SAPARD- Fundusz Przedakcesyjny

SAPARD-Special Assistance Programme for Agriculture and Rural Development- jako instrument przedakcesyjnego wsparcia rozwoju obszarów wiejskich.

Zawartość
Wstęp. 2
Cel i zakres Programu. 3
Legislacja. 5
Oś 1 Poprawa efektywności sektora- rolno spożywczego. 7
Działanie 1: Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych 7
Działanie 2: Inwestycje w gospodarstwach rolnych. 7
Poziom i warunki uzyskania pomocy finansowej w działaniu 2: INWESYTYCJE W GOSPODARSTWACH ROLNYCH. 8
Ogólne warunki i zasady korzystania (wspólne dla wszystkich schematów i komponentów.) 8
Oś 2 Poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej i tworzenia miejsc pracy. 10
Działanie 3: Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich 10
Działanie 4: Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich. 11
Oś 3 Komplementarna 11
Działanie 5: Programy rolno środowiskowe i zalesienie ?(projekty pilotażowe) 11
Działanie 6: Szkolenia zawodowe. 11
Działanie 7: Pomoc techniczna 11
Program SAPARD ? efekty finansowe i rzeczowe. 12

Wstęp.

W Unii Europejskiej obowiązują zasady ponad 20 polityk wpływających na rozwój państw członkowskich, które dotyczą: budżetu, energetyki, gospodarki, konkurencji, młodzieży, ochrony konsumenta, ochrony środowiska, ochrony zdrowia, oświaty, praw człowieka, przemysłu, rolnictwa, problemów społecznych, spraw stowarzyszeniowych, środków przekazu, transportu, postępowania wobec państw rozwijających się, badań naukowych i rozwoju technologii, rybołówstwa, zatrudnienia, spraw zagranicznych i bezpieczeństwa , regionów . Ta ostatnia była i jest bardzo ważna dla państw starających się o przyjęcie do Unii Europejskiej, jak i dla państw członkowskich. Ostatnie dwa rozszerzenia Unii Europejskiej zwiększyły różnorodność jej problemów. Unia Europejska jest jedną z najbogatszych stref gospodarczych świata. Jednak wciąż jeszcze występują znaczne różnice pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi Unii, a jeszcze większe pomiędzy około 250 regionami. Po obliczeniu i porównaniu wysokości produktu krajowego brutto (PKB), a więc poziomu dobrobytu materialnego przypadającego na jednego mieszkańca, stanie się jasnym, jak duże są to różnice . Polityka regionalna jest sumą działań podejmowanych przez władze lokalne, regionalne i krajowe w celu stymulacji rozwoju społecznego i gospodarczego poszczególnych regionów. Polityka regionalna jest częścią składową polityki gospodarczej, wpływającą na rozwój i pozycję regionów na arenie krajowej i tym samym na pozycję krajów na arenie międzynarodowej . Celem strategicznym polityki regionalnej jest niwelacja dysproporcji w rozwoju społeczno-gospodarczym przez kształtowanie jego warunków. Zadaniem polityki regionalnej jest optymalne wykorzystanie zasobów zlokalizowanych na danym obszarze w danym czasie oraz koordynacja wszystkich zjawisk i procesów o charakterze gospodarczym, występujących we wszystkich sektorach gospodarki narodowej. Podstawową ideą reformy polityki regionalnej jest silniejsza koncentracja środków pomocowych na rzecz regionów zacofanych gospodarczo, tam, gdzie obecna infrastruktura, rozwój działalności gospodarczej oraz sektor edukacji stwarzają najwięcej problemów. Wprowadzono istotne zmiany w sposobie zarządzania środkami finansowymi w Unii Europejskiej. Kraje członkowskie doszły do wniosku, iż państwa i regiony UE muszą wziąć przyszłość w swoje ręce i samodzielnie rozporządzać środkami udostępnianymi przez Unię. Pomyślano również o krajach kandydujących: w ramach przygotowania do członkostwa w Unii państwa te otrzymały środki pomocowe na cele efektywniejszych działań na rzecz ochrony środowiska naturalnego i rozbudowy systemów transportu.
Cel i zakres Programu.

Przy funduszach przedakcesyjnych-po raz pierwszy w historii Unii Europejskiej, podjęto decyzję o decentralizacji przyznawania środków pomocowych. Zdecentralizowany system zarządzania miał przygotować przyszłych członków UE do udziału we Wspólnej Polityce Rolnej i programach rozwoju regionalnego. Ułatwiło to ponadto nabycie i rozwinięcie umiejętności zarządzania i kontroli środków zgodnie z unijnymi zasadami. A także pozwoliło się przygotować państwom kandydującym do otrzymywania, po przystąpieniu do UE znacznie większej pomocy pochodzącej z funduszy strukturalnych i innych. Zdecentralizowany system zarządzania Programem miał także zapewnić skuteczną jego realizację, przy dużej liczbie drobnych przedsięwzięć.
Specjalny Program Akcesyjny na Rzecz Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich- jak sama nazwa wskazuje głównymi celami tego przedsięwzięcia była pomoc dla krajów kandydujących w usprawnieniu procedur prawno-administracyjnych związanych z rolnictwem i na terenach wiejskich oraz rozwiązanie problemów tej grupy beneficjentów. W 1997 r. Komisja Europejska wyraziła pozytywną opinie o polskim wniosku o członkostwo i zaprosiła Polskę (wraz z innymi pięcioma krajami tzw. grupy luksemburskiej) do negocjacji akcesyjnych . Program został powołany do życia Rozporządzeniem Rady z 21 czerwca 1999 roku, ale Polska otrzymała akredytację dopiero 1 lipca 2002 roku i po tej dacie przystąpiła do realizacji poszczególnych projektów. SAPARD opierał się na podobnych zasadach co Europejski Fundusz Rolny, dlatego wszystkie działania były finansowane z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Gwarancji i Orientacji Rolnictwa. Program wypełniał więc unijną Wspólną Politykę Rolną. W rozporządzeniu powołującym działania SAPARD określano jego podstawowe dziedziny zainteresowania:
? Inwestycje w gospodarstwach rolnych,
? Poprawa sytuacji w przetwórstwie i marketingu artykułów rolnych i rybołówstwa,
? Poprawa w działaniu struktur kontroli jakości, weterynaryjnej i fitosanitarnej,
? Metody produkcji rolnej, służącej ochronie środowiska oraz krajobrazu wiejskiego,
? Rozwój i różnicowanie działalności gospodarczej w celu zapewnienia działalności wielokierunkowej i alternatywnych dochodów,
? Wprowadzanie systemu zastępstw w gospodarstwach rolnych oraz systemu usług z zakresu zarządzania gospodarstwami,
? Tworzenie grup producentów rolnych,
? Poprawa jakości gruntów oraz scalanie gruntów,
? Tworzenie i uaktualnienie systemu rejestru gruntów,
? Doskonalenie kształcenia zawodowego,
? Rozwój i doskonalenie infrastruktury na obszarach wiejskich,
? Gospodarowanie zasobami wodnymi w rolnictwie,
? Gospodarka leśna wraz z zalesianiem terenów rolniczych, inwestycje w prywatnych gospodarstwach leśnych oraz przetwórstwo i marketing produktów leśnych,
? Pomoc techniczna na rzecz środków objętych rozporządzeniem wraz z ekspertyzami, monitorowaniem
Powyższe cele wyprowadzone na podstawie art. 1 Rozporządzenia 1268/1999 były propozycjami Komisji dla 10 państw kandydujących (gdzie pominięto Maltę i Cypr). Oprócz tego Rozporządzenie wyznaczało kryteria, na podstawie których była przyznawana pomoc finansowa poszczególnym państwom. Podział środków finansowych został dokonany w oparciu o następujące kryteria:

1. liczba ludności rolniczej,
2. powierzchnia użytków rolnych,
3. produkt krajowy brutto (PKB) liczony według siły nabywczej,
4. specyficzna sytuacja terytorialna właściwa dla rolnictwa i obszarów wiejskich poszczególnych państwa kandydujących,

Podstawą pomocy dla naszego kraju był dokument opracowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w 1999 roku pt. ?Spójna Polityka Strukturalna Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa?, który wyznaczał priorytety na następne lata. Ważnym etapem przygotowywania programu SAPARD było podpisanie przez Komisarza UE ds. Rolnictwa, Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rybołówstwa Franza Fischlera Wieloletniej Umowy Finansowej z państwami kandydującymi do Unii Europejskiej. Decyzja ta oznaczała, że pieniądze przeznaczone w danym roku finansowym będą mogły być wydatkowane w ciągu kilku lat, określała także zasady kontroli wydatków z funduszy unijnych. Wieloletnia Umowa Finansowa została podpisana w Brukseli 25.01.2001 roku. Za odpowiednie wykorzystanie środków SAPARD odpowiadało Ministerstwo Rolnictwa oraz Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Kraje UE-10 zostały objęte dodatkowo pomocą przedakcesyjną, w ramach której wydzielono fundusze, tj. PHARE (Poland and Hungary Assistance for Agriculture and Rural Development)- umacnianie spójności gospodarczej i społecznej, rozwój instytucjonalny; ISPA (Instrument for Structural Pre-Accession)- wsparcie w zakresie infrastruktury transportowej i ochrony środowiska).
Legislacja.
Podstawą prawną dla programu były akty prawne Unii Europejskiej takie jak: Rozporządzenie Rady Unii Europejskiej z dnia 21 czerwca 1999r. dotyczące pomocy Wspólnoty dla działań przedakcesyjnych na rzecz rolnictwa oraz rozwoju obszarów wiejskich w państwach kandydujących z Europy Środkowo-Wschodniej w okresie przedakcesyjnym, oraz Rozporządzenie Komisji Europejskiej z dnia 07 czerwca 2000 r. ustalające szczegółowe zasady finansowe dla stosowania Rozporządzenia Rady (WE) 1268/99. Zgodnie z tymi rozporządzeniami program operacyjny obejmował lata 2000-2006 . W latach 2000-2002 koncentrował się na działaniach przygotowujących sektor rolno-spożywczy do przyjęcia acquis communautaire( tj. całokształt prawa Wspólnot Europejskich) . Jest to obowiązek każdego państwa, wstępującego do Unii Europejskiej. Polega na wprowadzeniu przez państwo, do własnego systemu prawnego ? prawa wspólnotowego ? i to zarówno pierwotnego jak i wtórnego.
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi odpowiadał za zarządzanie programem SAPARD w Polsce. Rolę Agencji SAPARD pełniła, po akredytacji - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. W związku z tym Rada Ministrów wydała rozporządzenie z dnia 14.05.2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu i kierunków działań oraz sposobów realizacji zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w zakresie gospodarowania środkami pochodzącymi z funduszy Unii Europejskiej. Zgodnie z 1. pkt 3. Agencja miała udzielać pomocy w formie refundacji części lub całości kosztów kwalifikowanych w ramach programu SAPARD, ze środków pochodzących z funduszy Unii Europejskiej, przeznaczonych na program SAPARD, oraz krajowych środków publicznych, przeznaczonych na współfinansowanie tego programu. Oprócz wyżej wymienionego Rozporządzenia należy wspomnieć o kolejnych dwóch rozporządzeniach ? wydanych przez Radę Ministrów: zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu i kierunków działań oraz sposobów realizacji zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w zakresie gospodarowania środkami pochodzącymi z funduszy Unii Europejskiej: pierwsze z dnia 10 grudnia 2002r., a drugie, o tej samej nazwie, z dnia 15.04.2003 r.
Celem ogólnym Programu SAPARD było ułatwienie przygotowania rolnictwa i mieszkańców wsi do wejścia do Unii Europejskiej poprzez :
? Poprawę konkurencyjności polskiego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego, zarówno na rynku krajowym jak i rynkach międzynarodowych,
? Dostosowanie sektora rolno-spożywczego do wymagań Jednolitego rynku w zakresie wymagań sanitarnych, higienicznych i jakościowych.
? Wsparcie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich poprzez rozwój infrastruktury technicznej oraz tworzenie warunków do podejmowania poza-rolniczej działalności gospodarczej na wsi.


Zakres problemowy programu SAPARD realizowany w Polsce wynikał z kompromisu i ustaleń pomiędzy stroną polską( głównie MRiRW) a Komisją Europejską i wbrew obawom o ograniczeniu możliwości konkurowania polskiego sektora rolno-żywnościowego z UE, w Programie SAPARD zapisano cele, które można nazwać intensyfikującymi rozwój polskiego rolnictwa i strefy agrobiznesu . Program miał specyficzną strukturę wewnętrzną , składającą się z trzech osi priorytetowych, w skład, których wchodziły działania, dzielące się na schematy, a schematy na komponenty. Numeracje treści Programu oparta jest jednak na działaniach, których jest łącznie 7 . Osie priorytetowe obejmują:
Oś 1 Poprawa efektywności sektora- rolno spożywczego.
Działanie 1: Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych.
Cel: poprawa bezpieczeństwa produkcji żywności, zwiększenie konkurencyjności sektora przetwórstwa, pomoc w nawiązaniu kontaktów między producentami rolnymi a przemysłem przetwórczym, poprawa kwalifikacji zawodowych pracowników przemysłu przetwórczego oraz poprawa stanu środowiska naturalnego.
Beneficjenci: przedsiębiorstwa zaangażowane w przetwórstwo mleka, ryb, mięsa, warzyw, owoców oraz grupy producenckie i ich związki
Wysokość dotacji: do 50% kwalifikujących się kosztów przedsięwzięcia.

Obszary wsparcia:
a. wsparcie przetwórstwa i produktów pochodzenia zwierzęcego i rybnego - przetwórstwo mleka, mięsa i ryb.
b. wsparcie restrukturyzacji przetwórstwa i poprawy marketingu owoców i warzyw - sektor owoców i warzyw.

Działanie 2: Inwestycje w gospodarstwach rolnych.
Cel: poprawa jakości produkcji rolnej przez unowocześnienie posiadanego sprzętu oraz pomoc w dostosowywaniu się do wymogów UE w zakresie produkcji rolnej.
Beneficjenci: rolnicy prowadzący własne gospodarstwa rolne objęci ubezpieczeniem społecznym. Powinni oni spełniać następujące kwalifikacje zawodowe: wyższe, średnie lub zawodowe wykształcenie z zakresu rolnictwa oraz doświadczenie w prowadzeniu własnego gospodarstwa rolnego.
Wysokość dotacji: do 50% kwalifikujących się kosztów przedsięwzięcia
Obszary wsparcia:
a. restrukturyzacja produkcji mleka - gospodarstwa rolne specjalizujące się w produkcji mleka
b. modernizacja gospodarstw specjalizujących się w produkcji zwierząt rzeźnych
c. dywersyfikacja i waloryzacja produkcji rolnej - stworzenie możliwości uzyskiwania przez rolników dodatkowych dochodów przez przygotowanie do wstępnego przetwórstwa artykułów rolnych.


Poziom i warunki uzyskania pomocy finansowej w działaniu 2: INWESYTYCJE W GOSPODARSTWACH ROLNYCH.
Ogólne warunki i zasady korzystania (wspólne dla wszystkich schematów i komponentów.)
Sytuacja znacznej części gospodarstw rolnych w Polsce oceniano jako trudną ? stąd w przewadze gospodarstw obserwowało się niedobór lub całkowity brak środków na inwestycje. Ogólnymi celami była poprawa jakości produkcji rolniczej poprzez udoskonalenie wyposażenia technicznego i dostosowania warunków produkcji do acquis communautaire oraz restrukturyzacja i zróżnicowanie produkcji rolniczej. Coraz większy nacisk kładziono na ochronę środowiska w produkcji rolnej.
W Działaniu 2 pomoc dla gospodarstw skierowana była na :
1. Wsparcie restrukturyzacji produkcji mleka.
2. Wsparcie modernizacji gospodarstw specjalizujących się w produkcji zwierząt rzeźnych:
A. Modernizacja gospodarstw specjalizujących się w produkcji bydła mięsnego.
B. Odbudowa produkcji owczarskiej
C. Modernizacja produkcji trzody chlewnej i drobiu
3. Zwiększenie różnorodności produkcji gospodarstw rolnych.
Kto mógł ubiegać się o pomoc finansową?
Pomoc finansowa mógł otrzymać rolnik, tj. osoba fizyczna prowadząca na własny rachunek działalność rolniczą jako posiadacz ( samoistny czyli właściciel albo zależny- dzierżawca) gospodarstwa rolnego, podlegający ubezpieczeniu społecznemu na podstawie Ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Rolnik ubiegający się o pomoc finansową w ramach SAPARD musiał legitymować się odpowiednimi kwalifikacjami zawodowymi, tj.:
? Wykształceniem rolniczym na poziomie wyższym lub średnim; lub
? Wykształceniem rolniczym na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej i co najmniej 3-letnim stażem w samodzielnym prowadzeniu gospodarstwa; lub
? Wykształceniem nierolniczym na poziomie średnim lub wyższym i co najmniej 5- letnim doświadczeniem w samodzielnym prowadzeniu gospodarstwa; lub
? Wykształceniem podstawowym lub zasadniczym zawodowym o kierunku innym niż rolniczy i co najmniej 10- letnim stażem w samodzielnym prowadzeniu gospodarstwa.
O pomoc finansową mogły się ubiegać osoby w wieku poniżej 50 lat w dniu złożenia kompletnego wniosku.
Pomoc była przyznawana gospodarstwom, które:
a) Realizowały inwestycje prowadzące do osiągnięcia wymogów w zakresie jakości produkcji, higieny warunków utrzymania zwierząt oraz ochrony środowiska zgodnie z wymaganiami dla Programu SAPARD.
b) Prowadziły produkcję w skali odpowiadającej limitom produkcji określonym w Programie SAPARD.
c) Były zdolne do poniesienia planowanych nakładów inwestycyjnych. Rolnicy ubiegający się o dofinansowanie musieli zrealizować inwestycję ze środków własnych lub/ oraz kredytu bankowego.
d) Miały zapewniony zbyt na planowaną produkcję- potwierdzenie umową z podmiotem skupującym, planem marketingowym lub planem sprzedaży.
Warunkiem przyznania prawa do pomocy finansowej było złożenie przez rolnika wniosku o udzielenie pomocy finansowej wraz z towarzyszącymi dokumentami (zaświadczenia z KRUS ? o nie zaleganiu, z ZUS- o nie podleganiu, z Urzędu Skarbowego ? o nie zaleganiu, z Urzędu Gminy ? o wielkości gospodarstwa rolnego, z banku ? potwierdzenie środków własnych lub promesa kredytowa itd.) w szczególności biznes planem. Biznes plan powinien był zwierać opis stanu wyjściowego gospodarstwa, zamierzonych inwestycji i stanu docelowego wraz z planem finansowym. Złożenie niekompletnego wniosku - powodowało wezwanie wnioskodawcy do uzupełnienia ? ale tylko jeden raz w określonym przez Agencję, terminie.
Oddział regionalny AR i MR był zobowiązany do dwukrotnej wizytacji gospodarstwa: po raz pierwszy ? po złożeniu kompletnego wniosku o pomoc finansową, po raz drugi ? po zakończeniu inwestycji i złożeniu wniosku o płatność na rzecz rolnika- celem stwierdzenia zgodności zrealizowanej inwestycji z wnioskiem i zawartą umową.
Dofinansowanie z Programu SAPARD otrzymali rolnicy, z którymi oddział regionalny AR i MR zawarł umowę- na podstawie pozytywnie rozpatrzonego wniosku. Decyzja o przyznaniu rolnikowi prawa do pomocy finansowej ? podejmowana była po weryfikacji formalnej i merytorycznej wniosku wraz załącznikami, w tym biznes planu- w miarę dostępnych środków i na zasadzie kolejności zgłoszeń ( wg daty złożenia kompletnego wniosku). Płatność następowała na wniosek (wniosek o płatność) rolnika- po zrealizowaniu inwestycji zgodnie z wnioskiem o pomoc finansową i zawartą umową. Pomoc była realizowana w formie zwrotu części poniesionych kosztów kwalifikowanych, do wysokości nie większej niż określona w umowie. Jeśli beneficjent zaprzestał realizacji przedsięwzięć lub nie dopełnił formalności związanych z dokumentami, fakturami, protokołami odbioru robót itd.- mógł utracić pomoc finansową .
Szczegółowo omówiłam właśnie to działanie ponieważ ? w moim rodzinnym gospodarstwie korzystano z tej pomocy. Został zakupiony ciągnik rolniczy i pług obrotowy. Zwrot kosztów kwalifikowanych wyniósł 50 % ( gdyby gospodarstwo było objęte strefą ONW- obszary niekorzystnych warunków gospodarowania- tereny górskie, nizinne etc- pomoc ta wyniosła by 60 %) wartości sprzętu. Biznes plan ? przedstawiał docelowe dochodzenie do wzrostu żywotności gospodarstwa. Wniosek został złożony w odpowiednim terminie, przedsięwzięcie zrealizowano- po czym złożono wniosek o płatność. Opieszałość AR i MR, w rozpatrywaniu wniosków o udzielenie pomocy finansowej spowodowała, że wnioski zostały rozpatrzone dopiero po 01.05.2004 roku ? wtedy to podatek VAT został podwyższony na maszyny rolnicze z 7 % na 22%. Dlatego rolnik w gruncie rzeczy nie dostał refundacji takiej , jakiej się spodziewał w dniu składania I wniosku o przyznanie pomocy, ponieważ refundacji podlegały koszty netto, a więc kwota podatku nie była zależna od Agencji- ale gdyby Agencja rozpatrzyła wnioski na czas ? tj. tak jak przewidywała umowa to podatek ten byłby o 14 % niższy. Dodatkowym mankamentem ? był fakt, że w sporządzanych biznes planach rolnicy deklarowali się- uprawiać poszczególne uprawy- przez okres 5 lat- to spowodowało wzrost produkcji- większa podaż na rynku i spadek cen produktów rolnych a tym samym dochodów rolnika. Rolnik nie mógł zrezygnować z nieopłacalnej produkcji ? ponieważ to spowodowało by nie wywiązywanie się z biznes planu ? a tym samym utratę pomocy. Występujące trudności w przygotowaniu wniosków aplikacyjnych i ubieganiu się o wsparcie finansowe przedsięwzięć można podzielić na cztery grupy: proceduralne ( związane z wymogami stawianymi przez Program) organizacyjne (częściowo będące w gestii instytucji zarządzającej Programem) finansowe oraz psychologiczne .

Oś 2 Poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej i tworzenia miejsc pracy.
Działanie 3: Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich.
Cel: wsparcie finansowe inwestycji realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego w rejonach o wysokim bezrobociu
Beneficjenci: powiaty, gminy i związki międzygminne
Wysokość dotacji: do 50% kwalifikujących się kosztów przedsięwzięcia
Obszary wsparcia:
a. zaopatrzenie gospodarstw wiejskich w wodę oraz jej uzdatnianie,
b. odprowadzanie i oczyszczanie ścieków,
c. gospodarka odpadami,
d. drogi gminne i powiatowe,
e. zaopatrzenie w energię,
f. telekomunikacja,

Działanie 4: Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich.
Cel: zwiększenie liczby gospodarstw posiadających trwałe źródła dodatkowego dochodu osiągniętego z działalności pozarolniczej (np. turystyka)
Beneficjenci: osoby fizyczne, organizacje pozarządowe, organizacje rolnicze, ośrodki doradztwa rolniczego
Wysokość dotacji: do 50% kwalifikujących się kosztów przedsięwzięcia
Obszary wsparcia:
a. inwestycje na rzecz różnicowania działalności gospodarczej na obszarach wiejskich
b. marketing i promocja różnicowania aktywności gospodarczej na obszarach wiejskich

Oś 3 Komplementarna.
Działanie 5: Programy rolno środowiskowe i zalesienie ?(projekty pilotażowe)
Cel: zapewnienie rolnikom dodatkowych źródeł dochodów za wykonane usługi na rzecz ochrony środowiska.
Beneficjenci: rolnicy, dzierżawcy gruntów rolnych, osoby zaangażowane w produkcję rolną i leśną
Wysokość dotacji: do 50 proc. kwalifikujących się kosztów przedsięwzięcia
Obszary wsparcia:
a. programy rolno-środowiskowe - stosowanie metod rolnictwa ekologicznego
b. zalesianie - zalesienie gruntów rolnych powyżej 0,1ha (wyłączenia: plantatorzy choinek oraz rolnicy korzystający z rent strukturalnych)
c. szkolenia zawodowe - wzmocnienie i rozwój zasobów ludzkich na terenach wiejskich (rozwój przedsiębiorczości, nowe techniki i technologie)

Działanie 6: Szkolenia zawodowe.
Cel: promowanie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich przez zwiększanie kapitału ludzkiego

Działanie 7: Pomoc techniczna.
Cel: wsparcie wdrażania programu
Wszystkie ww. działania wymagają uwzględnienia wymogów związanych z ochroną środowiska.
Zgodnie z priorytetami określonymi przez państwa kandydujące oraz zgodnie z przepisami art. 4 ust. 3 rozporządzenia 1286/99, wsparcie na rzecz rolnictwa oraz rozwoju obszarów wiejskich obejmuje jeden lub kilka środków, zgodnych z odpowiednimi przepisami acquis communautaire.
Zrezygnowano z realizacji pierwotnie ujętego w Programie Działania 5- Programy rolno środowiskowe i zalesianie z uwagi na :
-przedłużający się proces uzgodnień prowadzonych z Komisją Europejską, dotyczących szczegółów związanych z zakresem i zasadami wdrożenia ww. Działania.
- przewidziane w 2004 r. po akcesji uruchomienie Działania Wspieranie przedsięwzięć rolno- środowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2004-2006.

Program SAPARD ? efekty finansowe i rzeczowe.

Okres, w którym zainteresowani mogli składać wnioski o pomoc- zakończył się 20.02.2004 r. W okresie tym rolnicy , samorządy terytorialne i przedsiębiorcy złożyli łącznie 31098 wniosków. W okresie kontraktowania, zakończonym 30.09.2004 r. , Agencja podpisała z beneficjentami ww. czterech Działań ogółem 24431 umów. Łączna kwota przyznanej w ich ramach pomocy finansowej wyniosła 4758,9 mln zł.
Budżet Programu SAPRD wynoszący początkowo 944 mln euro ( 708,2 mln euro ze środków UE oraz 235,8 mln euro z budżetu krajowego) okazał się niewystarczający z uwagi na szczególnie duże zainteresowanie- w końcowej fazie przyjmowania wniosków o pomoc. Chcąc stworzyć możliwość sfinansowania wszystkich projektów spełniających wymogi Programu SAPARD Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi uzgodniło z Komisją Europejską przesunięcie na ten cel środków z budżetu PROW 2004-2006 w kwocie 140 mln euro, której wykorzystanie wyniosło ostatecznie 119,4 mln euro. Oznaczało to, iż pierwotnie przyjęty budżet Programu został wykorzystany w 112,6 %.
Realizacja Programu SAPARD przyniosła jego beneficjentom wymierne i znaczące efekty finansowe i rzeczowe. Największym beneficjentem były samorządy wiejskie, które zrealizowane przedsięwzięcia w ramach Działania 3 uzyskały refundacje w łącznej wysokości 2014,5 mln zł - co stanowiło 44,6 % ogólnej kwoty wypłaconej pomocy.
W układzie regionalnym największymi beneficjentami wymienionych czterech Działań okazały się województwa: wielkopolskie, na które przypadło 13,6 % wypłaconej kwoty pomocowej, tj. 605,6 mln zł, mazowieckie- 12,3% (550,8 mln zł.), najmniejszym natomiast opolskie - 2,2 % ( 97,2 mln zł.) i lubuskie ? 2,5 % ( 110,5 mln zł.) Taki podział pomocy finansowej ukształtował się głównie w wyniku przyjętych założeń co do alokacji środków na poszczególne działania oraz województwa.
Obok efektów finansowych i rzeczowych Program SAPRAD był bardzo ważnym źródłem doświadczeń dla beneficjentów i instytucji uczestniczących w jego obsłudze, ułatwiających przygotowanie się do korzystania z szerokiego instrumentarium wsparcia UE po akcesji. Z uwagi na przyjęte zasady ubiegania się o pomoc oraz szczegółowe procedury Program SAPARD wymagał od beneficjentów bardzo dobrego przygotowania przedsięwzięcia, zarówno pod względem formalnym jak i merytorycznym.
Członkostwo Polski w europejskich strukturach integracji gospodarczej zaowocowało widocznymi korzyściami. Dofinansowanie inwestycji przyniosło wiele pożytku dla rozwoju kraju i poszczególnych regionów. Obecnie korzystamy z funduszy strukturalnych, lecz już przed wejściem do Unii Europejskiej bardzo ważna była pomoc ekonomiczna. Wprawdzie stopień wykorzystania przeznaczonych środków pozostawia wiele do życzenia, to poprawę jakości życia można odczuć praktycznie w każdej dziedzinie. Przyczyniły się do tego niewątpliwie fundusze przedakcesyjne i te przeznaczone dla Polski w latach 90?. Bez nich transformacja gospodarcza trwałaby dłużej i byłaby bardziej dotkliwa. Spełniono także główny cel Wspólnot: integracja. Prawie wszystkie dziedziny dostosowano do wymogów naszych zachodnich partnerów, dzięki czemu możliwe stało się podpisanie Traktatu Akcesyjnego a polska gospodarka stała się bardziej rentowna i konkurencyjna. Unia Europejska dąży do zmniejszenia różnic wśród swoich państw członkowskich i państw kandydujących o to miano. Wszystkie zapóźnione regiony otrzymały odpowiednią pomoc, problem wynikł natomiast we właściwym zarządzaniu i umiejętności wykorzystania tej szansy. Polska poradziła sobie z tym zadaniem, może nie do końca rozlokowano wszystkie środki, ale przecież osiągnięto zakładany cel: dostosowanie się i przystąpienie do Wspólnot Europejskich.