Nauka administracji

1. Początki nauki adm. a prace niemieckich i australijskich kameralistów
Należy wspomnieć o grupie badaczy zwanych kameralistami lub policystami. Nazwa kierunków łączy się ze słowem kamera i policja. Pierwsze ozn. Najpierw skarbiec królewski, później nazwę urzędów skarbowych. Drugie ozn określoną gałąź adm. Otóż kameraliści lub policyści opisywali ówczesną policję lub dawali wskazania panującemu jak zarządzeń państwem, aby skarbiec był pełen. Rozważania kameralistów dotyczyły zarządzania państwem, przede wszystkim państwem absolutnym. Rozważani te łączyły się w sobie różne dziedziny wiedzy takie jak ekonomia, polityka, filozofia, przy czym dużą rolę odegrały momenty finansowe. Nie jest to usystematyzowania wiedza ale zlepek różnych. Wiadomości z dziedziny, która jest odpowiednikiem administracji publicznej. Przede wszystkim są to wskazania jak należy urządzić administrację państwa oraz opis poszczególnych gałęzi adm. W swych rozważaniach F. Longchamops stwierdza że można wyróżnić w kameralistyce trzy główne okresy: okres wpływu merkantylizmu, okres szkoły prawa natury i w końcu próbę powiązania z doktryną konstytucyjną XIX wieku. W pierwszym okresie kameraliści zajmowali się głównie problematyką gospodarczą, formułowali poglądy na temat policji gospodarczej, dawali wskazówki jak zorganizować administrację gospodarczą, jaką politykę powinna administracja państwa. W okresie następnym kameraliści pozostawali pod wpływem doktryn prawa natury odpowiadali na ogół dążeniom oświeconego absolutyzmu w krajach niemieckich. Można tu znaleźć charakterystyczne rozszczepienie z jednej strony, ku wzmocnieniu jednowładztwa przez usuwanie pozostał9ości ustroju stanowego, z drugiej ku ograniczeniu tego jeno władztwa postulatami filozofii społecznej oświecenia które odpowiadały indywidualistycznym dążeniom bogatego mieszczaństwa. W okresie trzecim szczególnie znanym kameralista był Mohl. Łączył on tematykę właściwą kameralistom z dogmatyczną nauką prawa ustrojowego, która pozostała pod wpływem francuskiej doktryny konstytucyjnej. Za twórcę nauki adm na gruncie austro-niemieckim uważa się prof. Uniwersytetu we Wiedniu Lorenza von Steina jest on autorem pracy Die Verwaltungslehre 0 nauka adm. Wydanej w 7 częściach w latach 1865-1868. Według Steina adm. Obejmuje prawie całą działalność państwa poza ustawodawstwem, zatem i sądownictwo. Nauk adm. Ma przedstawić to, co jest wspólne dla wszystkich działów adm. oraz poszczególne działy adm rzeczywistej. Podobnie jak kameraliści łączył opis rzeczywistości adm z rozważaniami natury politycznej czy ekonomicznej. Praca Steina nie wywarła większego znaczenia. Był to okres w którym działała jeszcze koncepcja adm, nie wykształcił się jeszcze obraz adm jako samodzielnej funkcji państwa, adm związanej z ustawą. Autor niemiecki H. Piters zastój nauki adm tłumaczył dwiema przyczynami:
· ograniczenie strefy pastwa od strefy jednostki
· postępująca specjalizacja w sferze nauki prowadzi do autonomizacji i zacieśnienia się zainteresowań nauki adm tylko do norm.
Max Weber stworzył model organizacji zwanej biurokratyczną organizacją, stanowił on podstawę badań socjologicznych i poszukiwań w zakresie adm publicznej.


2. Henryk Fayol i jego zasługi w zakresie rozwoju nauki administracji (ogólne zasady adm, podział czynności w przedsiębiorstwie funkcje kierownicze).
Wśród krajów europejskich na pierwsze miejsce w zakresie badań naukowych w dziedzinie nauki adm wysuwa się dziś Francja. Osobom, która zwróciła uwagę na sprawy techniczne był inż. Górnictwa Henryk Fayol. Usprawniło on techniki administrowania, studiował problemy zarządzania przedsiębiorstwem stworzył on naukę, którą nazwał nauką adm. Była to nauka społeczna, która miała rządzić się sprawami podobnymi do praw przyrodniczych. Do swej nauki adm wprowadził też pewne elementy wiedzy o człowieku, a w szczególności z zakresu biologii i socjologii. Od rozważań nad adm ogólną i przemysłową przeszedł Fayol do adm publicznej . W tym zakresie opublikował wiele prac/ Najważniejszy jego odczyt wygłoszony na II Kongresie Nauk Adm w Brukseli w 1923r. O teorii adm w zastosowaniu do państwa. Starał się on przenieść doświadczenia poczynione w przedsiębiorstwie na teren aparatu państwowego. Zasługą Fayola było to że starał się on przerzucić pomost między ogólną nauką adm a dotychczasową nauką adm uprawnioną przez reprezentantów prawa adm, którzy ujmowali sprawy tylko z punktu widzenia swoistych potrzeb adm publicznej. Nauka adm na gruncie francuskim łączona jest z problematyką socjologiczną i polityczną. Uważa się tak dlatego że specjalista z zakresu nauki adm czerpie koncepcje i metody badawcze z socjologii ogólnej lub poszczególnych działów socjologii. We Francji widzi się bliski związek nauki adm z naukami o polityce.

3. Model instytucji biurokratycznej według Maxa Webera (wady i zalety)
Max Weber stworzył model organizacji zwanej biurokratyczną organizacją, stanowił on podstawę badań socjologicznych i poszukiwań w zakresie adm publicznej. Chodzi tu o model adm państwowej w systemie panowania legalnego, który przeciwdziałała się adm państwa patrymonialnego ów model rozpatruje w kontekście panowania i walki o władzę partii politycznej. Uważa on, że nowoczesna kultura wymaga istnienia aparatu opartego na rzeczywistości i specjalizacji, działającego skutecznie. Aparat ten jest trwały i wprowadza pewien ład i porządek. W aparacie tym odgrywa szczególną rolę urzędnicy dla których praca w nim jest stałym zawodem. Pożądane jest aby aparat ten działał bezosobowo (automatycznie) dzięki czemu unika się arbitralności i dowolności. W prawdzie nie zawsze wypadnie zgodzić się z poglądami tego autora, niemniej jednak jego poglądy wywarły duży wpływ w zakresie tworzenia się socjologii organizacji na odcinku adm publicznej.


4. Charakterystyka nauki administracji w USA
W USA nauka adm ujmowana jest jako nauka o zarządzaniu, sprowadza się do problemów naukowej organizacji pracy w różnych jednostkach organizacyjnych wyrosła na gruncie zarządzania prywatnym przedsiębiorstwem, następnie została zastosowana w dziedzinie adm publicznej. Początek tej nauce dała wiedza ekonomiczna i doświadczenie praktyki w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem. Nie jest to zatem dyscyplina zajmująca się wyłącznie adm publ lecz nauką o zarządzaniu. Na gruncie amerykańskim brak było tradycji w zakresie prawniczego podejścia do kształcenia funkcjonariuszy adm. Problem adm zawodowej wypłynął tu dopiero na przełomie XIX i XX wieku (uprzednio byli wybierani funkcjonariusze bez specjalnego wykształcenia w ramach wpływów panującej partii polit). Charakterystycznym rysem nauki adm USA było, iż powstała ona w izolacji od europejskich doświadczeń i teoretycznych rozważań. Badania na potrzeby adm publ były tu wynikiem przede wszystkim wysiłkiem nad reformami adm publ. W powstaniu wiedzy na użytek adm publ szczególną rolę odegrali liderzy adm. Kierownictwo przedsiębiorstw stawiało się jako wzór do adm publ. Nauka adm osiągnęła znaczny rozwój. Świadczą oo tym nie tylko liczne publikacje lecz również rozwój szkolnictwa adm i towarzystw zajmujących się problematyką adm. Duże znaczenie miała założona w 1933r. Służba Administracji Publicznej, Amerykańskie Stowarzyszenie Nauk Politycznych, Amerykańskie Stowarzyszenie Publicznej Administracji.

5. Funkcjonalny system zarządzania Winslowa Taylora.
System ten dążył do zwiększenia wydajności pracy i rentowności przedsiębiorstwa przez doskonaleni środków produkcji i wyłączanie wszelkich niepotrzebnych czynności (racjonalizacja) dzięki czemu przy zwiększonej płacy koszty produkcji zostają produkcji zostaną zmniejszone.
7. Charakterystyka nauki administracji w Polsce – wielotrwałość badań
Niemniej ani w okresie zaborów ani w okresie XX-lecia międzywojennego nie było poważniejszych ośrodków badawczych w interesującym nas zakresie. Wzmianki w podręcznikach lub innych opracowaniach ogólnych na ten temat sprowadziły się do powtarzania sformułowań nauki obcej. Najczęstsze wypowiedzi dotyczyły zagadnień kadr adm, a zwłaszcza kształcenia kadr na potrzeby adm. Pewne znaczenie miały tu prace podejmowane w ramach bliskiej nauce adm dyscyplinarny – organizacji pracy. W tym okresie nie obserwowaliśmy rozwoju myśli twórczej na odcinku nauki adm. Przyczyna tego leżała w koncepcjach, które stanowiły punkt wyjścia dla kształtowania się administracji w tzn. państwie prawnym gdzie centralnym punktem zainteresowań jest norma prawna, wyznaczająca działanie. Nie interesuje się takie państwo problematyką adm rzeczywistej, siłą i elementami, które poza prawem kształtują działanie adm. W państwie prawnym zanikają żywe uprzednio zainteresowania nauką adm, a rozwija się nauka prawa adm. Okres II WŚ nie sprzyjał rozwojowi nauki adm. Pierwszą syntezę problematyki nauki adm danej w literaturze S. Starościanka, w 1964r. Elementach nauki adm, w 1966 w Zarysie nauki adm. Pojawiły się też inne Loeńskiego, Wołocha. Warto też zwrócić uwagę na czasopisma z zakresu nauki adm np. „Przegląd organizacji” czy też „Organizacja-Metody-Technika”. Dopuszczono się również dyskusji na łamach prasy. Jedna z nich wskazała na najbardziej istotne zagadnienia którymi powinna zająć się nauka adm. Dominowały problemy czy naukę adm potraktować jako odrębną dyscyplinę czy też przyjąć kompetencje szerokiego frontu nauk badających adm państwową. Lata 80-te i 90-te nie sprzyjały rozwojowi nauk adm. Na niektórych uniwersytetach likwidowano studia adm lub je ograniczano. W 1991r. Powołano w W-wie Krajową Szkołę Adm Publ. Zatem chodzi tu o pytanie jak zmienić obowiązujące prawo, by adm mogła realizować skutecznie nałożone na nią zadania. W tych ujęciach polityka adm będzie się łączyć z nauką prawa adm. Badanie adm jako pewnego faktu społecznego może być przedmiotem badań socjologicznych w ramach socjologii organizacji czy socjologii instytucji prawnych. Administrator stosując jako narzędzie poznania wyniki badań socjologicznych łatwiej i lepiej realizować będzie nałożone zadania w zakresie oddziaływania na różne grupy społeczne. Adm publ można badać także za pomocą innych metod. Szczególności gdy badamy sprawność czy skuteczność jej działania sięgnąć możemy do aparatu pojęciowego i zasad postępowania wypracowanych przez teorię organizacji. Adm publ może by przedmiotem zainteresowań różnych nauk.

8.Tzw. socjologiczne ujęcie administracji publicznej
Metody badawcze socjologii:
Pamiętniki osób zatrudnionych w adm lub korzystających z jej usług, technika obserwacji: uczestnicząca (dokonywana przez uczestnika grupy) nie uczestnicząca (dokonywana przez kogoś z zewnątrz)
W metodzie nie uczestniczącej można stosować wywiad np. stosunek obywatela a urząd, możemy też posłużyć się ankietą; trzeba pamiętać by pytania i odpowiedzi były jasne (tak, nie, nie wiem)
Technika analizy konkretnych przypadków: stosowana dla badania zjawisk występujących masowo lub warte przebadania z innych przyczyn np. skargi obywateli. Tu korzysta się z materiałów urzędowych i analizuje się czynności podjęte przez Organ Adm w toku załatwiania sprawy.
Metoda stosowana do analizy: technika dodatkowej kopii – badanie dokumentów urzędowych, pism zestawień, sprawozdań. Należy korzystać ze zgromadzonych w ten sposób danych (np. liczba wydanych decyzji, liczba zatrudnionych urzędników) należy pamiętać że materiały urzędowe nie są jednak w stanie w sposób obiektywny przedstawić rzeczywistość.

9. Nauka adm jako swoista teoria organizacji
Naukę adm można by określić jako naukę społeczną opierającą się na metodach empirycznych której przedmiotem byłaby wiedza istniejąca w danym ustroju adm publ. Byłaby to wiedza stojąca na pograniczu nauk praktycznych i teoretycznych.
Gdy chodzi o naukę prawa adm to jej przedmiotem są obowiązujące przepisy prawne dotyczące zadań, struktury i form działania adm publ oraz treść praw i obowiązków adresatów (głównie obywateli) nakładanych na nich w wyniku realizacji norm prawa adm. Metodą badawczą jest metoda analityczno-prawna która polega na analizie tekstu prawnego.

11. Adm publ jako przedmiot badań innych nauk
Adm jest przedmiotem badań UPA. Przedmiotem są tu obowiązujące przepisy dotyczące zadań, struktury i form działania adm publ oraz treść prawa i obowiązków adresatów nie podporządkowanych organizacyjnie organom adm, a wynikających z zakresu prawa adm. Adm jako przedmiot badań występuje też w polityce adm: określona wiedza i umiejętność dotyczy ustalania dla adm programów działania, ich ocenę oraz weryfikację w toku realizacji przez adm. Program jest ustalony poza organizacją adm, zakłada realizację określonych celów za pomocą prawnych i pozaprawnych środków jakimi dysponuje adm. Badanie adm może być przedmiotem badań socjologii w ramach socjologii organizacji czy socjologii instytucji prawnych. Stosując wyniki badań adm lepiej i łatwiej realizować będzie zadania w zakresie oddziaływania na różne grupy społeczne. Nadto, uważa się że inne dyscypliny jak nauki polityczne, ekonomia, teoria organizacji wnoszą swój wkład w poznawanie adm. Do nauki adm oprócz prawa adm i polityki adm zalicza się też historię adm i informatykę adm.

12. Przedmiot nauki adm jako wiedzy kompleksowej.
Przedmiotem zainteresowania są problemy wpływu społ-ekonomicznego na kształt adm, sprawy środowiska w którym działa adm i wzajemnego uwarunkowania tych czynników (tj. adm i środowiska jej działania). Sprawy struktur adm i wzajemnego powiązania aparatu adm. Z jednej strony chodzi tu o najkorzystniejsze rozwiązania z punktu widzenia racjonalnej organizacji pracy, z drugiej o takie kształtowanie aparatu adm, które by odpowiadało założeniom ustroju polit państwa, spełniało wymagania stawiane przez prawo itd. Łączy się tu problem kadr w adm sprawy doboru kadr, przygotowania i dokształcenia, również problematykę funkcjonowania adm. Zwraca się uwagę na czynniki które w praktyce kształtują pewne rozstrzygnięcia, na kulturę adm, planowanie działalności adm, porusza się tu pozaprawne problemy kontroli, koordynacji i współdziałania, stosowania rozwiązań technicznych w adm, wyposażenia biur itp. Z powyższych wyliczeń wynika jednocześnie że nauka adm zajmuje się całym splotem zagadnień. Korzysta ona z doświadczeń i metod badawczych takich dyscyplin jak socjologia, prawo adm, statystykę itp. Prowadzi to niektórych autorów do wyrażania poglądów, iż nauka adm jest nauką kompleksową lub nawet zespołem wiadomości z różnych dyscyplin.

13. Określenie nauki adm jako dyscypliny naukowej.
Przemawiają za tym aktualne potrzeby społ. Tradycyjne dyscypliny nie są w stanie dać wystarczającego zasobu wiadomości, potrzebnych osobom sprawującym odpowiedzialne funkcje w adm publ. Prowadzenie fragmentarycznych badań nad adm w różnych innych dyscyplinach powoduje rozproszenie wysiłków badawczych i nie pozwoli na uchwycenie całości skomplikowanej wiedzy o współczesnej adm publ. Przyswajanie wiedzy o współczesnej adm w ramach jednej dziedziny wiedzy przynosi większe efekty dydaktyczne niż wykładanie w sposób fragmentaryczny pewnych wiadomości o adm w ramach różnych dyscyplin.

14. Nauka adm a nauka prawa adm
Gdy chodzi o naukę prawa adm cechuje ją swoisty przedmiot i metoda badawcza. Jej przedmiotem są obowiązujące prze3pisy prawne dotyczące zadań, struktury i formy działania adm publ oraz treść prawa i obowiązków adresatów nakładanych na nich w wyniku realizacji norm prawa adm. Charakterystyczną zaś metodą badawczą jest metoda analityczno – prawna która polega na analizie tekstu prawnego, udzielaniu odpowiedzi na pytanie co wynika z treści przepisu prawnego. Zadaniem badacz jest tu ustalenie treści norm prawnych i zbadanie ich związków, ujmowanie ich w pewną całość dla wydobycia pewnych idei przewodnich czy zasad które ułatwiają stosowanie prawa. Naukę adm można określić jako naukę społeczną opierającą się na metodach empirycznych której przedmiotem byłaby wiedza o istniejącym w danym ustroju adm publ. Przedmiotem zainteresowania są więc problemy wpływu ustroju prawa na kształt adm, środowiska, w którym działa adm i wzajemnego uwarunkowania tych czynników. Węzłową grupę zadań obejmują sprawy struktur adm i wzajemnego powiązania aparatu adm. Z jednej strony chodzi tu o najkorzystniejsze rozwiązania racjonalnej organizacji pracy z drugiej zaś o takie ukształtowanie aparatu adm które by odpowiadało założeniom ustroju politycznego państwa spełniało wymagania stawiane przez państwo. W rachubie wchodzą tu takie zagadnienia jak sprawy doboru kadr, przygotowania i dokształceni, rozmieszczenia kadr w aparacie adm państwowej, ocenę kadr itp. W ramach nauki adm pomija się aspekty prawne, ale zwraca się uwagę na czynniki które w praktyce kształtują pewne rozstrzygnięcia na kulturę adm planowanie działalności adm.

15. Polityka adm
Polityka adm to określony program działania który zakłada realizację określonych celów za pomocą prawnych i pozaprawnych środków jakimi dysponuje adm. Program ten jest ustalony z reguły poza organizacją adm, co nie wyklucza jednak udziału adm w jego ustalaniu (jako konsultanta, wnioskodawcy) istotnym elementem polityki adm jest ocena (weryfikacja) zarówno ustalonego programu jak i sposobu realizacji. Polityka adm opierając się na dorobku nauki adm może ocenić różne zjawiska w obrębie adm i na tej podstawie wysunąć postulaty, jak należy adm zmieniać, usprawniać. Politykę adm można pojmować jako swego rodzaju politykę prawa dotyczącego adm. Chodzi tu o przenikanie za pomocą przepisów prawnych programów dla adm lub chodzi też o to, iż zasady polityki adm mogą być podstawą do interpretacji norm obowiązujących w adm. Również polityka adm może kierować wnioski do ustawodawcy – muszą mieć charakter wniosków de lege ferende jak zmieniać obowiązujące prawo, by adm mgła realizować skutecznie nałożone na nią prawa.

17. Metody i techniki stosowane w badaniach adm publ.
Nauka adm nie posiada jakiś specyficznych jej tylko właściwych metod badawczych. Różnorodność zjawisk jakimi zajmuje się nauka adm wystarcz do pewnego stopnia różnorodność technik i metod badawczych, jakimi należy się posłużyć w badaniu adm publ. Stosowane metody zalicza się do tego co jest przedmiotem badań, stąd też wypada sięgnąć do rozmaitych metod. Określone zjawisko można badać za pomocą jednocześnie kilku metod np. układu stosunków petent – urzędników można badać za pomocą obserwacji, wywiadów lub ankiet. W nauce adm nie można mówić o jakiejś jednej metodzie lecz o ich wielości. Nauka adm zajmuje się adm rzeczywistą, eksponuje to w jej badaniach techniki badawcze charakterystyczne dla socjologii. Możemy tu mieć doczynienia z różnego rodzaju technikami obserwacji np. obserwacja uczestnicząca (dokonywana przez uczestnika grupy) lub nie uczestniczącą (dokonywaną przez kogoś z zewnątrz). Warto zwrócić uwagę że metody socjologiczne są niekiedy konkretyzowane dla potrzeb badań adm i tak konkretyzacja metody obserwacji jest tzw. Metoda obserwacji migawkowej stosowana przy badaniu czasu pracy i czynności wykonywanych przez pracowników adm. Swego rodzaju konkretyzacja badania określonej „próby” będzie tzw. Technika analizy konkretnych przypadków, które stosujemy dla badania zjawisk występujących masowo lub wartych przebadania z innych potrzeb. Gdy chodzi o badanie dokumentów urzędowych stosuje się technikę „dodatkowej kopii” która polega na sporządzeniu dodatkowej kopii pism, zestawień, sprawozdań itp. W określonym czasie, aby dokonać analizy pracy określonej komórki organizacyjnej organu. Powyższe techniki służą zbieraniu informacji o adm. W tych technikach chodzi o to by nie wpływać na te informacje by nie zniekształcać ich. Kiedy jednak stosujemy eksperyment świadomie wpływamy lub staramy się wpłynąć na dane zjawiska. W badaniu adm eksperyment może mieć zastosowanie, jeżeli nie naruszy się obowiązujących przepisów. Niekiedy swego rodzaju eksperyment przeprowadzony przed dokonaniem dużych reform. Tu badamy czy nowe rozwiązania zdają egzamin w jakimś ograniczonym zakresie, nim zostaną zastosowane na globalną skalę. Zbieranie informacji o adm to dopiero etap początkowy badań. Kolejną fazą jest ich opracowanie, analiza i wyciąganie wniosków. Sięgamy tu do różnych metod np. do metod statystycznych, jeżeli badamy zjawiska, które dadzą się ująć cyfrowo. Stosujemy niekiedy metodę porównawczą gdy musimy porównać dane z innych obszarów lub w skali kraju lub w skali innych państw. Niekiedy można porównać dane zjawisko w czasie (metoda historyczna) sięgamy wówczas do danych z przeszłości. Elementem badań nad adm publ jest ocena. Dla oceny danego zjawiska bardzo często wypadnie się odwołać do norm prawnych a w szczególności norm prawa adm. Chcąc ocenić czy badane zjawisko jest prawidłowe trzeba będzie sięgnąć do elementów normatywnych, określających to, jak być powinno. Dla oceny i odpowiedniej klasyfikacji zjawiska będzie trzeba sięgać też do ustaleń ustrojowych państwa, pewnych założeń ideologicznych gdyż zjawiska adm publ pozostają w ścisłym związku z danym ustrojem państwa.

18. Postępowanie badawcze – charakter twierdzeń formułowanych na gruncie badań adm publ.
Formułowanie twierdzeń jest to efekt analizy zebranego materiału. Mogą mieć różny charakter w zależności od tego co będzie przedmiotem i celem naszych badań i jak sformujemy temat i jego zakres. W naszych badaniach możemy się ograniczyć tylko do stwierdzenia pewnego stanu fizycznego wskazać na jego przyczyny i na przebieg danych zjawisk. Możemy na podstawie przeprowadzonej analizy dojść do pozytywnego bądź negatywnego wniosku. W tym ostatnim wniosku możemy się pokusić o ustalenie przyczyn złego funkcjonowania organu adm i wskazać, na czym polegają niedostatki w pracy badanego organu. Wówczas nauka adm będzie nauką opisową. Możemy nasze badania traktować jako pewien etap potrzebny do formułowania wniosków mających na celu usprawnienie pracy badanego organu. Trzeba by nie tylko ustalić przebieg nieprawidłowości w działaniu organu i przyczyny zła ale również wskazać na drogę i sposoby usunięcia zła. Takie podejście do badanych zjawisk sprawi, że nauka adm będzie niejako wstępnym w zakresie polityki adm. Wskazywać to będzie na praktyczny charakter interesującej nas dyscypliny nauki adm.

19. Czynniki kształtujące adm publ.
Na kształtowanie się adm w danym państwie, jej strukturę, zadania i formy działania ma wpływ szereg czynników a są to czynniki dość różnorodne działające mniej lub bardziej intensywnie, zmieniające się w czasie. Przede wszystkim czynnikiem, którym w najsilniejszym stopniu kształtował oblicze adm publ był ustrój państwa. Obok ustroju państwa na adm publ oddziałuje wiele innych czynników. Adm jest uzależniona od terenu jego działania, środowiska ludzkiego w którym działa, poziomu kultury społeczeństwa, mają tu wpływ takie momenty jak uwarunkowane historyczne pewnych rozwiązań, panujące poglądy na wymogi racjonalnej organizacji pracy i postępu technicznego, czynniki normatywne, itp. Niektóre z tych czynników są powiązane w sposób wyraźny z danym ustrojem państwa i nie pozostałe w nim w odległym związku.

20. Model administracji państwa absolutnego.
Modela administracji państwa absolutnego zwany też państwem policyjnym. Pod koniec formacji feudalnej na kontynencie europejskim tworzy się zalążek nowoczesnej administracji i nowego aparatu administracyjnego. Powstanie tego aparatu jest z tworzeniem władzy absolutnej tj. wzrostem władzy panującej i upadkiem znaczenia stanów. Prowadzi do tzw. państwa policyjnego. Państwo utworzyło się jako wynik szeregu przyczyn gospodarczego rozwoju przemysłu, komunikacji i handlu, zmian techniki prowadzenia wojen a w ich konsekwencji rozpad organizacji stanowych.
Państwo absolutne(policyjne)
Umocnienie władzy panującego, która opiera się na wojsku, skarbie i zawodowym aparacie urzędniczym( aparat hierarchiczny zależy tylko od panującego, przez niego opłacany, szczeblowa organizacja na zasadzie bezwzględnego posłuszeństwa). Następuje podział władz sądowych i administracyjnych wyłącznie spod kontroli sądów(do dziś tak pozostało). Prawo ustanowione przez panującego – najwyższe źródło prawa. Władza panującego wkracza we wszystkie dziedziny życia podwładnego( juspolicja). Działania aparatu administracyjnego są jednostronnie wiążące- wiążą podwładnego. Administracja sama dla siebie stanowi prawo. Nie ma środków odwoławczych, jedynie coś w rodzaju skargi, którą panujący mógł rozpatrzyć lub nie(zaczątek odwołania w postępowaniu administracyjnego).


21. Administracja w liberalnym państwie prawnym.
Pod wpływami doktryn liberalizmu kształtuje się model liberalnego państwa prawnego. Dla danego modelu charakterystyczna jest jego określenie jako państwa pełniącego funkcje nocnego stróża. Jego rola miała się koncentrować na zapewnieniu obrony, bezpieczeństwa i porządku publicznego czy na zabezpieczeniu działalności wolno konkurencyjnej gospodarki kapitalistycznej. Liberalizm domaga się zagwarantowania naturalnych praw jednostki wobec państwa, zagwarantowanych ustawą. Wpływ idei liberalizmu na działanie administracji idzie w dwóch kierunkach, z idei liberalizmu płynie wniosek o ograniczenie wpływu administracji na obywateli w stopniu maksymalnym, najważniejszą zasadą staje się ochrona porządku prawnego i to przed naruszeniami jej ze strony administracji, a w celu ochrony wolności obywatelskich. Szczególne znaczenie ma doktryna trójpodziału władzy. Administracja zostaje podporządkowana parlamentowi. Parlament staje się najważniejszym kontrolerem urzędu i ustala, a zarazem i ogranicza działalność administracji poprzez stanowione przez siebie prawo. Parlament jako reprezentant społeczeństwa ustala granic działania administracji. Prawa kapitalistyczne w okresie kapitalizmu przybiera z reguły najpierw postać monarchii kapitalistycznej, a następnie postać republiki. Biurokratyczny aparat administracji pozostaje ten sam. Podporządkowuje się tylko innej władzy. Początkowo podporządkowany jest jeszcze panującemu, ale już za pośrednictwem odpowiedzialnych przed parlamentem ministrów. Zdobyczą społeczną państwa liberalnego jest samorząd terytorialny oraz różnego rodzaju samorządy specjalne. Tworzy to w konsekwencji dualizm władz terenowych, administrację rządową i samorządową. Podstawową kwestią w państwie prawnym staje się problem praworządnego działania administracji. Administracje podporządkowuje się prawu powszechnie obowiązującemu i stanowionemu przez inny organ. Administracja publiczna, jeśli wkracza w sferę prawa i obowiązków obywatela musi mieć wyraźne upoważnienie ustawy. Dla współczesnego państwa kapitalistycznego charakterystyczne są tendencje wskazujące na aktywną rolę administracji i odchodzenia od koncepcji państwa liberalnego. Tendencje nadal te powstają pod wpływem doktryn państwa dobrobytu( welfare state) i jej odmiany występujące głównie w Niemczech pod nazwą socjalnego państwa prawnego. Według tych założeń państwo ma być siłą aktywną. Ma rozwijać działalność gospodarczą i ingerować tam, gdzie kapitał prywatny nie może podołać zadaniom istotnym z punktu widzenia społeczeństwa i całej gospodarki. Państwo ma zapewnić opiekę zdrowotną, wprowadzać renty, ubezpieczenia na wypadek bezrobocia, ma zapewnić opiekę nad młodzieżą. Obok osłon socjalnych należy poprzez progresywne podatki niwelować dysproporcje w rozdziale dochodu narodowego. Założenia te mogą być realizowane w państwach bogatych, gdzie nie dochodzi do głosu doktryna liberalizmu.

23. Administracja publiczna w 20-leciu międzywojennym.
W państwach zaborczych istniały aparaty administracyjne różniące się od siebie, stąd po I Wojnie Światowej głównym celem było ujednolicenie aparatu administracji po przez zasadę prowincjonalności. Konstytucja marcowa wprowadziła ustrój parlamentarny. W 1928r ujednolicono administrację terytorialna i samorządową. Administracje cechowała nadmierna wyspecjalizowana administracja terenowa-duża rola wojewody i starosty.

24. Wpływ doktryn polityczno- ustrojowych na administrację publiczną.
Doktryny polityczno-ustrojowe odgrywają dużą rolę jedynie wówczas gdy są akceptowane przez społeczeństwo, lub jeśli są doktrynami panującymi. Pewne poglądy odgrywają pewną rolę, gdy chodzi o ukształtowanie instytucji administracyjno-publicznej.
Racjonalizm XVIII w. konieczność silnej władzy panującego, prowadził do powstania teorii absolutyzmu oświeceniowego, a następnie państwa policyjnego(główni rzecznicy tej teorii: Bodin, Hobbs)
Koncepcja liberalizmu ( twórcy Locke, Smith, Constant) prowadziła do ideii państwa prawnego.
Doktryna Rousseau o umowie społecznej: rządy republikańskie, idea wolności i równości.
Doktryna Montesquieuego: trójpodział władz
Doktryna państw dobrobytu: ingeruje w stosunki społeczne i poprawia je.
Doktryna Marksistowska: w państwach socjalistycznych.

20. MODEL ADMINISTRACJI PAŃSTWA ABSOLUTNEGO.
Modela administracji państwa absolutnego zwany też państwem policyjnym. Pod koniec formacji feudalnej na kontynencie europejskim tworzy się zalążek nowoczesnej administracji i nowego aparatu administracyjnego. Powstanie tego aparatu jest z tworzeniem władzy absolutnej tj. wzrostem władzy panującej i upadkiem znaczenia stanów. Prowadzi do tzw. państwa policyjnego. Państwo utworzyło się jako wynik szeregu przyczyn gospodarczego rozwoju przemysłu, komunikacji i handlu, zmian techniki prowadzenia wojen a w ich konsekwencji rozpad organizacji stanowych.
Państwo absolutne(policyjne)
Umocnienie władzy panującego, która opiera się na wojsku, skarbie i zawodowym aparacie urzędniczym( aparat hierarchiczny zależy tylko od panującego, przez niego opłacany, szczeblowa organizacja na zasadzie bezwzględnego posłuszeństwa). Następuje podział władz sądowych i administracyjnych wyłącznie spod kontroli sądów(do dziś tak pozostało). Prawo ustanowione przez panującego – najwyższe źródło prawa. Władza panującego wkracza we wszystkie dziedziny życia podwładnego( juspolicja). Działania aparatu administracyjnego są jednostronnie wiążące- wiążą podwładnego. Administracja sama dla siebie stanowi prawo. Nie ma środków odwoławczych, jedynie coś w rodzaju skargi, którą panujący mógł rozpatrzyć lub nie(zaczątek odwołania w postępowaniu administracyjnego).


21. ADMINISTRACJA W LIBERALNYM PAŃSTWIE PRAWNYM.
Pod wpływami doktryn liberalizmu kształtuje się model liberalnego państwa prawnego. Dla danego modelu charakterystyczna jest jego określenie jako państwa pełniącego funkcje nocnego stróża. Jego rola miała się koncentrować na zapewnieniu obrony, bezpieczeństwa i porządku publicznego czy na zabezpieczeniu działalności wolno konkurencyjnej gospodarki kapitalistycznej. Liberalizm domaga się zagwarantowania naturalnych praw jednostki wobec państwa, zagwarantowanych ustawą. Wpływ idei liberalizmu na działanie administracji idzie w dwóch kierunkach, z idei liberalizmu płynie wniosek o ograniczenie wpływu administracji na obywateli w stopniu maksymalnym, najważniejszą zasadą staje się ochrona porządku prawnego i to przed naruszeniami jej ze strony administracji, a w celu ochrony wolności obywatelskich. Szczególne znaczenie ma doktryna trójpodziału władzy. Administracja zostaje podporządkowana parlamentowi. Parlament staje się najważniejszym kontrolerem urzędu i ustala, a zarazem i ogranicza działalność administracji poprzez stanowione przez siebie prawo. Parlament jako reprezentant społeczeństwa ustala granic działania administracji. Prawa kapitalistyczne w okresie kapitalizmu przybiera z reguły najpierw postać monarchii kapitalistycznej, a następnie postać republiki. Biurokratyczny aparat administracji pozostaje ten sam. Podporządkowuje się tylko innej władzy. Początkowo podporządkowany jest jeszcze panującemu, ale już za pośrednictwem odpowiedzialnych przed parlamentem ministrów. Zdobyczą społeczną państwa liberalnego jest samorząd terytorialny oraz różnego rodzaju samorządy specjalne. Tworzy to w konsekwencji dualizm władz terenowych, administrację rządową i samorządową. Podstawową kwestią w państwie prawnym staje się problem praworządnego działania administracji. Administracje podporządkowuje się prawu powszechnie obowiązującemu i stanowionemu przez inny organ. Administracja publiczna, jeśli wkracza w sferę prawa i obowiązków obywatela musi mieć wyraźne upoważnienie ustawy. Dla współczesnego państwa kapitalistycznego charakterystyczne są tendencje wskazujące na aktywną rolę administracji i odchodzenia od koncepcji państwa liberalnego. Tendencje nadal te powstają pod wpływem doktryn państwa dobrobytu( welfare state) i jej odmiany występujące głównie w Niemczech pod nazwą socjalnego państwa prawnego. Według tych założeń państwo ma być siłą aktywną. Ma rozwijać działalność gospodarczą i ingerować tam, gdzie kapitał prywatny nie może podołać zadaniom istotnym z punktu widzenia społeczeństwa i całej gospodarki. Państwo ma zapewnić opiekę zdrowotną, wprowadzać renty, ubezpieczenia na wypadek bezrobocia, ma zapewnić opiekę nad młodzieżą. Obok osłon socjalnych należy poprzez progresywne podatki niwelować dysproporcje w rozdziale dochodu narodowego. Założenia te mogą być realizowane w państwach bogatych, gdzie nie dochodzi do głosu doktryna liberalizmu.

23. ADMINISTRACJA PUBLICZNA W 20-LECIU MIĘDZYWOJENNYM.
W państwach zaborczych istniały aparaty administracyjne różniące się od siebie, stąd po I Wojnie Światowej głównym celem było ujednolicenie aparatu administracji po przez zasadę prowincjonalności. Konstytucja marcowa wprowadziła ustrój parlamentarny. W 1928r ujednolicono administrację terytorialna i samorządową. Administracje cechowała nadmierna wyspecjalizowana administracja terenowa-duża rola wojewody i starosty.

24. WPŁYW DOKTRYN POLITYCZNO- USTROJOWYCH NA ADMINISTRACJĘ PUBLICZNĄ.
Doktryny polityczno-ustrojowe odgrywają dużą rolę jedynie wówczas gdy są akceptowane przez społeczeństwo, lub jeśli są doktrynami panującymi. Pewne poglądy odgrywają pewną rolę, gdy chodzi o ukształtowanie instytucji administracyjno-publicznej.
Racjonalizm XVIII w. konieczność silnej władzy panującego, prowadził do powstania teorii absolutyzmu oświeceniowego, a następnie państwa policyjnego(główni rzecznicy tej teorii: Bodin, Hobbs)
Koncepcja liberalizmu ( twórcy Locke, Smith, Constant) prowadziła do ideii państwa prawnego.
Doktryna Rousseau o umowie społecznej: rządy republikańskie, idea wolności i równości.
Doktryna Montesquieuego: trójpodział władz
Doktryna państw dobrobytu: ingeruje w stosunki społeczne i poprawia je.
Doktryna Marksistowska: w państwach socjalistycznych.

25.CZYNNIKI UŁATWIAJĄCE SKUTECZNOŚĆ DZIAŁANIA ADMINISTRACJI ZA POMOCĄ NORM PRAWNYCH.
Dyrektywa jakości: a także niesprzeczność wewnętrznych przepisów. Ideałem byłoby formułowanie takich norm, które są zrozumiałe dla wszystkich odbiorców. Jeśli norma jest niezrozumiała dla obywatela wkraczać musi adwokat, radca, który tłumaczy jej treść.
Faktyczne upowszechniane: temu celowi służą oficjalne publikacje urzędowe: Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Dzienniki Resortowe, Urzędowe, szkolenie pracowników, czasopisma fachowe, poradnictwo organów administracji.

26.ROLA NORM MORALNYCH I OBYCZAJOWYCH W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
Stosowanie przez administracje norm moralnych i obyczajowych łączy się z problematyką, która określa się często mianem kultury administracyjnej czy etyki administracji. Łączy się też zazwyczaj tę problematykę z pewnym stylem działania administracji, zwalczaniem biurokracji jako ujemnego polegającym na bezdusznym podchodzeniu do spraw obywatela, przewlekłości załatwiania spraw , zbytnim formalizowaniu spraw np.: problem spraw moralnych dla administracji państwowej może mieć jeszcze inne znaczenie. Chodzi nie tylko czy urzędnik kieruje się tymi normami, ale również o zagadnienia przestrzegania norm moralnych przez obywateli na których rozciąga się działalność administracji. Duże znaczenie ma tutaj związek pokrywania się obowiązującego prawa administracyjnego z normami moralnymi danego środowiska.

27. ROLA NORM TECHNICZNYCH W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
Normy techniczne to normy, które regulują stosunek człowieka do przyrody. Procesu korzystania z maszyn i urządzeń itd. Chodzi tu o racjonalne wykorzystywanie na podstawie istniejącego poziomu wiedzy i techniki sił przyrody i narzędzi pracy. Administracja styka się z problemem norm technicznych na rożnych płaszczyznach. Istnieją organy administracji, które same ustalają normy techniczne. W szczególności Polski Komitet Normalizacji ustala Polskie Normy. Normy te wprowadzają określone wymagania, sposoby wykonywania pewnych czynności z uwagi na bezpieczeństwo pracy, ochronę życia, zdrowia, środowiska itp. Niektóre organy administracji są powołane do przeprowadzania kontroli norm technicznych. Sama administracja musi przestrzegać norm technicznych. Normy te będą określały korzystanie z materiałów i urządzeń biurowych, ustalały organizację pracy w urzędzie, dotyczyć będą pomieszczeń biurowych i wymogów jakim powinny one odpowiadać z punktu widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy.

28. RACJONALIZACJA STRUKTUR I DZIAŁAŃ ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
Strukturę, zadania czy sposoby działania administracji publicznej w poważanym stopniu wyznaczają wymogi racjonalnej organizacji pracy. Sprawność pracy administracji oznacza, że ma ona działać sprężyście i elastycznie, a zarazem odznaczać się dużą wydajnością pracy. Środkami, metodami zmierzającymi do zapewnienia sprawności zajmuje się naukowa organizacja pracy. Sprawność działania zależy od samej struktury organizacyjnej działającego zespołu. W rachubę wchodzi tu racjonalizacja samego procesu zarządzania ( odpowiednia informacja interesanta, odpowiedni obieg dokumentów) oraz zmechanizowanie i zautomatyzowanie pewnych procesów. Inny problem to racjonalizacja budownictwa na potrzeby administracji, sprawa wyposażenia biur w odpowiedni sprzęt, higiena pracy itp. Ważnym problemem to racjonalny dobór kadr, a zwłaszcza ich rozmieszczenie. Gorsze efekty działania administracji publicznej od administracji prawnej tłumaczą się różnymi przyczynami. Administracja publiczna nie ma konkurenta i jednostka nie może sobie wybierać organu, który będzie załatwiał jej sprawy. Administracja publiczna powinna działać zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Nie może stawiać znaku równości między wydajnością pracy w administracji publicznej i wydajnością np.: pracy w przedsiębiorstwie. Nie zawsze administracja publiczna dobrze pracuje ten, ten który wydał dużą liczbę decyzji.

29. POSTĘP TECHNICZNY W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
Cecha charakterystyczną naszych czasów jest daleko idący postęp techniczny. W współczesnej administracji w Polsce nie jest on tak rozwinięty jak w innych działań czy odcinkach aktywności społecznej, nie mniej jednak należy się spodziewać większego jego wpływu na administrację. Wprowadzenie udogodnień technicznych w administracji jest możliwe i pożyteczne. Udogodnienia techniczne wynikające z postępu wiedzy i techniki wprowadzają pewne ułatwienia w zakresie kontaktowania się obywatela z organami administracji, pozwalają na łatwiejsze przekazywanie informacji płynących od organów do obywatela. Rysują się szerokie możliwości stosowania w zakresie funkcji ewidencyjnych i obliczeniowych w administracji. Do dziedzin, które najbardziej się nadają do zastosowania mechanicznych należy rejestrowanie i przechowywanie informacji.

30. PROBLEMATYKA TECHNOKRACJI I DEMOKRACJI W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
Problematyka technokracji i demokracji łączy się z postępem technicznym. Wdrażanie postępu technicznego będzie prowadzić do wykorzystania doświadczenia nauki w praktyce administracji. W konsekwencji spowoduje to ograniczenie czynnika społecznego, tam gdzie problematyka administrowania ograniczać się będzie do procesów technicznych. Wzrastać będzie rola wykwalifikowanego pracownika, rola eksperta i specjalisty. Wzrost znaczenia organów administracji wyspecjalizowanej oraz jednostek organizacyjnych typu sztabowego. Powstawanie nowych organów państwowych składających się z ekspertów np.: Polski Komitet Normalizacji. Wzrastająca rola specjalistów i ekspertów w administracji powodować może faktyczne zmniejszenie roli organów obywatelskich i zatem naruszenie zasady demokratyzacji polegającej na przewadze organów społecznych nad zawodowym aparatem administracji. Postęp techniczny nie jest w stanie wyeliminować zupełnie roli czynnika ludzkiego. Należy zmierzać do tego by stworzyć system gwarancji, faktycznie zapewniających nadrzędną rolę organów reprezentujących społeczeństwo i mających obywatelski charakter nad aparatem fachowym i zawodowym. Należy dążyć do podnoszenia poziomu ogólnego społecznych reprezentacji oraz do tego by w składzie tych reprezentacji znajdowali się również eksperci. Należy tworzyć organy decydujące o sprawach zasadniczych i ogólnych składające się nie z samych specjalistów, lecz także działaczy politycznych oraz społecznych. Należy tworzyć system sankcji rzeczywiście działających w tych przypadkach, gdy organy i jednostki organizacyjne składające się ze specjalistów nie respektują dyrektyw płynących od organów społecznych.

31. BUDOWA MODELU INSTYTUCJI.
Pierwszą czynnością w tworzeniu modelu instytucji jest określenie celu, którego realizacja ma służyć. Inne cele przyświęcają przy tworzeniu instytucji cywilnych, inne wojskowych. Inne cele spełnia jednostka organizacyjna typu organu państwowego a inne szkoła, przedsiębiorstwo itp. Zawsze jednak cel tworzenia jednostki organizacyjnej musi być punktem wyjściowym tworzenia tej konstrukcji. Tworzona instytucja ma do spełnienia różne cele.
Kolejnym etapem jest ustalenie celu podstawowego. Takim celem podstawowym np.: przy tworzeniu instytutu państwowego będzie prowadzenie określonych badań naukowych, w przedsiębiorstwie handlowym rozprowadzenie masy towarowe. Obok celu podstawowego przy tworzeniu danej instytucji wysuwają się jeszcze cele dodatkowe. Nie zawsze da się jednak ustalić, który cel jest podstawowy, a który tylko uboczny. Taka wątpliwość nasuwa się przy tworzeniu instytutów w wyższych uczelniach państwowych: czy celem podstawowym przy ich tworzeniu są cele badawcze, czy też cele dydaktyczne.
Podział celu całościowego na cele częściowe. Następuje tu proces konkretyzacji celu podstawowego na mniejsze części aż do jednoosobowych stanowisk tzw. stanowiskami organizacyjnymi prowadzi do wyodrębnienia wielu podobnych lub takich samych stanowisk organizacyjnych np. maszynistek w urzędzie. Tworzenie każdego stanowiska organizacyjnego ma być oparte na wyodrębnionym uprzednio i wyraźnie określonym dla tego stanowiska celu oraz rodzaju w zakresie działania. Nie przestrzeganie tej zasady pociąga za sobą poważne konsekwencje tj. nieuzasadnione zwiększenie ludzkiej i rzeczowej struktury organizacyjnej zespołowego działania, z wszelkimi ujemnymi efektami tego wzrostu. Wyodrębnienie stanowisk organizacyjnych kończy pierwszą fazę procesu organizowania działania, która wypełniona była procesami dzielenia.

33.SPOSOBY FORMALIZOWANIA INSTYTUCJI ADMINISTRACYJNEJ.
Modele instytucji, aby miały bardziej trwały byt ulegają formalizacji. Należy bowiem zarejestrować istnienie danego modelu, jeśli ma być bardziej trwały, uchwytny. Model administracji publicznej zostały sformalizowane poprzez przepisy prawa. Przepisy prawa dotyczące tych zagadnień mają charakter norm ustrojowych. Zazwyczaj są to akty rangi ustawy. Sformalizowanie modelu organizacyjnego następuje w drodze aktów niższego rzędu. Podstawową rolę w tym zakresie spełnia statut danej jednostki organizacyjnej. Statut powinien rejestrować cel podstawowy instytucji, wszystkie istotne komórki organizacyjne, zasady więzi pomiędzy komórkami, zadania tych komórek. Wraz ze statutem opracowuje się schemat organizacyjny graficznie ujmujący istniejące komórki, ich zadania i zależności między nimi. Innym typem formalizowania danej jednostki są regulaminy. Regulamin zawiera normy postępowania obowiązujące w danej jednostce organizacyjnej. Instruktaże służbowe (okólniki, wytyczne, rozkazy, polecenia służbowe), wyjaśniają obowiązujące przepisy i stanowią rodzaj instruktażu, zawierają polecenia, lub ustalają w sposób ogólny pewne zadania dla całego zespołu lub jego części. Taryfikator płac, zawiera wskazówki dotyczące wynagrodzenia za daną pracę, zaszeregowanie do określonych stanowisk itp. Istnieją niekiedy wzorcowe statuty, regulaminy które mają ułatwić osobom tworzącym model danej instytucji poprawną jego budowę. Mogą to być wzorce ustalone przez przepis prawa lub stworzone przez instytucje naukowe, zawarte w publikacjach fachowych. Sformalizowanie określonego modelu nie powinno przekraczać pewnego stopnia i należy pozostawić pewne luzy. Sformalizowanie modelu utrudniałoby owe odchylenia lub nawet uniemożliwiało ich wprowadzenie.

34.FORMALIZOWANIE INDYWIDUALNYCH STANOWISK PRACY W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
Proces formalizowania dotyczy też poszczególnych stanowisk. Poprzez formalizację ustala się zakres zadań związanych z danym stanowiskiem. Na kompetencje te składają się określone prawa i obowiązki. Formalizacja wprowadza pewien ład i porządek. Wiadomo, kto ma do spełnienia jakie zadania. Wyklucza albo ogranicza funkcje koordynowania pracy poszczególnych stanowisk, umiejscawia odpowiedzialność za określone zadania. Wiadomo, kto ponosi odpowiedzialność za nieprawidłowe działania w administracji publicznej. Samo ustalenie zakresu zadań związanych z danym stanowiskiem jest jeszcze zabiegiem niewystarczającym. Należy przewidzieć sankcje za naruszenie obowiązków związanym z danym stanowiskiem, czy za niewykonanie zadań. Są to sankcje organizacyjne, którym podlegają osoby powiązane trwałą więzią z daną instytucją. Sankcje najczęściej przybierają postać kar dyscyplinarnych lub kar regulaminowych. Sankcje te mają zapewnić prawidłowe funkcjonowanie instytucji poprzez zmuszenie do wykonania obowiązków związanych z danym stanowiskiem.

35. STRUKTURY LINIOWE I SZTABOWE W ADM PUBL
Każda większa jednostka organizacyjna ulega wewnętrznemu zróżnicowaniu. Wewnętrzne struktury organizacyjne dzieli się na jednostki liniowe i sztabowe. Komórki liniowe to podstawowe jednostki uczestniczące bezpośrednio w realizacji celu głównego instytucji. Komórki sztabowe to komórki spełniające funkcje usługową w stosunku do komórek liniowych. Pomagają dowództwu liniowemu w realizacji zadań. Sztaby maja przygotować dane do rozstrzygnięcia tylko w sprawach zasadniczych, wypracować koncepcje pewnych ogólnych założeń w działalności administracji. Sztaby powinny mieć zapewniony prawidłowy dopływ informacji. Powodzenie koncepcji wypracowanych przez sztab zależy bowiem w dużym stopniu od tego czy te koncepcje będą odpowiednio zrozumiałe w dołowych, wykonawczych ogniwach i czy ogniwa te mają faktycznie możliwość realizowania koncepcji. Stąd potrzeba kontaktów między sztabem a linią. Sztaby pracują na potrzeby kierownictwa, są jego doradcami. Opinii od sztabu kierownictwo zawsze zasięgało. Sztab powinien samodzielnie wypracować pewne powiązania bez względu na to jak je oceni kierownictwo i czy w ogóle będzie je realizować. Komórki sztabowe nie ponoszą odpowiedzialności za sposób realizacji ich koncepcji w praktyce. Inna koncepcją podziału wewnętrznego jest koncepcja podziału komórki ruchu i zarządu. Komórki ruchu to komórki wykonujące w danej instytucji zadania i działania o charakterze administracyjno-biurowym. Inna koncepcja to koncepcja pionów organizacyjnych. Polega ona na tym, że całą jednostkę organizacyjną dzieli się na pewne piony, sięgające od szczytu piramidy organizacyjnej do niższych jednostek.

36.ROLA ORGANÓW ZAWODOWYCH I SKŁADAJĄCYCH SIĘ Z CZYNNIKA OBYWATELSKIEGO/SPOŁECZNYCH / W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
We współczesnej administracji publicznej występuje potrzeba tworzenia zarówno organów obywatelskich jak i składających się z czynnika zawodowego. Z dyrektywy demokratyzacji ustroju płynie wniosek o nasyceniu administracji organami reprezentującymi czynnik obywatelski. Szczególnie uwidacznia się to w administracji publicznej samorządu terytorialnego lub zawodowego, gdzie czynnik społeczny reprezentuje społeczność lokalną lub grupy zawodowe. Można przyjąć, że do organów składających się z czynnika obywatelskiego powinno należeć przede wszystkim wskazywanie zadań długofalowych dla aparatu zawodowego, wskazywanie celów, środków i form ich realizacji przez aparat zawodowy. Organy społeczne winny wywierać wpływ na tworzenie się aparatu zawodowego , kontrolować go. Aparat społeczny winien mieć na oku interes obywatela i punkt widzenia społeczny. Do organów składających się z czynnika zawodowego winno należeć wcielanie w życie celów ustalonych przez organy społeczne administracji. Chodzi tu o wcielanie w życie ogólnych dyrektyw za pomocą bardziej konkretnych rozstrzygnięć, wykonawstwo w sensie czynności techniczno-manipulacyjnych(czynności kancelaryjne wykonawcze przez urzędników). Wykonując te zadania aparat zawodowy bierze pod uwagę głównie punkt widzenia fachowy, techniczny. Do organów społecznych winny należeć czynności typu rządzenia, kierowania, do organów zawodowych czynności typu wykonawczego, technicznego. Organy składające się z czynnika społecznego winny mieć pozycję nadrzędną nad aparatem zawodowym. Wymagać to będzie nasycenia aparatu społecznego fachowcami, by być niezależnym od aparatów zawodowych.

37.ORGANY KOLEGIALNE I MONOKRATYCZNE W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
Kolegialność pojmuje się jako cechę strukturalną organu. Chodzi o organ składający się z wielu osób. Kryterium składu osobowego pozwala na wyodrębnienie organów jednoosobowych i kolegialnych.
Kolegialność jako metoda działania-konieczności współpracy wielu ludzi, może być właściwa dla jednoosobowego organu gdy zasięga opinii organu doradczego.
Kolegialność jako cecha strukturalna organu składającego się z wielu osób powołanych do łącznego podejmowania decyzji czy innych czynności. Na łączne działanie całego zespołu(musi się zebrać określone quorum). Posiada przewodniczącego powołanego na całą kadencję organu, do którego zadań należy zwoływanie posiedzeń, przygotowywanie lub akceptowanie projektu obrad, przewodniczenie i kierowanie posiedzeniem, troska o wykonawstwo uchwał organów kolegialnych. Działają w krótkich lub długich odstępu czasu. Zasady działania określa regulamin obrad- organ jednoosobowy- jedna osoba upoważniona do podejmowania rozstrzygnięć, które zastępują osoby z aparatu tego organu na jego upoważnienie. Ich działanie liczy się na zewnątrz jako działanie organu jednoosobowego. Jedna osoba może występować w podwójnej sytuacji np.: Prezes RM

38.PRZYCZYNY WZROSTU WYSPECJALIZOWANYCH ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
Wzrost organów administracji państwowej o kompetencjach specjalnych tłumaczyć można różnymi przyczynami tj. zwiększeniem zakresu zadań administracji publicznej(szczególnie widoczny w państwie socjalnym w zakresie oświaty, kultury i spraw socjalnych). Organy nie są w stanie opanować nowych rozległych zadań w zakresie administracji, zachodzi potrzeba rozbudowy aparatu państwowego. Innym czynnikiem są względy racjonalizacji: wymóg fachowców przyczynia się do specjalizacji, a co za tym idzie do tworzenia odrębnych organów administracji wyspecjalizowanej. Oparcie administracji na zasadzie centralizacji i koncentracji działa w kierunku wyodrębnienia dużej liczby resortów administracyjnych i powołania większej ilości organów centralizacyjnych: przejście na technikę decentralizacji i dekoncentracji działa w kierunku odwrotnym. Rozrost różnych wyspecjalizowanych samorządowych organów(samorządu gospodarczego i zawodowego), tłumaczą względy demokratyzacji ustroju i przejście na technikę decentralizacji. Istnienie wyspecjalizowanych organów administracji publicznej przynosi pewne korzyści, ale jednocześnie kryje pewne niebezpieczeństwa. Gdy chodzi o dodatnie strony istnienia wyspecjalizowanych organów administracji państwowej, to wynikła ona z zasad racjonalnej organizacji pracy i sprawdzała się głównie do podnoszenia kwalifikacji fachowych aparatów oraz wydajności pracy. Co się tyczy ujemnych stron to przede wszystkim sprowadzają się one do dużego rozczłonkowania aparatu i wzrost ilościowego. Daleko posunięta specjalizacja godzi w jedność aparatu administracji, powoduje nie harmonizowanie działań między poszczególnymi organami, rodzi potrzebę istnienia osobnych organów koordynacji. Specjalizacja na szczeblach centralnych wynikająca z resortowego podziału pracy, wymaga przełamywania barier resortowych na rzecz kompleksowego działania. Ideałem byłyby organy skupiające w swym ręku najwięcej kompetencji a potrzebne specjalizacje osiągałyby przez wewnętrzny podział władzy.

39.ORGANY O KOMPETENCJACH GENERALNYCH I SPECJALNYCH W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
Specjalizacja przynosi wyodrębnienie organów o kompetencjach szczególnych co prowadzi do rozczłonkowania aparatu i wzrostu ilościowego: godzi w różność aparatu administracyjnego rodzi potrzebę osobnych organów koordynacji itp. Ideałem byłyby organy mające potrzebną specjalizację, co zapewni tworzenie odpowiednich komórek w urzędach tych organów np.: wojewoda- skupia kompetencje różnych resortów, specjalizację zapewnia mu struktura urzędu wojewody. Organom o kompetencji generalnej nie przekazuje się jednak wszystkich zadań administracji rezerwując pewne zadania dla organów administracji specjalnej. Łącznie bowiem do kompetencji organu wszystkich zadań prowadziłoby do tego, że aparat rozrósł by się do ogromnych rozmiarów. Bezpośrednie dowodzenie i kierowanie tak rozbudowanym mechanizmem wewnętrznym byłoby niemożliwe.


40.ZASADA RESORTOWOŚCI I PROWINCJONALNOŚCI W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
Według zasady prowincjonalności na jednym terenie sprawy z różnych działów administracji należą do jednego organu. Nie ma tu podziału na organy centralne czy terenowe, gdyż centralny organ działa w terenie. Zasada ta zapewnia jednolitość działania organu administracji na danym terenie. Ten system zarządu stosowano dla szybszego scalania terenu wykazującego się znacznymi odrębnościami z pozostałą całością państwa. Uwzględniając zasadę resortowości funkcje administracji państwowej dzieli się według pokrewieństwa spraw. W jednym resorcie grupuje się sprawy rzeczowe pokrewne, a na czele resortu stoi minister, który posiada zazwyczaj swoje ogniwa terenowe załatwiające sprawy należące do danego resortu. System ten opiera się na specjalizacji zadań. System resortowy powstał we Francji w okresie panowania Ludwika XIV Kardynał Richekieu stojący na czele Rady Regencyjnej wprowadził zasadę resortowości, dzieląc wykonywanie administracji na pony organizacyjne- resorty. Aktualnie zasada resortowości jest stosowana powszechnie.

41.SZCZEBLOWA BUDOWA APARATU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ- STRUKTURY SMUKŁE I PŁASKIE.
W zależności od ilości szczebli mówi się o strukturach płaskich lub smukłych. Z punktu widzenia racjonalnej organizacji bardziej korzystne są struktury płaskie oznaczające się mniejszą liczbą szczebli o aparacie rozbudowanym w poziomie.
Pozwala to na lepsze manewrowanie ludźmi: organizowanie ustępstw, wykorzystanie specjalistów i zdobyczy techniki, lepszy podział zadań. Zasada struktury smukłej tj. wydłużonej budowie szczeblowej jest utrudniony przepływ informacji, który ulega zniekształceniu, czas przepływu i wydłużają się oto koszty.

42. PODZIAŁ ZADAŃ MIĘDZY POSZCZEGÓLNE SZCZEBLE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
Istnienie szczeblowej budowy aparatu zakłada podział pomiędzy poszczególne szczeble poprzez przepisy prawne: są to akty ustawowe lub akty naczelnych administracji, które określają właściwości funkcjonalne. Wyjątkowo same one mogą między sobą dokonać przesunięcia zadań lub kompetencji. Podział zadań uwzględniać musi takie czynniki jak: a) technikę zarządzania, b) charakter zadań spełnionych przez dany pion, c) teren na którym działają itp.
Organom centralnym zastrzega się decyzje w sprawach, które mają być załatwione jednolicie w skali całego kraju(sytuacje wyjątkowe wymagające realnego ośrodka dyspozycji), decyzje wymagające wąskie specjalizacji(jeśli potrzebni są fachowcy, którymi dysponuje szczebel centralny, a których nie opłacałoby się umieszczać w terenie ze względu na nieliczną ilość spraw).
Podział zadań między organy terenowe: zależy od tego z ilu szczebli zbudowany jest aparat terenowy, jeśli składa się z wielu szczebli, jeden z nich jest szczeblem głównym. W organach samorządowych wiodącym szczeblem jest gmina a sołectwo pełni funkcje pomocnicze. W organach terenowej administracji samorządowej wojewoda podejmuje najważniejsze decyzje.

43.SZCZEBLOWA BUDOWA ADMINISTRACJI A PODZIAŁ TERYTORIALNY PAŃSTWA.
Z problematyką budowy aparatu państwowego wiąże się problematyka podziału terytorialnego. Podział terytorialny podyktowany jest myślą wprowadzenia ładu i porządku do działalności na określonej przestrzeni. Dokonuje się go z myślą o ograniczeniu zakresu działania podmiotów państwowych lub innych podmiotów wykonujących funkcje administracji publicznej na określonym odcinku terytorium państwa. Podział terytorialny jest wprawdzie kategorią racjonalnego działania, wszakże jego wprowadzenie pociąga za sobą wiele następstw wykraczających poza kategorie organizacyjne. Zazwyczaj w ślad za powołaniem odpowiedniej sieci aparatu państwowego lub samorządowego w terenie wytwarza się sieć ośrodków gospodarczych, kulturalnych, socjalnych itp. Zlokalizowanych w siedzibie lub na obszarze danej jednostki podziału terytorialnego. Wytwarza się też odpowiednia sieć komunikacyjna i informacyjna łącząca siedzibę jednostki z innymi ośrodkami położonymi w danej jednostce. Tak samo tworząc podział terytorialny nie możemy brać jako punktu wyjściowego tylko kryterium organizacyjnego, lecz musi uwzględniać cały aparat czynników natury historycznej, politycznej, ekonomicznej. Omówiona praktyka ma więc wieloaspektowe znaczenie, zwłaszcza w zakresie podziałów zasadniczych państwa.

44.PODZIAŁ TERYTORIALNY JAKO KATEGORIA RACJONALNEJ ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ/WZGLĘDY PRAKSEOLOGICZNE/
Podział terytorialny dokonuje się z myślą o organach państwa lub podmiotów wykonujących funkcje aparatu publicznego. Już samo istnieje podziału terytorialnego determinuje klasyfikację istnienia centralnych organów państwa i terenowych, lokalnych organów przy założeniu, że w danym państwie mamy do czynienia z resortowym systemem zarządzania. Zatem zakres działania organu lokalnego rozciąga się na daną jednostkę podziału terytorialnego. Ograniczenia zakresu działania lokalnego organu państwowego do ram terytorialnych danej jednostki ma różne aspekty. Chodzi o to, by działanie aparatu państwowego nie było dokładnie co do ram terytorialnych, lecz ograniczone do jednostki przestrzennej, aby w danym zakresie działania nie było dwóch lub więcej gospodarzy na danym terenie. Dalej chodzi tu o podział zadań w aparacie państwowym w układzie pionowym. Należyte opanowanie w skali całego kraju licznych zadań, jakie nakładają we współczesnym państwie na aparat państwowy przepisy prawne, zakłada konieczność rozbudowy tego aparatu, nie tylko w układach resortowych ale także w układach pionowych. Istnienie wielostopniowego podziału terytorialnego wpływa na wiązanie zadań organu danego stopnia z jednostką.

45.WIELOŚĆ PODZIAŁÓW TERYTORIALNYCH I ICH ZNACZENIE W ADMINISTRACJI.
Obok podziałów tworzonych dla terenowych organów rządowej administracji ogólnej i samorządu terytorialnego, zwanego podziałem zasadniczym tworzy się podziały specjalne. Te ostanie tworzy się dla działów administracji publicznej, które nie mieszczą się w podziale zasadniczym. Tworzy się pomocnicze jednostki w ramach podziału zasadniczego. Różnorodność podziałów nie służy dobrze administracji. Podziały specjalne utrudniają współdziałanie organów.

46.WADY I ZALETY STOSOWANIA WADMINISTRACJI TECHNIK CENTRALIZACJI I DECENTRALIZACJI.
· Spójność aparatu administracji państwowej, co sprzyja jednolitości działania w sprawach wymagających działania w skali całego państwa(technika centralizacji zdaje egzamin w administracji wojskowej, może być stosowana w okresie wojen, odbudowy kraju ze zniszczeń i innych sytuacjach szczególnych)
· Technika centralizacji preferuje interesy ogólnopaństwowe.
WADY
· Nie może być stosowana w całej działalności państwa i jego aparatu
· Zanika działalności ośrodków lokalnych, samodzielności poczynań, zwracanie się do ośrodków wyższych o dyspozycje w sprawach małej rangi
· Umniejszanie odpowiedzialności małych organów
· Wyższe ogniwa podejmujące decyzje dotyczące danego terenu nie znają dokładnie potrzeb i warunków lokalnych.

47.ISTOTA KIEROWNICTWA W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
W każdej celowej strukturze organizacyjnej a tym bardziej w strukturze organizacyjnej aparatu administracji publicznej, istnieje zróżnicowany układ wewnętrzny. Prowadzi do powstania określonej hierarchii organizacyjnej i tworzenia się więzi zależności pozwala nam wyodrębnić stanowiska kierownicze i nadrzędne oraz stanowiska od nich zależne. Według ustawy z dnia 18.IX.1982 kierownik dysponuje określonymi uprawnieniami np.: może w określonych warunkach zawiesić w pełnieniu obowiązków służbowych podległych urzędników itp. Według H. Fayola jako funkcje kierownicze wymienia się takie zadania jak: planowanie, organizowanie, pobudzanie do działania, kontrole czy koordynacje. Jednak istota kierownictwa sprawowanego np.: przez kierownika sekretariatu lub ministra będzie rodzajowo różna. Jednak na potrzeby struktury aparatu administracji publicznej należy wskazać na kryteria wynikające z zależności służbowej oraz na to czy osobie dysponującej kompetencjami nadrzędności podporządkowany jest pewny zespół pracowników. Niekiedy dla wyróżnienia stanowisk kierowniczych aparat administracji publicznej posługuje się kryteriami formalnymi, używając w nazwie określenia naczelnik, dyrektor itp. Jednak i to kryterium może być mylne pod uwagę weźmiemy np.: kierownika komórki jednoosobowej.

48. TZW. ROZPIĘTOŚĆ KIEROWNICTWA.
Pojęcie rozpiętości kierownictwa „mówi” nam iloma podwładnymi może bezpośrednio kierować zwierzchnik. Poglądy są różne, zależy to od czynników subiektywnych( np.: umieję