Pedagogika pracy

Pedagogika Pracy

Temat: Kształcenie ustawiczne dorosłych.

Kształcenie ustawiczne: 2 podejścia do interpretacji:
1. kiedy kształcenie ustawiczne rozumiane jako kształcenie cało życiowe (znaczenia kształcenia permanentne, ciągłe, nieustające)
2. kiedy kształcenie ustawiczne ujmowane jako kształcenie dalsze, po szkolne, obejmujące przede wszystkim okres aktywności zawodowej ale także okres tzw. trzeciego wieku

Kształcenie ustawiczne może być też rozumiane w trojaki sposób:
- jako idea
- jako zasada
- jako proces

W pedagogice pracy przyjmuje się, że terminem nadrzędnym jest edukacja permanentna, wyróżnia się 4 procesy:
? wychowanie naturalne
? wychowanie i kształcenie szkolne
? kształcenie równoległe (paralelne)
? kształcenie ustawiczne dorosłych, w ramach którego wyróżniamy: dokształcanie (podwyższanie kwalifikacji formalnych ? awans w pionie), doskonalenie (aktualizowanie, pogłębianie wiedzy i umiejętności w danym zawodzie ? awans w poziomie), samokształcenie, kształcenie bezinteresowne (nie związane z pracą zawodową, umożliwia rozwój własnych zainteresowań)

Zadania kształcenia ustawicznego:
a) zapewnienie możliwości uzyskania wykształcenia ogólnego oraz kwalifikacji zawodowych osobom które z różnych powodów nie uczynili tego wcześniej oraz tym wszystkim, którzy pragną uzyskać kwalifikacje w dodatkowym zawodzie
b) umożliwienie przyuczenia do pracy w określonym zawodzie i na konkretnym stanowisku pracy
c) zapewnienie osobom zatrudnionym na stanowiskach na których ze względu na postęp naukowo ? techniczny, organizacyjny, ekonomiczny i społeczny konieczne jest cykliczne doskonalenie kwalifikacji, możliwości realizacji tego obowiązku
d) umożliwienie nabycia wiadomości i umiejętności specjalistycznych, związanych z wykonywaną pracą ułatwiających adaptację społeczno ? zawodową
e) zapewnienie wszystkim chętnym możliwości uczestnictwa w różnorodnych formach dokształcania i doskonalenia zawodowego a także ogólnego
f) umożliwienie przekwalifikowania osobom, które z różnych powodów muszą zmienić zawód lub pracę dotychczas wykonywaną
g) ułatwienie uzyskania coraz wyższych stopni specjalizacji zawodowej oraz umożliwianie zdobywania coraz wyższych tytułów kwalifikacyjnych
h) ułatwianie wszystkim chętnym dostępu do najnowszych osiągnięć nauki i techniki
i) umożliwienie uzyskania uprawnień do obsługi określonych maszyn, narzędzi, urządzeń
j) umożliwienie uzyskania przygotowania specjalistycznego osobom posiadającym przygotowanie szeroko profilowe
k) pomoc osobom chcącym zdobyć określone wiadomości w ramach samokształcenia
l) umożliwienie opanowania wiadomości i umiejętności ogólnych wychodzących poza zakres zainteresowań zawodowych

Biała Księga Kształcenia i Doskonalenia Zawodowego, wymienia 3 podstawowe czynniki przemian mające wpływ na proces edukacji:
- rozwój społeczeństwa informacyjnego
- procesy globalizacji
- przemiany cywilizacji naukowo ? technicznej

Marginalizacja, odrzucenie, wykluczenie.

Podział społeczeństwa:
- tych, którzy wiedzą
- tych, którzy nie wiedzą

Drugi podział społeczeństwa:
- tych, którzy potrafią interpretować
- tych, którzy potrafią tylko biernie przyswajać
- tych, którzy znajdują się na marginesie ogółu społeczeństwa

?Na marginesie? znajdują się też analfabeci funkcjonalni.

Społeczeństwo uczące się, cele dochodzenia do społeczeństwa uczącego się:
? zachęcanie do zdobywania nowej wiedzy i umiejętności m. in. Poprzez rozwijanie informacji na temat istniejących form uczenia się, uznawanie kwalifikacji uzyskiwanych w różny sposób, popieranie mobilności, stosowanie nowych technologii w kształceniu, wykorzystywanie pakietów multimedialnych itp.
? zbliżenie szkoły i sektora przedsiębiorstw poprzez otwarcie edukacji na świat pracy, udział przedsiębiorstw w kształceniu nie tylko swoich pracowników ale także młodzieży i dorosłych z zewnątrz, rozwój współpracy pomiędzy instytucjami edukacyjnymi i przedsiębiorstwami
? walka ze zjawiskiem marginalizacji, które dotyczy przede wszystkim osób bez kwalifikacji, długotrwale bezrobotnych, osób starszych, kobiet po urlopach
? upowszechnienie biegłej znajomości 3 języków obcych jako istotnego elementu kultury ogólnej oraz czynnika ułatwiającego znalezienie zatrudnienia
? równorzędne traktowanie inwestycji materialnych i edukacyjnych

Wzrastające potrzeby rynku pracy zmuszają do określenia nowego typu kwalifikacji, które określane są czasami mianem kompetencji podstawowych, będących zbiorem wiedzy i umiejętności zawodowych o takim poziomie uogólnienia, który gwarantuje ich wykorzystanie w różnych zawodach i specjalnościach.

Kompetencjami tymi będą:
a) umiejętność komunikowania się z innymi, umiejętność pracy w zespole, wiedza o przedsiębiorstwie, możliwościach jego działania i rozwoju
b) umiejętność takiej organizacji pracy aby samodzielnie planować, wykonywać i kontrolować czynności ukierunkowane na jakość produktów lub usług
c) właściwa motywacja, inicjatywa i postawa społeczna

Przewidywane działania ? dominują działania w zakresie edukacji ustawicznej, skupiać się będą na:
? dawaniu drugiej szansy tym wszystkim, którzy z różnych powodów nie uzyskali wykształcenia w okresie młodzieńczym i zmierzaniu przez to do ograniczenia zjawiska odrzucenia
? przekwalifikowaniu osób będących bez pracy i zagrożonych bezrobociem
? kształcenie w zakresie swobodnego posługiwania się komputerem, zarówno w sferze zawodowej i pozazawodowej
? nauczaniu języków obcych, umożliwiających swobodne porozumiewanie się
? urozmaicaniu ofert edukacyjnych i stwarzaniu przez to możliwości wyboru oraz upowszechnianiu dostępu do edukacji przez różne grupy społeczne
? popularyzacji zasad kształcenia oraz rozwijaniu form edukacyjnych pomocnych w rozwiązywaniu problemów osobistych poszczególnych osób

Potrzeba rozwoju kształcenia ustawicznego wynika m.in. z następujących faktów:
? liczba bezrobotnych osiągnęła wysoki pułap i nadal nie widać wyraźnych tendencji jej spadku co powoduje, że organizować trzeba różne formy umożliwiające tym osobom przekwalifikowanie
? osoby pracujące dążą często do uzyskania dodatkowych kwalifikacji chcąc się w ten sposób zabezpieczyć przed ewentualnym zwolnieniem
? przekształcenia i modernizacja, która dokonuje się w wielu zakładach zmusza pracowników do doskonalenia kwalifikacji
? konkurencyjność na rynku pracy stopniowo eliminuje osoby o niskim poziomie kwalifikacji zmuszając je tym samym do ich podwyższania
? czyste zmiany w unormowaniach prawnych powoduje, że wiele osób chcąc za tymi zmianami nadążać musi systematycznie uczestniczyć w różnych głównie pozaszkolnych formach edukacji
? niewydolność systemu kształcenia zawodowego dla młodzieży powoduje istnienie zapotrzebowania na pozaszkolne formy oświaty zawodowej.

Kształcenie ustawiczne oznacza stan uczenia, się, który trwa od narodzin człowieka do kresu jego istnienia, proces dynamiczny, nieprzerwany. Kształcenie ustawiczne jest równocześnie ideą, procesem i zasadą. Stawia ona w centrum swego zainteresowania człowieka. Istotą kształcenia ustawicznego jest intencjonalne, planowe i racjonalne oddziaływanie na rozwój człowieka na każdym etapie jego życia. Ma to być taki kierunek rozwoju, by w sposób optymalny umożliwiał kształceniu się zajęcie właściwego miejsca w stale zmieniającej się rzeczywistości. W skali globalnej, regionalnej i lokalnej doświadczamy przemian, które kształtują nowy typ społeczeństwa opartego na wiedzy
i informacji. W takim społeczeństwie inwestowanie w edukację staje się głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego i postępu społecznego. Najbardziej efektywne wsparcie rozwoju gospodarczego ma miejsce tam właśnie, gdzie system edukacyjny pomaga tworzyć
i podtrzymywać kapitał społeczny pozostający w istotnym związku z rozwojem gospodarczym. Mając na uwadze fakt, iż przełom cywilizacyjny, spowodowany jest rosnącą rolą nauki i edukacji, można postawić stwierdzenie, iż podstawowym zasobem epoki społeczeństwa uczącego się jest wiedza w istotnym stopniu określająca jakość kapitału społecznego.
W kontekście tych przemyśleń podstawę realizacji gospodarki opartej na wiedzy stanowi kształcenie ustawiczne .Podstawowe cechy jakimi się charakteryzuje to:
wielkość? organizatorów- organizują je różne rodzaje instytucji m. in. instytucje wychowania przedszkolnego, biblioteki publiczne, świetlice, kluby, kościoły;
wielość form - zarówno dydaktycznych jak i wychowawczych, są to;? przyswajanie, odnawianie,szkolenie, utrwalanie, formy intensywne, masowe, zespołowe;
wielopoziomowość - cecha ta wyraża się w zróżnicowaniu treści co? do poziomu merytorycznego a w związku z tym i wymaganego od uczestników poziomu przygotowania. Wyraża się ona także w stopniu złożoności metod kształcenia;
? ciągłość - jest to nieprzerwane trwanie, systematyczność wyrażone w rytmiczności czasowej poszczególnych zajęć. Oznacza stałość procesów kształceniowych, wychowawczych, brak przerw;
drożność - umożliwia swobodne przechodzenie z? jednego poziomu kształcenia na wyższy oraz swobodne przechodzenie na tym samym poziomie, z jednej formy edukacji do drugiej;
elastyczność - zagwarantowana? została dzięki istnieniu wielu form w obrębie kształcenia ustawicznego;
? zawartość i wewnętrzna spójność - droga do niej prowadzi przez koordynację
i ujednolicenie organizacyjne dopracowywane przez wiele lat.
Kształcenie ustawiczne ma związek przede wszystkim z globalnym dostępem do informacji i wiedzy bez względu na czas i przestrzeń. Nowe technologie informacyjne
i komunikacyjne sprawiają, że możemy uczyć się w każdym momencie, korzystając ze źródeł informacji w dowolnym miejscu na kuli ziemskiej. Zjawisko to ma także swoje ujemne konsekwencje - we współczesnym świecie osoby bez odpowiednich kompetencji, bez określonego kapitału nie tylko ekonomicznego, ale i kulturowego, bez dostępu do informacji lub pozbawione tzw. siły rynkowej stają się dotknięte w coraz wyższym stopniu marginalizacją spowodowaną bezrobociem, nieumiejętnością artykulacji własnych interesów, funkcjonalnym analfabetyzmem itp. zjawiskami społecznymi. Można powiedzieć, iż zarówno teoria, jak i praktyka kształcenia dorosłych potwierdza to, iż intencjonalne uczenie staje się czynnikiem różnicującym w coraz wyższym stopniu zdolności jednostek do dostosowania się do zmiennej rzeczywistości, zarówno środowiska pracy, jak i innych sfer życia społecznego.
Na kształcenie ustawiczne trzeba też spojrzeć z perspektywy spójności społecznej,
ze względu na konieczność dokształcania właśnie tych osób najbardziej zagrożonych wykluczeniem z rynku pracy ? czy to w skutek utraty umiejętności zawodowych czy tez
z powodu niskiego wykształcenia, lub jego niedostosowania do potrzeb pracodawcy ? po to, by umożliwić osobom wykluczonym z rynku pracy, powrót na ten rynek.
Kształcenie ustawiczne traktuje się więc z jednej strony jako instrument podniesienia
ogólnego poziomu wiedzy i umiejętności dostosowania się do zmieniających się warunków,
ale również jako sposób podnoszenia uczestnictwa i aktywności obywateli w życiu
społecznym, politycznym i kulturalnym. Stanowi on też podstawę stabilności demokracji
i komunikacji społecznej.
Należy tu wymienić formy kształcenia ustawicznego:
szkolna?
pozaszkolna?
? incydentalna/ nieformalna
Ponieważ kształcenie ustawiczne to ciągły proces doskonelaenia zasobu kształcenia i kwalifikacji należy zapoznać się z wymiarem kształcenia w którym będziemy ?pracować?:
a) czasowy - oznacza, on integrację wysiłków edukacyjnych i wychowawczych skierowanych na człowieka we wszystkich okresach jego życia;
b) przestrzenny - integruje poczynania dydaktyczne i wychowawcze rożnych instytucji
i środowisk, z którymi w ciągu życia styka się człowiek np,. rodziny, grupy rówieśniczej, szkoły, zakładów pracy, itd.;
c) metodyczny i treściowy - integruje zajęcia w różnym stopniu trudności, wymagające od uczącego się różnej intensywności wysiłku umysłowego w dążeniu do ukształtowania własnej osobowości.
Ponieważ edukacja jest bowiem tą dziedziną, która w przyszłości zadecyduje o osiągnięciu strategicznego celu wyznaczonego w ramach programu reform społeczno-gospodarczych
Należy tutaj wymienić podział który można dokonać przy tworzenia systemu kształcenia ustawicznego jest to strategia jaka posługujemy się w Europie a także w Polsce;
? konwencjonalna - jest ona stosowana w Polsce i polega na tworzeniu systemu cało życiowego kształcenia z różnych już sprawdzonych elementów edukacyjnych, ?układanych" wg porządku odpowiadającego poszczególnym etapom życia człowieka. Polega na wydłużeniu kształcenia pozaszkolnego o nauczanie podyplomowe, różne formy dokształcania zawodowego i ogólnego, i samokształcenia seniorów;
? przemienności - dominuje ona w krajach Europy Zachodniej, należących do Organizacji Współpracy i Rozwoju Gospodarczego; w tej organizacji wypracowano i rozpowszechniano kształcenie powrotne jako strategię realizacji kształcenia ustawicznego;
? centralistyczna - strategii powoływania dużych wielodziałowych instytucji ogólnego oraz zawodowego kształcenia i wychowania, skupiających młodzież i dorosłych.
Wśród elementów istotnych dla stanowienia strategii rozwoju kształcenia ustawicznego ważną rolę odgrywają analizy procesów przekształceń strukturalnych, rozwoju gospodarczego, kosztów i stosunków pracy, a także prognozy zatrudnienia i bezrobocia. Wyzwania dla kształcenia ustawicznego stanowią obok integracji ze strukturami Unii, także poprawę jakości i wzrost mobilności zasobów pracy, wyrównywanie szans edukacyjnych mieszkańców różnych regionów oraz zwiększenie dopasowania zawodowo - terytorialnego. Głównym celem Narodowej Strategii Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich jest osiągnięcie wyższego zaangażowania ludności w procesie pracy, zaś jego warunkiem koniecznym jest podwyższenie potencjału kwalifikacyjnego zasobów, wszelkie bowiem działania podjęte na zwiększenie poziomu wykształcenia społeczeństwa sprzyjają rozwojowi gospodarki opartej na wiedzy, a także wskazuje na mechanizmy niezbędne dla realizacji tego typu celów, wśród których ważne jest różnicowanie ofert edukacyjnych ze względu na zmieniające się potrzeby społeczno-gospodarcze, dokształcanie i doskonalenie zawodowe przy utrzymaniu drożności, również akredytacja programów i placówek kształcenia ustawicznego. Ważnym elementem jest rozwój działań prewencyjnych wobec osób bezrobotnych i zagrożonych bezrobociem, a także informacja o systemie edukacyjnym
i prognoza popytu na siłę roboczą . Tworzenie kultury uczenia się nadające wysoką rangę edukacji, zwiększa liczbę dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym; kształtuje umiejętności i rozbudzanie chęci do nauki począwszy od etapu kształcenia obowiązkowego
a także dostosowuje oferty szkolnictwa wyższego do zapotrzebowania opracowując system ocen i uznawalności kwalifikacji zdobytych w drodze uczenia się nieformalnego co w efekcie pozwala także na rozwój i modernizacja kształcenia dorosłych.
Cele rozwoju zawodowego dotyczą m.in.,
? niwelowania niekorzystnych różnic pomiędzy regionami i wyrównywania ich szans rozwojowych,
? podnoszeniu kwalifikacji osób zatrudnionych,
? uzupełnianiu działań podejmowanych poprzez służby zatrudnienia w zakresie przeciwdziałania bezrobociu;
? wsparciu dla inicjatyw pozarządowych, samorządowych w zakresie pośrednictwa, doradztwa i szkoleń osób bezrobotnych.

Inicjatywa kształcenia ustawicznego opiera się na tworzeniu możliwości
edukacji w każdym wieku i na wszystkich poziomach zarówno w szkołach, jak i w formach pozaszkolnych. Dlatego rola kształcenia ustawicznego jest przede wszystkim to aby była ona niezbędnym narzędziem umożliwiającym stałe uzupełnianie wiedzy i umiejętności oraz dostosowywanie ich do zmieniających się uwarunkowań. Uczenie się przez całe życie to koncepcja uczenia się obejmującą rozwój indywidualny i rozwój cech społecznych we wszystkich formach i wszystkich kontekstach w systemie formalnym, tj. w szkołach, placówkach kształcenia zawodowego, uczelniach i placówkach kształcenia dorosłych, oraz
w ramach kształcenia nieformalnego, a więc w domu, w pracy i w społeczności.. W tym
podejściu uwzględnia się cały system, koncentrując się na standardach wiedzy i umiejętności,
które powinni opanować wszyscy, niezależnie od wieku. Podkreśla się w nim potrzebę przygotowywania i zachęcania wszystkich dzieci do nauki przez całe życie już od wczesnego wieku oraz ukierunkowuje działania w taki sposób, by zapewnić odpowiednie możliwości wszystkim pracującym i bezrobotnym, osobom dorosłym, które muszą przekwalifikować się lub podnieść swe kwalifikacje. Chodzi głównie o to aby wszelkie formy nauki podejmowane
przez całe życie, miały na celu pogłębienie wiedzy, umiejętności i kompetencji w kontekście indywidualnym, obywatelskim, społecznym i zawodowym.
Odpowiednie wykształcenie jest bardzo istotne na rynku pracy ? zarówno z punktu widzenia szans uzyskania zatrudnienia, jego utrzymania jak i wysokości zarobków. Efektem tego jest wzrost zainteresowania zarówno studiami wyższymi, jak i dokształcaniem.. Proces rozwoju systemu kształcenia podlegał mechanizmowi rynkowemu. Wraz z sygnałami z rynku pracy, dotyczącymi szans związanych z poziomem edukacji, i wzrostem zapotrzebowania na
kształcenie rozwijała się infrastruktura edukacyjna, która pozwalała zaspokoić te potrzeby,
zarówno w trybie edukacji formalnej lub nieformalnym.