Prawo karne i procesowe

Pojęcie , rodzaje
dowodów i czynności dowodowe


Dowód w postępowaniu karnym to każdy dopuszczalny przez prawo karne procesowe środek służący dokonaniu takich ustaleniu , czyli służący ustaleniu okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia.
Zespół przepisów regulujących zbieranie dowodów , gromadzenie utrwalanie i wykorzystanie dowodów określa sie mianem prawa dowodowego .
Trzeba jednak przyznać iż sama nazwa dowód ma charakter wieloznaczny.

Można właściwie przyjąć , iż praktycznie określenie dowodów najczęściej używane jest w następujących znaczeniach.

- jako żródło dowodowe -czyli żródła informacji o faktach, w tym znaczeniu dowodem jest osoba oskarżonego, świadka czy biegłego , a także rzecz, miejsce,ciało,dokument.

- jako środek dowodowy- czyli informacje płynące ze zródła dowodowego w sposób przez prawo procesowe określony, w tym znaczeniu dowodem są ; wyjaśnienia oskarżonego ,zeznania świadka, opinia biegłego, cechy i właściwości rzeczy, miejsca i ciała czy treść dokumentu.

- jako fakt dowodowy-czyli pewna okoliczność udowodniona za pomocą określonych żródeł i środków dowodowych , która sama w sobie stanowi teraz dowód na istnienie lub nieistnienie innej dowodowej okoliczności , dowodem w tym znaczeniu jest alibi oskarżonego, czyli wykazanie , ze w dacie przestępstwa znajdował się on w innym miejscu niż miejsce czynu.
Wyodrębnienie dowodu w tym ujęciu wiąże się z wyróżnianiem jako przedmiotu dowodzenia tzw. faktu dowodowego, czyli przestępstwa, za które odpowiedzialność jest przedmiotem procesu, oraz tzw. faktów ubocznych, z których następnie w drodze logicznego rozumienia wysuwa sie wniosek odnośnie faktu głównego, udowodnione fakty uboczne stanowią wówczas same w sobie dowód na istnienie faktu dowodowego, czyli faktu głównego.

jako czynność procesowa – która ujawnić ma okoliczności pozwalające na wysuniecie określonych wniosków ; w tym znaczeniu dowodów jest to na przykład okazanie, konfrontacja lub sekcja zwłok.

jako sposób przeprowadzenia danego dowodu- w tym znaczeniu kodeks mówi, o oględzinach jako dowodzie , choć jest to tylko sposób przeprowadzenia dowodu z właściwości i cech miejsca , rzeczy czy ciała, przesłuchaniu osoby, odczytaniu dokumentu.

jako ostateczny wynik procesu myślowego- ukształtowany na podstawie dowodów we wcześniejszych znaczeniach tego słowa; chodzi tu o uzyskanie przez organ procesowy przekonania co do zaistnienia określonej okoliczności ,stąd tez, np. można dowodzić uwzględnienia wniosku dowodowego odnośnie do okoliczności , która zdaniem organu jest juz udowodniona zgodnie stwierdzeniem wnioskodawcy.



Dowody klasyfikuje sie według różnych kryteriów :

Podział na :
*dowody pośrednie
*dowody bezpośrednie

Kryteriom jest tu przedmiot dowodu
*fakty główny
*fakty uboczne

Inny podział to:
*dowody pierwotne
*dowody pochodne

Mając na uwadze formalizm przeprowadza dowodów , wyróżnia sie z kolei:
*dowód ścisły
*dowód swobodny

Ze względu na charakter żródła dowodowego:
*dowody osobowe
*dowody rzeczowe
*inne dowody samoistne

Ze względu na treść informacyjna:
*dowód pojęciowy
*dowód zmysłowy

Mający na względzie genezę żródła dowodowego:
*dowody przypadkowe
*dowody z przeznaczeniem
*dowody obciążające
*dowody odciążające
*dowody pozytywne
*dowody negatywne

W doktrynie wyróżnia sie także:
*dowody ustne
*dowody pisemne
*dowody przeprowadzone z urzędu oraz wyprowadzone przez strony
*dowody zasadnicze oraz tzw. przeciwdowody.


Rodzaje dowodów.

Można wyróżnić kilka dowodów takich jak;
1.Wyjaśnienia oskarżonego
2.Świadkowe
3.Biegli , tłumacze , specjaliści
4.Oględziny , otwarcie zwłok, eksperyment procesowy
5.Wywiad środowiskowy i badanie oskarżonego
6.O niektórych innych dowodach

Teraz po krotce postaram sie każdy z nich opisać.

Wyjaśnienia oskarżonego

-Oskarżony pełni w postępowaniu karnym dwoistą rolę. Z jednej strony jest stroną postępowania , i to tą, której odpowiedzialności karnej proces dotyczy, z drogiej zaś jest żródłem dowodowym dostarczającym różnych środków dowodowych.

-Wyjaśnienia oskarżonego w zasadzie składane są ustnie do protokołu, przy czym w postępowaniu przygotowawczym jest to protokół przesłuchania podejrzanego, w przypadku rozprawy zaś, protokół rozprawy.

-Wyjaśnienia oskarżonego, będące środkiem dowodowym , są jednocześnie środkiem obrony. Oskarżony nie odpowiada za składanie fałszywych wyjaśnień .

-Szczególnym rodzajem wyjaśnień są też pomówienia- Rzadko zdarza się , aby rozumiano pod tym pojęciem jedynie fałszywe oskarżenie innej osoby o popełnienie czynu zabronionego.


Świadkowe

-Świadek jest uczestnikiem postępowania , który w założeniu dostarcza środka dowodowego w postaci zeznań.

-Świadek niekiedy może stać sie także przedmiotem oględzin i badan, dostarczając innych niż zeznania środków dowodowych. Zasada jest tu , ze świadka można poddać oględzinom ciała i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu jedynie za jego zgodą.
Jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka, stanu jego rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania postrzeżeń , sad lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa.

-Świadkiem w znaczeniu procesowym jest osoba wezwana do postępowania w charakterze świadka. Na świadku ciążą wówczas następujące obowiązki procesowe :
*obowiązek stawienia sie na wezwanie lub dopuszczalne przesłuchanie świadka na odległość
*obowiązek złożenia zeznania
*obowiązek mówienia prawdy i niezatajania prawdy

-Obok określonych obowiązków procesowych świadek ma także prawo do odmowy zeznań



Biegli , tłumacze , specjaliści

-Jak wskazuje sie w uzasadnieniu do kodeksu umieszczenie tu regulacji o tłumaczu wiąże się z faktem, ze jest to od strony formalnej podobna materia, gdyż także na gruncie k.p.k do tłumacza stosowano odpowiednio przepisy o biegłych. Tłumacz to pomocnik procesowy , który musi zachować obiektywizm, przekazuje bowiem organowi treść wypowiedzi strony lub żródła dowodowego albo dokonuje tłumaczenia pisma.

-Jeżeli chodzi o specjalistów to są to także pomocnicy procesowi których można w następstwie przesłuchać jako świadków.

-Podstawowym przedmiotem regulacji jest biegły jako żródło dowodowe i jego opinia jako środek dowodowy. Organ procesowy nie może zastąpić biegłego i zrezygnować z jego opinii , mimo ze ustalenie danej okoliczności wymaga wiedzy specjalistycznej.
Organowi procesowemu nie wolno także zastąpić wymaganej opinią innymi dowodami.

Oględziny , otwarcie zwłok, eksperyment procesowy

-Oględziny to zmysłowe zapoznanie sie przez organ procesowy z miejscem, rzeczą lub ciałem osoby w celu poznania ich cech i właściwości , z uwagi na ich znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy lub ujęcia (wykrycia)innego żródła bądż środka dowodowego.
Wyróżniamy 3 rodzaje oględzin;
*oględziny miejsca
*oględziny rzeczy
*oględziny osoby

-Oględziny zwłok i ich otwarcie to jakby dwa różne rodzaje oględzin. Oględziny zwłok to oględziny zewnętrzne zmarłego, otwarcie zaś zwłok, to wewnętrzne oględziny ciała zmarłego. Oględziny i otwarcie zmarłego przeprowadza sie jeżeli zachodzi podejrzenie przestępnego spowodowania śmierci i to choćby przyczyna śmierci wydala by sie oczywista.
*oględzin zwłok dokonuje prokurator- a w postępowaniu sadowym sad z udziałem biegłego lekarza
*otwarcie zwłok dokonuje biegły w obecności prokuratora albo sadu.

-Eksperyment procesowy to czynność dowodowa przybierając postać doświadczenia albo odtworzenia przebiegu, stanowiących przedmiot rozpoznania , zdarzeń lub ich fragmentów. Łączy on w sobie elementy procesowe , jako czynność procesowa, i kryminalistyczne , od strony sposobów i metod tej czynności.

Wywiad środowiskowy i badanie oskarżonego

-W razie potrzeby sad, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator może zarządzić przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. W kilku sytuacjach przeprowadzenie wywiadu środowiskowego jest jednak obowiązkowe.

Dotyczy to:
*wszystkich spraw o zbrodnie
*gdy oskarżony w chwili czynu nie ukończył 21 lat, a zarzucono mu umyślny występek przeciwko życiu.

-Wywiad przeprowadza zawodowy lub społeczny kurator sadowy a w sprawach żołnierzy- wojskowy kurator społeczny.


O niektórych innych dowodach


-Dokumentem w rozumieniu prawa materiałowego jest każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji , z którym jest związane określone prawo albo który ze względu na zawarta w nim treść stanowi dowodów prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mających znaczenie prawne.
W rozumieniu procesowym dokument jest z kolei stwierdzenie pismem ręcznym, maszynowym lub druku okoliczności istotnej dla postępowania.

-Z punktu wiedzenia wystawcy można wyróżnić dokumenty ;
*urzędowe
*prawne
*podpisane przez autora
*anonimowy
*oryginały
*dowody pochodne


-Treść filmowa lub magnetofonowa to samoistny dowód stanowiący zapis obrazu bądż dżwięku .Sam zapis jest tu środkiem dowodowym , a jego obejrzenie lub odsłuchanie -sposobem przeprowadzenia dowodu. Zapis obrazu lub dżwięku pozostać może także poza postępowaniem karnym jako efekt działań operacyjnych.

-Fotografia jako statyczny zapis obrazu zdarzenia i jego fragmentów , śladów i dowodów przestępstwa , rzeczy albo osoby. Fotografia jest podobnie jak dynamiczny zapis obrazu(film,wideo)dowodem samoistnym, gdzie obraz jest środkiem dowodowym, a obejrzenie fotografia sposobem przeprowadzenia dowodu. W razie wątpliwości , czy nie stanowi ona tzw. fotomontażu, powinna stać się przedmiotem opinii biegłego.

-Okazanie stanowi odrębną dowodowa czynność procesową , w wyniku której uzyskuje sie dowód w postaci oświadczenia o rozpoznaniu danej osoby lub rzeczy w efekcie percepcji zmysłowej. Jego przeprowadzenie wymaga sporządzenia protokołu.
Okazanie powinno być przeprowadzone tak ,aby wyłączyć sugestię.

- Konfrontacja podobnie jak okazanie dotyczy osób przesłuchiwanych, z tym ze polega na konfrontowaniu tychże , czyli stawienie wzajemnie do oczu w celu wyjaśnienia sprzeczności zawartych w ich dotychczasowych zeznaniach czy wyjaśnieniach.


Czynności dowodowe.

Do nich zaliczamy:
-Zatrzymanie rzeczy, Przeszukanie
-Kontrola i utrwalenie rozmów
-Niektóre inne sposoby wykrywania dowodów

Teraz postaram sie je spisać tak jak w poprzednich przypadkach.

Zatrzymanie rzeczy, Przeszukanie

-Po pierwsze zatrzymania rzeczy ,przesyłek albo korespondencji i wyniku połączeń telekomunikacyjnych lub innych przekazów informacji , w tym danych informatycznych .Po wtóre zabezpieczenie danych informatycznych dla zajęcia tak ł korespondencji. Po trzecie zaś przeszukania dla znalezienia i zajęcia owych rzeczy , korespondencji lub danych dla wykrycia i zatrzymania osób.

-Zatrzymanie rzeczy obejmuje
*rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie w tym także korespondencje i przesyłki oraz wykazy połączeń telekomunikacyjnych lub innych przekazów informacji , w tym przesyłane poczta elektroniczną , mające znaczenie dla postępowania,a znajdujące sie w dyspozycji urzędów, instytucji i podmiotów prowadzących usługi pocztowe i telekomunikacji urzędów celnych oraz instytucji i przedsiębiorstw transportowych,a także dane informatyczne i system informatyczny w zakresie danych przechowywanych w tym systemie lub w urządzeniu albo na nośniku znajdującym sie w dyspozycji dysponenta lub użytkownika systemu informatycznego.
*rzeczy podlegające zajęciu w celu zabezpieczenia kar majątkowych , środków karnych o charakterze majątkowym albo roszczeń o naprawienie szkody.

-Przeszukanie to wykrywacza czynność dowodowa będąca jednocześnie środkiem przymusu pozwalającym na legalne wkroczenie w strefę konstytucyjna gwarantowanych praw i wolności osobistych w postaci nietykalności osobistej . Z uwagi na jej wykrywczy charakter unormowana ja jednak w przepisach o dowodach , nie zaś w ramach środków przymusu procesowego.
Przeszukanie może nastąpić jedynie w celu;
*wykrycia zatrzymania lub przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej
*znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie
*znalezienia rzeczy podlegających zajęciu w postępowaniu karnym
Przeszukanie może objąć;
*pomieszczenia
*inne miejsca
*osobę,jej odzież i podręczne przedmioty
Przeszukania mogą dokonać;
*prokurator
*Policja
*policja i inne ustawowo uprawnione organy, samodzielne, w przypadkach niecierpiących zwłoki
Kodeks określa tez zasady dokonywania przeszukań
*przeszukania osoby i odzieży na niej
*przeszukania pomieszczeń mieszkalnych
*przeszukiwanie w porze nocnej
*przeszukiwanie pomieszczeń zamkniętych należących do instytucji państwowych
*przeszukanie pomieszczeń zajętych przez wojsko może nastąpić tylko w obecności dowódcy

Osobę u której nastąpiło przeszukanie, należy przed przystąpieniem do tej czynności zawiadomić o jej celu i wezwać do wydania poszukiwanych przedmiotów.

Kontrola i utrwalenie rozmów

-Podsłuch przed procesowy jest dopuszczalny w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych podejmowanych w celu zapobieżenia , wykrycia, ustalenia, sprawców a także ustalenia i uzyskania dowodów przestępstw .

-Procesowa kontrola i utrwalanie obejmuje;
*kontrole i ustalenie rozmów telefonicznych
*kontrole i utrwalenie przy użyciu środków technicznych treści innych rozmów lub przekazów informacji , w tym korespondencji przesyłanej poczta elektroniczną ,do której to kontroli stosuje sie odpowiednio przepisy dotyczące rozmów telefonicznych.
Kontrola objąć może:
*osobę podejrzaną
*oskarżonego
*pokrzywdzonego
*inną osobę, z która może sie kontaktować oskarżony
*inną osobę, która może mieć związek ze sprawca lub z grożącym przestępstwem

-Procesowa kontrola i utrwalenie rozmów telefonicznych i innych przekazów informacji są dopuszczalne jedynie , gdy toczące sie postępowanie lub uzasadniona obawa popełnienia nowego przestępstwa dotyczą;
*zabójstwa
*zamachy na niepodległość lub integralność państwa
*szpiegostwa lub ujawniania tajemnicy państwowej
*gromadzenia broni , materiałów wybuchowych lub radioaktywnych
*fałszowania pieniędzy i innych instrumentów płatniczych i finansowych lub obrotu takimi pieniędzmi lub interesami
*użycie grożby lub przemocy bezprawnej w związku z postępowaniem karnym oraz łapownictwem płatnej protekcji stręczycielstwa , kuplerstwa
*przestępstw przeciwko pokojowi. Ludzkości i zbrodni wojennych, zbrodni ludobójstwa, przeciwko ludzkości i zbrodni wojennych, w ujęciu norm tegoż statutu.

Niektóre inne sposoby wykrywania dowodów


-Zakup kontrolowany, czy w istocie transakcja pozorna , to niejawne nabycie lub przejęcie przedmiotów pochodzących z przestępstwa , ulegających przepadkowi, albo których wytwarzanie ,posiadanie , przewożenie lub obrót którymi są zabronione .

-Nadzorowanie tajne zarządzane jest przed wszczęciem postępowania karnego w celu udokumentowania niektórych przestępstw lub ustalenia tożsamości osób uczestniczących w tych czynach albo przejecie przedmiotów przestępstwa.

-Tajny agent policji to sobą , która ukrywając własną tożsamość i związek z policją lub służbami bezpieczeństwa państwa wchodzi w kontakt z grupą przestępcza w celu ujawnienia przestępstwa i wykrycia jego sprawców, może to być funkcjonariusz tych organów lub osoba trzecia.