Zdolność konkurencyjna gospodarki narodowej

Istnieje wiele mniej lub bardziej ogólnych definicji międzynarodowej zdolności konkurencyjnej. Z czysto teoretycznego punktu widzenia bardzo przekonywująca wydaje się przy tym definicja J. Bossaka, który pisze,,(...) międzynarodową zdolność konkurencyjną można (…) po prostu jako zdolność do walki, rywalizacji o korzyści związane z udziałem kraju w międzynarodowym podziale pracy. Zdolność ta ma charakter względny w dwojakim sensie: po pierwsze, w stosunku do innych krajów, po drugie w stosunku dla charakterystycznych dla danego etapu rozwoju cech konkurencji międzynarodowej”.
Międzynarodowa zdolność konkurencyjna rozumiana jako swego rodzaju ,,siła ognia” danego kraju w rywalizacji o korzyści płynące z rozwoju szeroko rozumianej międzynarodowej wymiany gospodarczej ulega zmianom w czasie. W każdym momencie jest ona swego rodzaju wypadkową zdolnością gospodarki danego kraju reakcji na to, co dziej się w międzynarodowym podziale pracy, ale zarazem – zwłaszcza w przypadku krajów o względnie dużym potencjale – do oddziaływania na odpowiednie zmiany z wpływaniem na charakter konkurencji międzynarodowej łącznie.
Zgodnie z dotychczasowymi rozważaniami na gruncie ściśle teoretycznym można wyróżnić dwa zasadnicze, zmieniające się komponenty międzynarodowej zdolności konkurencyjnej danego kraju w sensie owej zmiennej ,,siły ognia”. Chodzi z jednej strony o komponent realny rozumiany jako sfera realna, z drugiej zaś o komponent instytucjonalny (systemowy), rozumiany jako system regulacji, ustrój gospodarczy określany też mianem systemu funkcjonowania gospodarki.
Komponenty międzynarodowej zdolności konkurencyjnej i ich wzajemne współzależności
Jest sprawą oczywistą, że z punktu widzenia kształtowania się międzynarodowej zdolności konkurencyjnej danego kraju istotne znaczenie ma każdy z ww. komponentów oraz jego części składowych włącznie z takimi często niedocenianymi, jak chociażby klimat, infrastruktura twarda (np. drogi, mosty, porty) oraz miękka (np. połączenia telekomunikacyjne), normy etyczne i moralne, czy religia. Co więcej, owe komponenty i ich części składowe są w każdym momencie zależne i współzależne. Z doświadczeń historycznych wynika przy tym dość jednoznacznie, że najważniejszym i niejako spajającym wszystkie elementy międzynarodowej zdolności konkurencyjne są ludzie wraz z ich zdolnościami i skłonnościami. Istotne są zwłaszcza skłonności i zdolności:
do oszczędzania,
do inwencji i innowacji,
do samozorganizowania się.
Z ekonomicznego punktu widzenia, a także z punktu widzenia kształtowania się międzynarodowej zdolności konkurencyjnej ważne są m.in. zdolności i skłonności do oszczędzania. Są one ważne, dlatego że z oszczędności rodzi się szeroko rozumiany kapitał, czyli nadzwyczaj istotny kapitał wytwórczy.
Ważne są również zdolności i skłonności do inwencji i innowacji. Na ich podstawie rodzi się bowiem kolejny, bardzo istotny czynnik wytwórczy. Chodzi o wiedzę techniczną (technologię), która jest dodatkowo czynnikiem relatywnie rzadkim, a zatem drogim. Jest to dalej czynnik, który ułatwia racjonalne gospodarowanie nie tylko kapitałem, ale również kolejnym ważnym czynnikiem w postaci środowiska naturalnego człowieka.
Trzecim ważnym czynnikiem są skłonności człowieka do samozorganizowania się. Wpływają one na kształtowanie się systemu politycznego i gospodarczego. To właśnie społeczeństwa i narody zdolne oraz skłonne do samozorganizowania się są w stanie wprowadzić oraz odpowiedni rozwijać takie systemy polityczne i gospodarcze, które sprzyjają wzmacnianiu zdolności i skłonności do inwencji oraz innowacji. I w ten sposób krąg się zamyka.
Czynniki wpływające na międzynarodową zdolność konkurencyjną gospodarki narodowej:
Można zastosować następujące umowne kryteria podziału czynników:
kryterium stopnia zależności od danego kraju,
kryterium stopnia związania ze stroną podażową i popytową,
kryterium eklektyczności i ujmowanych czynników,
kryterium stopnia powiązania z komponentem realnym i komponentem instytucjonalnym.
Spośród ww. wymienionych kryteriów najmniej skomplikowane i chyba najczęściej stosowane jest kryterium stopnia zależności odpowiednich czynników od analizowanego kraju. Wyróżnia się wtedy czynniki bezpośrednie, zależne od tego kraju, nazywane też korzyściami wewnętrznymi oraz oraz czynniki od tego kraju bardziej lub mniej zależne.
Z merytorycznego punktu widzenia zbliżony jest podział odpowiednich czynników według kryterium stopnia ich związania ze stroną podażową i ze stroną popytową. Wyróżnia się wtedy tzw. czynniki popytowe i czynniki podażowe. Ponieważ, zwłaszcza z uwagi na współczesne uwarunkowania rozwoju międzynarodowego podziału pracy i gospodarki światowej, zdecydowane odgraniczenie od siebie tych czynników nie jest absolutnie możliwe dodaje się często do tego podażowo-popytowe. Konsekwencja tego jest m.in. wyodrębnienie równolegle oddziaływających czynników podażowo-popytowych.

Inną konsekwencją chęci uwzględnienia w teorii współczesnych coraz bardziej skomplikowanych uwarunkowań rozwoju międzynarodowego podziału pracy jest kryterium stopnia eklektyczności. Według tego kryterium odpowiednie czynniki są dzielone na różne sposoby z tym, że owe podziały różnią się między sobą stopniem szczegółowości.

Z punktu widzenia wymogów rozważań teoretycznych i jednocześnie stopnia adekwatności do realiów współczesnego międzynarodowego podziału pracy i współczesnej gospodarki światowej na szczególną uwagę zasługuje podział odpowiednich czynników przy uwzględnieniu stopnia ich powiązania z komponentem realnym i komponentem instytucjonalnym międzynarodowej zdolności konkurencyjnej danego kraju. Zgodnie z dotychczasowymi rozważaniami wyróżnia się wtedy czynniki ujawniające się w sferze realnej - z jednej strony oraz w sferze regulacji – z drugiej.

Wreszcie kryterium stopnia przydatności odpowiednich czynników dla polityków gospodarczych różnego szczebla, w tym oczywiście szczebla makroekonomicznego. Podziały według tego kryterium są zróżnicowane i wyróżniają się odmiennym stopniem skomplikowania.
Czynniki zależne i niezależne od analizowanego kraju:
Jakkolwiek P. Sulmicki nie zajmował się szczegółowo problematyką międzynarodowej zdolności konkurencyjnej i międzynarodowej konkurencyjności gospodarki narodowej to wniósł on niewątpliwie znaczny wkład w rozwój odpowiednich badań. W każdym razie był jednym z ich prekursorów w Polsce, przy czym na szczególną uwagę zasługują jego rozważania dotyczące czynników determinujących kształtowanie się ww. kategorii ekonomicznych, zwłaszcza międzynarodowej zdolności konkurencyjnej. Właśnie on wprowadził do polskiej literatury fachowej pojęcia tzw, korzyści wewnętrznych i zewnętrznych.
Punktem wyjścia odpowiednich rozważań jest twierdzenie, że ,,gospodarka krajowa jest częścią gospodarki światowej, zamkniętą granicą polityczną , na której władza gospodarcza może, jeśli uzna za celowe, kontrolować ruch osób, rzeczy oraz praw, zobowiązań. Jako zbiór gospodarki światowej, gospodarka danego kraju jest zbiorem ludności zasobów naturalnych, składników majątku narodowego i systemu gospodarczego(...). Otoczeniem dla gospodarki krajowej są inne gospodarki krajowe oraz obszary nienależące do żadnego kraju, a więc dzisiaj jedynie obszary wodne(...). Fakt istnienia każdego kraju rodzi pojęcie korzyści wewnętrznych i zewnętrznych, jak ma to miejsce w przypadku zakładu produkcyjnego. Rzecz jasna chodzi tu o korzyści względne, tzn w porównaniu z partnerem gospodarczym.
Według P. Sulmickiego, każdy kraj świata wyróżnia się zawsze nad innymi okresowymi wewnętrznymi korzyściami o charakterze absolutnym lub względnym. Jak pisze ,,korzyści wewnętrzne każdego kraju wyróżniają się w jego ilościowej i jakościowej zasobowości w ludność, dobra naturalne i kapitałowe ora zw stosowany systemie kierowania gospodarką (..). Ilość wymienionych zasobów wyznacza rozmiar rynku oraz skalę produkcji, co wraz z postępem technologicznym decyduje o potędze gospodarczej kraju w dłuższym okresie. Z punktu widzenia konkurencyjności ważniejsza od ilości jest jakość. Można ją sprowadzić do trzech zdolności kraju, a mianowicie do zdolności: akumulacyjnej, inwencyjnej i kierowniczej. Zdolność akumulacyjne kraju decyduje o szybkości gromadzenia majątku narodowego, w tym także majątku produkcyjnego, co przy uwzględnieniu liczby ludności wyznacza zamożność kraju i wyposażenie pracy produkcyjnej, ściśle powiązane z jej wydajnością. Zdolność społeczeństwa danego kraju do inwencji decyduje o tempie powiększania majątku i produkcji, liczonych na jednego mieszkańca. Zdolność społeczeństwa do pracy kierowniczej wyraża się w umiejętności postępowania zarówno tych, którzy kierują, jak też tych, którzy są kierowani, a przejawia się w umiejętności wykorzystania zdarzeń sprzyjających i unikania nieprzychylnych, niezależnie od tego, czy stwarza je natura, czy konkurent (..). Zgrać wszystkie 3 składniki efektywności gospodarowania (postęp techniczny, wzrost produkcji i równowagę) na szczeblu krajowym lepiej niż partner zagraniczny potrafi tylko ten kraj, którego ludność cechuje się trzema wymienionymi cechami (inwencja, oszczędność i umiejętność kierowania gospodarczego). One to w ostatecznym rachunku wyznaczają korzyści lub niekorzyści wewnętrzne, zupełnie podobnie, jak w zakładzie produkcyjnym”. Oczywiście, odpowiednim efektem jest określony poziom międzynarodowej zdolności konkurencyjnej danego kraju.
W każdym momencie każdy kraj świata ma także możliwości wykorzystania szeroko rozumianych absolutnych i/lub względnych korzyści zewnętrznych. Owe korzyści determinowane są różnego typu czynnikami pozaekonomicznymi (politycznymi i instytucjonalnymi) oraz czynnikami ekonomicznymi (strukturalnymi, techniczno-technologicznymi oraz koniunkturalnymi). Według niego, od siły pozytywnego, względnie negatywnego, oddziaływania tych czynników zależą możliwości zgrania korzyści (przewag) wewnętrznych a korzyściami (przewagami) zewnętrznymi w postaci rozwoju różnego rodzaju form wymiany zagranicznej, a w szczególności zagranicznej wymiany produktów (towarów i usług) oraz zagranicznej wymiany czynników wytwórczych, takich jak siła robocza, kapitał i wiedza techniczna. Do tego trzeba dodać, że współcześnie, bezpośrednio i pośrednio, wymienia się również inny, specyficzny czynnik określany mianem środowiska naturalnego. Wymiana tym czynnikiem oraz związane z tym problemy nabierają zresztą coraz większego znaczenia, o czym będzie jeszcze mowa.
Na czynniki determinujące kształtowanie się międzynarodowej zdolności konkurencyjnej danego kraju i w efekcie także jego międzynarodowej konkurencyjności można także spojrzeć nieco inaczej. Przykładem jest podział owych czynników zaproponowany swego czasu przez J. Bossaka, który przedstawia się na poniższym rysunku.
Czynniki określające międzynarodową zdolność konkurencyjną kraju:
czynniki
zewnętrzne











czynniki
wewnętrzne





Źródło: Bossak, w: Balcerowicz, red. (1987, s. 209)

Zgodnie z przyjętą przez J. Bossaka w 1984 r. definicją międzynarodowej zdolności konkurencyjnej danego kraju stanowi ona wielkość wektorową, będącą wypadkową oddziaływania różnych grup czynników. Dzieli je na wewnętrzne, związane z dynamiką wzrostu i równowagą, efektywnością (dochodowością) oraz elastycznością gospodarowania (adaptacyjnością i innowacyjnością) i zewnętrzne, związane ze zmianami warunków konkurencyjności międzynarodowej, jej charakteru i zasad funkcjonowania oraz polityki gospodarczej partnerów.

W międzyczasie J. W. Bossak, zauważając istotne zmiany we współczesnym świecie, uzupełnił i znacznie rozszerzył swoje rozważania, zwłaszcza w odniesieniu do czynników bezpośrednio zależnych od danego kraju.

Czynniki podażowe, popytowe i podażowo-popytowe:

P. Tesch zwraca uwagę na kilka istotnych czynników podażowych wpływających na kształtowanie się międzynarodowej zdolności konkurencyjnej danego kraju. Faktycznie analizuje on jednak tylko cztery. Chodzi o: przewagi konkurencyjne w sferze produkcji, przewagi wynikające z relatywnie niskich kosztów i dysponowania odpowiednimi doświadczeniami produkcyjnymi, przewagi z tytułu lokalizacji produkcji oraz przewagi związane z korzyściami rozwoju produkcji na dużą skalę, które to korzyści można podzielić na statyczne (krótkookresowe) i dynamiczne (średnio- i długookresowe). Jak wiadomo, ze statycznymi korzyściami skali mamy do czynienia wtedy, gdy wskutek specjalizacji produkcji i rozwoju handlu zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszaniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożenia tzw. kosztów stałych, np. kosztów gruntów, oświetlenia hal czy projektowania na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych, stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszenia sposobu wytwarzania w związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych). Natomiast dynamiczne korzyści ze skali produkcji i zbytu mają miejsce wtedy, gdy występują bardziej radykalne zmiany techniki produkcji, co powoduje poprawę technologii wytwarzania, zwiększenie zdolności produkcyjnej urządzeń wytwórczych, wzrost ich sprawności, itd.

Głównie na czynnikach podażowych skoncentrował także swoją uwagę w jednej ze swojej pierwszych prac W. Bieńkowski (1995). Do tych czynników dodał jednak w szczególności system społeczno-ekonomiczny i politykę ekonomiczną rządu.
Czynniki określające zdolność konkurencyjną gospodarki według W. Bieńkowskiego:
Wyszczególnienie ogółem
Dezagregacja czynników
Ważniejsze komentarze autora
1. Zasoby produkcyjne
1.1. Wielkość zasobów naturalnych oraz poziom i sprawność infrastruktury ekonomicznej
1.2. Zasoby oraz efektywność siły roboczej i kapitału (włącznie z określoną mobilnością)
1.3. Zasoby i poziom technologii
Wielkość, jakość i struktura zasobów oraz efektywność ich wykorzystania znajdują wyraz w osiągniętym przeciętnym poziomie życia i płacy.
2. System społeczno-ekonomiczny i polityka rządu

Wpływają istotnie na stopień i sposób wykorzystania posiadanych zasobów ludzkich, naturalnych i kapitałowych, a także osiągniętej infrastruktury ekonomicznej i zdobytego miejsca w międzynarodowym podziale pracy
2.1. System społęczno-ekonomiczny
Czynnik niejako pierwotny w stosunku do polityki ekonomicznej decydujący o zasadach tworzenia i podziału dochodu, określający system własności w gospodarce, zakres i charakter użycia narzędzi ekonomicznych, a tym samym intensywność konkurencji na rynku produktów i czynników produkcji
2.2. Polityka ekonomiczna włącznie z zagraniczną
Działania z zakresu polityki ekonomicznej mogą sprzyjać wytwarzaniu się nowych konkurencyjnych struktur gospodarczych lub też nie
3. Możliwości oddziaływania na międzynarodowe otoczenie ekonomiczne
Szczególne znaczenie w przypadku krajów dużych i wyróżniających się znacznym potencjałem ekonomicznym i dużym zaangażowaniem w międzynarodowym podziale pracy i w kształtowaniu międzynarodowego ładu ekonomicznego
Wprowadzenie czynników popytowych do analiz międzynarodowej zdolności konkurencyjnej krajów stanowiło istotny impuls dla ich rozwoju. Wyrazem tego była m.in. klasyfikacja determinant międzynarodowej zdolności i międzynarodowej konkurencyjności dokonana przez M.E. Portrera (1990). W dwa lata później jego rozważania uzupełnił J. H. Dunning.
Determinanty międzynarodowej zdolności konkurencyjnej i konkurencyjności krajów (narodów) według M.E. Portera z uwzględnieniem uwag J.H. Dunninga:

Wymienione determinanty kształtowania się zdolności i konkurencyjności międzynarodowej określa się mianem ,,diamentu Portera”. Autor koncepcji odnosi cztery z nich (tzw. właściwy ,,diament Portera”, tj. wyposażenie w czynniki wytwórcze, czynniki popytowe, kształtowanie się odpowiedniego układu branżowego oraz warunki tworzenia, organizacji i zarządzania przedsiębiorstwami) głównie do poziomu poszczególnych branż gospodarki narodowej danego kraju. Według M.E. Portera istotna jest wypadkowa oddziaływania wszystkich czynników, w tym także wprowadzonej przez J.H. Dunninga działalności WKT, której znaczenie jest nadzwyczaj duże i w sumie rośnie. TE czynniki mogą się wzajemnie wspomagać lub też osłabiać. Z optymalną sytuacją mamy do czynienia wtedy, gdy zdolność konkurencyjna i konkurencyjność międzynarodowa są pozytywnie współdeterminowane przez wszystkie czynniki łącznie. Trudności w utrzymaniu przewagi konkurencyjnej pojawiają się, gdy wynika ona z oddziaływania mniejszej liczby czynników i/lub występowaniu napięć oraz sprzeczności w ich oddziaływaniu.
Czynniki eklektyczne:
Czynniki kształtowania międzynarodowej zdolności konkurencyjnej według A. Jacquemina i IR. Pencha:
Stabilizacja makroekonomiczna
Ogólne czynniki rozwoju produkcji
Zasoby naturalne
Kapitał produkcyjny
Infrastruktura fizyczna
Siła robocza
Edukacja i podstawowe umiejętności (infrastruktura niematerialna)
Badani, rozwój i technologia
Efektywność funkcjonowania rynków
Elastyczność funkcjonowania rynków kapitałowych (efektywność procesu przekształcania oszczędności w inwestycje, realokacja kapitału produkcyjnego i kontroli nad jego funkcjonowaniem)
Elastyczność funkcjonowania rynku pracy (dostosowywanie zatrudnienia i realnych p łac do istniejących warunków ekonomicznych)

Czynniki ujawniające się w sferze realnej oraz w sferze regulacji:

Podstawowymi czynnikami wpływającymi na kształtowanie się przedmiotowej zdolności konkurencyjnej gospodarki danego kraju są:
rozmiary i sprawność (efektywność) dostępnych, podstawowych czynników wytwórczych (ludność z jej zdolnościami, umiejętnościami; ziemia, woda i powietrze wraz z zawartymi w niej surowcami naturalnymi; szeroko rozumiany kapitał oraz ucieleśniona i nieucieleśniona wiedza techniczna), a także wytwarzanych przy ich użyciu dóbr materialnych,
rozmiary i sprawność (efektywność) szeroko rozumianej infrastruktury gospodarczej, tj. tzw. infrastruktury twardej (np. drogi, mosty, porty, kopalnie, urządzenia energetyczne) oraz tzw. infrastruktury miękkiej (np. połączenia telekomunikacyjne).

Czynniki wpływające na kształtowanie się komponentu instytucjonalnego międzynarodowej zdolnosci konkurencyjnej danego kraju;

Międzynarodowa zdolność konkurencyjna kraju a system prawny, organizacje, mechanizmy, struktura gospodarcza i polityka makroekonomiczna:

Źródło: Bossak (2000, s. 22)

Czynniki syntetyczne jako podstawowe informacje dla polityków gospodarczych:

W raportach Międzynarodowego Instytutu Zarządzania Rozwojem jako syntetyczne czynniki determinujące międzynarodową zdolność konkurencyjną wymienia się:
wyniki makroekonomiczne,
efektywność rządu,
efektywność przedsiębiorstw,
jakość infrastruktury.

W sposób zbliżony ujmuje się czynniki determinujące międzynarodową zdolność konkurencyjną gospodarek narodowych w raportach Światowego Forum Ekonomicznego. W tychże raportach chodzi o takie czynniki syntetyczne, jak:
postęp technologiczny,
jakość infrastruktury i instytucji publicznych,
otoczenie makroekonomiczne.

Mierniki i metody pomiaru międzynarodowej zdolności konkurencyjnej:

Współcześnie wykorzystuje się wiele różnych miar – przybliżeń międzynarodowej zdolności konkurencyjnej kraju, które można umownie podzielić według następujących kryteriów. Chodzi głównie o następujące:
kryterium czasowe,
kryterium sposobu mierzenia,
kryterium stopnia i zakresu agregacji danych statystycznych.

Według kryterium ujmowania międzynarodowej zdolności konkurencyjne w czasie można mówić o miernikach statycznych oraz o miernikach dynamicznych. Ten podział traci jednak na znaczeniu, o tyle, ze współcześnie – w celu ujmowania zmian owej zdolności w czasie – stosuje się tzw. metodę statyki porównawczej, tzn. analizuje się ewolucję wybranych mierników statycznych (np. poziomu wydajności pracy czy też pozio0u dochodów per capita) w poszczególnych okresach (np. rok po roku) w przeszłości i/lub prognozuje się je na różne okresy w dającej się przewidzieć przyszłości.

Przyjmując za punkt wyjścia kryterium sposobu mierzenia międzynarodowej zdolności konkurencyjnej w czasie wyróżnia się mierniki typu ex post oraz mierniki typu ex ante. Dla przykładu miernikiem typu ex post jest kształtowanie się liczby zatrudnionych i ich wydajności w przeszłości, zaś miernikiem typu ex ante przewidywane kształtowanie się stóp oszczędności krajowych i zagranicznych czy też wzajemnych relacji między tymi wielkościami w przyszłości.

Wreszcie zgodnie z kryterium stopnia i zakresu agregacji danych statystycznych wyróżnia się mierniki proste (cząstkowe) oraz mierniki syntetyczne. Zazwyczaj dzieje się przy tym tak, że mierniki syntetyczne – zarówno dotyczące przeszłości, jak i przyszłości – konstruuje się uwzględniając określone mierniki cząstkowe i wykorzystując określone metody (sposoby) agregacji danych.

Mierniki syntetyczne najczęściej konstruuje się wykorzystując:
wskaźniki wyposażenia w zasoby (np. liczba ludności czy wydobycie określonych zasobów),
wskaźniki ogólnego rozwoju gospodarczego, takie jak tempo wzrostu produktu krajowego brutto (PKB), kształtowanie się stopy bezrobocia, stopy inflacji oraz udział w PKB deficytu względnie nadwyżki bilansu obrotów bieżących. Są to wskaźniki informujące o skuteczności rozwiązywania problemów skuteczności rozwiązywania problemów tzw. ,magicznego czworoboku (wzrost gospodarczy, zatrudnienie, równowaga zewnętrzna i równowaga wewnętrzna) lub też- po uwzględnieniu dodatkowo sytuacji w budżecie państwa mierzonej udziałem nadwyżki kub deficytu finansów publicznych w PKB – o skuteczności rozwiązywania problemów, tzw. magicznego pięciokąta,
wskaźniki zmian strukturalnych (np. zmiany udziałów sektorów czy różnorodnych gałęzi w tworzeniu PKB) oraz wskaźniki efektywności wykorzystywania poszczególnych czynników wytwórczych, wskaźniki informujące o warunkach i możliwościach ich rozwoju (np. zasobów kapitału ludzkiego) czy też wskaźniki informujące o swobodzie przemieszczania się tych czynników w danym kraju i w układzie międzynarodowym, stopień otwartości rynku pracy czy rynku kapitałowego, stopień rygorystyczności polityki monetarnej czy fiskalnej,
wskaźniki informujące o intensywności i strukturze zaangażowania w międzynarodową wymianę gospodarczą.

Ogólną syntetyczną miarą międzynarodowej zdolności konkurencyjnej danego kraju jest wartość PKB per capita, zaś inną udział w zysku PKB, który to zysk można przeliczyć na jednego mieszkańca. Poziom oraz tendencje zmian tych wielkości w stosunku do analogicznych obserwowanych w innych krajach informują niewątpliwie o zmianach ich zdolności konkurencyjnej, zaś ich analiza pozwala przewidywać na przyszłość. Te wskaźniki nie zawierają jednak żadnej informacji dotyczącej skali i znaczenia dochodów z tytułu rozwoju różnorodnych form współpracy gospodarczej z zagranicą.