Środki probacyjne

ŚRODKI PROBACYJNE
Przez lata jedynym środkiem reakcji na przestępstwo były kary kryminalne. Rozwój współczesnego prawa karnego charakteryzuje się zróżnicowaniem środków reakcji na przestępstwo. Oprócz kar i środków zabezpieczających rozwijają sie również środki probacyjne, oraz środki polegające na pozbawieniu lub ograniczeniu niektórych praw. W obowiązującym kodeksie karnym w miejsce tradycyjnego podziału na kary zasadnicze i dodatkowe jak to było w kodeksie karnym z 1969 roku, wprowadzono podział na kary i środki karne. Według art. 32 k.k. z 1997 roku karami są: grzywna; ograniczenie wolności; pozbawienie wolności; 25 lat pozbawienia wolności oraz dożywocie. Jest to katalog kar ułożony według stopnia dolegliwości. Jeśli chodzi o środki karne to ich katalog oprócz środków probacyjnych zawiera również: pozbawienie praw publicznych; zakaz zajmowania określonego stanowiska; wykonywania określonego zawodu lub prowadzenie określonej działalności gospodarczej; zakaz prowadzenia pojazdów; przepadek przedmiotów; obowiązek naprawy szkody; nawiązka; świadczenie pieniężne; podanie wyroku do publicznej wiadomości.
Środki probacyjne wykształciły się w anglo –amerykańskim systemie prawa na przełomie XIX i XX wieku. Ich istota tkwi w założeniu, że efekt resocjalizacyjny wobec sprawcy przestępstwa nie wykazującego cech głębokiej demoralizacji można osiągnąć w warunkach kontrolowanej wolności, nakładając na niego stosowne obowiązki i poddając dozorowi kuratora.
W obowiązującym kodeksie karnym ustawodawca przewidział możliwość stosowania trzech tego rodzaju środków tj. warunkowego umorzenia postępowania; warunkowego zawieszenia wykonania kary oraz warunkowego przedterminowego zwolnienia od odbycia części kary pozbawienia wolności. Jednocześnie kodeks karny szczegółowo określa przesłanki stosowania każdej z tych instytucji, obowiązki próby jakie mogą być nakładane na sprawcę oraz skutki jej przebiegu.
Ogólnym warunkiem jego zastosowania wobec sprawcy jest pozytywna prognoza kryminologiczna przejawiająca się w założeniu że dotychczasowa postawa skazanego oraz jego zachowanie po popełnieniu przestępstwa dają duże prawdopodobieństwo przestrzegania przez niego porządku prawnego w przyszłości. Środek probacyjny stosowany jest przez okres próby, podczas którego zachowanie skazanego sprzeczne z nałożonymi na niego obowiązkami może skutkować wykonaniem orzeczonej wobec niego kary albo podjęciem warunkowo umorzonego postępowania.
Rodzaje środków probacyjnych:
1. Warunkowe umorzenie postępowania karnego, które polega na rezygnacji ze skazania i kary wobec sprawcy uznanego winnym przestępstwa oraz zastosowaniu przewidzianych przez prawo środków o charakterze probacyjnym ( nie oznacza to zwolnienia z odpowiedzialności)
2. Warunkowe zawieszenie wykonania kary, które jest jedną z odmian warunkowego skazania będącego odroczeniem ostatecznego rozstrzygnięcia w postaci wstrzymania się od orzeczenia kary (system anglo –amerykańskiej probacji) lub od wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej 2 lat, kary ograniczenia wolności i grzywny orzeczonej jako kara samoistna.
3. Warunkowe przedterminowe zwolnienie, polega na skróceniu okresu pobytu skazanego w zakładzie karnym, gdy dalszy pobyt nie jest konieczny (perspektywa warunkowego przedterminowego zwolnienia wywiera dyscyplinujący wpływ na zachowanie się skazanych w czasie odbywania kary) czyli tzw. zwolnienie od reszty kary ograniczenia wolności.
Cechą wspólną dla wszystkich wyżej wymienionych środków probacji jest:
• Poddawanie skazanych próbie, określonej zarówno co do długości trwania, jak i co do warunków oraz rygorów z nią związanych
• Roztoczenie nad skazanym odpowiedniego dozoru ze strony organów sądowych i realizowanie co do tych osób określonego programu oddziaływania resocjalizacyjnego.
• Zróżnicowania metod oddziaływania w zależności od formy probacji
• Związanie powodzenia lub niepowodzenia okresu próby z określonymi następstwami prawnymi