Znaczenie różnorodności funkcji lasu dla gospodarki, środowiska i społeczeństwa
Las, czyli tzw. biocenoza leśna, jest to łańcuch powiązań, zależności: roślinności, zwierząt, podłoża geograficznego, gleby, wody i klimatu. Zajmują one 8756148 ha ziemi Polski. Naturalny jest najbardziej złożonym i najtrwalszym ekosystemem lądowym, jednak większość lasów w Polsce to lasy sztuczne, wyhodowane przez człowieka. Różnorodność biologiczna jest wartością docenianą i pielęgnowaną. Lesistość w kraju w ciągu ostatnich 50 lat stale rośnie i wynosi 28%. Las spełnia różnorodne funkcje, zarówno w sposób naturalny jak i poprzez umiejętną gospodarkę człowieka, wykorzystującego przyrodę dla swych potrzeb. W mojej pracy chciałabym przedstawić te funkcje i ich zastosowanie dla ludzi, gospodarki i przyrody.
Gospodarka to działalność, która polega na wytwarzaniu dóbr i świadczeniu usług zgodnie z potrzebami ludności. Jedną z gałęzi gospodarki jest gospodarka leśna obejmująca użytkowanie lasu oraz działania związane z utrzymaniem trwałości drzewostanów w warunkach ich eksploatacji: hodowlę, ochronę, utrzymanie i powiększanie zasobów leśnych, a także gospodarowanie zwierzyną leśną.. Las jest fabryką, która ?wytwarza? drewno - odnawialny, przyjazny człowiekowi, surowiec ekologiczny będący podstawą wielu zawodów, tradycji i kultur, wszechstronnie wykorzystywany, który warunkuje rozwój wielu gałęzi przemysłu. To właśnie ono znalazło dziś w świecie ponad 30 tysięcy zastosowań np.: ogromną ilość drewna zużytkowuje przemysł celulozowo-papierniczy, który jest gałęzią przemysłu przetwórczego stosującą w procesie produkcji i obróbki zasobów poszczególnych gatunków drzew, pochodzących z wycinek kompleksów leśnych. W 1999 r. statystyczny Polak zużył 59,1 kg papieru i tektury. Drewno zaopatrza również w budulec np. w przemyśle okrętowym, meblowym, stolarskim i lotniczym. Większa różnorodność lasów stwarza szersze możliwości ich wykorzystywania dla potrzeb gospodarczych zapewniając m in. miejsca pracy, takie jak: leśniczy, drwal, biolog, architekt krajobrazu, specjalista od etnografii, zagospodarowania przestrzennego i ochrony środowiska; opał (czy paliwo). Poza drewnem, z lasu pozyskujemy dziko rosnące produkty, czyli tzw. płody runa leśnego. Wielką pasją Polaków już od wieków jest grzybobranie. Innym ulubionym przez Polaków owocem runa leśnego są jagody borówek, szczególnie zaś borówki czernicy. W lesie możemy znaleźć też różne zioła np.: dziurawiec zwyczajny, dziki bez czarny, jałowiec pospolity, borówki, berberys zwyczajny, kruszynę pospolitą czy miodunki.
Polskie lasy pozostające są otwarte dla wszystkich. Są one ulubionym miejscem turystyki i rekreacji milionów Polaków. Leśnicy starają się udostępnić je społeczeństwu budując i konserwując obiekty turystyczne: parkingi leśne, miejsca na biwaki i ogniska czy pola namiotowe. Zostały także utworzone specjalne bazy noclegowe. Atrakcją może być wędkowanie, spacery, jazda konna lub rowerowa.
Gospodarka narodowa dzięki lasom ma również zyski ze sprzedaży materiałów, towarów i usług.
Środowisko to elementy ożywione i nieożywione, naturalne i powstałe przez działalność człowieka występujące na określonym obszarze oraz ich wzajemne powiązania, oddziaływania i zależności. Nie ma wątpliwości, że funkcje lasu są najważniejsze właśnie dla przyrody. Najważniejszą funkcją lasów jest ochrona klimatu. Są one wielkimi fabrykami tlenu. Rośliny w procesie fotosyntezy pobierają z powietrza dwutlenek węgla, a oddają życiodajne dla reszty ziemskich organizmów O2. Łącznie lasy Ziemi zaspokajają połowę zapotrzebowania na tlen wszystkich ludzi i zwierząt, produkując go rocznie około 26 mld ton. Las stabilizuje także obieg wody w przyrodzie, który wygląda następująco: pod wpływem ciepła słonecznego powierzchnia mórz i oceanów nieustannie paruje. Woda zmienia stan skupienia i masy pary wodnej mieszają się z powietrzem. Przy dostatecznie dużej wilgotności powietrza następuje skraplanie pary wodnej do postaci małych kropelek, które grupują się w widoczne skupienia chmury. W wyniku ochładzania na niewielkich wysokościach powietrza zawierającego parę wodną powstają mgły. Chmury, niesione wiatrem przemieszczają się nad powierzchnią lądów mórz i oceanów. W określonych warunkach drobniutkie kropelki łączą się ze sobą w większe krople i opadają na ziemię jako deszcz, śnieg lub grad. Ziemia wchłania opady atmosferyczne i gromadzi je w postaci wód gruntowych. W niektórych miejscach wody gruntowe wydostają się na powierzchnię i tak powstają źródła. Z nich biorą początek strumyki, te z kolei łączą się ze sobą w większe strumienie i rzeki, które wpadają do morza lub oceanu. W ten sposób zamyka się obieg wody w przyrodzie. Proces zaczyna się od nowa.
Jaką rolę odgrywa las? Las może zatrzymać ogromną ilość wody. Leśne gleby i ściółka są chłonne niczym gąbka i w czasie dużych opadów czy topnienia śniegów zatrzymują wiele wody, oddając ją potem stopniowo. Chronią, jednocześnie, w ten sposób m.in. przed powodziami. Dzięki temu nie wszędzie w górach czy na pogórzu trzeba budować kosztowne tamy i zbiorniki retencyjne, chroniące zamieszkane tereny. Przeciwdziała także lawinom i osuwiskom.
Lasy chronią także gleby przed erozją (proces niszczenia powierzchni terenu przez wodę, wiatr, siłę grawitacji i działalność człowieka, efektem jest obniżenie jej wartości, a czasem wręcz jej usunięcie i odsłonięcie skalistego podłoża) i stepowieniem(przemiana obszarów zalesionych, zarośli i łąk w zbiorowiska trawiaste - step lub prerię, postępuje wraz z ochłodzeniem klimatu oraz pod wpływem nadmiernego osuszenia gleb, może być też skutkiem działalności człowieka: wyrębu lasów, wadliwych melioracji, nadmiernego zużycia wód powierzchniowych i podziemnych). Lasy osłaniają nas przed zanieczyszczeniami przemysłowymi. Są naturalnym filtrem, który osłania glebę i wody gruntowe przed szkodliwymi związkami emitowanymi przez fabryki. Zbyt wielkich emisji lasy nie zniosły i zaczęły wymierać. Czasem przybierało to formy katastrof ekologicznych, jak np. w Sudetach, gdzie osłabione, na wpół martwe lasy zostały dobite przez owady. Na szczęście nie wszędzie zamieranie lasów miało tak katastrofalny przebieg. Mimo to dziś, na skutek zanieczyszczeń przemysłowych, blisko połowa polskich drzewostanów uszkodzona jest w stopniu silnym lub średnim. Lasy pełnią także funkcję wiatrochronną - zmniejszając kilkakrotnie siłę wiatru osłaniają osiedla
ludzkie i uprawy rolne. Kształtują klimat globalny i lokalny w zasadniczy sposób - obniżają temperaturę, zmieniają kierunek wiatru, powodują wzrost wilgotności. Las stabilizuje skład atmosfery - stanowi naturalny filtr przechwytujący zanieczyszczenia pyłowe i gazowe z powietrza, które są niebezpieczne dla drzew iglastych. Stanowią także ostoje dla wielu gatunków zwierząt, owadów i ptaków, tworzy warunki do zachowania potencjału biologicznego wielkiej liczby gatunków. Są one ze sobą powiązane łańcuchem troficznym. Zwierzęta zajmują poziomy gęstwiny, najbardziej odpowiednie dla swoich potrzeb i wymagań. Las zapewnia wzbogacenia różnorodności i złożoności krajobrazu, lepsze warunki zdrowia, życia i produkcji rolniczej. Chroni biotopy, czyli obszary zamieszkane przez organizmy o tych samych, lub bardzo zbliżonych, wymaganiach życiowych, i zasoby genowe.
?Las stał się częścią biologicznych podstaw życia społeczeństwa, czyli warunków decydujących o możliwościach rozwojowych danego narodu.? (Murat 1999)
Społeczne funkcje lasu obejmują te rodzaje użyteczności, które decydują o jakości środowiska przyrodniczego oraz o warunkach życia ludności, która dane środowisko zamieszkuje. Dzięki nim następuje rozwój kultury, oświaty, nauki i edukacji ekologicznej społeczeństwa, która jest bardzo ważna, ponieważ jej koncepcja kształcenia i wychowywania społeczeństwa opiera się na poszanowaniu środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem ?myśleć globalnie - działać lokalnie?.
Jakby nie patrzeć, las jest miejscem wypoczynku milionów ludzi. Nawet rodzinna wyprawa na grzyby czy spacer w ciszy, na świeżym powietrzu łagodzą nerwy, pozwalają wypocząć. Kształtują dobre warunki zdrowotne i rekreacyjne. Rynek pracy nie cierpi na brak zainteresowania pracą w leśnictwie, wręcz przeciwnie. Już wyżej wymienione zawody spełniają się w roli ?pomocników? lasu. Tworzone są różne formy użytkowania lasu przez społeczność lokalną. Powoływane są obszary celem ochrony występującej tam przyrody ożywionej, na których prawnie ograniczona jest możliwość prowadzenia działalności gospodarczej czy osiedlania się, zwane parkami narodowymi i rezerwaty przyrody. Las jest doskonałym pomysłem na zagospodarowanie terenu zdegradowanego, bo płynie z niego wiele korzyści, jak widać, za równo dla środowiska, jak i dla ludzi czy gospodarki.
Różnorodność funkcji lasu jest bardzo rozległa. W świetle przytoczonych argumentów widać, że las jest ?lekiem? na zło współczesności. Nie tylko rozwiązuje problem antropopresji, ale także pomaga ludziom na oderwanie się od rzeczywistości, spojrzenie na życie z dystansu, relaks. Liczba lasów ciągle rośnie, co brnie ku dobremu. Jednak nie powinniśmy spoczywać na laurach. Wciąż powinniśmy dbać o nasze środowisko, w szczególności lasy, a to na pewno zaowocuje poprawą stanu przyrody już dla naszych potomków.
( Praca na konkurs. Profil biologiczno-chemiczny z ekologią )