyjmują lokaty. Mogą również uczestniczyć w rynkach surowcowych, organizować syndykaty finansowe, nadawać płynność rynkom kapitałowym, sprzedawać pożyczki i kapitałowe, ubezpieczenia.

Banki spółdzielcze - ze względu na charakter i zakres usług traktowane są często jako banki komercyjne. Ich działalność ma również charakter uniwersalny, polegający na świadczeniu różnego rodzaju usługi finansowych dla różnych grup klientów. Funkcjonują one przede wszystkim na terenie obszarów wiejskich.

Banki oszczędnościowe - są to banki świadczące usługi depozytowo-kredytowe (w tym kredyty dla ludności) realizowane poprzez uzyskiwanie indywidualnych oszczędności drobnych wytwórców, gospodarstw domowych oraz samorządów terytorialnych.

Banki specjalne - charakteryzują się tym, że oferta ich ma specjalny charakter odnoszący się do zakresu i formy działania, albo do rodzaju klienteli. Źródłem pozyskiwanych środków finansowych, przeznaczonych przede wszystkim na finansowanie inwestycji, są depozyty składane przez klientów, a także emisja i sprzedaż własnych obligacji. Banki te specjalizuj ą się przede wszystkim w gromadzeniu powszechnych oszczędności, w finansowaniu średnio i długookresowych potrzeb przedsiębiorstw, projektów inwestycyjnych, programów restrukturyzacyjnych np. Polski Bank Rozwoju S.A. w Warszawie, Bank Inicjatyw Gospodarczych S.A. w Warszawie, Bank Rozwoju Budownictwa Mieszkaniowego S.A. w Warszawie, banki obsługujące handel zagraniczny(również poszczególne jego obszary wydzielone przedmiotowo).

System bankowy, a więc ogół banków funkcjonujących w państwie stanowi ważny element gospodarki rynkowej. Od czasu odzyskania niepodległości w 1918 r różne były losy kraju i gospodarki, różne też przeobrażenia przechodziły banki. Rozwój w okresie międzywojennym był utrudniony ze względu na trudny okres - kryzys w gospodarce krajowej i światowej. Zawieszenie działalności na czas II wojny światowej oraz wznowienie działalności po 1945 r. Scentralizowany system, jaki funkcjonował od 1945 do 1989 roku nie pozwalał na prawidłowy i samodzielny rozwój banków. Dopiero wprowadzenie zasad gospodarki wolnorynkowej umożliwiło szybki rozwój bankom. Nie odbył się bez wystąpienia zjawisk negatywnych, a mianowicie upadłości banków, przejmowania ich w zarząd komisaryczny. Wzmożona konkurencja na rynku, samofinansowanie, dały pozytywne rezultaty, ponieważ współczesny system bankowy jest coraz bardziej stabilny, co sprzyja rozwojowi gospodarczemu państwa.

DEFINICJA BANKU
Bank jest samodzielna i samofinansująca się jednostka organizacyjna posiadająca osobowość prawną i działająca na podstawie ustawy ?Prawo Bankowe? oraz własnego statutu, która powinna zawierać w szczególności: nazwę banku, która powinna zawierać słowo bank i odróżniać się od nazw innych banków, oraz wskazywać na formę prawną banku, siedzibę banku, przedmiot i zakres działania, organy i organizacje banku,
zasady sprawowania kontroli wewnętrznej, fundusze własne oraz zasady gospodarki finansowe. Występuje jako przedsiębiorstwo mające osobowość prawną tworzącymi pieniądz i handlującymi nimi. Z jednej strony kreują one pieniądz gotówkowy lub bezgotówkowy, z drugiej strony dokonują nim obrotu w postaci udzielania kredytów i pożyczek pieniężnych, gromadzenia depozytów, przeprowadzenia rozliczeń pieniężnych. Banki działają jako spółka akcyjna, bank spółdzielczy, bank państwowy. Określenie banku jako osoby prawnej ozn. Iż może on działać jako pełno prawny uczestnik obrotu gospodarczego i jako taki może samodzielnie nabywać prawa i zaciągać zobowiązania we własnym imieniu i na własny rachunek. Banki rozwijają swą aktywność na rynku kapitałowym dzięki środkom, które pozyskały od klientów ( są obciążone ryzykiem, ponieważ obracają pożyczonymi pieniędzmi) oraz mogą się zrzeszać z innymi bankami w różnych formach. Środki własne stanowią 10-15% reszta to kapitał obcy. Kapitał zakładowy jest bardzo mały, reszta środków pochodzą z pożyczek i muszą zostać zwrócone klientom w wyznaczonym terminie. Bank działa na podstawie zezwoleń, czyli jest działalnością licencjonowana, na utworzenie banku daje pozwolenie KNB. Założyciele banku muszą otrzymywać zgodę na utworzenie banku i spełnić określone warunki w celu rozpoczęcia działalności. Bank jest uprawniony do wykorzystania czynności bankowych ustanowionych wg art. 5 ?Prawa bankowego?.

ZASADY TWORZENIA BANKU :
1. Koncesja - Prezes NBP a dokładnie Komisja Nadzoru Bankowego (KNB) wydaje koncesje czyli pozwolenie na rozpoczęcie działalności bankowej, o koncesje występują właściciele. We wniosku o koncesje znajdować się musi nazwa banku, siedziba, czynności bankowe, jakie będzie ten bank wykonywał, dane o kapitale, dane o właścicielach oraz projekt statutu banku. Bank musi powstać w formie spółki akcyjnej, banku spółdzielczego, banku państwowego. Złożony wniosek czyli program działalności musi być złożony z 3-letnim wyprzedzeniem, który gwarantuje bezpieczeństwo zdeponowanych środków. Rozpoczęcie działalności ? pierwsza umowa z klientem.
2. Wymogi dotyczące kapitału własnego to 5 mln euro, bank spółdzielczy 300 tys. euro. Kapitał nie może
Pochodzić z kredytów, pożyczek i innych dotacji oraz nie może być zastawiony ani obciążony, wszystko musi być udokumentowane. Wkłady pieniężne jednego właściciela albo grupy podmiotów powiązanych ze sobą musza mieć < 50% wszystkich kapitałów własnych. Aporty jednego właściciela albo grupy podmiotów powiązanych ze sobą musza mieć < 15% funduszy własnych
3. Odpowiednie zabezpieczenia pomieszczeń bankowych, czyli budynek musi mieć urządzenia zabezpieczające i pomieszczenia na sejf i skrytki bankowe.
4. Kadra banku, czyli Zarząd ? min. 2 osoby z wykształceniem i doświadczeniem zawodowym niezbędnym do kierowania bankiem; założyciele i zarząd muszą dawać rękojmię prowadzenia działalności w sposób należycie zabezpieczający interesy klientów, tzn. niekaralność za przestępstwa umyślne, nie może być przeciw nim prowadzone postępowanie karne lub karno-skarbowe, nie mogą w poprzednich miejscach pracy spowodować uszkodzeń majątkowych.
5. Komisja ma 3 miesiące na podjecie decyzji o przyznaniu koncesji o utworzenie banku lub 6 miesięcy w wyjątkowych wypadkach, decyzja pozytywna zawiera często informacje o uchybieniach, które trzeba naprawić by otrzymać drugą koncesję np. kapitał jest niewystarczający, jeśli sugestie są uwzględnione, zarząd kieruje wniosek o druga koncesje obydwie koncesje tracą moc, jeśli w ciągu 1 roku od decyzji na utworzenie banku (1-sza koncesja) bank nie rozpoczął działalności bank wykonujący czynności nie zgodnie z uprawnieniami otrzymuje karę: cofnięcie koncesji (notoryczne łamanie uprawnień); grzywna lub upomnienie (zarząd, prezes); kara pozbawienia wolności dla zarządu do lat 3.

CZYNNOŚCI BANKOWE :
Ustawa ?Prawo Bankowe? wyróżnia nastepujące czynności bankowe :
A. Czynności wykonywane wyłącznie przez banki w granicach okreslonych statutem banku
1. Przyjmowanie wkładów pienięznych płatne na żądanie terminowych
2. Prowadzenie rachunków bankowych
3. Udzielanie kredytów
4. Emitowanie bankowych papierów wartościowych
5. Udzielanie gwarancji bankowych
6. Przerowadzenie bankowych roliczeń pienieznych
7. Wykorzytsanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banków w odrębnych ustawach

B. Czynności wykonywane przez banki ( ale mogą być także wykonywane przez inne instytucje)
8. Udzielanie pozyczek pieniężnych
9. Operacje czekowe i wekslowe
10. Wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich uzyciu
11. Terminowe operacje finansowe
12. Nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych
13. Przechowywanie podmiotów i papierów wartościowych oraz udostepnianie sktytek sejfowych
14. Wykonywanie czynności obrotu dewizowego

C. Czynności bankowe to także :
15. Operacje uzyte karta płatniczą
16. Nabywanie akcji i udziałów innej osoby prawnej
17. Dokonywanie zmian swych wierzytelności na składniki majatku dłuznika
18. Zaciaganie zobowiązań zwiazanych z emisją papierów wartościowych
19. Nabywanie i zbywanie nieruchomości oraz wierzytelnosci zabezpieczonych hipoteka
20. Świadczenie usług konsultacyjno doradczych i innyh usług finansowych

ROLE PEŁNIONE PRZEZ BANK W GOSPODARCE:
1. Rola posrednika finansowego pełnią funkcje:
? Tranzakcyjna - Banki doprowadzają do zawierania transakcji pomiędzy tymi co mają wolne środki finansowe, a tymi co ich potrzebują. Banki doprowadzają do zawierania umów, kontraktów między podmiotami gospodarczymi, które chcą bankowi powierzyć lub je pożyczyć. Banki pośredniczą miedzy tymi podmiotami. Pośredniczą miedzy różnymi strukturami podaży i popytu na kapitał. Bank jest pośrednikiem finansowym dysponującym usługami związanymi z przyjmowaniem i udostępnianiem kapitału, kojarzy w ten sposób podaż kapitału i popyt na inwestycje kapitałowe.
? Transformacyjnej:
- transformacyjna kwot - pierwszą z nich jest koncentracja kapitałów , polegajaca na wykorzystaniu małych kwot do wielkich inwestycji bankowych. System bankowy jest zasilany ponad 2/3 drobnymi oszczędnościami, dzieki którym dokonywane są duże inwestycje. W Polsce oszczędności gospodarstw domowych stanowia 65-70% wszystkich depozytów. Udzielone przez banki kredyty gospodarcze często przekraczają tę wielkość wiele tysięcy razy. Bank przekształca wiec drobne oszczędności w wielkie inwestycje. W praktyce oznacza to przejecie przez bank dużego ryzyka na siebie, ale zapewnienie sobie żródła zysku.
- transformacyjna terminów ? drugą z podstawowych funkcji banków jest transformacja pieniadza w czasie. Nazywamy wykorzystywanie przez bank depozytów bezterminowych (lokat bieżących) i krótkoterminowych do realizacji operacji długoterminowcyh . Wiekszośc pieniędzy jest składana w bankach na czas nieokreślony i na krótkie terminy. Pieniadze te SA wykorzystywane przez bank do operacji na dłuższe terminy. Wielka róznica miedzy stopa procentową lokat bieżących i depozytów krótkoterminowych kredytów i papierów wartościowych drugiej przynosi bankom zysk. Na innym obszarze wkładamy pieniądze a na innym odbieramy.
- transformacyjna ryzyka ? jest możliwa dzięki zabezpieczeniu zewnętrznemu (fundusze gwarancyjne); bank dywersyfikuje ryzyko między wiele podmiotów. Ryzyko związane z każdym kredytem bądź innym aktywem banku; banki dywersyfikują tak, że całkowite ryzyko ich portfela aktywów jest mniejsze niż suma pojedynczych ryzyk dla poszczególnych komponentów portfela.
- transformacja przestrzennej alokacji środków pieniężnych ? środki w banku sa przyjmowane w określonych miejscowościach i z tych środków udzielany jest kredyt w zupełnie innej miejscowości.
- transformacyjna informacji ? banki nie informują klienta jaka jest sytuacja finansowa kredytobiorcy, który z tych środków skorzytano. Klient, który oddaje na lokate nie interesuje się jak bank będzie tymi pieniedzmi obracał.
2. Realizowanie płatności - Realizowanie płatności za dobra i usługi w imieniu i na rachunek klientów ( przez emitowanie czeków, telegraficzne przekazywanie funduszy oraz wypłacanie banknotów i monet )
3. Rola gwarancyjna - Zobowiązanie się do pokrycia zadłużenia klientów, gdy klienci nie są zdolni do zapłaty.
4. Rola agenta - Działanie w imieniu klientów w celu zarządzania i ochrony ich własności lub emitowanie i wykupywanie papierów wartościowych
5. Rola polityczna - Służenie w charakterze realizatora polityki rządu w jego dążeniu do regulowania wzrostu gospodarczego oraz realizowanie celów społecznych

PODSTAWOWE OBOWIĄZKI BANKÓW:
Aktualne prawo bankowe formułuje wobec banków 6 podstawowych obowiązków. Stanowią je
1. Obowiązek utrzymania płynności płatniczej ? z art.8 bank zobowiązany jest do utrzymania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju prowadzonej przez bank działalności. Oznacza to zatem iż probierzem utrzymania tej płynności są rozmiary i różnorodność prowadzonych czynności determinujące skalę zaangażowania przez bank środków pieniężnych w obrocie . Płynność płatnicza środków pieniężnych nie jest bowiem jakimś stałym niezmiennym stanem, wprost przeciwnie ? zmienia się w trakcie funkcjonowania banku i realizowania przez przezeń czynności kredytowych i depozytowych jak też świadomie realizowanej przez bank polityki.
2. Obowiązek zachowania szczególnej staranności w celu zapewnienia bezpieczeństwa powierzonych bankowi środków pieniężnych zespól profesionalnych działań, które zapewniaja bezpieczne wykonywanie operacji
3. Obowiązek zachowania tajemnicy bankowej
4. Obowiązek przeciwdziałania wykorzystywania działalności banku dla prania pieniędzy
Proceder okreslany mianem prania brudnych pieniedzy ozn. dokonywanie wszelkiego rodzaju operacji nabywania lub przenoszenia praw w celu zalegalizowania dochodów pochodzących z przestepstw. Chodzi tu o przypadki dokonywania anonimowo lub na tzw. Podstawione osoby o duzych laokatach pienięznych w bankach, otwierania fikcyjnych rachunkach bankowych dokonywania zleceń przekazów pienieżnych na rzecz zagranicznych podmiotów. Bank zobowiazany jest niezwłocznie o powiadomienie prokuraturu o popełnieniu lub podejrzeniu przestępstwa.
5. Obowiązek równego traktowania wszystkich kontrahentów banku nie uprzywilejewowanie osób praujacyh w banku czy rodziny, reguluje to regulamin
6. Obowiązek publicznego ogłaszania stosowanych przez bank stawek oprocentowania depozytów, kredytów, pożyczek, stawek prowizji i wysokości opłat pobieranych za usługi bankowe upublicznianie tych danych by każdy mógł to sprawdzic. Pracownik musi obliczyć klientowi ile faktycznie wyniesie go kredyt, klient ma 7 dni na zmianę decyzji, klient mze spłacic splacic wcześniej cały kredyt bez dodatkowych opłat.

DZIAŁALNOŚC BANKU OPARTA JEST NA ZASADACH:
1. Samodzielność banków (oznacza autonomię banku, ale nie działanie bez ograniczeń)
o zakres i rodzaje ograniczeń nakładają przepisy prawa bankowego
o wynikające z potrzeby zachowania bezpieczeństwa depozytów klientów
o z potrzeby ukierunkowywania działalności banków, współdziałanie z organami państwowymi w realizacji polityki gospodarczej
2. Bank podejmuje działania samodzielnie. Niezależnie od organów administracji państwowej oraz Banku Centralnego. Ale na działalność banku mają wpływ różne instytucje np. NBP, działa w relacjach z rządem.
3. Samofinansowanie oznacza pokrywanie wydatków z przychodów, ale także ponoszenie wydatków na rozwój i wzrost wartości banku
o główną determinantą rozwoju banku jest zysk osiągany z działalności
o obciążenia banków są wyższe niż innych przedsiębiorstw (składki na BGF i rezerwa obowiązkowa)
4. Universalism
o jednakowe warunki dla prowadzenia wszystkich rodzajów czynności bankowych
o prawo klientów do wyboru banku
o jednakowy tryb dopuszczania do działalności bankowej
o takie same zasady postępowania uzdrawiającego, upadłościowego i likwidacyjnego
5. Zasada ochrony interesów klient zgodna z przepisami UE
o ochrona depozytów
o licencjonowanie i nadzór nad bankami
o zapisy umowy rach.bank., umowy kredytowe
o publikowanie informacji o banku
6. KOMERCJALIZMU
o Banki działają odpłatnieza swoje usługi w celu działania za pośrednictwem polskich banków biorac przy tym część ryzyka na siebie.
7. KONKURENCYJNOŚCI B
o Bank musi tak ustalać ceny aby były konkurencyjne.

PODZIAŁ OPERACJI BANKOWYCH WG PODMIOTU DZIAŁANIA
Operacje bankowe: stosunki umowne między bankiem, a klientem, w których bank oferuje usługi a klient jest usługobiorcą. Operacje te są połączone z określonymi świadczeniami na rzecz banku lub na rzecz klienta. Operacje bankowe są wykonywane za pośrednictwem rachunku bankowego. Operacje bankowe mają z reguły charakter pieniężny: ich treść jest określona nie tylko przez bank ale też przez popyt klientów oraz ich rynkową siłę przetargową. Przeprowadzane są według jednakowych standardów na bieżąco.
1. Operacje bierne- pasywne (pozyskiwanie pieniędzy z rynku- kupno pieniądza), polegające na gromadzeniu wkładów i lokat, emitowaniu własnych papierów wartościowych oraz wykonywaniu czynności zmierzających do powiększenia sumy środków znajdujących się w dyspozycji banków:
- mają odzwierciedlenie w pasywach w bilansie banku
- przyjmowanie lokat
- zaciąganie kredytów na rynku międzybankowym
- emisja i sprzedaż bankowych papierów wart.
2. Operacje czynne- aktywne (lokowanie pieniędzy pozyskiwanych przez bank- sprzedaż pieniądza) w których banki wykorzystują zgromadzone środki, udzielając różnego rodzaju kredytów, lokując kapitały własne i klientów w korzystnych przedsięwzięciach:
- odzwierciedlenie w aktywach w bilansie banku
- udzielanie kredytów i pożyczek
- lokowanie środków pieniężnych w różne inwestycje finansowe
- zakup papierów wartościowych (bony skarbowe, akcje, obligacje, certyfikaty depozytowe)
- skup wierzytelności (factoring)
- operacje na rynkach terminowych
- udzielanie poręczeń i gwarancji
3. Operacje pośredniczące (w obrocie krajowym i zagranicznym; nie kupno i nie sprzedaż pieniądza, ale usługi w obrocie pieniądzem na rzecz klientów w banku, np. depozyty) są to czynności wykonywane na zlecenie i ryzyko klientów oraz czynności ewidencyjno-rozliczeniowe, takie jak prowadzenie rachunków bankowych klientów i dokonywanie rozliczeń pieniężnych.
- prowadzenie rozliczeń pieniężnych
- doradztwo finansowe, podatkowe, inwestycyjne;
- przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnienie skrytek sejfowych
- wykonywanie czynności obrotu dewizowego
Operacje banku muszą być prowadzone w sposób uwzględniający dwie fundamentalne dla bankowości zasady:
- minimalizowanie ryzyka bankowego
- maksymalizowanie przychodów banku (lub wart. przedsięwzięcia bankowego)

BBANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY
Powstałą w oparciu o ustawę o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym z 1994 r. Dz. U nr 4 poz 18 z 1995
Bankowy Fundusz Gwarancyjny posiada osobowość prawną. Nadzór nad BFG sprawuje minister finansów w oparciu o kryterium legalności i zgodności ze statutem. Istotą Bankowego Funduszu Gwarancyjnego jest instytucja gwarantująca depozyty polskich banków. Misją Bankowego funduszu gwarancyjnego jest działanie na rzecz bezpieczeństwa i stabilności banków oraz wzbudzanie zaufania do systemu bankowego.

Cele Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
? Ochrona wkładów pieniężnych na rachunkach bankowych osób fizycznych oraz innych podmiotów, które powierzają pieniądze bankom jako instytucjom zaufania publicznego,
? Udzielanie pomocy finansowej bankom, które znalazły się w obliczu utraty wypłacalności i podejmują samodzielną sanację,
? Wspieranie procesów łączenia się banków zagrożonych z silnymi jednostkami bankowymi,
? Gromadzenie informacji oraz bieżąca i okresowa analiza rozwoju sytuacji finansowej banków ukierunkowana na podejmowanie inicjatyw oraz działań zapobiegających pogłębianiu się występujących zagrożeń.

Zadanie realizowane przez BFG w ramach celów:
W zakresie funkcjonowania systemów obowiązkowego i umownego gwarantowania zgromadzonych środków pieniężnych:
? Określanie na dany rok wysokości środków wyodrębnionych przez podmioty objęte systemem gwarantowania, w związku z obowiązkiem tworzenia funduszu ochrony środków gwarantowanych,
? Wykonywanie obowiązków wynikających z gwarantowania środków pieniężnych na zasadach określonych w ustawie,
? Gromadzenie i analizowanie informacji o podmiotach objętych systemem gwarantowania, nadzór nad umownym systemem gwarantowania środków pieniężnych

W zakresie udzielania pomocy podmiotom objętym systemem gwarantowania:
? Udzielanie zwrotnej pomocy finansowej (także na warunkach korzystniejszych niż ogólnie stosowane) w przypadku powstania niebezpieczeństwa niewypłacalności bądź na nabycie akcji lub udziałów banków, w formie pożyczek, gwarancji i poręczeń,
? Nabywanie wierzytelności banków, w których powstało niebezpieczeństwo niewypłacalności,
? Kontrola nad prawidłowością wykorzystania pomocy,
? Kontrola realizacji programu postępowania naprawczego podmiotu objętego systemem gwarantowania, w sytuacjach określonych w ustawie.
? Określanie wysokości obowiązkowych opłat rocznych, wnoszonych przez podmioty objęte systemem gwarantowania na rzecz Funduszu.
? Określanie wysokości obowiązkowych opłat rocznych, wnoszonych przez podmioty objęte systemem gwarantowania na rzecz Funduszu,
? Kontrola realizacji programu postępowania naprawczego podmiotu objętego systemem gwarantowania,

Wysokość gwarantowania depozytów:
? Wysokość gwarancji ? do równowartości 22 500 euro:
? Jeśli kwota depozytów nie przekracza równowartości w złotych 1.000 Euro, to jest gwarantowana w całości.
? Jeżeli wartość depozytów jest wyższa niż równowartość w złotych 1.000 Euro, to wówczas kwota o równowartości 1.000 Euro gwarantowana jest w 100%,
? Pozostała kwota depozytów, powyżej równowartości 1.000 Euro, do równowartości 22.500 Euro, gwarantowana jest w 90 %.

Podstawą gwarantowania depozytów w UE są:
? obligatoryjny udział banków w systemie gwarantowania,
? powszechność systemu gwarantowania,
? określenie limitów gwarancji wkładów,
? ustalenie, że realizacja gwarancji następuje w momencie niedostępności wkładu.
Prace nad stworzeniem jednolitego systemu gwarantowania depozytów w państwach członkowskich UE zostały podjęte dopiero po drugiej połowie lat osiemdziesiątych. Pomimo znacznej rozbieżności stanowisk prace zostały uwieńczone przyjęciem najpierw zalecenia Komisji 87/63/EEC z dnia 22 grudnia 1986 r. w sprawie wprowadzenia systemów gwarantowania depozytów, a następnie po ośmiu latach dokumentu wyższej rangi, czyli dyrektywy Rady 94/19/EC z dnia 30 maja 1994 r. w sprawie systemów gwarantowania depozytów.
Analiza systemowa pozwala wyodrębnić dwa podstawowe modele systemów gwarantowania depozytów:
? wąski (tradycyjny), w którym podstawowym celem instytucji gwarantującej jest ochrona wkładów bankowych ( np. w Wielkiej Brytanii, Holandii, Japonii),
? szeroki, gdzie głównym celem instytucji gwarantującej depozyty jest zapewnienie stabilności systemu bankowego, przejawiający się jedności w instytucjonalno-systemowej w odniesieniu do działalności gwarancyjnej i pomocowej (np. w USA, Niemczech, Francji, Polsce).

Rodzaje depozytów, które podlegają ochronie:
Ochronie podlegają imienne depozyty złotowe i walutowe:
? Osób fizycznych,
? Osób prawnych,
? Jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną,
szkolnych kas oszczędności i pracowniczych kas zapomogowo ? pożyczkowych

Depozyty, które nie podlegają ochronie:
? Skarbu państwa,
? Instytucji finansowych tj. banki, domy maklerskie, fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne, NFI, podmioty świadczące usługi ubezpieczeniowe,
? Podmiotów, które nie są uprawnione do sporządzania uproszczonego bilansu oraz rachunku zysków i strat,
? Kadry zarządzającej bankiem oraz głównych akcjonariuszy (posiadających, co najmniej 5 % akcji banku).

Organy Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
? Rada funduszu ? 10 członków (4 lata kadencja)
? Zarząd Funduszu ? 5 członków, w tym prezes i zastępcy (3 lata kadencji)

Zadania Rady Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
? Wykonywanie nadzoru nad działalnością zarządu funduszu
? Uchwalanie planów działalności i planu finansowego funduszu
? Określanie stawek obowiązkowej opłaty rocznej oraz funduszu ochrony środków gwarantowanych
? Określanie zasad i form udzielania pomocy finansowej bankom
? Określanie zasad i form zabezpieczania i dochodzenia zwrotu środków należnych funduszowi z tytułu udzielania pomocy
? Przekładanie radzie ministrów sprawozdania z działalności funduszu za poprzedni rok

Zadania Zarządu Bankowego Funduszu gwarancyjnego
? Opracowywanie projektów planu działalności i planu finansowego funduszu
? Gospodarowanie środkami funduszu
? Składanie radzie funduszu sprawozdań z działalności
? Składanie wniosków do rady funduszu w sprawie zaciągnięcia kredytu po wyczerpaniu się środków pieniężnych funduszu
? Wykonywanie innych czynności niezastrzeżonych dla rady funduszu

Źródła finansowania BFG
? Obowiązkowe opłaty roczne wnoszone przez podmioty objęte systemem gwarantowania. Podstawą naliczania opłat jest suma aktywów gwarancyjnych i poręczeń ważonych ryzykiem; stawka tej opłaty ustalana jest przez radę funduszu w formie uchwały na każdy rok (na 2002 ustalono stawkę w wysokości:
- 0,08% sumy aktywów gwarancji i poręczeń ważonych ryzykiem
- 0,04% sumy aktywów zobowiązań pozabilansowych pomniejszonych o gwarancje i poręczenia i linie kredytów przyrzeczonych ważonych ryzykiem
? Kwoty przepisane z funduszu ochrony środków gwarantowanych na wyodrębniony rachunek specjalny funduszy w NBP w przypadku upadłości banków. Stawka procentowa na 2002r. określająca wysokość funduszy ochrony środków gwarantowanych wynosi 0,4% sumy środków pieniężnych zgromadzonych w banku na wszystkich rachunkach stanowiących podstawę obliczenia kwoty rezerwy obowiązkowej
? Dochody z oprocentowania pożyczek udzielanych przez fundusz
? Dochody z oprocentowania papierów wartościowych
? środki otrzymane w ramach bezzwrotnej pomocy zagranicznej
? Dotacje udzielone na wniosek funduszu z budżetu państwa
? środki z kredytu udzielonego przez NBP

RODZAJE BANKÓW
I. Bank centralny spełnia 3 podstawowe funkcje:
a) bank emisyjny czyli finkcja emisyjna :
- możliwość wprowadzenia pieniądza do obiegu bez obawy bankructwa, ponieważ w przypadku nagłego wycofania wkładów przez klientów może wprowadzić do obiegu nowe banknoty i bilon. Bank jest wypłacalny i pewny.
- jest odpowiedzialny za organizacje obiegu pieniężnego
- regulacje podażży pieniądza
- regulowanie ilości pieniadza w obiegu rynkowym
- posiadanie operacji otwartego rynku
b) bank banków
? uczestniczy w rozliczeniach między bankami, jest kredytodawcą ostatniej instancji, pełni funkcję nadzorczą nad efektywnością i wypłacalnością banków
- na rachunkach bankowych utrzymywane są rezerwy pienięzne
- jest tzw. Źródłem rezerwy kredytowej i instytucją oddziaływującą na rozmiary akcji kredytowej banków komercyjnych za pomoca instrumentów polityki pieniężnej
- kształtowanie polityki stopy procentowej
- oddziaływaniena system bankowy ? egzekwowanie przyjetej polityki monetar
- kredytodawca ostatniej instytucji
c) bank państwa
? obsługa budżetu państwa, prowadzi rozrachunki bankowe rządu, realizuje zadania związane z obrotem państwowymi papierami wartościowymi, nadzoruje pożyczki i kredyty międzynarodowe
- współudział w formułowaniu polityki pienięznej
- bankowa obsługa budżetu państwa, prowadzenie w imieniu rządu operacji finansowych w kraju i zagranica
- współodpowiedzalność za polityke dewizową i politykę kursu walutowego
- kredytowanie budżetu
- zarządzanie rezerwami dewizowymi państwa

II. Banki specjalistyczne
Są przeciwieństwem banków uniwersalnych. Bank wybiera konkretną sferę działalności.
Wyróżniamy:
- banki inwestycyjne ? najważniejsze wśród specjalistycznych. W ogólnej definicji bank inwestycyjny określany jest jako instytucja, która wykonuje wszelkie dziedziny działalności, ale tylko w ramach rynku kapitałowego.
Inna definicja przedstawia bank inwestycyjny jako instytucję zajmującą się wyłącznie gwarantowaniem emisji i pozyskiwaniem kapitału.
Czynności:
? przeprowadza publiczną emisję papierów wartościowych
? gwarantuje emisje papierów wartościowych
? utrzymuje płynność na wtórnym rynku dla krajowych akcji i papierów dłużnych
? przeprowadza przejęcia i fuzje firm
? podejmuje się inwestycji udziałowych wysokiego ryzyka (?venture capital?)
? prowadzi transakcje na rynku pieniężnym i zarządza ryzykiem
? prowadzi doradztwo i konsulting finansowy (w tym wydaje niezależne opinie i wyceny)
? prowadzi działalność analityczną
- bani hipoteczne ? ich specjalnością jest udzielanie kredytów długoterminowych, których zabezpieczeniem jest hipoteka na nieruchomości. Banki te mobilizują środki na udzielanie tego typu kredytów w drodze emisji tzw.: listów zastawnych, których zabezpieczeniem jest nieruchomość lub ziemia zastawiona w bankach
- kasy oszczędnościowo-budowlane ? udzielają długoterminowych kredytów na budowę, renowację lub nabycie własnościowego mieszkania lub domu. Kasy przyjmują wkłady oszczędnościowe, które są relatywnie niskooprocentowane
- instytucje kredytu ratalnego ? ich specjalnością jest udzielania krótko i średnioterminowych kredytów konsumpcyjnych. Refinansują się na rynku pieniężnym lub za pomocą depozytów swoich klientów.

BANK CENTRALNY ? NBP
Bank centralny ? posiada osobowość prawną. Podstawowym celem banku centralnego jest utrzymanie stabilnego poziomu cen.
Pozostałe zadania NBP:
- organizowanie rozliczeń pieniężnych
- prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi oraz prowadzenie działalności dewizowej
- prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa
- regulowanie płynności banków komercyjnych
- refinansowanie banków II szczebla
- wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych RP
- kształtowanie warunków niezbędnych do rozwoju bankowego w Polsce
- opracowywanie sprawozdawczego bilansu płatniczego
- opracowywanie bilansów należności zobowiązań i należności zagranicznych państwa
Struktura organizacyjna NBP:
Prezes NBP
? powoływany przez sejm na wniosek prezydenta. Kadencja trwa 6 lat (maksymalny okres to 2 kadencje)
? stoi na czele zarządu banku centralnego
? przewodniczący rady polityki pieniężnej
? przewodniczący komisji nadzoru bankowego

Zarząd NBP: - skład Prezes 6-8 członków
Zadania:
- realizuje zadania Rady Polityki Pieniężnej
- podejmuje uchwały niezastrzeżone do wyłącznej kompetencji innych oddziałów NBP
- udziela bankom upoważnień do wykonywania czynności obrotu dewizowego
- realizacja zadań z zakresu polityki kursowej
- nadzorowanie operacji otwartego rynku
- ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego (okresowo)
- ocena funkcjonowania systemu bankowego w Polsce
- uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP
- uchwalanie prowizji i opłat bankowych stoswanych przez NBP
- określanie zasad polityki płacowej
- sporządza bilans NBP

Rada Polityki Pieniężnej ? 9 członków prezes powoływani przez sejm, senat i prezydenta. (Każdy z nich powołuje 3 członków).Powoływani na okres 6 lat.
Zadania Rady Polityki Pieniężnej
- ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości sejmowi
- składa sprawozdanie z wykonania założeń pieniężnych w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego
- ustala wysokość stóp procentowych NBP
- ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banku
- ustala zasady operacji otwartego rynku
- określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych
- zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności
- dokonuje ocen działalności zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej
- uchwala zasady rachunkowości NBP przedłożone przez prezesa

Zarząd Komisaryczny ? ma uzdrowić sytuację finansową w banku
? Powoływany jest przez RPP na skutek wniosku Komisji Nadzoru Bankowego
? Zarząd ma pełnić rolę uzdrowiciela finansów w banku
? Z chwilą powołania tego zarządu dotychczasowy zarząd zostaje odwołany
? Zarząd może dla uzdrowienia finansów otrzymać zasilenie finansowe z NBP w postaci:
? Kredytu refinansowego preferencyjnego (bardzo nisko oprocentowany)
? Kredytu lombardowego (jest udzielany na normalnych warunkach, czyli pod zastaw majątku)
? Jeżeli powyższe kredyty nie spełniają oczekiwań i Aktywa banku spadają poniżej 50%, wówczas uznaje się, że należy wszcząć procedurę upadłościową

Niezależność banku centralnego

Co to znaczy niezależność banku centralnego? Jakie ma znaczenie niezależność dla głównego celu banku centralnego, jakim jest zapewnienie stabilnej, niskiej inflacji?
Pojęcie niezależności banku centralnego może być rozumiane w różny sposób. Wyróżnia się między innymi niezależność:
- w zakresie wytyczania celów (niezależność polityczną),
- wyboru instrumentów służących do realizowania zadań (niezależność operacyjną),
- prezesa w stosunku do całego banku,
- formalną (prawną),
- faktyczną (którą można przeciwstawić niezależności prawnej).
Z reguły przyjmuje się, że bank centralny jest niezależny, jeśli w sposób autonomiczny określa cele polityki pieniężnej i decyduje o sposobach ich realizacji. W tym też znaczeniu jest użyte pojęcie niezależności.
Jednym z wielu możliwych sposobów zapewnienia niezależności banku centralnego (i to niekoniecznie podstawowym) jest ustawowe uregulowanie jego statusu, w szczególności unormowanie relacji banku centralnego z rządem na wypadek pojawiania się konfliktów między celami polityki pieniężnej oraz celami ogólnogospodarczej polityki rządu. W ostatnich dziesięcioleciach w literaturze ekonomicznej utrwalił się wspólny pogląd, iż niezależność banku centralnego jest fundamentem dobrej polityki monetarnej. Aby bank mógł rzeczywiście uzyskać taki status konieczne jest spełnienie dwóch warunków. Po pierwsze jednoznaczne uznanie, że istnieje ścisły związek między stabilnością cen, a niezależnością banku centralnego. Po drugie zaś, istnienie powszechnego przekonania w społeczeństwie, iż inflacja powinna być stale niska. Pilnowanie stabilności cen powinno być podstawowym zadaniem banku centralnego, aby mógł on prawidłowo wypełnić swoją funkcję. Niezależność banku centralnego nie jest jednak celem samym w sobie. Stabilność cen jest zaś podstawowym warunkiem pomyślności gospodarczej. Nie istnieją bowiem żadne dowody potwierdzające tezę, iż wzrostowi gospodarki musi towarzyszyć wyższa inflacja. Celem Europejskiej Unii Monetarnej jest zapewnienie trwałego wzrostu bezinflacyjnego. Dlatego jednym z jej podstawowych założeń jest niezależność banków centralnych. Niezależność ta ma kilka wymiarów:
1. Banki centralne nie podlegają politycznemu zwierzchnictwu i nie otrzymują od innych władz żadnych instrukcji, co oznacza niezależność instytucjonalną.
2. Instytucje polityczne nie mogą zabiegać o uzyskanie wpływu na decyzje banków centralnych
3. Osobista niezależność - prezes i członkowie zarządu banku centralnego wybierani są na kilka lat. Ich kadencja powinna być dłuższa niż organów, które uprawnione są do ich nominowania. W ten sposób osłabiony jest wpływ zmian na arenie politycznej na władze banku centralnego.
4. Niezależność finansowa banku centralnego. Bank nie może być uzależniony od finansowania z zewnątrz, na przykład z budżetu rządowego; musi swobodnie dysponować własnymi środkami, aby móc wykonać swoje podstawowe zadanie: dbanie o stabilność cen, bez konieczności zwracania się o zgodę do innych organów.
Niezależność banku centralnego nie tylko ułatwia prowadzenie długofalowej polityki, której celem jest stabilizacja cen, ale równocześnie zwiększa wiarygodność banku. Powszechne przekonanie, iż organ odpowiedzialny za politykę monetarną będzie dążył do utrzymania niskiej inflacji obniża oczekiwania inflacyjne, co dodatkowo pomaga w utrzymaniu stabilnych cen. Przy braku tego przekonania rządy pożyczając pieniądze na rynku muszą płacić dodatkową premię za ryzyko wyższej inflacji. Jeśli niezależny bank centralny cieszy się powszechnym zaufaniem, wtedy premia ta jest niższa i tańsza obsługa zadłużenia państwa. Wiarygodność banku centralnego leży zatem w interesie wszystkich.

8. Omów instrumenty polityki pieniężnej Banku Centralnego.
Bank centralny w swej polityce pieniężnej wykorzystuje przede wszystkim cztery narzędzia:
1. Instrumenty kontroli ogólnej, w którym można wyróżnić :
a) Operacje otwartego rynku ? polegają na sprzedaży i zakupie przez bank centralny publicznych papierów wartościowych (np.: bonów skarbowych, obligacji państwowych, weksli skarbowych) oraz prywatnych papierów wartościowych (np.: obligacji przedsiębiorstw). Skupując od banków handlowych papiery wartościowe, bank centralny umożliwia im zwiększenie wolumenu udzielonych kredytów. Sprzedając papiery wartościowe bankom handlowym, bank centralny wpływa na ograniczenie akcji kredytowej (zmniejsza obieg pieniężny).
W praktyce występują dwie podstawowe grupy operacji otwartego rynku:
? warunkowe ? transakcje warunkowego zakupu, zwanego repo ? bank centralny zawiera z bankami handlowymi umowę o kupnie na krótki okres (1-14 dni) papierów wartościowych z jednoczesnym obowiązkiem ich odsprzedaży po ustalonym kursie. W istocie zatem operacje te stanowią krótkookresowe pożyczki udzielane bankom komercyjnym, w celu zwiększenia ich płynności. Transakcje warunkowej sprzedaży, zwanej reverse repo ? bank centralny sprzedaje bankom komercyjnym papiery wartościowe, które zobowiązuje się odkupić po krótkim okresie (1-14 dni). Operacje te stanowią krótkookresowe pożyczki banku centralnego od banków komercyjnych i maja na celu ograniczenie płynności banków komercyjnych.
? Bezwarunkowe ? operacje bezwarunkowego zakupu lub bezwarunkowej sprzedaży ? w których bank centralnych nie zobowiązuje się do odsprzedaży czy odkupienia papierów wartościowych po upływie określonego terminu. Operacje bezwarunkowego zakupu i bezwarunkowej sprzedaży służą także do regulowania płynności banków komercyjnych. Efekty ich działania występują jednak w dłuższym okresie czasu, co wiąże się z terminem wykupu papierów wartościowych dopiero przez ich emitentów.
Zalety operacji otwartego rynku:
? Inicjuje je bank centralny ? sprzedaje bądź kupuje tyle papierów wartościowych, ile uznaje za pożądane z punktu widzenia polityki monetarnej,
? Operacje te mogą być dokonywane w dowolnej skali ? zależy to od woli banku centralnego, zmiany następują w sposób ciągły ? instrument ten jest więc elastyczny i oddziaływywuje na gospodarkę łagodnie i płynnie,
? Służą bieżącemu kompensowaniu niekorzystnych tendencji na rynku monetarnym w zakresie podaży pieniądza centralnego.
Instrument ten ma bezpośredni, łatwo przewidywalny wpływ na płynność sektora bankowego. Wadą tego instrumentu jest to, że tak jak stopa redyskontowa weksli kształtuje międzynarodowe ruchy kapitałów (może wystąpić sprzeczność z polityką wewnętrzną). Polityka otwartego rynku uważana jest za najskuteczniejszy instrument polityki monetarnej. Jej stosowanie możliwe jest w tych krajach, gdzie funkcjonuje rozwinięty rynek papierów wartościowych, zwłaszcza rynek weksli skarbowych. Zawsze papiery wartościowe są kupowane od banku centralnego, gdy są tanie i na odwrót, sprzedawane są, gdy ich cena jest wysoka.

b) Polityka rezerw obowiązkowych - mają na celu ograniczenie podaży pieniądza, a także przeciwdziałanie występowania niewypłacalności banków handlowych i braku ich płynności. Rezerwy te banki muszą utrzymywać w postaci depozytów na ich rachunkach w banku centralnym lub jako pieniądz gotówkowy w kasie. Wysokość tych rezerw określają banki centralne w formie procentu od nagromadzonych w bankach handlowych depozytów. Bank centralny może ustalić jedną stawkę procentową od sumy wszystkich rodzajów depozytów lub też zróżnicować stawki % dla poszczególnych rodzajów depozytów. (w Polsce mamy do czynienia z tą drugą formą). System obowiązkowych minimalnych rezerw płynności pozwala na zwiększyć bądź ograniczyć możliwość kreacji zdecentralizowanego pieniądza wkładowego. Skuteczność tego wskaźnika jest duża, jednak bank centralny nie może zmieniać wskaźnika zbyt często, gdyż powodowałoby to brak stabilności monetarnej i ekonomicznej w kraju. Polityka ta może więc mieć charakter długofalowy. Nie jest to instrument szybkiego działania. Wadą jest to, że zmiany podawane są bankom z góry, gdyż bankom nie jest łatwo dostosować się di nich. Polityka zmian wskaźnika rezerw obowiązkowych działa w jednakowym stopniu na wszystkie banki ? w tym także ślepo oddziałuje jednocześnie na banki o nadmiarze jak i niedoborze rezerw.
c) Polityka refinansowania banków ? polega na udzielaniu przez bank centralny bankom komercyjnym kredytów : redyskontowego i lombardowego oraz innych kredytów refinansowych.
Kredyt redyskontowy - jest w gospodarce rynkowej podstawowa forma zasilania finansowego banków komercyjnych przez bank centralny. Operacja ta polega na zakupie przez BC weksli, których termin wykupu jeszcze nie nadszedł, z potraceniem od nominalnej sumy weksla procentu, określonego stopa redyskontową za okres, który jeszcze pozostaje do dnia płatności weksla. Bank centralny obniżając lub podwyższając swoją stopę redyskontową może zachęcać lub zniechęcać banki handlowe do operacji redyskontowych weksli, wpływając przez to na ich zdolność do udzielania kredytów. Polityce kształtowania stopy redyskontowej banku centralnego towarzyszy często stosowanie limitów kwotowych i jakościowych w odniesieniu do przedstawianych do redyskonta weksli. Stosowanie polityki redyskontowej w niewielkim stopniu umożliwia kontrolę banków, bo banki cechuje duża niezależność finansowa od banku centralnego, nawet gdy banki rozliczeniowe są znacznie zadłużone w banku centralnym, to polityka tej drugiej strony może nie mieć wpływu na ogólne rozmiary kredytowania w gospodarce (np. banki mogą wkalkulować zwyżkę stopy redyskontowej w koszt kredytów udzielanych swoim klientom,
Kredyt lombardowy ? Udzielany jest bankom komercyjnym na bardzo krótki terminy pod zastaw papierów wartościowych, zwykle do wysokości 75% ich wartości nominalnej. Banki korzystają z tej formy refinansowania dla przezwyciężenia krótkookresowej utraty płynności finansowej, gdy redyskonto lub odsprzedaż papierów wartościowych w ramach operacji otwartego rynku jest nie opłacalne. Kredyt lombardowy jest droższy od kredytu redyskontowego.

NBP może przyjmować do redyskonta weksle spełniające warunki:
? odpowiadają wymogom określonym w przepisach prawa wekslowego
? pochodzą z obrotów gospodarczych
? maja uiszczoną opłatę skarbową
? są podpisane przez wystawców i akceptantów
? których termin płatności upływa nie później niż za 3 miesiące od daty przyjęcia do redyskonta i nie wcześniej niż to potrzebne, by zawiadomić dłużnika w przeddzień terminu płatności
? mają termin płatności w określonym dniu
? są płatne w oddziałach banków, gdzie dłużnicy mają rachunki
? są opatrzone ? w przypadku weksli trasowanych ? bezwarunkowym akceptem trasata, obejmującym całą sumę wekslową
? są opatrzone indeksem otwartym (in blanco) banku, który weksel zdyskontował
? są bez poprawek, skreśleń, ograniczeń
są podpisane czytelnie
2. Instrumenty selektywnej kontroli polityki monetarnej ? wykorzystywane są wówczas, gdy mechanizm rynkowy nie zapewnia właściwego przepływu funduszów w gospodarce. Bezpośrednimi instrumentami polityki pieniężnej jest kontrola udzielanych kredytów, kontrola stóp procentowych, polityka selektywnych wskaźników rezerwowych, wykazywanych bankom komercyjnym celów, na które mogą być przeznaczane kredyty lub tez całkowity zakaz ich udzielania.
3. Oddziaływanie przez perswazję ? jest to metoda tym skuteczniejsza, im mniej banków funkcjonuje w danym kraju.
4. Polityka kursu walutowego

Rodzaje ryzyka bankowego.
Działalność banku w zakresie transformacji środków będących do dyspozycji systemu bankowego jest podstawową przyczyną powstawania ryzyka bankowego, polegającego na niebezpieczeństwie utraty płynności. Konieczność transformacji posiadanych środków (które początkowo były przeznaczane tylko dla określonego klienta) na kredyty dla licznych klientów, stwarza wiele niebezpieczeństw dla działalności banków:
? Występuje zagrożenie wcześniejszego odebrania środków z banku przez klientów, niż zostało to ustalone w umowie. Wówczas może okazać się, że bank nie dysponuje dostateczną ilością środków dla tej wypłaty. Naturalnie bank mógłby odmówić tej wypłaty jako niezgodnej z umową. Faktycznie jednak jest to niemożliwe, gdyż podważyłoby to jego dobre imię i mogłoby wywrzeć wpływ na przekonanie społeczne o niezdolności płatniczej tej instytucji. Dlatego też bank z reguły wyraża zgodę na taką operację, obciążając jedynie klienta pewnymi dodatkowymi kosztami.
? Istnieje niebezpieczeństwo, że kredytobiorca nie spłaci kredytu w ogóle, albo uczyni to w terminie późniejszym, bądź spłaci kredyt w mniejszej kwocie niż uzgodniono w umowie. To zagrożenie jest zwiększone, gdy transformacja polega na gromadzeniu środków od wielu kredytodawców, a kredyty udzielane są znacznie mniejszej liczbie kredytobiorców.
? Ryzyko banku komercyjnego wiąże się nie tylko z ryzykiem udzielenia każdego pojedynczego kredytu, ale także z kształtowaniem się całej globalnej struktury aktywów banku. Ryzyko każdego kredytodawcy (klienta) jest mniejsze, gdy składa pieniądze do banku, niż gdy udziela go pojedynczemu kredytobiorcy. Tym niemniej niewłaściwe zestawienie pasywów i aktywów stanowi określone niebezpieczeństwo dla banku. Właściwe rozwiązanie w tej dziedzinie, a także istnienie gwarancji międzybankowych, może być dodatkowym zabezpieczeniem klienta banku przed stratą majątkową poniesioną przez bank z powodu nieudanej pojedynczej transakcji.

Tak, więc podstawowe ryzyko w zakresie gospodarki wielkością aktywów i pasywów wiąże się z transformacją terminów tych operacji. Inne terminy przyznawania kredytów niż terminy lokowania depozytów oznaczają operacje, które muszą mieć dodatkowe zabezpieczenie w funduszu rezerwowym czy gwarancjach innych banków.
? Ryzyko zmiany oprocentowania powstaje wówczas, gdy w operacjach aktywnych i pasywnych zmiany w oprocentowaniu nie są zsynchronizowane pod wzgl. Wysokości procentu jak i terminu. Zależy to także od tego, czy operacje bankowe są związane ze stałą, czy zmienną stopą procentową. Np. ogólne podwyższenie oprocentowania w przypadku, kiedy jednocześnie została zawarta umowa kredytowa o stałym oprocentowaniu, może doprowadzić do trudności finansowych, jeśli równocześnie operacje pasywne będą powiązane z oprocentowaniem zmiennym (dotyczy to zwłaszcza wkładów oszczędnościowych). W celu ograniczenia strat powstałych w takim przypadku bank się zabezpiecza zatrzymując odpowiednie papiery wartościowe o stałym oprocentowaniu.
? Niepożądana zmiana kursu walutowego, która może znacznie pogorszyć wynik osiągany przez bank, jeżeli jest on zobowiązany do wykonania zlecenia klienta po innym kursie, niż to było w momencie powstania umowy. Konsekwencje takiej zmiany kursu walutowego zależą w dużym stopniu od różnicy kwotowej między płatnościami a wpływami w tej walucie. Przy zmieniającym się z dnia na dzień kursie walutowym, w codziennych czynnościach nawet ogólne kompensowanie się operacji z tytułu należności i zobowiązań może doprowadzić bank do strat.

NADZÓR BANKOWY ? KOMISJA NADZORUN BANKOWEGO
HISTORIA Pierwszy organ kontroli powstał w 1989 roku. Był to Departament Nadzoru Bankowego i istniał w
ramach NBP. Później powstał Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego i był niezależny od NBP.
Obecnie istnieje Komisja Nadzoru Bankowego, także niezależna od BP. Komisja spełnia role
ustawodawcza, natomiast faktycznej kontroli dokonuje Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego
(składa się z przewodniczącego i inspektorów).
SKŁAD KOMISJI NADZORU BANKOWEGO
? Prezes ? przewodniczący Komisji i prezes NBP
? Zastępca przewodniczącego ? minister finansów lub osoba przez niego delegowana
? przedstawiciel prezydenta
? prezes zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
? Przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych I Giełd lub jego zastępca
? Przedstawiciel ministra finansów
? Generalny inspektor nadzoru bankowego
? Przedstawiciel Związku Banków Polskich - bez prawa głosu uczestniczy w posiedzeniach komisji (z
Głosem doradczym)
ZADANIA KOMISJI NADZORU BANKOWEGO
? Określenie zasad działania banków
? Nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania ustaw
? Okresowa ocena banków
? Opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego
KONTROLA KOMISJI NADZORU BANKOWEGO
? sprawozdawczość miesięczna, kwartalna, półroczna, roczna
? sprawdza, czy bank wykonuje czynności bankowe przewidziane w koncesji
? stan rezerw
? sprawdza, czy udzielone gwarancje są zgodne ze statutem
? stan zabezpieczeń banku
? płynność banku
INSPEKTORZY KOMISJI NADZORU BANKOWEGO
? musza posiadać wyłącznie obywatelstwo polskie
? musza posiadać pełnie praw publicznych
? musza mieć 3-letni sta_ w bańkowości
? musza mieć zdany egzamin na stanowisko inspektora
? musza mieć wyższe wykształcenie: prawnicze, ekonomiczne lub inne potrzebne w tej dziedzinie
? musza mieć nienaganna opinie tzn. nie mogą być karani z winy umyślnej
? musza dawać rękojmię należytego wykonywania obowiązków

Funkcje Komisji Nadzoru Bankowego
a) Licencyjna ? KNB wydaje zgode na utworzenie banku w formie spółki akcyjnej. Licencje wydawane są po spełnieniu pewnych wymogów dotyczących ustanowionej dyrektywy UE w załeniu Banku.
b) Regulacyjana ? KNB sugeruje i określa dodatkowe reguły, które będą obowiązywać w banku. I są to:
? Normy pakietu akcji - Bank musi zgłosić każdorazowo do Komisji Nadzoru Bankowego fakt posiadania przez 1 akcjonariusza pakietu akcji dającego prawo do ponad 5% głosów podczas walnego zgromadzenia akcjonariuszy (muszą też zgłaszać chęć podmiotów do nabycia takiej ilości akcji)
? Współczynnik wypłacalności- bank ma obowiązek utrzymywać fundusze własne na takim poziomie by stanowiły one nie mniej niż 8% sumy aktywów i zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem. Dla nowych banków, przez pierwszy rok współczynnik ten wynosi 15% a w drugim roku nie może być niższe niż 12% (żeby zagwarantować większą wypłacalność)
? Limity koncentracji wierzytelności- czyli co do koncentracji kredytów
a) duży kredyt ? o wartości 10% funduszy własnych banku, bank musi zgłaszać każdorazowo do Komisji Nadzoru Bankowego udzielenie dużego kredytu, przy czym suma dużych kredytów nie może przekroczyć 800% funduszy własnych banku
b) wierzytelności względem jednego podmiotu lub grupy podmiotów powiązanych ze sobą kapitałowo i organizacyjnie i ponoszących wspólne ryzyko gospodarcze nie może przekroczyć 25% funduszy własnych banku
c) indywidualne limity koncentracji sektorowej i geograficznej
d) limity personalne- suma kredytów, pożyczek, gwarancji bankowych i poręczeń udzielonych członkom organów i osobom zajmującym kierownicze stanowiska w banku nie może przekroczyć 10% funduszy własnych banku w formie spółki akcyjnej (w przypadku banków spółdzielczych jest to 25%)
? Normy kapitału zaangażowania ? banki angażują kapitał w inne inwestycje długoterminowe np. nabywanie akcji innych instytucji
c) Kontrolna ? składa się ona z Generalnego Inspektora Nadzoru bankowego oraz Departamentu Audytu wewnetrznego czyli kontroli wew. Triady kontrolnej banku. Kontrole wykonywane przez audytora polega na badaniu bilansu banku oraz na zbieraniu sprawozdań od banków komercyjnych i analizowaniu tych sprawozdań, kontroluje na bieżąco sytuację w bankach i przeprowadza kontrolę bezpośrednio w oddziałach bankowych. Przez Inspektorat GINB- u oceniają czy kredyty udzielone były wg odpowiednich ustaw, ocenia czy zabezpieczenia kredytów były odpowiednie do płynności i wypłacalności
d) Dyscyplinująca: KNB może nakazać zwiekszenia kapitału własnego przy utracje płynności. Może zakazać bankowi określonych form reklamy, wstrzymać wypłat z zysku, zakazać tworzyć nowych oddziałów, ograniczyc zakres działalnosci bankowej, zarządać odwołania członków zarządu jeśli zostali skazani prawomocnym wyrokiem, nałozyc kary pieniezne w wysokości 3 pensji gdy bank odmówi wykonania poleceń KNB jego działalność może zostać zawieszona do czasu podjecia decyzji.

Jakie funkcje pełni kapitał banku?.
Jedno z głównych zadań zarządzania bilanse, bankowym polega na zapewnieniu odpowiedniego poziomu kapitału. Kapitał banku stanowi barierę bezpieczeństwa pozwalającą na zachowanie wypłacalności i ciągłości działania pomimo nieoczekiwanych trudności ogólnogospodarczych lub wewnętrznych. Minimalna kwota kapitału założycielskiego w wysokości równowartości 5 mln ECU dla nowych banków powinna umożliwić absorbowanie ryzyka bieżącej działalności, a w szczególności ryzyka braku płynności Np. na skutek zaangażowania części depozytów w aktywa niepracujące (aktywa nieprzynoszące dochodów). Powiększony z odpisów z zysku lub w wyniku emisji nowych akcji umożliwia dalszy rozwój banku, zwiększenie skali operacji poprzez zdolność do udźwignięcia większego ryzyka. Kapitał banku to:
- fundusz podstawowy,
- fundusz zapasowy,
- fundusze rezerwowe,
- fundusz majątku trwałego,
- niepodzielony zysk roku ubiegłego.
Fundusz podstawowy w zależności od formy własności jest określany jako fundusz statutowy (banki państwowe), kapitał udziałowy (banki spółdzielcze), akcyjny (spółki akcyjne). Kapitał akcyjny jest określany wg wartości nominalnej i wykazywany w wysokości wpłat akcjonariuszy. Rola kapitału własnego banku rośnie w związku z uzależnieniem wielkości operacji aktywnych od wysokości tego kapitału. Kapitał własny spełnia wiele funkcji:
- funkcja założycielska ? posiadanie kapitału jest warunkiem otrzymania zezwolenia na założenie banku
- funkcja hamulca ? działalność kredytowa banku jest uzależniona od wielkości kapitału,
- funkcja finansowa ? kapitał własny stanowi źródło finansowania środków trwałych, a także długoterminowych inwestycji,
- funkcja przejściowego wyrównywania poniesionych stra