Kształcenie, Nauczanie
Rodzaje dydaktyk:
1. ogólna – to ogólna teoria kształcenia, obejmująca wszystkie przedmioty i szczeble pracy szkolnej;
2. szczegółowa – to tzw. metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów, (rodzaje) np.: metodyka języka polskiego, metodyka biologii, metodyka historii.
Rodzaje dydaktyki szczegółowej to:
- metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów, odnoszących się do przedmiotu;
- szczeble kształcenia, czyli typy szkolnictwa np. dydaktyka nauczania początkowego, dydaktyka szkoły średniej, dydaktyka szkoły podstawowej;
- dydaktyki środowiskowe np. dydaktyka dorosłych, dydaktyka wojskowa;
- dydaktyki specjalistyczne np. nauczanie dzieci głuchych, niewidomych.
Podział gier dydaktycznych:
1. Burza mózgów – ta metoda przeznaczona jest do samodzielnego, szybkiego wymyślania przez uczniów zbioru hipotez przy wykorzystaniu myślenia intuicyjnego.
2. Metoda sytuacyjna – zwana metodą przypadków – polega na bardzo dokładnym rozpatrzeniu jakiegoś przypadku, tak skonstruowanego, że jest on typowy, często wykorzystujemy w szkolnictwie medycznym, wojskowym.
3. Metoda symulacyjna – inaczej inscenizacja – to udawanie kogoś np. nauczyciela, robi się wszystko tak jakby się nim było. Uczeń jest aktywny.
Rodzaje lekcji:
Lekcja problemowa – ma na celu rozwiązanie jakiegoś problemu. Część podstawowa:
• Zetknięcie uczniów z trudnością, jej odczucie i uświadomienie (stworzenie problemu)
• Określenie trudności i sformułowanie problemów, pytań lub zagadnień (rozwiązywanie problemu)
• Ustalenie pomysłu rozwiązania, planu wykonania zadania lub hipotez do sprawdzenia (rozwiązywanie problemu)
• Wykonanie zadania, realizacja pomysłów, weryfikacja hipotez przez dobór i analizę danych, ich interpretację, przemyślenie i ocenę (dawanie i weryfikacja pomysłów)
• Sprawdzanie poprawności rozwiązania
Lekcja podająca – ma na celu zaznajomienie uczniów z nowymi treściami i dbałość o to, aby te treści były zrozumiane i zapamiętane przez uczniów. Część podstawowa to:
• Podanie nowych treści
• Zrozumienie
• opracowanie i zebranie
Lekcja eksponująca – ma za zadanie rozwijać wyobraźnię i przeżycia estetyczne. Część podstawowa:
• ekspozycja utworu np. projekcja filmu, nagranie z płyt, magnetofonowe, magnetowidowe, przezrocza, program komputerowy
• analiza i zrozumienie utworu (rozmowa o utworze) – dyskusja, interpretacja
• podsumowanie naszych rozważań, rezultatów pracy, korekta błędów
• ponowna ekspozycja całości lub fragmentu
Lekcja ćwiczeniowa – ma na celu kształtowanie umiejętności i nawyków. Ćwiczenie polega na opanowaniu określonych czynności, które są powtarzane w celu rozwinięcia odpowiedniej sprawności lub umiejętności. Część podstawowa:
• uświadomienie uczniom zadania i podanie tematu
• wprowadzenie nowego materiału, omówienie zasad i reguł
• pokaz czynności z objaśnieniem
• próbne ćwiczenia uczniów
• korekta i dodatkowe objaśnienia
• ćwiczenia wdrażające
• kontrola i korekta wykonywanych ćwiczeń
Lekcja mieszana – może się składać ze wszystkich rodzajów lekcji. Lekcje te wydają się być najbardziej wartościowe i pozwalają rozwinąć pełny zakres skutecznych metod nauczania i uczenia się.
CELE KSZTAŁCENIA
Podział:
• Cele ogólne – wyrażają to, co ma być produktem końcowym szkoły, stąd określenie celów instytucjonalnych
• Cele pośrednie – otrzymuje się w rezultacie podziału ogólnych celów wyrażonych w kategoriach funkcji na składniki w postaci czynności
• Cele szczegółowe – charakteryzuje większa precyzja i konkretność. Celom tym nadaje się postać operacyjną – cel operacyjny opisuje pożądany rezultat wyrażony w konkretnym zachowaniu końcowym, w sposób, który umożliwia nauczycielowi ocenienie, czy jego cele zostały osiągnięte. Cele operacyjne wyróżniają się takimi cechami jak:
o odpowiedzialność
o jednoznaczność
o wykonalność
o logiczność
o obserwowalność
o mierzalność
Formułując cel musimy mieć jasność tego, co ma robić uczeń oraz kiedy jego działanie uznamy za osiągnięcie celu.
Do formułowania celów w postaci operacyjnej służą taksonomie (od takis – układ, porządek) W dydaktyce pod pojęciem taksonomii celów operacyjnych rozumie się ich hierarchiczne uporządkowanie, charakteryzujące się:
o poprawnością terminologii
o zwięzłością i jasnością haseł
o jednoznacznym powiązaniem poszczególnych kategorii z czynnościami uczenia się
METODY NAUCZANIA to sposób postępowania nauczyciela z uczniami, w celu osiągnięcia zamierzonego celu.
Wg Okonia – systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zainteresowań umysłowych i zdolności.
Wg Zaczyńskiego – celowo i systematycznie stosowany sposób kierowania pracą uczniów w procesie dydaktycznym użyty ze świadomością możliwości jego zastosowania.
Metody oparte na słowie:
1. Opowiadanie – polega na zaznajomieniu uczniów z jakimiś rzeczami, zjawiskami w formie ich słownego opisu. Wykorzystywane jest w młodszych klasach szkoły podstawowej, dlatego musi być obrazowe.
2. Wykład – służy przekazywaniu uczniom jakiś informacji z zakresu różnych dziedzin naukowych. Stosowany jest najczęściej w szkolnictwie wyższym. Wymaga od słuchaczy myślenia hipotetyczno-dedukcyjnego.
a. Wykład konwencjonalny – treść jest bezpośrednio przekazywana przez nauczyciela w gotowej formie do zapamiętania.
b. Wykład problemowy jest ilustracją jakiegoś problemu naukowego lub praktycznego
c. Wykład konwersatoryjny – polega na przeplataniu fragmentów mówionych wykładu z wypowiedziami słuchaczy.
3. Pogadanka – jej istota polega na rozmowie kierowanej przez nauczyciela z uczniami. Nauczyciel zmierzając do osiągnięcia sobie znanego celu stawia pytania uczniom, na które oni udzielają odpowiedzi. Jest to najstarsza metoda dydaktyczna, stosowana już przez Sokratesa. Jest ona przede wszystkim wykorzystywana w niższych klasach szkoły podstawowej.
4. Dyskusja – polega na wymianie poglądów na określony temat, można wykorzystać ją dopiero w najwyższych klasach szkoły podstawowej oraz w szkole średniej. Dyskusja, bowiem wymaga specjalnego przygotowania uczestników.
5. Praca z książką – jeden z najważniejszych sposobów zarówno poznawania jak i utrwalania nowych wiadomości. Samodzielne korzystanie z książek przez uczniów może mieć formę - uczenia się z podręcznika, - sporządzania notatek, - lektury uzupełniającej.
Metody oglądowe – oparte na obserwacji
Pokaz – demonstrowanie uczniom czegoś, to metoda oparta na obserwacji. Pokaz bywa metodą towarzyszącą, która występuje z inną.
Metody oparte na działalności praktycznej:
1. Metoda laboratoryjna – polega na tym, że uczeń samodzielnie przeprowadza eksperyment (np. na chemii). Może występować w dwóch odmianach:
a. tradycyjna – uczniowie samodzielnie wykonują eksperyment pod okiem nauczyciela
b. problemowa – uczniowie samodzielnie wykonują eksperyment, nie wiedząc, z jakim skutkiem
2. Metoda zajęć praktycznych – stosowana na zajęciach praktycznych, ma miejsce wtedy, gdy uczniowie wykonują czynności związane z zawodem (szkoły zawodowe)
Metody problemowe – inaczej gry dydaktyczne