Źródła finansowania przedsiębiorstw ze srodków unii europejskiej

FUNDUSZE UNII EUROPEJSKIEJ
JAKO ŹRÓDŁO FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
PRACA DYPLOMOWA

SPIS TREŚCI

WSTĘP: 4
ROZDZIAŁ 1. ISTOTA I CHARAKTERYSTYKA ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA 5
1.1.CHARAKTERYSTYKA ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA 5
1.2.CHARAKTERYSTYKA KAPITAŁU WŁASNEGO W FINANSOWANIU DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 9
1.3.CHARAKTERYSTYKA KAPITAŁU OBCEGO W FINANSOWANIU DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA 15
ROZDZIAŁ 2. PROGRAMY POMOCOWE ORAZ WYBRANE INSTYTUCJE WSPIERAJĄCE ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE 21
2.1 PROGRAMY I FUNDUSZE STRUKTURALNE 21
2.1.1 Phare 2003 22
2.1.2. Krajowy Fundusz Kapitałowy. 24
2.1.3. Wieloletni Program na Rzecz Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości. 28
2.1.4. Program operacyjny SAPARD 30
2.2 WYBRANE INSTYTUCJE WSPIERAJĄCE ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE. 33
2.2.1. PARP ? Państwowa Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości 33
2.2.2. KSU ? Krajowy system usług dla MSP 35
ROZDZIAŁ 3: ANALIZA DOKUMENTACJI ZWIĄZANEJ Z DOFINANSOWANIEM PRZEDSIĘBIORSTW ZE ŚRODKÓW UNII EUROPEJSKIEJ NA PRZYKŁADZIE SEKTOROWEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO ?WZROST KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW?. 37
3.1. PODMIOTY UPRAWNIONE DO UBIEGANIA SIĘ O DOFINANSOWANIE. 38
3.2 WYTYCZNE DO PROJEKTU WSPARCIA W RAMACH SEKTOROWEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO ?WZROST KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW? 39
3.3. DOKUMENTY POTRZEBNE DO POZYSKANIA DOFINANSOWANIA W RAMACH SEKTOROWEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO ?WZROST KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW? 40
3.4. ZASADY ZAWIERANIA UMOWY W RAMACH PROJEKTU POMIĘDZY INSTYTUCJĄ WDRAŻAJĄCĄ (PARP) A BENEFICJENTEM 43
3.5. PROCEDURA OCENY WNIOSKÓW 44
3.5.1 Kryterium formalne 44
3.5.2 Kryterium techniczno ? ekonomiczne 44
3.5.3. Kryterium merytoryczne 45
ZAKOŃCZENIE: 49
BIBLIOGRAFIA: 50
ZAŁĄCZNIKI: 53
ZAŁĄCZNIK NR 1 53
ZAŁĄCZNIK NR 2 54
ZAŁĄCZNIK NR 3 64
ZAŁĄCZNIK NR 4 65
ZAŁĄCZNIK NR 5 66

Wstęp:

Obecna pozycja Polski na arenie międzynarodowej daje szanse Polakom na rozwój przedsiębiorstw nie tylko z źródeł własnych bądź wparcia ze strony Państwa, lecz również dotacji z źródeł zewnętrznych, jakim jest Unia Europejska. Firmy maja możliwość korzystania z dotacji i subwencji na m.in. na zakup maszyn, programów, dofinansowanie, ułatwienie dostępu do nowych technologii, wykorzystanie możliwości Rynku Wewnętrznego, wsparcie na inwestycje dla firm, które chcą podnieść swój poziom konkurencyjności na rynku jak również Pożyczka na innowacje na wdrożenie inwestycji, oraz wiele innych działań wspomagających rozwój przedsiębiorstwa.
Celem pracy jest charakterystyka źródeł finansowania przedsiębiorstw z kapitałów własnych oraz obcych. W pracy zostaną omówione programy pomocowe oraz instytucje wspierające rozwój przedsiębiorstw w Polsce oraz proces wdrażania dokumentacji potrzebnej na realizacje projektu dofinansowania na przykładzie Sektorowego Programu Operacyjnego ?Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw?.
Praca składać się będzie z trzech części. W pierwszej zostanie wyodrębniona charakterystyka źródeł finansowania działalności przedsiębiorstwa pokazująca podział na finansowanie własne i obce. W drugiej części została przedstawione i omówione wybrane programy i fundusze strukturalne oraz wybrane instytucje wspierające rozwój przedsiębiorstw w Polsce. Można będzie, zatem w tej części uzyskać informacji dotyczących programów pomocowych oraz instytucji wspierających rozwój przedsiębiorstw w Polsce. W trzeciej analitycznej części zostanie przedstawiona procedura składania dokumentacji potrzebnej do uzyskania dofinansowania ze funduszów Unii, poprzez kryteria, które przedsiębiorstwo winno spełnić po podpisanie wniosku i za tym idące korzyści.

Rozdział 1. Istota i charakterystyka źródeł finansowania przedsiębiorstwa

1.1.Charakterystyka źródeł finansowania działalności przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwa prowadząc działalność gospodarczą wykorzystują kapitał pochodzący z różnych źródeł, które są bardzo zróżnicowane pod wieloma względami. Optymalny dobór kapitału wymaga określenia bieżących i przyszłych potrzeb finansowych firmy. Oprócz tego
niezbędna jest też wiedza dotycząca różnic pomiędzy poszczególnymi źródłami finansowania.
Planując skorzystanie z różnych form pozyskania kapitału w pierwszej kolejności należy wziąć pod uwagę jego dostępność dla podmiotów gospodarczych.

Wybierając źródło finansowania należy również uwzględnić:
? szybkość pozyskania kapitału
? zabezpieczenia zwrotu kapitału,
? wartość kapitału, o który się ubiega przedsiębiorca,
? koszt pozyskania kapitału,
? stopień ryzyka związanego z pozyskaniem kapitału z danego źródła,
? okres i harmonogram zwrotu kapitału,
? stopień zagrożenia przejęciem kontroli nad firmą .

Zestawienie wszystkich źródeł finansowania nosi nazwę struktury finansowania firmy i jest ujmowane w bilansie przedsiębiorstwa. Zgodnie z zapisami ustawy o rachunkowości źródła finansowania ujmuje się w pasywach w bilansie i wyróżnia następujące pozycje:
? kapitały (fundusze własne),
? rezerwy,
? zobowiązania długoterminowe,
? zobowiązania krótkoterminowe i fundusze specjalne,
? rozliczenia międzyokresowe .

W literaturze przedmiotu wyróżnia się finansowanie wewnętrzne i zewnętrzne. Kryterium podziału kapitałów może być źródło ich pochodzenia ? wyróżnia się, zatem finansowanie własne i obce.
Finansowanie wewnętrzne powstaje w ramach podmiotu gospodarczego i stanowi wartość wytworzoną przez przedsiębiorstwo. Kapitał będący do dyspozycji firmy wzrasta bez dopływu środków z zewnątrz . Proces ten nazywany jest samofinansowaniem i oznacza finansowanie działalności zatrzymanym zyskiem, który jest różnicą między zyskiem po opodatkowaniu i kwotą wypłaconych dywidend. W ujęciu pojedynczego podmiotu samofinansowanie to ta część zysku netto, która zostaje przekazana w przedsiębiorstwie na kapitał zapasowy lub tzw. niepodzielny zysk netto . Drugim sposobem finansowania wewnętrznego jest zwolnienie kapitału, które odbywa się poprzez zmiany w strukturze majątku (sprzedaż zbędnych składników majątku, przyspieszenie obrotu kapitału, finansowanie inwestycji z odpisów amortyzacyjnych).
Wewnętrznymi źródłami finansowania, w przypadku małych firm, nieposiadających osobowości prawnej, są zwykle środki właściciela (właścicieli) firmy inwestowane w działalność w momencie jej zakładania oraz wypracowane środki przez firmę w trakcie jej funkcjonowania. W przypadku firm jednoosobowych i spółek cywilnych (w szczególności prowadzących uproszczoną księgowość) występuje problem rozdzielenia środków posiadanych przez firmę od środków posiadanych przez właściciela. Dlatego też za wewnętrzne źródła finansowania można tu uznać wszystkie sposoby finansowania, które nie angażują kapitału osób trzecich (poza właścicielami firmy) . W przypadku firm posiadających osobowość prawną, za wewnętrzne źródła finansowania uważa się środki wypracowane przez firmę w trakcie prowadzenia działalności.
Sposoby pozyskiwania środków:
- przekształcenia majątkowe - zmiana struktury majątku w wyniku:
- finansowania dodatkowych i okresowych inwestycji z odpisów amortyzacyjnych,
- przyspieszenia obrotu kapitału,
- w drodze zmniejszenia majątku przez racjonalizację i sprzedaż zbędnych elementów zasobów majątkowych przedsiębiorstwa.
- kształtowanie kapitału - tworzenie długookresowych rezerw i zatrzymanie zysku w przedsiębiorstwie, czyli nie wypłacenie akcjonariuszom lub udziałowcom reszty zysku pozostającego po opodatkowaniu .

Finansowanie zewnętrzne polega na pozyskiwaniu środków z otoczenia przedsiębiorstwa.
Poziom zapotrzebowania na ten rodzaj kapitału określają następujące czynniki: potrzeby w zakresie inwestycji w rzeczowe aktywa trwałe, poziom efektywności finansowej prowadzonej działalności, polityka dywidend, zobowiązania finansowe obciążające przyszłe okresy, wysokość odpisów amortyzacyjnych .
Potrzeby w zakresie inwestycji w rzeczowe aktywa trwałe pojawiają się skokowo w momencie, gdy dotychczasowe składniki majątku nie są w stanie zaspokoić aktualnych potrzeb produkcyjnych. Poziom efektywności finansowej prowadzonej działalności oznacza, iż, wypracowane zyski stanowią źródło własnego finansowania działalności; im są one wyższe, tym zapotrzebowanie na kapitał z zewnątrz jest mniejsze. Polityka dywidend - wypłata dywidend następuje z zysku, im te wypłaty są wyższe, tym większa może być skala zapotrzebowania na zewnętrzne źródła finansowania. Zobowiązania finansowe obciążające przyszłe okresy są efektem zaciągniętych wcześniej kredytów, pożyczek, leasingu finansowego itp., na obsługę, których potrzebne są określone nakłady finansowe. Wysokość odpisów amortyzacyjnych - amortyzacja jest kosztem, który nie powoduje wydatkowania środków pieniężnych. Im odpisy amortyzacyjne są wyższe, tym mniejsze potrzeby korzystania z zewnętrznych źródeł finansowania.
Finansowanie zewnętrzne charakteryzuje się tym, że przedsiębiorstwo otrzymuje środki finansowe - kapitał, spoza przedsiębiorstwa.
Finansowanie działalności przedsiębiorstwa kapitałem własnym zwiększa jego płynność i stabilność finansową. W większości form prawnych przedsiębiorstw wniesiony kapitał jako własny nie podlega zwrotowi w okresie funkcjonowania przedsiębiorstwa, dlatego też obok trwałej podstawy jego finansowania jest również gwarancją dla wierzycieli. Wysokość kapitałów własnych informuje wierzycieli, do jakiej kwoty firma będzie zdolna ponosić konsekwencje finansowe w razie wystąpienia strat . Od kapitału własnego nie przysługują odsetki, lecz prawo do udziału w zyskach. Ta cecha ma szczególny walor w przypadku trudnej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, kiedy występują trudności z pozyskiwaniem kapitałów zewnętrznych, a przedsiębiorstwo finansuje swoją działalność przede wszystkim funduszami własnymi, jak to ma miejsce w większości małych przedsiębiorstw .

Kapitał własny w porównaniu do kapitału obcego jest jednak mało elastyczny i nie zawsze przynosi oczekiwane korzyści dla właściciela. W zależności od formy prawnej i warunków umowy współwłaściciel uczestniczy lub nie w stratach przedsiębiorstwa. Zawsze straty uszczuplają kapitał własny .

Wśród kapitałów obcych można wyróżnić : kredyty bankowe, pożyczki, zobowiązania wobec dostawców, budżetu, pracowników i inne. Kapitał obcy pełni jedynie funkcję roboczą.
W porównaniu do finansowania kapitałem własnym, finansowanie kapitałem obcym jest znacznie bardziej elastyczne. Umożliwia ono realizację przedsięwzięć, które przekraczają własne możliwości finansowe przedsiębiorstwa, wpływa na obniżenie obciążeń podatkowych i podwyższenie rentowności kapitału własnego .
Odsetki od kapitału obcego zaliczane są do kosztów uzyskania przychodów, wiec zmniejszając podstawę opodatkowania obniżają poziom podatku dochodowego. W przypadku kapitału własnego, właściciel nie otrzymuje odsetek od wniesionego kapitału, lecz uczestniczy w podziale zysku. Jeżeli jego udział w zysku potraktować jako zapłatę za wniesiony kapitał, to owa zapłata podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym .
Kapitał obcy przy spełnionych określonych warunkach podwyższa również rentowność kapitału własnego. Zjawisko to tłumaczy efekt dźwigni finansowej. Pozytywne efekty dźwigni finansowej występują, jeżeli koszt kapitału obcego jest niższy od kosztu kapitału własnego. Oznacza to, że wzrost udziału kapitału obcego w finansowaniu firmy będzie przynosił wzrost stopy zyskowności jej kapitałów własnych, dopóki rynkowa stopa procentowa będzie niższa od rzeczywistej stopy rentowności . W przeciwnym wypadku korzystanie z obcych źródeł kapitału będzie powodowało obniżenie efektywności ekonomicznej przedsiębiorstwa.
Wraz ze wzrostem zadłużenia rośnie jednak ryzyko przedsiębiorstwa. Kapitał obcy oddawany jest przedsiębiorstwu na określony czas, po którym musi ulec zwrotowi zazwyczaj wraz z odsetkami, niezależnie od sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Ponadto pozyskanie obcego kapitału wymaga często spełnienia szeregu warunków, udzielenia gwarancji i zabezpieczeń. Wierzyciel, którym najczęściej jest bank, udziela kredytu lub pożyczki na podstawie szczegółowej analizy wniosku kredytowego lub pożyczkowego, ponadto może żądać dodatkowego zabezpieczenia lub gwarancji, na przykład w postaci przyznania wierzycielowi praw do zmiany długu na udziały kapitałowe.
Charakterystycznym dla kapitału obcego jest również wzrost jego ceny w miarę wzrostu zadłużenia przedsiębiorstwa. związane jest to ze wzrostem ryzyka, ponieważ im wyższy współczynnik zadłużenia w przedsiębiorstwie tym wyższe ryzyko działalności, które bezpośrednio wpływa na koszt kapitału. Zbyt duży udział kapitału obcego w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa może prowadzić do uzyskania przez wierzyciela pewnych uprawnień względem przedsiębiorstwa. Mogą one polegać na przyznaniu wierzycielowi prawa do wglądu w sytuację finansową przedsiębiorstwa a w skrajnych przypadkach na delegowaniu osób wyznaczonych przez wierzyciela do organów kierowania przedsiębiorstwem lub jego kontroli . Roszczenia wierzycieli są zawsze regulowane przed roszczeniami właścicieli.

1.2.Charakterystyka kapitału własnego w finansowaniu działalności gospodarczej

Do źródeł finansowania z kapitałów własnych zalicza się :

Kapitał (fundusz) zakładowy - w spółkach akcyjnych jest podstawowym źródłem finansowania. Jego wielkość jest zależna od kolejnych emisji akcji. Emisja akcji jest procesem złożonym, a jej powodzenie na rynku papierów wartościowych jest zależne od sytuacji finansowej spółki i cen akcji notowanych na giełdzie. Kapitał zakładowy musi być oznaczony w stałej kwocie w statucie i zapisany w rejestrze sądowym. Zmiana jego wysokości wymaga zmiany statutu w drodze uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Kapitał zakładowy dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej (akcje mogą być imienne lub na okaziciela). Akcje nie mogą być wydawane poniżej ich wartości nominalnej. Wartość nominalna akcji nie może być niższa niż l zł. Podwyższenie kapitału w drodze kolejnej emisji akcji wymaga uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy o zmianie statutu i rejestracji w rejestrze sądowym. Kapitał zakładowy przy powoływaniu spółki nie może być niższy od 500 tyś. zł (art. 308-309 k.s.h.). Akcjonariuszom nie wolno pobierać odsetek od posiadanych akcji. Mają natomiast prawo do udziału w zyskach w formie dywidendy. Kapitał akcyjny (zakładowy) może podlegać umorzeniu. Może być ono dobrowolne (za zgodą akcjonariusza) lub przymusowe (wymaga zgody walnego zgromadzenia). Spółka może na ten cel utworzyć fundusz rezerwowy. Emitent udostępnia swoje akcje potencjalnym inwestorom na pierwotnym rynku kapitałowym po cenie emisyjnej .
Kapitał (fundusz) udziałowy jest kapitałem zakładowym w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością. Dzieli się na udziały o równej lub nierównej wartości nominalnej. Wysokość kapitału udziałowego przy zakładaniu spółki nie może być niższa niż 50 tyś. zł. Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 500 zł. Udziały mogą być pokryte w gotówce lub aportami. Udziałowcy spółki nie mogą pobierać odsetek od wniesionych wkładów. Mają natomiast prawo do udziału w zysku. Podobnie jak w spółkach akcyjnych zysk przeznaczony do podziału nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o kwoty przekazane na fundusze rezerwowe w poprzednich latach i pomniejszone o poniesioną stratę oraz o kwoty przekazane na fundusze rezerwowe tworzone zgodnie z ustawą lub umową spółki. Kapitał zakładowy może ulegać tak umorzeniu dobrowolnemu, jak przymusowemu .

Kapitał (fundusz) zapasowy - tworzony w spółkach kapitałowych z przeznaczeniem na pokrycie ewentualnych strat. Źródłami tworzenia tego funduszu są:
? co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy, dopóki fundusz ten nie osiągnie, co najmniej jednej trzeciej kapitału zakładowego,
? nadwyżki cen emisyjnych akcji pomniejszone o koszty emisji,
? dopłaty akcjonariuszy w zamian za przyznanie szczególnych uprawnień ich
dotychczasowym akcjom.

O użyciu kapitału zapasowego decyduje walne zgromadzenie. Część kapitału zapasowego tworzona z zysku do wysokości 1/3 kapitału zakładowego może być przeznaczona wyłącznie na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym.

Jeżeli strata poniesiona w roku obrotowym przewyższa kapitał zapasowy i kapitały rezerwowe oraz jedną trzecią kapitału zakładowego, zarząd powinien zwołać walne zgromadzenie, aby podjąć uchwałę o celowości dalszego istnienia spółki.

Kapitał zapasowy jest ważnym źródłem informacji o powodzeniu spółki na rynku papierów wartościowych. Mogą wystąpić dwojakiego rodzaju sytuacje:
jeżeli kapitał zapasowy rośnie szybciej od kapitału zakładowego, a? głównym czynnikiem wzrostu jest wysoka nadwyżka cen emisyjnych akcji nad ich cenami nominalnymi to oznacza, że spółka ma wysokie notowania na rynku kapitałowym i może emitować kolejne serie akcji;
sytuacja odwrotna świadczy o spadku atrakcyjności spółki na tym? rynku; powstaje wówczas problem pokrycia kolejnej emisji akcji lub celowości jej podejmowania. Z wymienionych względów kapitał zapasowy dostarcza wiarygodnych informacji dla oceny gospodarki finansowej spółki.

Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny na funduszu tym rejestruje się zmiany wartości środków trwałych. Ustalona w wyniku umorzenia wartość netto środka trwałego nie może być wyższa od jego wartości godziwej. Jeżeli księgowa wartość netto środka trwałego jest wyższa, to nadwyżka (różnica wartości) zasila kapitał z aktualizacji wyceny i nic może być przeznaczona do podziału. Nie występują tu przepływy środków pieniężnych .

Na omawianym funduszu rejestrowane są również zmiany wartości inwestycji finansowych, zaliczanych do aktywów trwałych. Jeżeli następuje wzrost ich wartości do poziomu cen rynkowych to różnice zwiększają kapitał z aktualizacji wyceny. Obniżenie wartości tych inwestycji wpływa na zmniejszenie tego funduszu. Zmiany wartości tych inwestycji nie wywołują przepływów gotówkowych.
Kapitały (fundusze) rezerwowe są tworzone na realizację własnych celów ustalanych przez właścicieli. Źródłem tworzenia tych funduszy są zyski a zwłaszcza ich podział. Kierunki wykorzystywania tych funduszy mogą dotyczyć: wypłacania dywidend , wykupywania własnych akcji przez spółki , obniżania kapitału zakładowego .

Zyski i amortyzacja - stanowią kolejne ważne, własne źródła finansowania i rozwoju. Zysk stanowi nie tylko istotne źródło tworzenia funduszy, lecz także jego część przewidziana na dywidendy rożne, decyzją walnego zgromadzenia, być zatrzymana na cele rozwojowe. Decyzja taka może być podyktowana potrzebami finansowania działalności rozwojowej spółki lub jej trudną sytuacją finansowa. Amortyzacja może być traktowana jako źródło finansowania - powoduje zmniejszenie zysku, ale nie pociąga za sobą odpływu z przedsiębiorstwa środków pieniężnych.

Kapitał własny może być pozyskiwany ze źródeł wewnętrznych i zewnętrznych ? zostały one ujęte na rysunku 1.

Struktura źródeł finansowania Rysunek 1

Źródło: J. Ickiewicz, Pozyskiwanie struktura kapitału a długookresowe cele przedsiębiorstwa, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2001, s. 96.

Zysk zatrzymany w przedsiębiorstwie może zostać wykorzystany do finansowania działalności, jednocześnie nie pociągając za sobą kosztów i zmiany obecnie obowiązujących stosunków własnościowych. Jednocześnie zwiększa to dostępność przedsiębiorstwa do rynku kredytowego, gdyż wykazywanie zysków pozytywnie wpływa na wiarygodność kredytowa firmy . Znaczenie odpisów amortyzacyjnych zależy od wielkości majątku trwałego przedsiębiorstwa, struktury jego wieku oraz sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, czyli wielkości stosowanych stawek amortyzacyjnych. Stanowią one dla przedsiębiorstwa koszt księgowy, choć jednocześnie nie są wydatkiem. W ten sposób pomniejszają one podstawę opodatkowania i wpływają na niższe płatności z tytułu podatków . W połączeniu z brakiem budżetowania (zaplanowania wpływów, a przynajmniej niezbędnych wydatków, które firma będzie musiała ponieść w dającej się przewidzieć przyszłości) . Prawidłowa kalkulacja rentowności powinna uwzględniać koszty związane z odtworzeniem bazy środków trwałych. W sytuacji, w której firma nie dokonuje zmiany profilu dotychczasowej działalności, technologii produkcji itp. oznacza to, że w przyszłości wymagane będą środki na zastąpienie zużytych środków trwałych nowymi. Stąd odpisy amortyzacyjne pozwalają, co prawda na krótkoterminowe finansowanie projektów inwestycyjnych, jednak nie rekomenduje się oparcia ich finansowania wyłącznie na środkach własnych (tzw. ?wyciągnięcie pieniędzy z obrotu?, do którego zalicza się m.in. finansowanie odpisami amortyzacyjnymi). Oczywiście nie dotyczy to sytuacji, w której firma wcześniej zgromadziła odpowiednie nadwyżki lub też decyduje się na zakupy majątku obrotowego w formie leasingu. Dopłaty wspólników są jedną z najprostszych form finansowania .Właściciele posiadając wolne środki i mogą wnieść je do firmy poprzez:
? uchwałę zarządu spółki o podniesieniu kapitału podstawowego,
zawarcia przez właściciela umowy pożyczki ze spółką (odpowiednie? sformułowanie parametrów umowy pozwala na jednoczesny dopływ środków do firmy i zabezpieczenie interesów właściciela, który może zażądać ich zwrotu),
w przypadku działalności gospodarczej osoby fizycznej ? wykorzystania? prywatnych środków do pokrycia wydatków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Podwyższanie kapitału własnego oznacza wzrost bazy kapitałowej przedsiębiorstwa w drodze wpłat lub zatrzymania w przedsiębiorstwie środków własnych, głównie pochodzących z zysku lub przyjęcia środków obcych, celem takiego działania jest wzrost bazy gwarancyjnej przedsiębiorstw, co wpływa na wiarygodność przedsiębiorstwa oraz wzrost płynności finansowej, zamiar rozszerzenia działalności, podjęcie działań racjonalizatorskich, organizacyjnych, czego efektem powinna być obniżka kosztów, poprawa rentowności firmy. Natomiast obniżanie kapitału własnego oznacza zmniejszanie bazy kapitałowej przedsiębiorstwa w drodze zwrotu wkładów pieniężnych bądź wartości rzeczowych, oraz obniżanie kapitału nominalnego spółek kapitałowych.

1.3.Charakterystyka kapitału obcego w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa

Kapitał obcy zostaje postawiony do dyspozycji przedsiębiorstwa i musi być zwrócony właścicielowi na zasadach określonych w umowie. Wierzyciel nie ma bezpośredniego wpływu na działalność przedsiębiorstwa. W praktyce jednak wpływ wierzyciela jest uzależniony od stopnia zadłużenia firmy, czy od rodzaju powierzonego kapitału .

Finansowanie obce posiada wady i zalety. Do zalet finansowania obcego można zaliczyć fakt, iż dawca kapitału nie ma wpływu na podejmowane decyzje w przedsiębiorstwie, możliwe jest uzyskanie kapitału bez potrzeby przyjmowania nowych wspólników (akcjonariuszy),może być korzystne z punktu widzenia zysku w przedsiębiorstwie (o ile koszt wykorzystywania kapitału obcego jest niższy od dochodu uzyskiwanego dzięki jego zaangażowaniu),dodatkowo różne jest traktowanie finansowania własnego i obcego przez systemy podatkowe (udział w zysku jest obciążony podatkiem dochodowym, natomiast odsetki od kapitału obcego zmniejszają podstawę opodatkowania).
Natomiast do wad finansowania obcego można zaliczyć: wzrost kosztów finansowych, które muszą być zapłacone niezależnie czy firma wypracuje zysk czy stratę, oraz fakt, iż uzyskanie kapitał obcego jest związane z zapewnieniem gwarancji i zabezpieczeń dla wierzycieli.

Biorąc pod uwagę czas korzystania z kapitału obcego wyróżnia się:
? Zobowiązania o charakterze krótkoterminowym (do roku),
? zobowiązania o charakterze długoterminowym (powyżej roku).
Zobowiązania krótkoterminowe zaciągane są zazwyczaj na sfinansowanie przejściowych niedoborów gotówkowych związanych z bieżącą działalnością firmy. Zobowiązania o charakterze długoterminowym mają zazwyczaj znaczną wartość i dotyczą inwestycji rozłożonych w czasie na wiele lat (modernizacja parku maszynowego, zakup nieruchomości).
Rodzaje zewnętrznych źródeł finansowania krótko i długoterminowych przedsiębiorstwa ujmuje tabela 1:
Podział kapitałów obcych Tabela 1
KAPITAŁ OBCY
Kapitał długoterminowy Kapitał krótkoterminowy
Rezerwy kredyty krótkoterminowe
kredyty długoterminowe zobowiązania odnawialne
poręczenia kredytowe kredyt kupiecki
Leasing factoring
Franchising pożyczki
Obligacje papiery dłużne
dotacje i subwencje
środki z funduszy unijnych
Źródło: opracowanie własne.
Klasyfikując kapitały obce pod względem kosztu obsługi można wśród nich wyróżnić kapitały obce niewymagające ponoszenia dodatkowych kosztów oprócz samego zwrotu kapitału.

Biorąc pod uwagę dostarczycieli zewnętrznych źródeł finansowania można ich podzielić na dwie grupy: związanych z firmą procesami produkcyjnymi i handlowymi, oraz nieposiadających więzi produkcyjnych, ani handlowych, ale gotowych zainwestować swój kapitał .
Obce źródła finansowania, można podzielić również biorąc pod uwagę postać, pod jaką występują. Można wyróżnić, zatem:
? kapitał w postaci rzeczy (środek trwały, materiały, półprodukty),
? kapitał pod postacią strumienia środków pieniężnych.
Stosowanie finansowania obcego jest korzystniejsze od finansowania własnego dopóki koszt kapitału obcego jest niższy od kosztu kapitału własnego. Odpowiedni wybór i optymalne wykorzystanie kapitału zewnętrznego pozwala na szybszy rozwój i uzyskanie przewagi nad konkurencją. Strategia finansowania, jaką przyjmie dane przedsiębiorstwo wiąże się nierozłącznie z formami finansowania, jakie ono wybierze.

Do finansowania krótkoterminowego należy miedzy innymi:
Emisja papierów dłużnych . Polskie przedsiębiorstwa zaczęły korzystać z emisji własnych papierów dłużnych od 1992 roku, a od 1995 proces ten nabrał przyspieszenia. Emisja dłużnych papierów wartościowych na rynku pieniężnym i kapitałowym może być atrakcyjną formą finansowania dla wiarygodnych podmiotów. Korzyści takich instrumentów wynikają m.in. z wyeliminowania pośrednika pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem, którym zazwyczaj jest bank przejmujący na siebie ryzyko. kredytowe za wynagrodzeniem - marżę bankową. Poza aspektami kosztowymi dla emitenta, emisja ma również charakter marketingowy. Pozyskiwaniu środków fi-nansowych na publicznym rynku towarzyszyć może kampania, która podnosi wiarygodność emitenta, ułatwiając dostęp do innych źródeł finansowania w przyszłości. Do korzyści remitenta zaliczyć można, zatem następujące czynniki:
? atrakcyjna forma finansowania w stosunku do emisji akcji, kredytu bankowego lub leasingu,
? budowanie pozytywnego wizerunku przedsiębiorstwa - public relations,
? dywersyfikacja źródeł finansowania,
? możliwość ściągnięcia znacznych kapitałów bezpośrednio z rynków finansowych,
? atrakcyjny koszt kapitału i korzyści podatkowe,
? zwiększanie rentowności kapitałów firmy poprzez wykorzystanie dźwigni
? finansowej,
? większa niezależność w dysponowaniu środkami aniżeli przy kredycie bankowym,
? dopasowanie wielkości emisji do potrzeb emitenta.

Obligacja jako instrument finansowy jest zobowiązaniem emitenta (inaczej: dłużnika) do wykupu papieru wartościowego od obligatariusza (inaczej: właściciela obligacji, pożyczkodawcy) na z góry określonych warunkach .
Koszt (oprocentowanie) - procentowy koszt obligacji liczony od wartości nominalnej, stanowiący cenę kredytu, jaką emitent płaci właścicielowi obligacji.
Obligacja stanowi poza bankowa formę zaciągania pożyczki na finansowanie inwestycji u podmiotów gospodarczych osób fizycznych. W obligacji wyrażony jest dług przedsiębiorstwa czy instytucji, które ja wyemitowały. Pożyczka ta ma charakter terminowy, podlega spłacie i jest oprocentowana . Obligacje mogą mieć różne formy oprocentowania:
Obligacje o stałym oprocentowaniu . Oprocentowanie takich obligacji? jest z góry znane i stałe przez cały okres do terminu wykupu przez emitenta.
Obligacje o zmiennym oprocentowaniu. Oprocentowanie obligacji jest? zmienne w kolejnych okresach płatności odsetek i zależy od ustalonego wskaźnika, np. rentowności bonów skarbowych.
Obligacje zerokuponowe (inaczej: z kuponem zerowym). Od tych? obligacji nie płaci się odsetek. Cena emisyjna uwzględnia dochód obligatariusza - jest zawsze niższa od ceny nominalnej;

Kolejnym sposobem finansowania krótkookresowego jest Factoring . Spółka factoringowa odkupuje należności różnych podmiotów, zaliczkując je jednocześnie do czasu upływu terminu płatności należności; potem następuje egzekucja od dłużników. Specyfiką tej formy finansowania jest fakt, że instytucje/ spółki nie kupują określonych należności tylko ich grupy lub rodzaje. Korzyścią dla odstępujących od należności jest zmniejszenie kosztów bieżących, jednak wiąże się to z drugiej strony z opłatami za zaliczkowane należności przez instytucje factoringowe, opłatami za wykonywane przez te instytucje funkcjami usługowymi i administracyjnymi jak również opłatami za funkcję gwarancyjną (koszty ryzyka). Wprowadzenie faktoringu wiąże się również z występowaniem licznych niedogodności. Przede wszystkim usługi factoringowe są kosztowne. Na koszty tych usług składają się m.in.:oprocentowanie- odsetki od udzielonych kredytów i pożyczek, których oprocentowanie jest zbliżone do kredytu bankowego, prowizje przygotowawcze w wysokości od 0,1 do 3 % limitu faktoringu; prowizje administracyjne za świadczone przez faktora usługi księgowe, inkasowe i doradcze, okresowa ocenę zdolności kredytowej dłużników, monitorowanie dłużników przedsiębiorstwa; prowizja za przejecie ryzyka niewypłacalności odbiorców .
Factoring jest formą finansowania alternatywną do bankowego kredytu obrotowego. W praktyce Factoring wykorzystywany jest głównie przez średnie i duże, przedsiębiorstwa, których działalność cechują długie okresy rozliczeniowe z kontrahentami.
Cechą faktoringu jest to, że poza funkcją finansową spełnia, zgodnie z postanowieniami Konwencji Ottawskiej, również inne zadania:
? przejęcie ryzyka wypłacalności kontrahenta (w praktyce prawie się nie stosuje);
prowadzenie rozliczeń operacyjnych wraz z kontami rozliczeniowymi? kontrahentów (usługi te w praktyce trudno jest wycenić w kontekście kosztu faktoringu);
? windykowanie wierzytelności.

Alternatywnym do kredytu bankowego obcym źródłem kapitału jest pożyczka . Poprzez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych, co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić taką sama ilość pieniędzy albo taką sama ilość rzeczy tego samego gatunku i ilości . Podobnie jak w przypadku umowy kredytowej pożyczkodawcą może być bank. W obu przypadkach są to wysokie koszty oprocentowania długu. Z tego względu przedsiębiorstwo może poszukiwać innych potencjalnych pożyczkodawców, którymi mogą być zarówno przedsiębiorstwa z nimi współpracujące, jak i obce osoby, na przykład: akcjonariusz lub wspólnik spółki z o.o., uczestnik układu kooperacyjnego, uczestnik sieci franchisingowej .
Od kilku lat istnieje na rynku polskim nowa dostępną forma finansowania inwestycji leasing, która, nie polega na zakupie środka trwałego, lecz na jego wypożyczeniu. Przekazywanie przez jedna stronę drugiej stronie rzeczy do korzystania za ustalona w umowie opłata i na uzgodnionych warunkach określane jest mianem leasingu .
Istota leasingu ogólnie rzecz biorąc polega na oddaniu przez leasingodawce w odpłatne użytkowanie rzeczy lub praw majątkowych w zamian za zapłatę przez leasingobiorce ustalonego czynszu, przy zastrzeżeniu możliwości zakupu tych rzeczy lub praw po upływie czasu trwania leasingu. Zgodnie z definicją ?przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tejże umowie i oddać te rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków na czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe, co najmniej cenie wynagrodzenia z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego"

Rozdział 2. Programy pomocowe oraz wybrane instytucje wspierające rozwój przedsiębiorstw w Polsce

Państwa, które kilkanaście lat temu rozpoczęły proces transformacji, zastępując system centralnego planowania - gospodarką wolnorynkową, największy sukces w poprawie zaległości wobec rozwiniętych krajów Europy Zachodniej i Ameryki, osiągnęły dzięki rozwojowi przedsiębiorczości. Ta problematyka zajmuje ważne miejsce w Strategii Lizbońskiej, a także w dokumentach z niej wynikających, takich jak Strategia Zrównoważonego Rozwoju czy Europejska Karta Małych Przedsiębiorstw.

Dnia 21 czerwca 2005 roku, Rada Ministrów przyjęła Raport ?Przedsiębiorczość w Polsce 2005?, który przedstawia kondycję ekonomiczną przedsiębiorstw na tle sytuacji makroekonomicznej kraju, bada uwarunkowania ich funkcjonowania, jak również podejmuje próbę zdefiniowania obszarów, które wymagają usprawnienia. W otoczeniu przedsiębiorców w ostatnim roku doszło do wielu pozytywnych zmian tj. ulepszenia i przyspieszenia procesu rejestracji działalności na skutek wejścia w życie ustawy o swobodzie gospodarczej, obniżenie stawki podatku dochodowego do poziomu 19 proc, znacznego zwiększenia możliwości pozyskiwania kapitału (środki z funduszy unijnych, fundusze venture capital, seed capital, pośrednictwo firm faktoringowych i leasingowych). Rośnie też liczba instytucji wspierających sektor MSP.

2.1 Programy i fundusze strukturalne

Programy i fundusze strukturalne są instrumentami Polityki Strukturalnej Unii Europejskiej. Ich zadaniem jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów UE. W ten sposób wpływa się na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej Unii. Fundusze kierowane są do tych sektorów gospodarki i regionów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego w UE.

2.1.1 Phare 2003

PHARE (ang. Poland and Hungary Assistance for Reconstructing of their Economies) początkowo było funduszem przedakcesyjnym, którego założeniem było przygotowanie nowych państw do członkostwa w Unii Europejskiej oraz pomoc w wyrównaniu różnic gospodarczych. Program polegał na bezzwrotnej pomocy Unii Europejskiej dla krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Utworzony został w 1989r. w celu wsparcia przemian gospodarczych i ustrojowych w Polsce i na Węgrzech. W 1997 roku program został rozszerzony na pozostałe kraje Europy Środkowo-Wschodniej. Łącznie zostało nim objętych 10 państw kandydujących, czyli: Polska, Węgry,Czechy, Słowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Rumunia, Bułgaria oraz Słowenia.
Obecnie Polska jest już krajem członkowskim Unii Europejskiej. Jednakże w wyniku opóźnień dotyczących wdrażania poszczególnych edycji Phare, do dnia 6 czerwca 2005 roku mogliśmy wnioskować jeszcze z edycji Phare 2002. Po tej dacie obowiązuje edycja Phare 2003. Jest on kontynuacją wcześniejszej edycji i ma być realizowany na terenie całej Polski. Pomoc jest przeznaczona na inwestycje i usługi doradcze. W skład programu krajowego wchodzą następujące działania:

? Rozwój i modernizacja przedsiębiorstw w oparciu o nowe technologie:

a) Wsparcie na doradztwo dla firm, które zamierzają wprowadzić nowoczesną technologię lub linię technologiczną. Zostaną wsparte następujące działania: audit technologiczny, plan rozwoju przedsiębiorstwa i technologii, wdrożenie pozyskanych technologii oraz własnych innowacyjnych rozwiązań technologicznych,
b) Wsparcie na inwestycje dla firm, które chcą podnieść swój poziom konkurencyjności na rynku. W ramach tego programu dofinansowany może być zakup: maszyn i urządzeń z oprzyrządowaniem, sprzęt komputerowy z oprogramowaniem, wyposażenie biurowe, wartości niematerialne i prawne (licencje, patenty, itd.), transport.

? Ścieżki od innowacji do biznesu:

a) Wsparcie na doradztwo. Celem działania jest rozwój firm przez zwiększenie możliwości produkcyjnych i usługowych. Przedsiębiorcy będą mogli skorzystać z doradztwa ekspertów w zakresie: ustalenia strategii działania, ocenie rynku, znalezieniu partnerów handlowych. O dotację mogą ubiegać się nie tylko firmy wprowadzające nowe technologie, ale również projekty z dziedziny: nowych materiałów, nanotechnologii, biotechnologii, chemii, technologii IT, nowych metod testowania, technologii w dziedzinie medycyny, trybologii, korozji i optyki elektronicznej,
b) Wsparcie na inwestycje, którego celem jest wsparcie przedsiębiorstw w oparciu o rozwiązania innowacyjne. Dotacje będą obejmowały takie koszty jak: zakup nowych maszyn i urządzeń z oprzyrządowaniem, zakup nowego sprzętu komputerowego, zakup sprzętu biurowego, itp.,
c) Pożyczka na innowacje na wdrożenie inwestycji może być udzielona na: wdrożenie wyników prac badawczo-rozwojowych, zakup licencji krajowych lub zagranicznych, polegających na nabyciu uprawnień do wykorzystania rozwiązań naukowych i technicznych oraz doświadczeń produkcyjnych; zakup i montaż maszyn i urządzeń; budowę, rozbudowę lub modernizację budynków lub instalacji niezbędnych do wprowadzenia innowacji.

? Program regionalny:

Poszczególne działania wdrożone będą tylko w niektórych województwach. W ramach tego programu przewiduje się 3 rodzaje dotacji na usługi doradcze oraz dotacje na inwestycje:
a) Program Rozwoju Przedsiębiorstw
b) Program Rozwoju Przedsiębiorstw Eksportowych
c) Technologie Informatyczne dla Przedsiębiorstw
d) Fundusz Dotacji Inwestycyjnych

W Programie Rozwoju Przedsiębiorstw wsparcie dotyczy takich działań jak: przygotowanie planów inwestycyjnych, określenie pozycji firmy na rynku czy też tworzenie strategii rozwoju, Program Rozwoju Przedsiębiorstw Eksportowych obejmie usługi doradcze takie jak: planowanie eksportu, rozwój produktów eksportowych, rozwój umiejętności związanych z marketingiem eksportowym, rozpoczęcie działań eksportowych, Technologie Informatyczne dla Przedsiębiorstw to działania, które mogą być dofinansowane to: audyt technologiczny, tworzenie aplikacji dla programów informatycznych, tworzenie baz danych, lokalnych sieci, stron internetowych, identyfikacja potrzeb przedsiębiorstwa w zakresie technologii informatycznych, Fundusz Dotacji Inwestycyjnych, w którym firmy mogą uzyskać zwrot części poniesionych kosztów poniesionych na wymianę sprzętu związanego z główną działalnością produkcyjną i usługową firmy.

2.1.2. Krajowy Fundusz Kapitałowy.

Program "Kapitał dla przedsiębiorczych" zakłada dwie ścieżki pomocy przedsiębiorstwom:
Poręczenia kredytów i pożyczek dla firm oraz osób podejmujących? działalność gospodarczą, nieposiadających historii kredytowej lub niedysponujących odpowiednim zabezpieczeniem kredytu/pożyczki,
Pożyczki dla małych oraz nowotworzonych firm, stosujących uproszczone? formy księgowości, co utrudnia im dostęp do finansowania bankowego.

Celem programu jest zbudowanie około 100 lokalnych oraz 16 regionalnych funduszy poręczeń kredytowych oraz około 100 lokalnych i 16 regionalnych funduszy pożyczkowych.
Inwestycji możemy podzielić na 2 typy:
1. Private equity - średnio i długoterminowe inwestycje w przedsiębiorstwa, które mają szansę osiągnięcia ponadprzeciętnego wzrostu wartości w określonym przez inwestora okresie. Są to inwestycje o charakterze właścicielskim, polegające na obejmowaniu w przedsiębiorstwie udziałów lub akcji przez fundusz private equity. Inwestycje takie dokonywane są zwykle na rynku niepublicznym i połączone są ze wsparciem menedżerskim. Fundusze private equity inwestują zazwyczaj na okres 5-7 lat, przejmując jednocześnie większościowe udziały w spółkach. Inwestycje private equity łączą się z realizacją przez przedsiębiorstwo ustalonej z inwestorem strategii. Ramy współpracy funduszu i spółki reguluje umowa inwestycyjna, zawierająca postanowienia dotyczące wzajemnych praw i obowiązków stron,
2. Venture capital - kapitał private equity, który jest inwestowany w spółki będące na wczesnych etapach rozwoju bądź rozpoczynające działalność na rynku. Z tego powodu inwestycje venture capital cechują się większym ryzykiem od pozostałych inwestycji private equity, które obejmują również inwestowanie w przedsiębiorstwa będące w późniejszych fazach rozwoju.

Wprowadzenie do spółki funduszu private equity oznacza dla firmy wiele wymiernych korzyści. Długoterminowy charakter inwestycji private equity pozwala skupić się na poprawie pozycji przedsiębiorstwa w długim okresie. Inwestorzy związują się ze spółką przeważnie na określony czas (zazwyczaj 5-7 lat) przewidziany do realizacji uzgodnionego przez strony biznes planu. Oznacza to dla spółki istotne ograniczenie ryzyka związanego z wycofaniem kapitału przez fundusz w przypadku pogorszenia się jej sytuacji. Inne korzyści dla spółki to fakt, że fundusz private equity staje się jej partnerem. Ze względu na to, iż zysk inwestora jest ściśle związany z kondycją finansową spółki, uwidocznioną w wartości jej udziałów/akcji, ma on taki sam jak właściciel spółki długookresowy cel: wzrost wartości spółki wynikający z jej fundamentalnej pozycji. Wszelkie działania inwestora private equity mają, więc na celu zbudowanie efektywnego przedsiębiorstwa zdolnego do długookresowego generowania zysków większych niż inne firmy działające w tym samym sektorze. Pozostałe korzyści osiągane przez przedsiębiorstwo w wyniku inwestycji private equity to między innymi możliwość realizacji przedsięwzięć, które nie mogłyby zostać sfinansowane w żaden inny sposób, pomoc ze strony inwestora w tworzeniu strategii rozwoju spółki, pozyskanie przez spółkę know-how z zakresu zarządzania, pozyskanie dzięki inwestorowi sieci kontaktów biznesowych, większy dostęp do nowoczesnych technologii, itp.

Biorąc pod uwagę kierunki aktywności funduszu oraz zmiany wartości aktywów, możemy wyróżnić następujące etapy ich działalności:
? Akwizycja kapitału,
? Poszukiwanie, analiza i selekcja potencjalnych projektów inwestycyjnych oraz podjęcie inwestycji,
? Okres trwania inwestycji (wzrost wartości spółek portfelowych),
? Realizacja zysków portfelowych (dezinwestycja ze spółek).
Głównym dawcą kapitału private equity są:
? Banki,
? Fundusze emerytalne,
? Firmy ubezpieczeniowe,
? Przedsiębiorstwa,
? Korporacje,
? Agencje rządowe,
? Instytucje publiczne,
? Instytuty naukowe,
? Osoby prawne.

Inwestycje w przedsiębiorstwa w początkowej fazie wzrostu oznaczają nie tylko poprawę wyników samych funduszy, ale przede wszystkim poprawę efektywności całej gospodarki. Należy jednakże zwrócić uwagę na fakt, iż dla przedsiębiorcy współpraca z funduszem to nie tylko zastrzyk pieniędzy, ale także konieczność oddania części kontroli nad spółką oraz wielkie wyzwanie i odpowiedzialność. Przedsiębiorcy muszą być gotowi na ?podzielenie? się firmą z funduszem, ale jednocześnie przestać bać się utraty nad nią kontroli.

Wybór projektu do inwestycji private equity jest wynikiem pozytywnej oceny przesłanek takich jak, koncepcja rozwoju spółki, jakość kierownictwa spółki, jakości organizacji i zarządzania spółką, potencjał rynku, dopasowanie powyższych czynników do strategii funduszu.

Dzisiaj żadna z istniejących instytucji publicznych nie posiadała wystarczającego doświadczenia w zakresie kapitałowych inwestycji w małe i średnie przedsiębiorstwa, dlatego zaproponowano utworzenie Krajowego Funduszu Kapitałowego jako odrębnej instytucji finansowej. Ten fundusz powołany został w formie spółki akcyjnej przez Bank Gospodarstwa Krajowego i przez Bank będzie nadzorowany. Rozwiązanie takie wykorzystuje do nadzoru istniejącą i doświadczoną instytucję finansową a także otwiera drogę dla pozabudżetowego wejścia kapitałowego do KFK. Od dnia utworzenia Krajowego Funduszu Kapitałowego, Bank Gospodarstwa Krajowego jest jego jedynym akcjonariuszem. Docelowo, Krajowy Fundusz Kapitałowy stanie się instytucją samofinansującą się.

W pierwszej fazie przychodami Krajowego Funduszu Kapitałowego są dotacje celowe z budżetu Państwa. Ustawa została skonstruowana w taki sposób, że wielkość wydatków budżetowych państwa będzie określana w ustawie budżetowej. Jest, więc zapewniony mechanizm elastycznego zasilania Krajowego Funduszu Kapitałowego, stosownie do prognoz gospodarczych i sytuacji budżetu państwa. Środki budżetowe przekazane na ten cel, nieprzekraczające łącznie 83,5 mln złotych w okresie 2005-2013, wygenerują do 2013 roku, co najmniej 2.383 mln złotych. Zatem każda złotówka wydatkowana z budżetu Państwa, wygeneruje w okresie do 2013 roku ponad 28,5 zł zainwestowanych we wspierane przedsiębiorstw przez fundusze kapitałowe bezpośrednio, a pośrednio przez KFK.

Fundusze kapitałowe są instytucjami w pełni komercyjnymi, kierującymi się osiąganiem zysków dla swoich inwestorów. Jeżeli dostrzegą w inwestycjach w przedsiębiorstw szansę osiągania odpowiednio wysokich zysków, będzie to dla nich zachęta do inwestycji w tym sektorze. Rolą Krajowego Funduszu Kapitałowego jest pokazywanie im tej szansy, zachęcenie do współtworzenia takich funduszy kapitałowych z KFK jako równoprawnym inwestorem, a także pokrywanie części kosztów analizy i nadzoru małych inwestycji. Powinno to spowodować zachęcenie inwestorów komercyjnych do inwestycji w fundusze kapitałowe angażujące się w sektor Małych i Średnich Przedsiębiorstw.

2.1.3. Wieloletni Program na Rzecz Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości.

Wraz z początkiem 2001 roku rozpoczął się nowy program - Wieloletni Program na Rzecz Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości ? mający na Celu wspieranie przedsiębiorczości w latach 2001 ? 2005. Jest on kontynuacją innego programu - III Wieloletniego Programu dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw oraz Sektora Rzemiosła. Szczyt Unii Europejskiej w Lizbonie przyniósł nowy cel strategiczny do osiągnięcia: ?Europa powinna się stać najbardziej konkurencyjną i opartą na wiedzy gospodarką na świecie, zdolną do utrzymywania wzrostu gospodarczego, z większą ilością i lepszymi miejscami pracy i większą społeczną spójnością?
Ten cel można będzie zrealizować jedynie sprawiając, żeby Europa stała się bardziej przedsiębiorcza i innowacyjna. Miejsca pracy w nowej gospodarce będą przede wszystkim tworzone przez małe i średnie przedsiębiorstwa - zarówno w nowej e-gospodarce jak i w bardziej tradycyjnych sektorach, głównie w sektorze usług.
Najważniejszymi postulatami do osiągnięcia owych celów są:

? Zachęcanie do podejmowania ryzyka i do przedsiębiorczości,
Tworzenie dynamiczne środowisko proprzedsiębiorcze, w którym firmy? będą się tworzyć, rozwijać i nastawiać na innowacje, wspierane przez risk capital oraz efektywną politykę wspierania innowacji i badań,
Zapewnienie firmom łatwego dostęp do rynków, zarówno wewnętrznego UE? i zewnętrznego, by mogły one sprzedawać swoje produkty i usługi.

Ten cel można osiągnąć miedzi innymi poprzez wspieranie przedsiębiorczości; polityka wobec przedsiębiorstw powinna popierać te inicjatywy, które nagradzają tych, co podejmują ryzyko, przedsiębiorcy powinni mieć możliwość ponownego startu, jeśli im się nie uda; w szkołach podstawowych, średnich i wyższych potrzeba więcej szkoleń z przedsiębiorczości; lepszy dostęp do finansów, kapitału początkowego i mikro-pożyczek; innowacyjne środowisko gospodarcze; ułatwienie dostępu do nowych technologii; promowanie idei innowacyjności i badań w gospodarce i społeczeństwie; przyjęcie Patentu Wspólnotowego jest sprawą zasadniczą; reforma edukacji i systemu szkoleń zawodowych w celu podnoszenia kwalifikacji; nowe formy biznesu w e-gospodarce; zachęcanie do korzystania z e-handlu przez europejskie firmy; szczególnie przez e-handel biznes-do-biznesu (B2B); ddziaływanie na cały łańcuch podaży, łącznie z podwykonawcami, zamówieniami, rozwojem produktu, marketingiem, logistyką i dystrybucją; wykorzystanie możliwości Rynku Wewnętrznego; wciąż jest zbyt wiele przeszkód i niepotrzebnych kosztów na drodze przedsiębiorstw na europejskim Rynku Wewnętrznym; postęp powinien być osiągnięty w urynkowieniu takich dziedzin jak gazownictwo, elektryczność, transport i usługi pocztowe; zachęcenie firm do rozszerzenia działalności ponad rynki lokalne, regionalne i krajowe; mniej biurokracji; uproszczenie obecnych i przyszłych regulacji jak to tylko możliwe; nowe środki i instrumenty prawne będą podlegały ocenie ich wpływu (business impact assessment, BIA); propozycje ustawodawcze będą zaakceptowane tylko w przypadku, gdy ich wpływ na przedsiębiorstwa będzie właściwie oceniony przed wprowadzeniem tych propozycji; nowe metody koordynacji.

Nowy Wieloletni Program na Rzecz Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości skupia się na:

Promowaniu przedsiębiorczości jako cennej i produktywnej umiejętności? życiowej, bazującej na orientacji na klienta i wyższej kulturze usług,
Wspieraniu prawodawstwa i środowiska biznesowego w zrównoważonym? rozwoju, w badaniach, pro - innowacyjności i przedsiębiorczości,
? Poprawianiu otoczenia finansowego małych i średnich przedsiębiorstw,
? Zwiększaniu konkurencyjności małych i średnich firm w gospodarce opartej na wiedzy,
? Zapewnianiu wysokiej jakości usług poprzez skoordynowane działania sieci wspierających przedsiębiorczość.

2.1.4. Program operacyjny SAPARD

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa jest instytucją rządową, która powstała w 1994 r. Celem ARiMR jest wspieranie działań służących rozwojowi rolnictwa i obszarów wiejskich. Agencja zajmuje się wdrażaniem instrumentów współfinansowanych z budżetu Unii Europejskiej oraz udziela pomocy ze środków krajowych. Zlecanie zadań ARiMR oraz nadzór nad ich realizacją znajduje się w gestii Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa kieruje Prezes powołany przez Premiera RP na wniosek Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministra Finansów. Struktura ARiMR jest trzypoziomowa ? Centrala, 16 Oddziałów Regionalnych oraz 314 Biur Powiatowych.

Działalność ARiMR wzoruje się na praktykach stosowanych przez podobne instytucje wspierające rozwój rolnictwa w krajach Unii Europejskiej. ARiMR została wyznaczona przez Rząd RP do pełnienia roli akredytowanej agencji płatniczej oraz instytucji wdrożeniowej dla środków pochodzących z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. W praktyce oznacza to, że Agencja dokonuje transferów finansowych dla większości działań w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) i Funduszy Strukturalnych tj. Sektorowych Programów Operacyjnych ?Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich2004-2006? oraz ?Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006?. W ramach pomocy krajowej, ARiMR dopłaca do oprocentowania kredytów bankowych, udziela gwarancji, poręczeń oraz pożyczek.
Głównymi beneficjentami działań realizowanych przez ARiMR są rolnicy i przedsiębiorcy sektora rolnego oraz grupy producentów. ARiMR udziela też pomocy sektorowi rybackiemu.

SAPARD to program wdrażany przez ARiMR przed wejściem Polski do Unii Europejskiej. Dzięki niemu ARiMR udzielała wsparcia finansowego na rozwój rolnictwa i wsi, zanim uruchomione zostały środki na wsparcie Polski już jako kraju członkowskiego UE.

Program SAPARD rozpoczął się w lipcu 2002 r. Zbieranie wniosków o pomoc zakończyło się w dniu 20 lutego 2004 r. W tym okresie rolnicy, samorządy oraz przedsiębiorcy złożyli łącznie 31 098 wniosków o pomoc na poprawę przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych, inwestycje w gospodarstwach rolnych, rozwój i poprawę infrastruktury obszarów wiejskich, różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich.

Program SAPARD, obok wsparcia finansowego inwestycji w rolnictwie i na obszarach wiejskich, spełnił również ważne cele edukacyjne w odniesieniu do obecnych i przyszłych beneficjentów instrumentów pomocy UE. Jednym z celów SAPARD było także przygotowanie administracji i budowa zdolności instytucjonalnych pod kątem wdrażania instrumentarium UE po akcesji.

Specjalny Przedakcesyjny Program na Rzecz Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich SAPARD (Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development) powstał jako instrument pomocy dla dziesięciu krajów starających się o członkostwo w Unii Europejskiej. W założeniu miał służyć procesom przekształceń strukturalnych na wsi w krajach kandydujących. Realizacja Programu miała również przygotować instytucje i beneficjentów w tych krajach do korzystania z instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej po przystąpieniu do Unii Europejskiej. Podstawę prawną dla Programu stanowiły akty prawne UE

Komisja Europejska 18 października 2000 r. zatwierdziła, opracowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Program Operacyjny SAPARD. Kolejne działania obejmowały m.in. podpisanie Wieloletniej Umowy Finansowej pomiędzy polskim rządem a Komisją Europejską (25 stycznia 2001 r.)oraz rocznych umów finansowych .

Na budżet Programu w wysokości 1 084 mln euro (ok. 4 795 320 616 zł) składają się środki Unii Europejskiej w wysokości 708,2 mln euro oraz 235,8 mln euro w ramach dofinansowania krajowego, a także 140 mln euro przesunięte za zgodą Komisji Europejskiej z budżetu Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW).

Zgodnie z Programem Operacyjnym SAPARD, Rząd Polski zdecydował się na realizację następujących działań w ramach Programu:
? Działanie 1 Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych;
? Działanie 2 Inwestycje w gospodarstwach rolnych;
? Działanie 3 Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich;
? Działanie 4 Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich;
? Działanie 5 nie było realizowane przez Polskę
? Działanie 6 Szkolenia zawodowe;
? Działanie 7 Pomoc techniczna.

Wdrażanie SAPARD-u rozpoczęło się w lipcu 2002 r., po uzyskaniu przez ARiMR akredytacji Komisji Europejskiej . Zainteresowani pomocą z Programu mogli składać wnioski w ramach poszczególnych działań w Oddziałach Regionalnych ARiMR w terminach ogłaszanych przez Prezesa Agencji. Przyjmowanie wniosków rozpoczęto 17 lipca 2002 r., a zakończono 20 lutego 2004 r. W tym okresie wyznaczano terminy przyjmowania wniosków dla poszczególnych działań.

Łącznie zarejestrowano 27 761 wniosków o pomoc finansową z Programu SAPARD, w tym:
? w Działaniu 1 ? 1 516,
? w Działaniu 2 ? 14 551,
? w Działaniu 3 ? 5 926,
? w Działaniu 4 ? 5 768 .

Zawieranie umów z beneficjentami Programu SAPARD zakończono 15 sierpnia 2004 roku. Agencja podpisała łącznie 24 431 umów na kwotę ok. 4 779 mln zł.
Do końca 2005 r. ARiMR zrealizowała na rzecz beneficjentów 21 760 płatności na łączną kwotę ponad 3 956 mln, co stanowi 82,49% wykorzystania limitów środków. W tym w ramach:
? Działania 1 - dokonano 1 164 płatności na sumę prawie 1 148,8 mln zł
? Działania 2 - dokonano 12 359 płatności na sumę ponad 563,6 mln zł
? Działania 3 - dokonano 4 564 płatności na sumę ok. 1 961 mln zł
? Działania 4 ? dokonano 3 673 płatności na sumę prawie 282,4 mln zł.

Wypłata środków finansowych beneficjentom zakończy się w 2006 r.
2.2 Wybrane instytucje wspierające rozwój przedsiębiorstw w Polsce.

2.2.1. PARP ? Państwowa Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) jest Agencją rządową podlegającą Ministrowi Gospodarki i Pracy. Powstała na mocy Ustawy z dnia 9 listopada 2000 roku o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Jej zadaniem jest zarządzanie funduszami pochodzącymi z budżetu państwa i Unii Europejskiej, przeznaczonymi na wspieranie przedsiębiorczości i rozwój zasobów ludzkich, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb małych i średnich przedsiębiorstw. Co roku wsparcie ze strony PARP otrzymuje około ponad 30 tysięcy małych i średnich firm w Polsce. PARP jest także jedną z instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie działań finansowanych z Funduszy Strukturalnych.
Celem działania Agencji jest realizacja programów rozwoju gospodarki zwłaszcza w zakresie wspierania:
? Rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw,
? Rozwoju eksportu,
? Rozwoju regionalnego,
? Wykorzystywania nowych technik i technologii,
? Tworzenia nowych miejsc pracy, przeciwdziałania bezrobociu oraz rozwoju zasobów ludzkich.

Cel ten jest realizowany przez świadczenie usług doradczych i eksperckich dla przedsiębiorców, bezrobotnych, organów administracji rządowej oraz samorządowej, ułatwienie przedsiębiorcom dostępu do wiedzy, szkoleń oraz informacji gospodarczej, opracowywanie i udostępnianie analiz dotyczących zjawisk zachodzących w gospodarce, organizowanie przedsięwzięć informacyjnych i promocyjnych, wydawanie opinii o technicznych i ekonomicznych perspektywach, możliwościach i warunkach wykorzystywania w gospodarce nowych technik i technologii, dofinansowywanie w/w działań prowadzonych przez inne podmioty, dofinansowanie polskich przedsiębiorców w międzynarodowych przedsięwzięciach promocyjnych, targowych i wystawienniczych, a także w międzynarodowych programach obejmujących badania naukowe oraz prace rozwojowe i wdrożeniowe.

Zakres działania Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości został poszerzony o zadania zlikwidowanych: Agencji Techniki i Technologii (ATT) oraz Polskiej Agencji Rozwoju Regionalnego (PARR). W ten sposób PARP stała się jedyną rządową agencją powołaną ustawowo do realizacji programów rozwoju gospodarki, w szczególności w zakresie wspierania rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, eksportu, spójności społeczno-gospodarczej kraju, wykorzystywania nowych technik i technologii oraz tworzenia nowych miejsc pracy, przeciwdziałania bezrobociu i rozwoju zasobów ludzkich.
Wśród działań PARP przejętych od ATT znalazło się m.in. prowadzenie działań na rzecz realizacji programów polityki państwa w dziedzinie wykorzystania nowych technik i technologii w gospodarce.
Po przejęciu zadań PARR, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości pełni również funkcję agencji wdrażającej program Phare 2000 i 2001 "Spójność społeczna i gospodarcza". Program ten ma na celu zmniejszenie opóźnień i nierównomierności rozwoju regionów poprzez promowanie aktywności gospodarczej, rozwiązywanie problemów społecznych związanych z rynkiem pracy i restrukturyzacją oraz rozwój infrastruktury.
Nadzór nad działaniami PARP sprawuje Rada Nadzorcza. W jej skład wchodzą przedstawiciele kluczowych dla rozwoju gospodarczego ministerstw: Gospodarki i Pracy oraz Finansów, a także przedstawiciele organizacji zrzeszających przedsiębiorców (Konfederacji Pracodawców Polskich, Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych, Związku Rzemiosła Polskiego, Krajowej Izby Gospodarczej oraz Naczelnej Rady Zrzeszeń Handlu i Usług). W Radzie Nadzorczej PARP zasiada również reprezentant regionalnych władz samorządowych.
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości opracowuje i udostępnia analizy dotyczące sektora MSP oraz zjawisk zachodzących w polskiej gospodarce. Corocznie PARP wydaje raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce oraz szereg publikacji i poradników.
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości jest zaangażowana w realizację polityki "Kierunki działań Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw od 2003 do 2006 roku", Sektorowych Programów Operacyjnych: Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw i Rozwój Zasobów Ludzkich, a także programów przedakcesyjnych Phare. W ich ramach prowadzi szereg działań na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw, między innymi udziela wsparcia zarówno na rozwój otoczenia biznesu, jak i bezpośrednio dla firm.

PARP prowadzi także działania na rzecz kojarzenia partnerów gospodarczych.
PARP organizuje, co roku konkurs pod patronatem Prezesa Rady Ministrów "Polski Produkt Przyszłości". Celem konkursu jest promocja i upowszechnianie osiągnięć twórców innowacyjnych technik i technologii, a także pomoc w procesie wdrażania ich do przemysłu. Powstał również Klub Innowacyjnych Przedsiębiorstw. Jest to forum wymiany informacji oraz zacieśnienia współpracy pomiędzy przedsiębiorcami stosującymi innowacyjne technologie oraz przedstawicielami sfery naukowo-badawczej i administracyjnej wspierającej zastosowanie w praktyce nowatorskich rozwiązań technicznych. PARP prowadzi też Bank Technologii i Wyrobów (BTW). BTW udostępnia wybrane informacje o innowacyjnych wyrobach i technologiach wywodzących się z różnych dziedzin techniki, w celu promocji i kojarzenia partnerów. Korzystanie z bazy BTW jest bezpłatne.

2.2.2. KSU ? Krajowy system usług dla MSP

Krajowy System Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw jest siecią dobrowolnie współpracujących ze sobą niekomercyjnych organizacji świadczących na rzecz mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorstw oraz osób podejmujących działalność gospodarczą. Możemy wyróżnić usługi:
? Doradcze (w tym o charakterze ogólnym oraz o charakterze proinnowacyjnym),
? Szkoleniowe,
? Informacyjne,
? Finansowe (w tym udzielanie poręczeń oraz udzielanie pożyczek).

Krajowy system usług powstał w październiku 1996 r. z inicjatywy Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw (obecnie Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości), która pełni rolę koordynatora działań systemu. Jego misją jest partnerskie wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorców. Podstawowym celem systemu jest podniesienie konkurencyjności polskich małych i średnich przedsiębiorstw poprzez dostarczenie im kompleksowej oferty wysokiej jakości usług oraz przygotowanie ich do działania na Jednolitym Rynku Unii Europej