Dziedziczenie
Dziedziczenie, przejście majątku zmarłej osoby fizyczne (spadkodawcy)
na jedną lub kilka osób fizycznych lub prawnych (spadkobierców, dawniej dziedziców). Przez dziedziczenie spadkobierca nabywa wszystkie prawa i obowiązki wchodzące w skład spadku, stając się tym samym ogólnym następcą prawnym spadkodawcy.
Podstawą dziedziczenia może być wola spadkodawcy, wyrażona w testamencie, albo przepisy prawne. W związku z tym odróżnia się dziedziczenie testamentowe i dziedziczenie ustawowe. Dziedziczenie ustawowe zachodzi wówczas, gdy osoba zmarła nie sporządziła testamentu albo też żadna z osób powołanych w testamencie nie może lub nie chce dziedziczyć. Przepisy prawne (kodeks cywilny) precyzyjnie określają kolejność i proporcje dziedziczenia ustawowego.
Ważny testament sporządzony przez osobę zmarłą upoważnia do dziedziczenia testamentowego. Spadkobiercą testamentowym może być osoba fizyczna lub prawna spoza kręgów spadkobierców ustawowych. Spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy (tzw. otwarcie spadku), który może przyjąć lub odrzucić, składając w tej kwestii odpowiednie oświadczenie do sądu.
Zgodnie z Konstytucją, prawo dziedziczenia podlega w Polsce ochronie.
Główne zasady dziedziczenia
Dziedziczenie – według definicji słownikowej - polega na tym, iż z chwilą śmierci spadkodawcy prawa i obowiązki zmarłego (spadek) przechodzą na jedną lub kilka osób (spadkobierców).
Spadkiem jest ogół praw i obowiązków należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci, z wyjątkiem tych, które są ściśle związane z jego osobą oraz tych, które przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego czy są one spadkobiercami.
Prawo cywilne wyróżnia następujące rodzaje dziedziczenia:
1) ustawowe - następuje w sytuacji, gdy np.: spadkodawca nie zostawił testamentu, bądź okazał się on nieważny, bądź spadkobierca testamentowy spadek odrzucił lub został uznany za niegodnego, albo zmarł przed spadkodawcą. Kolejność dziedziczenia ustawowego określają art. 931-937 Kodeksu cywilnego,
2) testamentowe - spadkobiercą staje się osoba wskazana w testamencie. Formy testamentu określają art. 949-954 Kodeksu cywilnego.
I. Dziedziczenie ustawowe
Dziedziczenie ustawowe ma miejsce, gdy spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu albo gdy osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami. W dziedziczeniu ustawowym co do części spadku ma miejsce, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które zostały powołane do całości spadku nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami.
Przy czym w ostatnim wypadku dziedziczenie ustawowe nie występuje jeżeli działa podstawienie lub przyrost . Reguły dziedziczenia ustawowego mogą być uważane za zastępujące wole spadkodawcy.
Dzieci + małżonek – po równo, ale małżonek min.1/4. Jeżeli dziecko nie dożyło – to dzieci tego dziecka (czyli wnuki spadkodawcy) dziedziczą jego udział po równo (dotyczy też dalszych zstępnych).
Gdy nie ma dzieci, to małżonek + rodzice + rodzeństwo, ale małżonek minimum ½, a każdy z rodziców ¼ tego, co przypada łącznie rodzicom i rodzeństwu, reszta po równo między rodzeństwo:
Jeżeli któryś z rodziców nie dożył, to jego udział po połowie dla drugiego małżonka i całego rodzeństwa:
a jeżeli do spadku powołani są obok małżonka tylko rodzice albo tylko rodzeństwo, dziedziczą oni w częściach równych to, co przypada łącznie dla rodziców i rodzeństwa.
Ze względu na wspólność majątkową małżeńską majątek spadkodawcy jest z reguły w połowie własnością jego współmałżonka. Dziedziczeniu podlega jedynie udział ½ w majątku wspólnym, reszta to własność małżonka nie objęta spadkiem.
II. Dziedziczenie testamentowe
Gdy spadkodawca pozostawił ważny testament wtedy dziedziczenie odbywa się na podstawie testamentu.
Testament jest czynnością prawną na mocy której za życia określonej osoby dochodzi do ustalenia kto, w jakich częściach odziedziczy po śmierci tej osoby jej majątek, względnie jakie składniki tego majątku mają być zapisane i komu itp. Testament, oprócz typowych zapisów może także zawierać szereg postanowień szczegółowych (np. ustanowienie tzw. zapisów i poleceń, powołanie wykonawcy testamentu, powołanie fundacji itp.). Sporządzenie testamentu ma na celu zwykle zmianę porządku dziedziczenia ustawowego.
Z punktu widzenia formy, w jakiej można sporządzić testament możemy wyróżnić trzy podstawowe:
• Testament notarialny (sporządzony przed notariuszem w formie aktu notarialnego);
• Testament pisemny
• Testament ustny (osoba zamierzająca rozporządzić swoim majątkiem w ten sposób winna oświadczyć swoją wole wobec przewodniczącego zarządu gminy, sekretarza gminy lub kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w obecności co najmniej dwóch świadków)