Opracowanie z ekonomiki przedsiębiorstw
Istota i podział majątku trwałego.
Rzeczowe składniki majątku trwałego nie zużywają się całkowicie w czasie jednego cyklu gospodarczego. Zużywają się one tylko w niewielkim stopniu w trakcie poszczególnych operacji gospodarczych. W praktyce przyjęto, że środki trwałe muszą spełniać następujące warunki:
Stanowią własność lub współwłasność danej jednostki gospodarczej
Są kompletnie zdatne do użytku w momencie przyjęcia ich do użytkowania
Przewidywalny okres ich użytkowania jest dłuższy niż 1 rok
Są przeznaczone na własne potrzeby lub na potrzeby wynajmu
Do środków trwałych zalicza się także inwentarz żywy, przeznaczony na własne potrzeby jednostki na okres dłuższy niż 1 rok. Jeżeli określona jednostka używa na podstawie najmu lub umowy dzierżawy środka trwałego i dokonuje odpisów amortyzacyjnych, środki te też zaliczane są do środków trwałych.
Ze względu na związek środków trwałych z charakterem działalności można je podzielić na:
Produkcyjne: uczestniczące bezpośrednio lub pośrednio w procesie produkcji bądź obsługujące procesy pomocnicze (np. magazynowanie transport)
Nieprodukcyjne: do których należą domy mieszkalne, obiekty socjalno-kulturalne i ich wyposażenie.
Biorąc pod uwagę stopień wykorzystania rozróżnia się środki trwałe:
Czynne: uczestniczą stale w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa
Nieczynne okresowo: wycofane z eksploatacji w celu remontu lub ze względu na sezonowość produkcji
Trwale nieczynne: np. stanowiące rezerwę lub nieczynne z powodu braku popytu na artykuły produkowane przez ten środek trwały
Zbiorcze grupy środków trwałych:
Środki trwałe zapewniające odpowiednie warunki dla procesów produkcyjnych i ochraniające te procesy oraz umożliwiające działalność nieprodukcyjną, obejmujące grunty, budynki, budowle.
Środki trwałe oddziaływujące bezpośrednio na proces gospodarczy, do których zalicza się z reguły maszyny, urządzenia, wyposażenie techniczne, aparaty
Środki trwałe umożliwiające przemieszczenie rzeczowych składników majątku oraz osób, którymi są środki i urządzenia transportowe.
Zasadnicze grupy środków trwałych:
0 - grunty i melioracje szczegółowe
1 - budynki ( hale produkcyjne, dworce, magazyny, budynki mieszkalne)
2 - budowle ( bunkry , silosy, rurociągi, linie energetyczne, boiska sportowe, kominy przemysłowe)
3 - kotły i maszyny energetyczne ( kotły grzejne, parowe, turbiny silniki spalinowe)
4 - maszyny urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania ( tokarki, frezarki, piły, młoty, zespoły komputerowe)
5 - maszyny i urządzenia i aparaty specjalnie branżowe
6 - urządzenia techniczne ( zbiorniki naziemne, stacje transformatorowe, łącznice telefoniczne, dźwigi)
7 - środki transportowe
8 - narzędzia, przedmioty, ruchomości i wyposażenie ( aparaty pomiarowe, sprzęt laboratoryjny, aparaty medyczne, wyposażenie kin)
Struktura środków trwałych określa najczęściej udział poszczególnych grup rodzajowych tych środków w ogólnej wartości środków trwałych. Zróżnicowanie w strukturze środków trwałych wynika z rodzaju wytwarzanych produktów, stosowanej technologii oraz stopnia mechanizacji i automatyzacji procesu produkcyjnego.
Wartości niematerialne i prawne stanowią zbiór składników majątku do których zalicza się:
Koszty prac rozwojowych, obejmujące nakłady na badania lub pozyskiwanie wiedzy, których wynik wykorzystywany jest do produkcji ulepszonych produktów
Wartość firmy
Pozostałe wartości niematerialne i prawne zawierające prawo do użytkowania wieczystego gruntów, prawa autorskie, patenty
Programy komputerowe o przewidywalnym okresie użytkowania ponad 1 rok
Udzielone pożyczki na poczet nabycia wartości niematerialnych i prawnych
Koszty organizacyjne poniesione przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu spółki akcyjnej
Finansowy majątek trwały obejmuje:
Udziały w innych jednostkach gospodarczych
Długoterminowe papiery wartościowe
Pożyczki długoterminowe udzielone innym jednostkom
Inne składniki finansowego majątku trwałego
MAJATEK TRWAŁY
WARTOŚCI NIEMATERIALNE I PRAWNE RZECZOWY MAJĄTEK TRWAŁY FINANSOWY MAJĄTEK TRWAŁY NALEŻNOŚCI
DŁUGOTERMINOWE
Koszty prac rozwojowych ŚRODKI TRWAŁE udziały i akcje
Wartość firmy grunty i tereny papiery wartościowe
Pozostałe budynki i budowle udzielone pożyczki długoterminowe
Urządzenia techniczne i maszyny inne składniki finansowego maj. Trw.
Środki transportu
Pozostałe
INWESTYCJE ROZPOCZĘTE
Istota i podział majątku obrotowego
Środki gospodarcze, które ulegają przekształceniu z jednej formy w drugą w czasie jednego cyklu produkcyjnego , zaliczane są do majątku obrotowego.
Zapasy obejmują zasoby materiałów, produkcji niezakończonej, produktów gotowych i towarów. Na zapasy materiałów składają się wszystkie rodzaje materiałów, a więc surowce, materiały podstawowe, pomocnicze, paliwo, opakowania, części zapasowe. Produkcja niezakończona zawiera produkty w toku oraz półprodukty. Produkty gotowe są produktami przeznaczonymi do sprzedaży proces technologiczny w stosunku do nich został całkowicie zakończony.. towary SA to rzeczowe składniki majątku nabyte w celu sprzedaży i występują głównie w przedsiębiorstwach handlowych
Należności i roszczenia obejmują głównie należności od odbiorców.
Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu obejmują akcje, obligacje, bony skarbowe i inne papiery wartościowe , zakupione w celu dalszej odsprzedaży, a także czeki i weksle płatne w okresie dłuższym niż 3 miesiące od daty ich wystawienia
Środki pieniężne to gotówka w kasie, pieniądze ulokowanie na rachunkach bankowych oraz i czeki i weksle płatne w okresie krótszym niż 3 miesięce
MAJATEK OBROTOWY
ZAPASY NALEŻNOŚCI I ROSZCZENIA PAPIERY WARTOŚCIOWE ŚRODKI PIENIĘŻNE
PRZEZNACZONE DO OBROTU
Materiały należności z tyt. dostaw i usług udziały i akcje własne do zbycia środki pieniężne w kasie
Półprodukty i produkty w toku nal. z tyt. podatków, dotacji, bezp. inne papiery wartościowe środki pieniężne w banku
Produkty gotowe inne należności i roszczenia inne środki pieniężne
Towary
Zaliczki na poczet dostaw
Metody amortyzacji
Metoda liniowa: najczęściej w Polsce stosowana, opiera się na założeniu jednakowego zużywania środków trwałych w czasie. Polega ona na naliczaniu amortyzacji proporcjonalnie do upływu okresu użytkowania, a więc na obciążaniu kosztów odpisami amortyzacyjnymi jednakowej wysokości w poszczególnych okresach rozrachunkowych przez cały okres eksploatacji środków trwałych, aż do zrównania odpisów z wartością początkową
Metoda degresywna: odnosi się tylko do maszyn i urządzeń produkcyjnych a więc środków trwałych zaliczanych do grup od 3 do 8 ( z wyjątkiem samochodów osobowych). Metoda ta oznacza zastosowanie wysokich odpisów amortyzacyjnych w początkowych latach użytkowania i stopniowym ich zmniejszaniu w miarę zużywania się tych środków trwałych. W pierwszym roku użytkowania oblicza się amortyzację od początkowej wartości środka trwałego (brutto), a w latach następnych od wartości netto. W roku następnym po roku zrównania rocznej kwoty amortyzacji liniowej i degresywnej, należy obliczać amortyzacje według metody liniowej czyli od kwoty brutto.. w metodzie degresywnej stosuje się współczynniki podwyższające stawki amortyzacyjne, ale nie mogą być one wyższe od 2, jedynie w gminach zagrożonych w szególny sposób bezrobociem współczynnik ten można podwyższyć do 3. wybór naliczania amortyzacji zależy od podmiotu gospodarczego.
Istota i podział leasingu
Leasing jest specyficzną formą obrotu obiektami inwestycyjnymi i konsumpcyjnymi dobrami trwałego użytku, która pod względem formalnym jest typem umowy zbliżonej do umowy najmu lub dzierżawy, a nawet ma pewne cechy sprzedaży ratalnej. Umożliwia ona na korzystanie za opłatą z trwałych dóbr bez konieczności nabywania ich an własność. Leasing polega na przekazaniu przez producenta lub wyspecjalizowaną firmę ( leasingodawcy) dóbr trwałych do użytkowania innej jednostce gospodarczej ( leasingobiorcy). Za użytkowanie przedmiotu leasingu leasingobiorca płaci raty leasingowe, które obejmują:
Określoną część wartości środka trwałego, w zależności od okresu użytkowania wynikającego z umowy
Oprocentowanie kredytu udzielonego leasingodawcy na zakup przedmiotu leasingu
Inne koszty związane z leasingiem, np. prowizją firmy lasingowej, ubezpieczenie
Ze względu na pozycję leasingodawcy można rozróżnić 2 formy lasaingu, w których leasingodawcą może być:
Producent, którego przedmioty stanowią podmiot leasingu ( leasing bezpośredni)
Wyspecjalizowana firma leasingowa ( leasing pośredni)
Przedmiot leasingu po okresi trwania umowy może wrócić do leasingodawcy bądź może przechodzić na własność leasingobiorcy. Z tego względu wyróżniamy:
Cechą leasingu operacyjnego jest to, że czas trwania umowy jest znacznie krótszy od okresu użytkowania środke trwałego, będącego przedmiotem leasingu, czyli okresu jego umorzenia. Po wygaśnięciu umowy środek trwały, zużyty tylko częściowo, wraca do leasingodawcy, który może go przekazać innemu użytnikowi . Leasingodawca może też przedłużyć leasing z dotychczasowym leasingobiorcą lub sprzedać mu środek trwały po cenie uwzględniającej zużycie, lecz na podstawie odrębnie zawartej umowy sprzedaży.
W leasingu finansowym czas trwania umowy, a więc okres użytkowania danego środka trwałego, zbliżony jest do przewidywalnego zużycia. Umowa w leasingu finansowym przewiduje, że środek trwały staje się automatycznie własnością użytkownika po upływie umowy, jeżeli dopełnij on wszystkich jej warunków. Umowa leasingu finansowego musi określać, która ze stron dokonuje odpisów amortyzacyjnych, ponieważ obiekty leasingu nie mogą być równocześnie amortyzowane przez leasingodawcę i leasingobiorcę
Etapy działalności inwestycyjnej
Za inwestycje uznaje się wykorzystanie środków finansowych na nabycie rzeczowych składników majątkowych, niematerialnych wartości majątku trwałego oraz finansowych składników majątkowych. Można tu mówić o inwestycjach rzeczowych, obejmujących nabycie budynków, budowli, maszyn i urządzeń, inwestycjach niematerialnych, takich jak zakup patentów, licencji oraz inwestycjach finansowych, które oznaczają lokatę środków pieniężnych w udziałach w innych firmach lub w długoterminowych papierach wartościowych. Inwestycje rzeczowe i niematerialne mają na celu restytucję, czyli odtworzenie zużytego majątku w celu utrzymania dotychczasowego potencjału gospodarczego firmy, lub poszerzenie tego potencjału. Inwestycje finansowe mają na celu zwiększenie kapitału i osiągnięcie maksymalnego zysku z lokat w określonej perspektywie czasowej.
Etapy działalności inwestycyjnej
Etap przygotowania inwestycji polega na programowaniu i projektowaniu inwestycji. Programowanie obejmuje studia i prace badawcze zmierzające do ustalenia kierunków inwestowania, tak aby osiągnąć z góry określony cel. W odniesieniu do konkretnej inwestycji programowanie obejmuje ocenę warunków wykonania danej inwestycji oraz wybór rozwiązania najbardziej korzystnego.
Projektowanie obejmuje rozwiązanie techniczne, ekonomiczne i organizacyjne inwestycji, co zawarte jest w dokumentacji inwestycyjnej
Etap wykonania inwestycji obejmuje wszystkie roboty oraz czynności, które prowadzą do powstania i wyposażenia obiektu inwestycyjnego. Rozpoczynają się one z chwilą wejścia wykonawców na plac budowy i podjęcia robót związanych z jego zagospodarowaniem.
Etap odbioru inwestycji polega na sprawdzeniu zgodności wykonanych robót z dokumentacją inwestycyjną oraz na przekazaniu obiektu do użytkowania. Przekazanie to poprzedzone jest zazwyczaj rozruchem próbnym maszyn i urządzeń. Obiekty inwestycyjne o nowej, trudnej technologii przekazywane są do eksploatacji stopniowo, w miarę zakończenia instalacji określonych urzędzie.
Czas potrzebny do przygotowanie inwestycji nazywa się cyklem inwestycyjnym.
Istota kredytu i jego podział
Kredyt oznacza stosunek ekonomiczny polegający na odstąpieniu prze jedną stronę na rzecz drugiej określonej wartości w pieniądzu lub w towarach, pod warunkiem zwrotu w określonym terminie ekwiwalentu jej wartości, zazwyczaj łącznie z wynagrodzeniem w postaci procentu. Strona odstępująca określoną wartość to kredytodawca ( pożyczkodawca), czyli wierzyciel, otrzymujący zaś tę wartość to pozyczkobiorca ( kredytobiorca) zwany również dłużnikiem. Termin kredyt wywodzi się z łacińskiego credere, co oznacza wierzyć, oraz creditum- rzecz powierzona.
Funkcje kredytu:
Funkcja emisyjna ( płatnicza) oznacza, że kredyt bankowy jest instrumentem emisji pieniądza odpowiednio do wzrostu zapotrzebowania na pieniądz, wynikającego ze wzrostu produkcji dóbr i usług, obrotu towarowego oraz dochodów. Wprowadzanie wyemitowanego pieniądza do obrotu odbywa się prawie wyłącznie przez udzielanie kredytów bankowych podmiotom gospodarczym.
Funkcja rozdzielcza wynika z rozbieżności w czasie między przychodami i wydatkami jednostek gospodarczych oraz ludności. Kredyt spełniający tę funkcję niweluje wspomniane rozbieżności i przemieszcza nagromadzone czasowo zasoby pieniężne podmiotów gospodarczych i oszczędności ludności do jednostek wyrażających zapotrzebowanie na środki pieniężne.
Funkcja dochodowa polega na tym, że kredyt służy do tworzenia dodatkowych dochodów, zwiększając siłę nabywczą po stronie kredytobiorcy. To dodatkowe tworzenie dochodów powiększa popyt produkcyjny i konsumpcyjny, gdyż umożliwia nabycie dóbr i usług jednostkom nie dysponującym obecnie własnymi środkami.
Funkcja motywacyjna może być wykorzystana przez kredytodawcę do poprawy procesów gospodarczych w jednostce zaciągającej kredyt, jeżeli zaciągnięcie kredytu uzależnione jest odosiągnięcia określonej kondycji ekonomicznej kredytobiorcy
Kredyty mogą być klasyfikowane według różnych kryteriów. Mimo wielkiego bogactwa form i rodzajów kredytów można przyjąć na cele poznawcze pewne kryteria pozwalające wyodrębnić podstawowe układy klasyfikacyjne. Podstawowymi podmiotami kredytu są kredytu są:
Kredytodawca może nim być osoba prywatna, podmiot gospodarczy, lecz zazwyczaj są nim instytucje zawodowo zajmujące się udzielaniem kredytów, a więc banki i kasy oszczędnościowe.
Kredytobiorca może nim być jednostka gospodarcza z różnych działów gospodarki narodowej i różna osoba fizyczna
Podział za względu na okres, na który jest udzielany kredyt i po upływie którego powinien być spłacony dzieli się na kredyty:
Krótkoterminowe udzielane na okres kilku miesięcy, co najwyżej roku
Średnioterminowe udzielane na okres kilku lat bardzo często okres ten wynosi od 1 do 3 lat
Długoterminowe udzielane na okres wieloletni od 3 do 10 lat, a nawet na dłużej
Ze względu na przedmiot kredytu rozróżnia się 2 podstawowe rodzaje:
Kredyt towarowy jest związany z transakcją kupna-sprzedaży i powstaje wtedy, kiedy sprzedawca towarów odracza moment pobrania opłaty za sprzedane wyroby. W ten sposób transakcja ta przeradza się w stosunek kredytowy aż do uzgodnionego terminu zapłaty, który zwykle nie przekracza kilku miesięcy. Kredyt towarowy rozwiązuje trudności w sprzedaży towarów, jeżeli nabywcy w chwili nabycie nie posiadają środków pieniężnych a sprzedający nie mogą znaleźć nabywców, którzy mogliby im natychmiast zapłacić
Kredyt pieniężny polega na odstąpieniu prze kredytodawcę, którym najczęściej jest bank, określonej sumy pieniężnej, pod warunkiem jej zwrotu wraz z odsetkami ustalonymi w umowie
Współpraca podmiotu gospodarczego z bankiem
Najczęściej dotyczy ona zagadnień i czynności:
Zlecenia bankowi przez jednostkę gospodarczą otwarcia i prowadzenia rachunku bankowego bieżącego oraz ewentualnie rachunków pomocniczych
Gromadzenia w banku wolnych środków pieniężnych oraz lokat terminowych
Zaciągania w banku kredytów w walucie polskiej i obcej
Powierzania bankowi prowadzenia rozliczeń pieniężnych
Dodatkowo współpraca z bankiem może obejmować;
Prowadzenie przez bank na zlecenie jednostki gospodarczej obrotu dewizami oraz obsługi finansowej zagranicą
Wykonywanie czynności związanych z emisją papierów wartościowych
Przechowywanie przez bank przedmiotów i papierów wartościowych stanowiących własność podmiotu gospodarczego
Udzielanie przez bank jednostkom gospodarczym poręczenia i gwarancji w różnego rodzaju transakcjach
Uzyskiwanie z banku informacji o dostępności kredytów zagranicznych
Przyjmowanie weksli do dyskonta
Wykupywanie przez banki należności innych firm
Odkupywanie zaległych wierzytelności
Rachunki bankowe
Banki prowadza rachunki bankowe w celu rejestracji wkładów pieniężnych, przechowywania środków pieniężnych, ewidencji udzielanych kredytów oraz przeprowadzania rozliczeń. W celu przeprowadzanie operacji finansowych związanych z działalnością gospodarczą przedsiębiorstw i innych jednostek, banki otwierają i prowadzą :
Rachunek bieżący koncentruje zazwyczaj całość operacji pieniężno- kredytowych wynikających z normalnej działalności gospodarczej danej jednostki. Przeznaczony jest do ewidencji wpływów oraz wypłat. Za czynności związane z prowadzeniem rachunku bank pobiera opłaty lub prowizje.
Rachunek pomocniczy prowadzony jest dla poszczególnych form rozliczeń, np. rachunki dla akredytyw, rachunki w obcych walutach i inne.
Rachunek lokat terminowych gromadzi się na nim wkłady pieniężna na z góry określony %. Oprocentowanie wkładów terminowych jest z reguły wyższe niż na rachunkach bieżących.
Rachunek dla rozliczeń zagranicznych może byś wykorzystany przez podmioty gospodarcze do rozliczeń z firmami zagranicznymi
Otwarcie rachunków bankowych następuje na podstawie umowy zawartej pomiędzy bankiem a przyszłym posiadaczem rachunku. Umowa jest zawierana na wniosek jednostki prowadzącej działalnośc gospodarczą, która zamierza korzystać z rachunku. Na mocy tej umowy, wynikającej z prawa bankowego i kodeksu cywilnego, bank zobowiązuje się do wykonywania zleceń płatniczych posiadacza rachunku i innych czynności przewidzianych zakresem usług banku.
Rozliczenia gotówkowe przeprowadza się za pomocą wystawienia czeku gotówkowego lub przez wpłacenia gotówki na rachunek wierzyciela
Obsługa obrotu bezgotówkowego odbywa się w formie polecenia przelewu konkretnej należności, czeku rozrachunkowego lub akredytywy
Czek rozrachunkowy jest dokumentem wystawionym przez dłużnika na określoną kwotę, który otrzymuje wierzyciel i realizuje go w banku. Bank dłużnika nie wypłaca wierzycielowi gotówki tylko wypłaca należność na jego konto bankowe
Akredytywa polega na wyodrębnieniu na rachunku bankowym dłużnika osobnej kwoty na pokrycie należności za przyszłe dostawy. Jest to forma gwarancji zapłaty za dostarczone towary
Istota i rodzaje ubezpieczeń
Istotą ubezpieczenia jest gromadzenie kapitału powstającego ze składek ubezpieczeniowych podmiotów przeznaczonego na wyrównanie uszczerbku materialnego lub łagodzenie następstw spowodowanych określonymi zdarzeniami losowymi. Ubezpieczenie związane jest z ryzykiem, gdyż zdarzenie powodujące stratę może ale nie musi się wydarzyć i nie można z góry określić powstałej szkody. Stopień ryzyka powstania szkody jest głównym czynnikiem określającym wysokość składki ubezpieczeniowej. Składka ubezpieczeniowa, która ubezpieczony płaci do instytucji ubezpieczeniowej, powinna pokryć wypłatę przewidzianych odszkodowań ( składka netto) oraz koszty działalności instytucji ubezpieczeniowej, jej zysk i działalność prewencyjną polegającą na zapobieganiu powstawaniu i rozszerzaniu się niepomyślnych zdarzeń losowych powodujących szkody( razem składka brutto). Generalne założenie ubezpieczeniowe stanowi, że składka netto powinna pokryć wypłatę odszkodowań.
W stosunku ubezpieczenia występują 2 lub 3 osoby:
Ubezpieczający który zawiera z instytucją ubezpieczeniową umowę ubezpieczenia i płaci ustaloną składkę oraz jest uprawniony do otrzymania odszkodowania, przy czym to uprawnienia może on przekazać na rzecz osoby trzeciej
Ubezpieczony osoba, której dobra są objęte ochroną ubezpieczeniową i ma z tego tytułu prawo do odszkodowania
Ubezpieczyciel którym jest instytucja prowadząca działalność ubezpieczeniową, zwaną również asekuracyjna, pobierająca składki i wypłacająca odszkodowania.
W praktyce gospodarczej występuje podział na dwa główne rodzaje ubezpieczeń: społeczne i gospodarcze. Podstawą tego podziału jest przede wszystkim odmienność źródeł finansowania, odrębność organizacyjna ubezpieczycieli oraz przedmiot ubezpieczenia. Oraz podział na ubezpieczenia dobrowolne i obowiązkowe.
W ubezpieczeniach społecznych źródłem finansowania są przede wszystkim składki opłacane przez pracodawców, a w niektórych tylko przypadkach przez osoby ubezpieczone ( np. rolnicy). Ubezpieczycielem jest tu w całym kraju ZUS, a przedmiotem ubezpieczenia jest życie , zdrowie, zdolność do pracy i możliwość zarobkowania. Ubezpieczenie społeczne zapewnia świadczenia pieniężne i rzeczowe w razie wypadków losowych powodujących określone potrzeby materialne wynikłe z tych zdarzeń, jak np. wypadek przy pracy, inwalidztwo. Jest formą ubezpieczenia obowiązkowego. Ubezpieczenia społeczne prowadzone są przez przez zakład Ubezpieczeń Społecznych, który jest centralnym organem administracji państwowej, podległym Ministrowi Pracy i Polityki Socjalnej. Składki na ubezpieczenia pracowników płacone są prze pracodawców i wynoszą około 45% wynagrodzenia za pracę. Obowiązek ubezpieczenia pracowników ciąży na pracodawcy a niespełnienie tego obowiązku grozi konsekwencjami wynikającymi i obowiązujących przepisów prawa. Ubezpieczonym oraz członkom ich rodzin przysługują następujące świadczenia:
Zasiłki na wypadek choroby i macierzyństwa
Zasiłek pogrzebowy
Świadczenia emerytalne i rentowe
Ubezpieczenia rodzinne
Świadczenie wypadkowe
Świadczenia lecznictwa specjalistycznego (protezy, świadczenia rehabilitacyjne(
Oprócz wymienionych dziedzin działalności ZUS funkcjonują w naszej gospodarce inne instytucje zabezpieczenia społecznego, takie jak:
Fundusz Emerytalno- Rentowy rolników tworzony przez KRUS, Fundusz Pracy, Państwowy Fundusz Kombatantów, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
W ubezpieczeniach gospodarczych składki obciążają osoby ubezpieczone, a przedmiotem ubezpieczenia jest głównie majątek lub interesy majątkowe osób prawnych i fizycznych oraz życie, zdrowie i zdolność do pracy osób fizycznych. W zależności od przedmiotu ubezpieczenia wyróżnia się
Ubezpieczenia majątkowe ( od szkód) ich zadaniem jest wyrównywanie szkód zdarzeń lo0sowych powodujących straty o charakterze majątkowym np. ubezpieczenie od ognia i innych zdarzeń losowych,
Ubezpieczenie mienia przed kradzieżą z włamaniem i rabunkiem, ubezpieczeni transportowe i pojazdów mechanicznych, ubezpieczenie maszyn od wypadków technicznych, ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej, ubezpieczeni finansowe
Ubezpieczenia osobowe podobne są swoim zakresem do ubezpieczeń społecznych. Różnica między nimi polega głownie na tym, że ubezpieczenia osobowe nie wynikają ze stosunku pracy oraz mają szerszy zakres np. ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków, ubezpieczenia na życie, ubezpieczenie rentowe.
Układ kosztów
Koszty własne przedsiębiorstwa mogą być klasyfikowane według różnych kryteriów. Lecz najczęściej sprowadza się koszty do 3 zasadniczych układów:
Układ rodzajowy kosztów określa jakiego rodzaju koszty proste ponosi przedsiębiorstwo. Koszty w układzie rodzajowym charakteryzują się tym, że obejmują całkowitą sumę kosztów danej kategorii w przedsiębiorstwie, bez względu na to, gdzie powstały i w jakim celu zostały poniesione. Układ ten umożliwia badanie i porównywanie struktury kosztów. W ramach tego układu wyróżniamy grupy kosztów:
Zużycie materiałów i energii
Usługi obce
Podatki i opłaty
Wynagrodzenia
Narzuty na wynagrodzenia ( składki ZUS)
Świadczenia na rzecz pracowników ( Fundusz Świadczeń Socjalnych, koszty BHP)
Amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
Pozostałe koszty ( odszkodowanie, koszty zaniechania produkcji)
Układ funkcjonalny kosztów uwzględniający miejsce powstania, grupujący koszty stosownie do stanowisk pracy lub komórek organizacyjnych bądź zgodnie z określonymi funkcjami spełnianymi przez podmiot gospodarczy, powodującymi powstanie kosztów. Głównym celem tego grupowania jest stworzenie warunków do wewnętrznej analizy kosztów oraz ustalenia osób odpowiedzialnych za ich wysokość. Układ taki nazwany jest funkcjonalnym, ponieważ miejscami powstania kosztów są określone funkcje dotyczące przedsiębiorstwa jako całości. Można w nim wyodrębnić;
Koszty zakupu
Koszty produkcji
Koszty sprzedaży
Układ kalkulacyjny odgrywa dużą rolę w ustaleniu kosztu jednostki wyrobu i wskazuje jeden konkretny cel, na jaki koszty zostały poniesione. Dzieli się je na;
Koszty bezpośrednie są to koszty, które można bezpośrednio przypisać konkretnemu wyrobowi na podstawie odpowiednich dokumentów. W kład tych kosztów wchodzą: materiały bezpośrednie, paliwo i energia technologiczna obca, płace bezpośrednie, inne koszty bezpośrednie
Koszty pośrednie związane są z działalnością poszczególnych odcinków produkcyjnych lub całego przedsiębiorstwa i dotyczą wszystkich produkowanych tam wyrobów. Nie ma ty możliwości dokładnego ustalenia, jaka część kosztów przypada na określone wyroby. Koszty te dzieli się na : koszty wydziałowe, koszty ogólnego zarządu, koszty sprzedaży
Układ analityczno-ekonomiczny grupuje koszty według różnego punktu widzenia. W układzie tym wyodrębnia się:
Koszty proste obejmują niepodzielne i jednorodne pozycje kosztów ( materiały, amortyzacja) czego przykładem jest większość kosztów w układzie rodzajowym
Koszty złożone składają się z kilku elementów kosztów prostych ( remonty, sprzedaż, koszty ogólnozakładowe)
Koszty stałe w wypadku wzrostu lub spadku sprzedaży koszty te utrzymują się na stałym niezmienionym poziomie ( płace, amortyzacja
Koszty względnie stałe suma tych kosztów po przekroczeniu pewnego stopnia wzrostu lub spadku produkcji w pewnych okolicznościach może ulec zmianie
Koszty zmienne ulegają wzrostowi lub spadkowi w miarę zmian wielkości produkcji
Koszty rzeczowe ( amortyzacja, zużycie materiałów)
Koszty osobowe odnoszą się do nakładu pracy ludzkiej
Koszty zależne i niezależne klasyfikowane są z punktu widzenia możliwości wpływania na poziom kosztów przez samą jednostkę gospodarczą.
Podatek od towarów i usług VAT
Podatek jest formą przymusowego bezzwrotnego świadczenia pieniężnego na rzecz państwa lub organów i innych organizacji sprawujących władzę publiczną, np. samorządu terytorialnego
Podatek VAT jest zaliczany do podatków obrotowych, ponieważ podatkowania jest obrót rozumiany jako kwota należna od sprzedaży dóbr lub usług. Podatek ten zwany jest także podatkiem od wartości dodanej. Podatek ten nakładany jest na każdą transakcję sprzedaży w procesie produkcji oraz wymianie i każdy biorąc pod uwagę łańcuch powiązań płaci podatek VAT tylko od wzrostu wartości, do którego się przyczynił, czyli od wartości dodanej. Podatek VAT ma charakter podatku powszechnego . Tylko bardzo nieliczne towary i usługi są z mocy prawa zwolnione z podatku. Zostały określone zostały określone 4 poziomy podatku VAT: 22%, 7%, 3%, 0%. Stawka 22% jest stawką podstawową stosowaną w odniesieniu do większości towarów i usług
Podatek akcyzowy
Jest stosowany niezależnie od podatku VAT. Podlegają mu jedynie niektóre towary np. alkohole, wyroby tytoniowe, paliwa, samochody, sól zapałki, karty, urządzenia do gier losowych. Obowiązek podatkowy spoczywa na producencie lub importerze towaru, tak więc podatek ten płacony jest jednokrotnie i nie podlega odliczeniu w dalszych fazach. Jady nie w stosunku do towarów eksportowych następuje zwrot akcyzy. Stawkę podatku reguluje Ministerstwo Finansów. Stawki mogą być określane w formie procentowej, kwotowej lub w formie różnicowej
Pozostałe podatki
Jednostki prowadzące działalność gospodarczą zobowiązane są płacić dodatkowo:
Podatek dochodowy od osób prawnych jest formą podziału zysku jednostki gospodarczej między budżet państwa i jednostkę. Podstawą opodatkowania jest zweryfikowany zysk brutto zwiększony o wydatki nie uznane za koszty uzyskania przychodu. Płacony jest co miesiąc do Urzędu Skarbowego
Podatek od nieruchomości uiszczają podmioty gospodarcze od wartości brutto budynków i budowli oraz powierzchni gruntów przeznaczonych na cele nierolnicze. Stawki podatkowe ustala rada gminy w ramach maksymalnych stawek określonych w ustawie, a podatek odprowadzany jest do budżetu danej gminy.
Podatek od środków transportowych płacony jest do budżetu gminy
Istota planowania
Planowanie określanie przyszłych celów i zadań ekonomicznych oraz środków i instrumentów służących do ich realizacji;
Istotą planowania jest rozpoznanie przyszłości i określenie w dokumencie nazywanym planem zadań oraz środków nieodzownych do realizacji przyszłych działań gospodarczych określonej jednostki. Plan łączy wszystkie zamierzenia związane z działalnością w jedną całość, aby w konkretnej sytuacji ekonomicznej osiągnąć w optymalnym stopniu założone cele firmy. Właściwie skonstruowany plan pozwala skonfrontować z sobą zasoby jednostki gospodarczej, posiadaną technikę i technologię oraz kadry z wybranym wariantem podstawowego celu. Planowanie odgrywa istotną rolę w procesie podejmowania decyzji, rozumiana jako opierający się na konkretnych przesłankach akt wyboru celu lub sposobu działania pożądany z punktu widzenia optymalizacji wyniku funkcjonowania jednostki gospodarczej. Najbardziej istotnym elementem planu jest wybór zadań i środków do Ich realizacji. Plan jest również źródłem i podstawą podejmowania dalszych decyzji i rozstrzygnięć z niego wynikających, pożądanych z punktu widzenia zasadniczego celu określonego w planie.
Rodzaje planowania
Podział planowania na operatywne, taktyczne i strategiczne jest często związany z planowaniem bieżącym oraz krótkoterminowym i długoterminowym. Nie można tego podziału planów klasyfikować tylko z punktu widzenia czasu, jaki dany plan obejmuje:
Planowanie operatywne jest podstawowym elementem organizacji pracy wewnątrz danej jednostki i wiąże wszystkie odcinki i ogniwa składające się na proces gospodarczy określonej jednostki organizacyjnej w jedną harmonijną całość, by zapewnić jej prawidłowe działanie. Tego rodzaju planowanie obejmuje krótsze jednostki czasu i ustala bezpośrednio zadania dla wykonawców różnego szczebla. Musi tu istnieć silna więź pomiędzy planowaniem operatywnym a bieżącą organizacją przebiegu realizacji zadań gospodarczych. Plan operatywny wyznacza:
zadania wyrażone w jednostkach rzeczowych
niezbędne zasoby do ich realizacji
terminy ich wykonania
Planowanie operatywne jest często nazywane planowaniem bieżącym lub wykonawczym.
Planowanie taktyczne obejmuje szeroki zakres działań podmiotu gospodarczego i z reguły nie jest adresowane do szczegółowego wykonawcy, gdyż określa zadanie w formie ogólnej dla całej jednostki gospodarczej. Planowanie taktyczne dotyczy okresu dłuższego niż planowanie operatywne, zwykle około roku. W planie taktycznym można wyodrębnić:
Część techniczną, która określa czynniki rzeczowe biorące udział w działalności jednostki
Część finansową, określającą nakłady pieniężne i wynik finansowy
Planowanie taktyczne, mające charakter problemowy, może częściowo wchodzić do planu funkcjonalnego jednostki lub może stanowić podstawę do jego sporządzenia lub uzasadnienia merytorycznego.
Planowanie strategiczne obejmuje problemy, które wymagają dłuższego okresu ich rozwiązania, zazwyczaj kilkuletniego, dlatego skutki działań podjętych w procesie planowania strategicznego mają charakter trwały i są trudne do odwrócenia. Planowanie strategiczne dotyczy istoty zmian w wielkości jednostki gospodarczej, jej działalności oraz strukturze i tym samym służy osiągnięciu długookresowych celów tej jednostki uwzględniających przewidywalne zmiany otocznia, w jakim jednostka funkcjonuje. Ten rodzaj planowania umożliwia prowadzenie działań wyprzedzających w stosunku do zmian sytuacji rynkowej lub techniki, co umożliwia osiąganie dobrych wyników. Zakres planowania strategicznego zależy głównie od wielkości, branży i układu organizacyjnego firmy oraz od jej pozycji na rynku.
Planowanie rzeczowe
Planowanie zadań gospodarczych polega na ustaleniu planowanej wielkości produkcji, usług lub wielkości zakupu i sprzedaży. Podstawą do określenia tych zadań jest rozeznanie zapotrzebowania na produkty, usługi lub towary. Następuje to przez penetrację oraz badania i analizę rynku, co pozwala ustalić chłonność rynku na wytwarzane artykuły. Zapotrzebowanie określone przez rynek należy skonfrontować z możliwościami wytwórczymi podmiotu gospodarczego.
Zdolność produkcyjna zmienia się wraz ze zmianami technologii i organizacji wytwarzania, zmianą konstrukcji wyrobów itp. D najważniejszych czynników określających zdolność produkcyjną należą:
Liczba posiadanych maszyn lub wielkość powierzchni montażowej
Zmianowość pracy (liczba zmian roboczych, które oznaczają czas przeznaczony na pracę jednego zespołu pracowników w ciągu doby)
Efektywny czas pracy
Wydajność maszyny lub urządzenia (ilość produktów wykonanych przez maszynę w ciągu określonej jednostki czasu
Środki zapewniające realizację zadań: planowanie zaopatrzenia materiałowego, planowane zużycie materiałów, planowanie zapasów, planowana wydajność pracy, planowanie płac.
Planowanie finansowe
Plan finansowy jest odbiciem zadań ujętych w poszczególnych odcinkach planów rzeczowych i uogólnia w wyrażeniu wartościowym założenia tych planów. Istotą tego planu jest to, że określa realne możliwości wykonania zadań rzeczowych ujętych w planie, weryfikuje je i pozwala dostosować zamierzenia rzeczowe do warunków finansowych firmy. Podstawowym zadaniem planu finansowego jest ustalenie przewidywalnych zmian majątku przedsiębiorstwa oraz źródeł finansowanie tych zmian, określenie planowanych przychodów w całej jednostce gospodarczej i planowanych kosztów ich uzyskania, obliczenie planowanych wyników działalności oraz podział przewidywalnego zysku. Wymaga zgodność założeń planów rzeczowych i planu finansowego pozwala wykorzystać plan finansowy jako czynnik określający jakość i prawidłowość zadań rzeczowych oraz jako instrument kontroli zgodności wewnętrznej planów. Kontrolowanie to pozwala ustali, czy przewidywany poziom wydatków znajduje zabezpieczenie w wysokości przewidywanych dochodów. Zasada stosowania wariantów planowania finansowego pozwala osiągnąć możliwie jak największą przewagę przychodów nad wydatkami. Podstawową częścią planu finansowego jest zestawienie planowanych przychodów i kosztów.
Biznesplan jest specyficznym zbiorem ustaleń opisowych, analiz i prognoz, określającym cele firmy oraz zadania i sposoby postępowania zmierzające do osiągania tych celów w przyszłości, przy założonych uwarunkowaniach gospodarczych, kadrowych i innych. Traktowany jest jako podstawowy i nowoczesny instrument niezbędny do skutecznego i efektywnego kierowania firmą. Spełnia on 2 podstawowe funkcje:
Wewnętrzną biznesplan jest dokumentem niezbędnym w kierowaniu firmą i przewodnikiem w działaniach personelu zarządzającego nią oraz narzędziem umożliwiającym sprawne prowadzenie firmy
Zewnętrzną polega ona na prezentacji firmy wobec otoczenia, w którym firma funkcjonuje.
Nie ma jednolitego wzorca budowy biznesplanu, ale można w nim wyodrębnić 3 oddzielne części:
Wprowadzenie do biznesplanu, jest zamieszczone na początku dokumentu, lecz sporządza się ja na samym końcu. Wynika to z treści wprowadzenia, na którą składa się streszczenie i przegląd głównych tez planu, podstawowe dane liczbowe, spis treści. Na samym początku umieszcza się stronę tytułową z określeniem nazwy dokumentu oraz firmy i jej adresu.
Część zasadnicza składa się z następujących elementów:
Drugi rodzaj info >zatrudnienie pracowników
>plan rozwoju
> ocena finansów i ich prognoza, część trzecia to załączniki uzupełniające
Analiza ekonomiczna
Analiza ekonomiczna- czynności badawcze dotyczące stanu ekonomicznego jednostki i działalności jednostki gospodarczej zmierzające do postawienia diagnozy charakteryzującej całość sytuacji ekonomicznej i społecznej badanej organizacji gospodarczej. Istotą analizy jest wszechstronne badanie zjawisk gospodarczych uwzględniające ich wzajemne powiązania i wykorzystujące wszelkie dostępne materiały źródłowe. Analiza ekonomiczne polega najczęściej na podziale badanego zjawiska na części składowe, badaniu związków między częściami a całością badanego zjawiska. Podstawowym zadaniem analizy ekonomicznej jest ocena poziomu efektywności gospodarowania oraz stanu ekonomicznego jednostki gospodarczej i przygotowanie na tej podstawie informacji służących do podejmowania racjonalnych decyzji gospodarczych przez zarządzających firmą. Wspomniane informacje opierają się zazwyczaj na faktach wynikających z oceny:
Stanu finansowego firmy i poziomu kosztów
Stopnia wykorzystania czynników rzeczowych i czynnika pracy
Potencjalnych zagrożeń i punktów krytycznych oraz trudności firmy
Pozycji firmy w środowisku gospodarczym
Działalności konkurencji
Rodzaje analizy: finansowa, gospodarcza, wstępna, przeszłościowa, operatywna ( doraźna), okresowa, odcinkowa (problemowa), kompleksowa ( całościowa),
Wynik finansowy
Wynik finansowy brutto składa się z:
Wyniku działalności operacyjnej ( wynik na sprzedaży + wynik na pozostałej działalności operacyjnej)
Wyniku na operacjach finansowych ( przychody z operacji finansowych – koszty tych operacji)
Wyniku na operacjach nadzwyczajnych ( zyski nadzwyczajne – straty nadzwyczajne)
Wynik finansowy brutto – obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego ( podatek) = wynik finansowy netto
Zysk netto podlega podziałowi według samodzielnej decyzji organów jednostki gospodarczej lub ich właścicieli i obowiązujących przepisów. Może być on przeznaczony na:
Premie i nagrody dla pracowników
Zasilenie funduszu świadczeń socjalnych
Fundusz przedsiębiorstwa, przeznaczony głównie na rozwój działalności
Fundusz zasobowy w spółdzielniach, przeznaczony na rozwój spółdzielni i pokrycie ewentualnych strat
Wypłaty części z zysku udziałowcom i wspólnikom ( z o.o., komandytowa, jawna, członkowie spółdzielni)
Dywidendy dla akcjonariuszy S.A.
Powiększenia kapitału udziałowego właścicieli w spółkach: z o.o. komandytowej, jawnej, spółdzielni
Powiększenie kapitału zapasowego i rezerwowego w S.A. ( 8% zysku netto na kapitał zapasowy, aż nie osiągnie on 1/3 kapitału akcyjnego)
Inne cele ( darowizny, cele społeczne)
Najbardziej znaczącym udziałem budżetu państwa w zysku podmiotu gospodarczego jest podatek dochodowy od osób prawnych.
Wyrazem udziału podmiotu gospodarczego w zysku jest:
Przeznaczenie części zysku na fundusz przedsiębiorstwa ( państwowe, komunalne)
Zasilanie funduszu świadczeń socjalnych
Zwiększenie funduszu zasobowego ( spółdzielnie)
Powiększenie kapitału zapasowego i rezerwowego ( S.A.)
Wyodrębnienie z części zysku kwot przeznaczonych na premie dla pracowników
Udział właścicieli w zysku wyraża się:
W odprowadzeniu do budżetu państwa wpłaty z zysku ( państwowe, 1-osobowe spółki skarbu państwa) za używanie państwowego majątku
Wypłaty części zysków udziałowcom lub wspólnikom ( spółki) oraz członkom ( spółdzielnie)
Wypłaty dywidendy (S.A.)
Przeznaczenie części zysku na powiększenie kapitału udziałowego ( spółki) lub funduszu udziałowego ( spółdzielnie)
Gospodarka naprawcza-obejmuje czynności konserwacyjne, przeglądy oraz naprawy środków trwałych
Czynności konserwacyjne -polegają na czyszczeniu, smarowaniu i oliwieniu poszczególnych części maszyn, na regulacji mechanizmów, dokręcaniu nakrętek itp.
Przeglądy- odbywają się w określonych z góry terminach i maja na celu kontrole stanu technicznego maszyny lub urządzenia
Naprawy(remonty)- obejmują prace zmierzające do doprowadzenia maszyn i urządzeń do stanu sprawności technicznej przez wymianę lub regeneracje obiektów dzielimy je na
bieżące
średnie
główne