Wiosna Ludów

Wiosnę 1848 roku poprzedzały lata głodu, epidemii i bezrobocia. Zarazy ziemniaczane obniżyły zbiory do 14 w całej niemal Europie. W póżniejszych latach nieurodzaje zbóż pogorszyły sytuację, na zachodzie zboże podrożało o 100%, na żyznych obszarach wschodniej Galicji ludzie umierali z głodu. Także położenie chłopów w południowej Italii, Hiszpanii, Niemiec i niektórych rejonów Francji było tragiczne. W miastach wzrastało bezrobocie. Rozruchy głodowe wybuchały w coraz to innych miejscach Europy. Na ulicach Berlina toczyła się przez cztery dni rewolucja kartoflana, w której zrozpaczone tłumy atakowały wojsko. W 1847 roku emigracja z Niemiec do Ameryki przybrała masowe rozmiary (ok. 100tys. ludzi). W parze z głodem szły zarazy dziesiątkujące ludność. W całej Europie wybuchały rewolucje przeciw szlachcie i burżuazji. Jednak najbardziej nasiliły się tam gdzie gzie łączyły się z walką o zjednoczenie narodowe, jak we Włoszech czy w Niemczech, i tam, gdzie walczono o własne, niepodległe, narodowe państwo, które odzyskanie było celem polskich i węgierskich rewolucjonistów. Wiadomości o powstawaniu coraz to nowych ognisk rewolucji docierały szybko do Polaków rozproszonych po europie, a także i do Poznania, Krakowa, Lwowa, gdzie do tego momentu przygotowywały się sieci konspiracyjne. Do Polski ściągali emigranci. Zatrzymywani na pruskiej granicy dążyli wszędzie tam gdzie mogli walczyc przeciw trzem zaborcom. Natomiast w Galicji władze austriackie prowokowały chłopów do antyszlacheckich wystąpień. Wybuchło tam krwawe powstanie pod wodzą Jakuba Szeli. Setki właścicieli ziemskich zginęły w wyjątkowo okrutny sposób z rąk zbuntowanych chłopów, którzy niszczyli i palili dwory, a wraz z nimi archiwa z wykazami feudalnych powinności. W Galicji ogłoszono stan wojenny- oznaczało to zapanowanie terroru i zniesienie wywalczonych swobód. Młodzież uciekała na Węgry, gdzie powstanie narodowe odniosło największe i najtrwalsze sukcesy. Kilka tysięcy Polaków walczyło po stronie węgierskiej rewolucji. Nazwiska gen. Bema, Henryka Dembińskiego, Józefa Wysockiego, związały się trwale z walką o wolność Węgier. W Poznaniu wznowili swą działalność emisariusze. Wysłano deputację do króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV i powołano Komitet Narodowy, w który znaleźli się przedstawiciele wszystkich warstw społecznych. Ruch ogarnął całą prowincję docierając z Wielkopolski do Ziemi Chełmińskiej, wszędzie organizowały się komitety i oddziały zbrojne. Ludwik Mierosławski członek centralizacji władzy Towarzystwa Demokratycznego Polski zdołał zgromadzić siedem tysięcy uzbrojonych żołnierzy. Liberalny rząd pruski tolerował początkowo ten stan rzeczy, jednak pod wpływem żądań Niemców z Wielkopolski ogłoszono stan wojenny. W wyniku rokowań pomiędzy komisarzem pruskim Willisenem (znanego zwolennika wojny z Rosją) a Komitetem Narodowym zawarta została ugoda w Jarosławcu przewidująca podzielenie Poznania na dwie części niemiecką i polską. Willisen został jednak odwołany wojska pruskie przystąpiły do likwidacji oddziałów polskich. Mierosławski wraz ze swoim wojskiem oparł się w bitwie pod Miłosławiem i Sokołowem. Chłopi chcieli dalej walczyć ale Mierosławski liczył na starcie zbrojne Rosji z Prusami. Jednak nadzieje zawiodły i pod Wrześnią został podpisany akt kapitulacji. Poznańskie zostało objęte falą represji.
Krótki okres swobód, jaki dały rewolucje Wiosny Ludów toczone pod hasłem wolności dla obywateli i praw dla narodów, miał ogromne znaczenie w kształtowaniu się polskiej świadomości narodowej. Osłabienie cenzury i pewna, choć ograniczona swoboda politycznego działania umożliwiały rozbudzanie się polskości na Pomorzu i Śląsku.
Działalność spiskową w zaborze austriackim paraliżowała obawa przed ruchami chłopskimi jednak dezorganizacja władz centralnych i obezwładnienie miejscowej biurokracji otwierało nową szansę dla polskich dążeń. Pierwszy wystąpił Kraków, gdzie opanowaniu przez Austrię gwałtownie pogorszyła się sytuacja ekonomiczna ludności. Doszło tam do manifestacji publicznych pod naciskiem których komisarz austriacki wypuścił więżniów politycznych. Wkrótce po tym wydarzeniu lwowscy działacze liberalni w porozumieniu z tamtejszą organizacją spiskową napisali list do cesarza austriackiego w którym zawarte były żądania o zapewnienie równości wszystkich wobec prawa, swobody słowa, zwołania sejmu, zniesienia powinności poddańczych, a przede wszystkim pańszczyzny, a w sprawach narodowych spolszczenia szkół i urzędów. List ten został poparty przez dwanaście tysięcy osób. Wysłana do Wiednia delegacja do której dołączyli przedstawiciele Tarnowa i Krakowa, pod wpływem rozbudzonych wtedy nadziei na wojnę z caratem zmieniła nieco tekst listu. Znalazł się w nim postulat pomocy w odzyskaniu niepodległości i zezwolenia ziemiaństwu na ogłoszenie uwłaszczenia. Tymczasem do Krakowa przybyli emigranci z przywódcami Centralizacji Towarzystw Demokratycznego i stworzyli oni Komitet Narodowy. Natomiast wzmocnione poparciem chłopskim władze austriackie wszczęły kroki zmierzające do likwidacji polskich komitetów. Do krótkiej walki na tym tle doszło w Krakowie, gdy Austriacy zakazali wpuszczać emigratów o Galicji. Gdy lud zaczął demonstrować swoje niezadowolenie wojska austriackie weszły do miasta. W odpowiedzi postawiono barykady. Wtedy Austriacy wycofali się na Wawel skąd strzelali do krakowian z armat. Bierny do tej pory Komitet ogłosił kapitulację. Komitet został rozwiązany, a emigranci musieli opuścić miasto.
Przyczyną niepowodzeń polskich powstań z 1848 roku były brak rozwiązania sprawy chłopów oraz brak poparcia ze strony pruskich i austriackich rewolucjonistów doby Wiosny Ludów dla narodowych aspiracji Polaków