Kultura

ODPOWIEDZI NA PYTANIA

1. „Nie walczymy bronią, naszą bronią jest własność”. Opisz w jaki sposób instytucja potlaczu odzwierciedla dionizyjski wzór kultury Kwakiuklów.

Indianie Ameryki Północnej - poza Pueblo - nie posia¬dali, oczywiście, jednolitej kultury. Kultury ich różnią się ogromnie nieomal w każdym szczególe i przyjęto się rozróżniać osiem odrębnych obszarów kulturowych. Ale we wszystkich, pod tą czy inną maską, istnieją pewne pod¬stawowe praktyki dionizyjskie. Najbardziej wyróżniającą się spośród nich jest przypuszczalnie praktyka uzyskiwania nadprzyrodzonej mocy w trakcie snu lub wizji. Na równinach zachodnich ludzie starali się o osiągnięcie stanu wizji z pomocą przerażających tortur. Zdzierali paski skóry z ramion, odcinali sobie palce, zwieszali się z wysokich słupów na pasach zakładanych pod pachy. Niezwykle długi czas wytrzymywali bez pokarmu i wody. Na wszelkie sposoby starali się osiągnąć przeżycie wykraczające poza życie codzienne. Na równinach do uzyskania wizji dążyli ludzie dorośli. Niekiedy stali bez ruchu, z rękami związanymi z tyłu, albo też wytyczali mały kawałek ziemi, z którego nie mogli się ruszyć, dopóki nie uzyskali błogosławieństwa w postaci wizji. Czasem wędrowali w dalekie, niebezpieczne strony. Niektóre plemiona wybie¬rały przepaści i miejsca szczególnie zagrożone. W każdym wypadku człowiek udawał się tam sam lub jeśli szukał wizji z pomocą tortur i ktoś musiał pójść z nim, aby przywiązać go do słupa, z którego miał zwisać, dopóki nie osiągnie nadprzyrodzonego przeżycia, pomocnik wykonywał, co do niego należało i zostawiał go samego na czas tej ciężkiej próby .
Nieodzowne było skoncentrowanie myśli na oczekiwanej wizji.
W kulturach innych niż kultury na obszarach równin zachodnich te ograniczenia praktyk dionizyjskich szły o wiele dalej. Wszędzie, gdzie przysługujące prawa i przywileje mają znaczenie dla społeczności, konflikt, jaki wywołuje tego rodzaju cecha kulturowa jak wizja, jest dość oczywisty. Stanowi on jawnie „rozgrywający" mechanizm kulturowy. W plemionach, w których konflikt ten miał charakter ostry, wiele rzeczy mogło się wydarzyć.
Na wybrzeżu północno-zachodnim i u Azteków w Meksyku, gdzie prestiż był również strzeżonym przywilejem, wystąpiły różnego rodzaju kompromisy, ale były to kompromisy, które nie eliminowały wartości dionizyjskich.
Dionizyjskie skłonności do poszukiwań wizji w północnej części Ameryki zazwyczaj nie musiały szukać kompromisu z posiadającymi prestiż, uprzywilejowanymi grupami. Prze¬życia tego szukano często otwarcie z pomocą narkotyków i alkoholu.
Wszędzie więc pośród Indian północnoamerykańskich, z wyjątkiem Pueblo na południowym zachodzie, spotykamy ten dionizyjski dogmat i praktykę wizji-snu, z której płynie nadprzyrodzona moc. Rejon południowo-zachodni jest otoczony przez ludy szukające wizji za pośrednictwem postu, tortury, narkotyków i alkoholu. Ale Indianie Pueblo nie przejmują szkodliwych doświadczeń i nie czerpią z nich nadprzyrodzonej mocy. Wśród Indian Zuni nawet przy¬padkowa halucynacja wzrokowa czy słuchowa uważana jest za zapowiedź śmierci. Jest to przeżycie, którego trzeba unikać, a nie szukać za pomocą postu. U Indian Pueblo nadprzyrodzona moc płynie z uczestnictwa w kulcie - co zostało kupione i zapłacone - i które obejmuje naukę dosłownego rytuału.

2. Jak Ruth Benedict definiuje pojęcie „wzoru kultury”?

Jak twierdzi Ruth Benedict społeczeństwo i jednostka nie są an¬tagonistami. Kultura społeczeństwa dostarcza surowego materiału, z którego jednostka formuje swoje życie. Jeśli surowiec ten jest ubogi, cierpi na tym jednostka; jeśli jest bogaty, jednostka zyskuje szansę wykorzystania swych możliwości. Wszelkie prywatne zainteresowania każdego mężczyzny i każdej kobiety wzbogacają tradycyjne zasoby ich kultury. Nawet największa wrażliwość muzyczna może rozwinąć się tylko w ramach tego wyposażenia i wzorów, jakimi dysponuje tradycja. Wrażliwość ta doda coś - być może istotnego - do tej tradycji, ale jej osiągnięcia pozostają w jakimś stosunku do poziomu instrumentów i teorii muzycznej danej kultury. Społeczeństwo - tak jak je omawialiśmy w tej książce - nigdy nie jest całością, którą można by oddzielić od składających się na nią jednostek. Żadna jednostka nie może osiągnąć nawet progu swych możliwości bez kultury, w której partycypuje. I odwrotnie, żadna cywilizacja nie zawiera ani jednego składnika, który w ostatecznej analizie nie byłby wkładem jakiejś jednostki.
Ogromna większość jednostek, które urodziły się w danym społeczeństwie, zawsze i niezależnie od charakteru tego społeczeństwa przyjmuje, jak wiemy, zachowanie narzucone przez społeczeństwo. Reprezentanci danej kultury zawsze tłumaczą to tym, że poszczególne zwyczaje są odbiciem jakiegoś podstawowego i uniwersalnego zdrowego sądu. Rzeczywista przyczyna jest całkiem inna. Większość ludzi przystosowuje się do formy swojej kultury dzięki ogromnej elastyczności swych pierwotnych zdolności. Są bardzo plas¬tyczni wobec kształtującej siły społeczeństwa, w którym się urodzili. I nie w tym rzecz, czy - jak to ma miejsce na wybrzeżu północno-zachodnim - wymaga to złudzeń na własny temat, czy jak w naszej cywilizacji - gromadzenia dóbr materialnych. W obydwu wypadkach większość jedno¬stek bardzo chętnie akceptuje formę, jaką im dano.
Jednakże nie wszystkim odpowiada to w równym stopniu, a faworyzowani i szczęśliwi to ci, których możliwości zbiegają się prawie całkowicie z typem zachowania wybranym przez ich społeczeństwo.

3. Zależność między demokracją, kapitałem społecznym a rozwojem.
Demokracja, ludowładztwo, termin określający rodzaj rządów, w którym władza należy do ogółu obywateli danego państwa. Za kolebkę demokracji uważana jest Grecja. W Atenach pierwsze podwaliny państwa demokratycznego dał w 594 p.n.e. Solon reformą, która uwalniała chłopów od długów i dzieliła mieszkańców na klasy majątkowe.
Najważniejszym organem władzy było Zgromadzenie Ludowe, na forum którego każdy obywatel mógł wypowiedzieć się osobiście. Zarządzaniem państwem zajmowała się Rada licząca 500 członków wybieranych drogą losowania. Większość urzędów obsadzano w wyniku wyborów.
Ustrój demokratyczny przyczynił się niewątpliwie do potęgi państwa greckiego w starożytności. W Polsce w czasie rządów szlachty w XV i XVI w. istniała demokracja szlachecka. W Europie i obu Amerykach w końcu XIX w. powstały formy demokracji burżuazyjnej, pośredniej, w której obywatele decydowali poprzez utworzone w wyniku wyborów ciała ustawodawcze, i bezpośredniej, w której podstawowe prawa i obowiązki rozstrzygało powszechne referendum ogółu uprawnionych do głosowania.
Co to jest kapitał społeczny?

Kapitał społeczny znajduje się w sieciach zaangażowania obywatelskiego i jest moralnym zasobem. Ma on bezpośredni wpływ na jakość życia obywateli i wyniki ekonomiczne przedsiębiorstw w naszym kraju.

Koncepcja kapitału społecznego doczekała się wielu opracowań, lecz brak jest jednoznacznej definicji tego pojęcia. Definiowaniem kapitału społecznego zajmują się zarówno ekonomiści (np. F. Fukuyama), jak i socjologowie. Najbardziej znanym popularyzatorem koncepcji jest R. Putnam. Jest on autorem książki "Bowling Alone" (pol.: Grając w kręgle samotnie).

Kapitał społeczny to zaufanie, jakim darzą się nawzajem członkowie społeczności

Rozwój społeczny
Polityka jest ważnym czynnikiem rozwoju społecznego. Skuteczna walka z ubóstwem jest możliwa, gdy obywatele uczestniczą w życiu politycznym oraz mają możliwość udziału w rozwoju gospodarczym. Demokracja okazuje się być systemem rządów, który najlepiej zapobiega konfliktom oraz zapewnia zrównoważony rozwój. Ludzie na całym świecie pragną wolności, która pozwala kształtować własny los, wyrażać swoje przekonania i uczestniczyć w decyzjach, które wpływają na życie jednostek. To ma dla rozwoju społecznego równie istotne znaczenie co umiejętność czytania czy dobra kondycja zdrowotna. Rozwój społeczny polega przecież na zwiększaniu zakresu ludzkich wyborów.
Rozwój społeczny jest czymś więcej niż wzrostem czy spadkiem dochodu narodowego. Jest w dużej mierze związany z tworzeniem otoczenia, w którym ludzie będą mogli w pełni rozwijać swój potencjał oraz prowadzić kreatywne, pełniejsze życie w oparciu o swoje potrzeby i zainteresowania. Rozwój społeczny jest powiązany z prawami człowieka, dbałością o bezpieczeństwo i poszanowaniem godności wszystkich ludzi.
4. Opisz koncepcje państwa narodu i grupy etnicznej (Kłoskowska i inne znane Ci teksty)
Koncepcje Encyklopedyczne:
Państwo to zgodnie z prawem międzynarodowym taka jednostka podziału politycznego świata, której przysługuje pełna suwerenność, tj. nie podlega żadnej innej jednostce politycznej. Definicja ta nie uwzględnia jednak relacji państw z organizacjami międzynarodowymi takimi jak ONZ lub Unia Europejska, czy z silniejszymi państwami (np. w bloku państw socjalistycznych podległych ZSRR).
Prawne kryteria państwowości, przyjęte na mocy konwencji w Montevideo z 1933, określane są następująco: (artykuł 1.) "Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące elementy:
• stałą ludność,
• struktury karne,
• suwerenna władza,
• określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość) oddzielone od innych granicą,
zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe.
Podstawowym problemem państwowości jest uznanie państwa na arenie międzynarodowej, czyli stwierdzenie przez podmiot prawa międzynarodowego faktu istnienia jakiegoś państwa i gotowości do respektowania związanych z tym skutków prawnych. Przedmiotem uznania może być: państwo, rząd, powstańcy, strona walcząca czy naród. Uznanie państwa może być udzielone bądź indywidualnie przez podmiot prawa międzynarodowego (nawiązanie stosunków dyplomatycznych lub podpisanie umowy bilateralnej), bądź kolektywnie przez grupę państw (podobnie jak w przypadku pojedynczego państwa) lub organizację międzynarodową (przyjęcie w poczet członków). Uznanie państwa powinno mieć charakter jednoznaczny i nieodwracalny, choć w praktyce spotyka się przypadki zawieszenia lub zerwania stosunków dyplomatycznych czy wykluczenie członka organizacji.
Konsekwencje uznania państwa: teoria konstytutywna mówi, że państwo istnieje tylko wtedy, gdy jest uznane przez inne państwa, zaś teoria deklaratoryjna twierdzi, że istnienie państwa jest niezależne od uznania go przez inne państwa.
Symbole państwowe:
• flaga państwowa,
• godło państwowe,
• hymn państwowy (narodowy),
• dewiza (motto) państwa, np. francuskie Wolność, Równość, Braterstwo,
• inne symbole np. Marianna we Francji czy Wuj Sam w USA.
Naród - grupa ludzi, których łączy wspólna kultura, język, religia, historia czy pochodzenie etniczne. Nie wszystkie te elementy muszą współistnieć: np. Belgów uznaje się za jeden naród, chociaż mówią dwoma językami: flamandzkim i walońskim, Amerykanie mają różne pochodzenie etniczne, ale łączy ich historia i styl życia, Chińczycy posługują się różnymi językami, ale łączy ich to samo pismo. Naród to także ogół obywateli zamieszkujących dane państwo.
Większość istniejących narodów tworzy niezależne państwa. Ich powstanie wiąże się ze wzrostem nastrojów nacjonalistycznych w XVIII i XIX w., kiedy to powstała idea, że każdy naród powinien tworzyć niezależne państwo. Współcześnie nadal twierdzi się, że każdy naród ma prawo do samostanowienia. Jednak wydzielanie się mnóstwa nowych państw jest sprzeczne z także obecną tendencją do integracji. Wiele zależnych narodów dąży nadal do pełnej suwerenności m.in. Kurdowie, Baskowie. Szczególnie wiele konfliktów na tym tle występuje w Afryce, gdzie granice państw zostały sztucznie narzucone przez państwa kolonialne, które nie zważały na podziały etniczne.
Wzajemne oddziaływanie pomiędzy państwem a narodem można określić dwoma terminami:
• narodotwórcza rola państwa - młode państwo za pomocą działań politycznych, ekonomicznych czy oświatowych doprowadza do zjednoczenia różnych grup etnicznych w jeden zintegrowany naród.
państwotwórcza rola narodu - naród jako grupa społeczna dąży za pomocą określonych działań do stworzenia przez niego własnego i suwerennego państwa.
Grupa etniczna, w znaczeniach antropologicznym i społecznym, to taka zbiorowość, która w oczach jej samej (tzn. w świadomości), jak i w oczach otaczających zbiorowości jest odrębna, specyficzna ze względu na:
1. kulturę (język, religia, obyczajowość, itp.)
2. genealogię (wspólne losy/wspólna historia, wspólni przodkowie, itp.)
3. poczucie posiadania własnego terytorium i praw do niego
4. odrębność osobościową (stereotypy - czyli jak inni ich postrzegają, autostereotypy - czyli wyobrażenia o samych sobie)
Określenie to może odnosić się do narodu, plemienia czy mniejszości narodowej.
W znaczeniu politycznym termin grupa etniczna określa taką zbiorowość ludzi, odróżniającą się od większości społeczeństwa jakiegoś państwa, ale nie identyfikującą się z żadnym narodem tworzącym jakieś inne państwo, np. Romowie czy Kurdowie.
Koncepcje powyższych pojęć wg Kłoskowskiej:
Naród- w swojej książce p.t. „Socjologia”, Kłoskowska w celu zdefiniowania pojęcia naród odwołuje się do słów przytoczonych przez F.Znanieckiego „W pełni refleksyjne poczucie odrębności kulturowej nie stanowi koniecznego warunku zachowania cech właściwych danej kulturze....Poczucie takie jest jednak ważnym czynnikiem trwałości i wyraźnego wyodrębnienia grup kulturowo jednolitych lub względnie jednolitych. F.Znaniecki przypisywał uznanej przez ogół członków zasadzie odrębności podstawową funkcję określenia grup społecznych. Używane przez niego we wcześniejszych pracach pojęcie grup kulturalnych obejmuje tylko lud, naród i kompleks cywilizacyjny, rozumiany jako postulowany raczej niż realnie istniejący związek narodów. Zasadę wyodrębnienia tych grup stanowi uznawana przez nie wspólnota wartości. Znaniecki podkreślał przy tym złożoność i niepełną jednolitość kulturalną każdego z wymienionych przez siebie typów zbiorowości oraz przenikanie wielu cech kultury poza ich granice. Właśnie w związku z tymi zjawiskami uważał poczucie odrębności za główne kryterium określenia jednostek społecznych o kulturowym charakterze”.

Państwo- jest to układ instytucji


5. Podaj dwie dowolne, znane Ci definicje kultury. (dowolne kierunki socjologiczne, antropologiczne).

Definicja Kultury z encyklopedii socjologicznej:
KULTURA- „ludzie należą do gatunków żyjących gromadnie. Współżycie zbiorowe jest jednym z naturalnych warunków wytwarzania przez nich kultury, to jest norm, znaczeń i ich nośników oraz czysto instrumentalnych przedmiotów. To stanowisko odpowiada właściwemu dla socjologii relatywistycznemu ujęciu kultury. W konkluzji rozważań na temat relacji między kulturą a naturą można zaproponować twierdzenia, że kultura wywodzi się z natury w wymiarze filogenetycznym.
Z punktu widzenia socjologii empirycznej nie wydaje się tak istotny spór o to, czy za kulturę należy uznać same tylko wzory, oceny i normy, jedynie implikowane przez działania i wytwory jako ich wskaźniki, czy też objąć jej pojęciem także działania i przedmioty; takie, które dla jakichś zbiorowości ludzkich mają wartość i znaczenie, są celem i wyrazem ludzkich postaw.

Definicja Encyklopedyczne:
Istnieje mnóstwo definicji kultury, mających jednak ze sobą niewiele wspólnego. Prawdziwe są więc słowa niemieckiego filozofa Johanna Herdera, który już w XVIII wieku napisał w przedmowie do Myśli o filozofii dziejów:
"Nie ma nic bardziej nieokreślonego niż słowo kultura."
Jakby na przekór tym słowom badacze kultury tworzyli coraz to nowe jej definicje, za każdym razem uwzględniając jakiś wycinkowy, konkretny punkt widzenia na kulturę.
Słynny antropolog kultury Ralph Linton tak podsumował te starania:
"Istotą wszelkiej definicji kultury jest bowiem to, że wybiera pewne aspekty całego pojęcia oznaczanego owym terminem i kładzie nacisk na nie kosztem innych aspektów. Nacisk ten, a w konsekwencji także wartość definicji, będą zależały od tego, jaki szczególny cel definiujący miał na uwadze. Istnieje wiele możliwości definiowania kultury, a każda jest użyteczna w powiązaniu z dociekaniami określonego rodzaju."
Rożne sposoby definiowania kultury zaprezentowali Alfred Kroeber i Clyde Kluckhohn, którzy w rozprawie Culture. A Critical Review of Concepts and Definitions zebrali 168 jej określeń i podzielili je na sześć typów:
• opisowo-wyliczający (nominalistyczny)
Zamieszczone tutaj zostały definicje prezentujące klasyczną postać wczesnych definicji etnologicznych. Najbardziej znaną z nich, jest wciąż popularna i użyteczna, definicja Edwarda Tylora:
"Kultura, czyli cywilizacja, jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa."
Można zauważyć, że Tylor traktował zamiennie pojęcia "kultura" i "cywilizacja". Inni badacze kultury (szczególnie archeologowie, etnografowie i antropologowie kultury) chętnie się odwoływali do jego definicji kultury, bądź ją modyfikowali. Ruth Benedict określiła ją jako:
"Kultura jest to złożona całość zawierająca nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa.
Wśród definicji z tego typu warto również przytoczyć definicję wybitnego polskiego antropologa Bronisława Malinowskiego:
"Kultura jest integralną całością składającą się z narzędzi i dóbr konsumpcyjnych, twórczych zasad różnych grup społecznych, ludzkich idei i umiejętności, wierzeń i obyczajów"

• historyczny
Definicje tu umieszczone kładą nacisk na czynnik tradycji jako mechanizmu przekazywania dziedzictwa kulturowego.
Stefan Czarnowski stworzył definicję, znakomicie ilustrującą ten typ:
"Kultura jest dobrem zbiorowym i zbiorowym dorobkiem, owocem twórczego i przetwórczego wysiłku niezliczonych pokoleń (...) Jest nią całokształt zobiektyzowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie."
• normatywny
Definicje normatywne akcentują podporządkowanie się zachowań ludzkich normom, wzorom, wartościom i modelom.
Temu typowi definicji odpowiada ujęcie kultury zaproponowane przez Alfreda Kroebera i Talcotta Parsonsa:
"Kultura to przekazane i wytworzone treści i wzory wartości, idei i innych symbolicznie znaczących systemów, będące czynnikami kształtującymi ludzkie zachowania oraz wytwory stanowiące produkt zachowania."
• psychologiczny
Definicje psychologiczne skupiają uwagę na psychicznych mechanizmach kształtowania się kultury. Analizują one mechanizmy uczenia się, formowania nawyków kulturowych, internalizacji norm obowiązujących w danej zbiorowości i wartości uznawanych przez tą zbiorowość, jak również wpływ kultury na kształtowanie osobowości jednostek. Główny nacisk położony jest na uczenie się i naśladownictwo jako procesy przyswajania kultury.
Definicje tego typu sformułował Stanisław Ossowski:
"Kultura jest pewnym zespołem dyspozycji psychicznych przekazywanych w łonie danej zbiorowości przez kontakt społeczny i uzależniony od całego systemu stosunków międzyludzkich."
• strukturalny
Definicje tu zebrane interesują się głównie strukturą konkretnej kultury, a więc jej zasadniczymi elementami oraz ich wewnętrznymi powiązaniami. Wyróżnia się cztery kategorie elementów kultury:
• materialno - techniczne,
• społeczne,
• ideologiczne,
• psychiczne (dotyczące uczuć i postaw).
• genetyczny
Definicje te skupiają uwagę na problemie genezy kultury, próbują wyjaśnić jej pochodzenie. Definicje te można podzielić na dwie grupy:
• dotyczące wewnętrznego rozwoju kultury, wyłaniania się jednych (wyższych) jej form z form innych wcześniejszych (uważanych za niższe),
dotyczące problemu wyłaniania się kultury z natury oraz związkami, różnicami i przeciwieństwami między nimi.