Układ pokarmowy
Tkanka – jest to zespół komórek wykazujących wspólne położenie i podobieństwo budowy oraz pełniących określone funkcje w organizmie.
Cechą charakterystyczną tkanki nabłonkowej jest zwarty układ komórek, niewielka ilość łączącej jej substancji międzykomórkowej i obecność błony podstawnej.
Funkcje nabłonków:
• Chronią i okrywają ciało
• Budują gruczoły wytwarzające różne substancje (enzymy, pot, łój, ślina, śluz)
• Wyściełają wewnętrzne jamy ciała
• Odbierają bodźce ze środowiska
• Wchłaniają substancje odżywcze z trawionego pokarmu
• Wydalają produkty przemiany materii np. mocznik
• Oczyszczają drogi oddechowe (nabłonek migawkowy)
• Stanowią narząd ruchu u drobnych zwierząt wodnych – rzęski (pantofelek)
Tkanka łączna składa się z komórek o luźnym układzie i dużej ilości substancji międzykomórkowej. Istotą międzykomórkowa tworzy bezpostaciowa, organiczna substancja, w której zanurzone są włókna białkowe (kolagenowe, sprężyste lub retikulimowe).
Rodzaje i funkcje tkanki łącznej właściwej:
a) włóknista (wiotka) – otacza naczynia krwionośne i nerwy i mięśnie, buduje zrąb wątroby
b) włóknista (zwarta) – buduje ścięgna i więzadła, współtworzy skórę właściwą kręgowców
c) tłuszczowa – pełni funkcje magazynującą (rezerwa energetyczna), termoizolacyjna, ochrania przed urazami mechanicznymi
d) siateczkowa – buduje zrąb narządów krwiotwórczych: szpiku i śledziony oraz węzłów chłonnych i grasicy
e) zarodkowa (mezenchyma) – buduje organizm zarodka, w czasie ontogenezy przekształca się w inne rodzaje tkanki łącznej, występuje też w pępowinie płodu
Tkanki łączne oporowe:
a) szklista
• tworzy końce żeber, powierzchnie stawowe kości, przegrodę nosową i krtań
b) chrzęstna sprężysta
• występuje w małżowinie ustnej i w trąbce słuchawkowej
c) chrząstka włóknista
• tworzy krążki międzykręgowe
Krew
elementy morfotyczne osocze
erytrocyty leukocyty trombocyty
granulocyty agranulocyty
obojętnopłonne kwasochłonne zasadochłonne limfocyty monocyty
(neutrofile) (euzonofile) (bazofile)
T B
Osocze: woda, składniki nieorganiczne np. jony sodowe, potasowe, wodorowe, chlorkowe i inne; białka osocza: algaminy, fibrynogen, globuliny, immunoglobuliny, enzymy, hormony, witaminy, produkty trawienia, produkty wydalania.
Tkanki mięśniowe
Tkanka gładka Tkanka poprzecznie prążkowana szkieletowa Tkanka poprzecznie prążkowana sercowa
Lokalizacja Ściany przewodów: pokarmowego, krwionośnego, wydalniczego, rozrodczego. Mięśnie szkieletowe Mięsień sercowy
Długość komórek 15-200 nm 4-12 cm 4-5 cm
Kształt komórek wrzecionowaty, ostrozakończony wydłużone, cylindryczne, tempozakończone wydłużony, rozgałęziony, tempozakończony
Liczba jąder 1 wiele 1 lub 2
Ułożenie jąder centralne peryferyjne centralne
Poprzeczne prążki brak Występują występują
Szybkość skurczu mała bardzo duża pośrednia
Regulacja skurczu niezależna zależna niezależna
Kurczliwe białka w cytoplazmie włókna mięśniowego tworzą tzw. filamenty. Wyróżniamy ich 2 rodzaje: cienkie – aktynowe oraz grube – miozynowi. Zebrane w pęczki filamenty tworzą tzw. miofibryle, czyli włókienka kurczliwe. Miofibryle są zbudowane z tzw. sakrometrów.
Sakrometr – to podstawowa jednostka funkcjonalna włókna mięśnia prążkowanego.
Miofibryle – to kurczliwe włókienka białkowe złożone z miofilamentów: cienkich aktynowych i grubych miozynowych ułożonych w związki.
I. Węglowodany – cukrowce
1. Podział
a) jednocukry – monosacharydy
• pentoza: deoksyryboza, ryboza
• heksoza: glukoza, fruktoza, galaktoza
• trioza
b) wielocukry – cukry złożone
• dwucukry – disacharydy: maltoza (glukoza + trioza), sacharoza (glukoza + fruktoza), laktoza (glukoza + galaktoza)
• polisacharydy: skrobia, glikogen, celuloza, hityna.
2. Funkcje:
• energetyczna
• budulcowa
• odżywcza
• magazynująca
II. Białka
1. Budowa białek
H H O
N – C – C
H R H
Białko zbudowane są z aminokwasów.
Wiązanie peptydowe jest to wiązanie pomiędzy węglem z grupy karboksylowej pierwszego aminokwasu a azotem z grupy aminowej drugiego aminokwasu.
2. Podział:
a) białka proste (zbudowane wyłącznie z aminokwasów) proteiny
b) złożone (zawierają podstawniki niebiałkowe)
• glikoproteidy
• lipoproteidy
• nukleoproteidy
• fosfoproteidy
3. Funkcje białek:
• budulcowa
• wzmacniająca
• regulatorowa
III. Lipidy
1. Budowa
Tłuszczowce są to najczęściej estry zbudowane z alkoholu i kwasów tłuszczowych. Tłuszcze zwierzęce zawierają głównie kwasy nasycone (palmitynowy, stearynowy), tłuszcze roślinne nienasycone (kwas oleinowy).
2. Klasyfikacja
Lipidy
Tłuszcze proste Tłuszcze złożone Tłuszcze izoproteinowe
(alkohol + kwasy tłuszczowe) (alkohol + kwasy tłuszczowe + (oparte na cząsteczce izoprenu, nie
inne związki chemiczne) ulegają hydrolizie)
właściwe woski fosfolipidy glikolipidy sterydy karotenoidy
3. Występowanie i funkcje:
Tłuszczowce Występowanie Funkcja
Tłuszcze właściwe Nasiona roślin oleistych, np. słonecznik, tkanka podskórna zwierząt Termoizolatory, zapasowa, rozpuszczają tłuszcze A,D,E,K
Woski Pokrywają liście, pędy i owoce niektórych roślin oraz włosy, skórę i pióra zwierząt Zapobiegają utracie wody przez rośliny, ochronna, izolacyjna
Fosfolipidy Błony biologiczne Składniki błon wszystkich komórek
Glikolipidy Istota biała i szara w ośrodkowym układzie nerwowym Składnik budulcowy niektórych błon komórkowych
Sterydy Błony biologiczne, gruczoły dokrewne, jądra, jajniki Regulacja hormonalna
Karotenoidy Tkanki roślinne Udział w fotosyntezie ß-karoten jest prekursorem witaminy A
IV. Kwasy nukleinowe
1. Rodzaje
a) DNA – deoksyrybokluneiniwy
b) RNA – rybokluneinowy
2. Budowa:
Kwasy nukleinowe zbudowane są z nukleotydów
Nukleotyd DNA = zasada + deoksyryboza + reszta kwasu fosforowego
Nukleotyd RNA = zasada + ryboza + reszta kwasy fosforowego
Funkcja wątroby:
• produkuje żółć biorącą udział w procesie emulacji tłuszczów
• uczestniczy w utrzymaniu stałego poziomu glukozy we krwi
• wychwytuje z krwi produkty krwawienia
• magazynuje glikozę w postaci glikogenu
• gromadzi żelazo, miedź i witaminy A, B, D
• odtruwa organizm
IV. Kwasy nukleinowe
1. Rodzaje
a) DNA – deoksyrybokluneiniwy
b) RNA – rybokluneinowy
2. Budowa:
Kwasy nukleinowe zbudowane są z nukleotydów
Nukleotyd DNA = zasada + deoksyryboza + reszta kwasu fosforowego
Nukleotyd RNA = zasada + ryboza + reszta kwasy fosforowego
Funkcja wątroby: produkuje żółć biorącą udział w procesie emulacji tłuszczów, uczestniczy w utrzymaniu stałego poziomu glukozy we krwi, wychwytuje z krwi produkty krwawienia, magazynuje glikozę w postaci glikogenu, gromadzi żelazo, miedź i witaminy A, B, D, odtruwa organizm, wytwarza ciepło, wytwarza białka osocza.
Mięsień: filamenty aktynowe oraz miozynowi, miofibryla, pęczki miofibryli, włókno mięśniowe, pęczek włókien mięśniowych, mięsień.
Homeostaza: właściwe zaopatrzenie w substancje odżywcze, w tym stabilny poziom cykru we krwi, odpowiednio wysoka koncentracja tlenu i niska dwutlenku węgla we krwi, optymalny poziom uwodnienia organizmu, zawartość substancji jonowych i niejonowych w płynach ustrojowych, zachowanie odpowiedniej zdolności do reagowania, zmienne tempo metabolizmu, zachowanie swojej odrębności, odpowiednio wysoka, stała temperatura ciała.
Otwór ustny – jama ustna: ślinianki – gardło – przełyk – wątroba – żołądek – jelito cienkie: trzustka i wątroba – jelito grube – otwór odbytowy.
Zęby: siekacze, kły przedtrzonowe i trzonowe.