Prawo zobowiązań- szkoda i odszkodowanie

Szkoda
Metody obliczania wysokości szkody
Metoda dyferencyjna (różnicowa) – szkodą jest różnica dwóch stanów dóbr: hipotetycznego jaki istniałby, gdyby nie nastąpiło zdarzenie szkodę wyrządzające i tego stanu, który wytworzył się na skutek szkodliwego zdarzenia.. Bierzemy przy tym pod uwagę ogół dóbr i interesów poszkodowanego i ogół następstw zdarzenia wyrządzającego szkodę, byle mieściły się one w przyjętej przez nas koncepcji uwzględnionego związku przyczynowego i nie były wyłączone z operacji przypisania przez przepis szczególny (np. wg przepisów k.c. szkodą w hotelu jest to, co mieści się w granicach 50-krotności opłaty dobowej w hotelu)
Metoda obiektywna (realna) – szkoda jest ujmowana jako uszczerbek w naruszanym dobrze rozpatrywany niezależnie od stosunku tego dobra do całego mienia poszkodowanego i niezależnie od późniejszych następstw. Porównuje się tu nie dwa stany całego majątku a dwa stany ściśle związane z jednym dobrem.

Metodą obiektywną stosuje się, kiedy nie można zastosować metody dyferencyjnej np. pewien przedsiębiorca prowadzący zakład gastronomiczny wykonuje nieuczciwą praktykę polegającą na tym, że obsługując klientów daje im na talerzy mniej mięsa niż wynika to z menu. Trudno w takiej sytuacji stwierdzić, że klient będzie wnosił o naprawienie szkody w postaci zafundowania mu brakującego mięsa, gdyż z jednej strony nie jest już w zasadzie głodny a z reguły osoba głodna chce więcej jedzenia niż normalnie a z drugiej strony trudno oddzielić mięso od przypraw. Nie można w takiej sytuacji ustalić wysokości szkody metodą różnicową, gdyż przedsiębiorca w wyniku swojej praktyki jest bogatszy a nie biedniejszy.

Rodzaje szkody wg naruszanego dobra
Na mieniu – jest to uszczerbek, który dotyczy bezpośrednio dóbr i interesów poszkodowanego bez związku z jego osobą
Na osobie – uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia, pozbawienie wolności, naruszenie czci i wynikające stąd następstwa bezpośrednie w postaci bólu i ujemnych doznań psychicznych. W całości tworzą one krzywdę. Mogą one jednak pośrednio przybrać postać następstw majątkowych np. koszty leczenia, readaptacji zawodowej, rehabilitacji zdrowotnej.

Rodzaje szkody wg sposobu jej wyrażania
Majątkowa – taka, której wartość da się wyrazić w ekonomicznym mierniku wartości jakim jest pieniądz.
Krzywda – taka, której w sposób adekwatny nie da się wyrazić w pieniądzu

Szkody wyrządzone w związku z zawartą lub projektowaną umową
Szkoda w granicach ujemnego (negatywnego) interesu umowy – zobowiązuje ona do naprawienia uszczerbku wynikającego stąd, że poszkodowany podjął pewne działania kierując się zaufaniem do ważności i prawdziwości oświadczeń woli partnera albo działając w zaufaniu do jego lojalności. Rozmiar uszczerbku ustalamy przeprowadzając hipotetyczne rozumowanie, które polega na porównaniu stanu majątku poszkodowanego powstałego na skutek jego wdania się w umowę a stanem jaki zaistniałby, gdyby, gdyby poszkodowany w tę umowę się nie wdawał.
Szkoda w granicach dodatniego (pozytywnego) interesu umowy – wynika z niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Rozmiar jej ustala się na podstawie stanu majątku poszkodowanego jaki by powstał, gdyby świadczenie zostało spełnione zgodnie z treścią istniejącego zobowiązania a stanem wytworzonym w skutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.

Rodzaje szkód majątkowych
• Zniszczenie lub utrata rzeczy
• Utrata możliwości korzystania z rzeczy – nawet częściowa
• Uszkodzenie rzeczy lub innego dobra majątkowego
• Każda zmiana, która zmniejsza użytkową lub sprzedażną wartość rzeczy
• Każda zmiana, która nie odpowiada potrzebom właściciela, jego gustom czy oczekiwaniom – np. właściciel był w posiadaniu 30-letniego auta o kolorze czerwonym i był on zardzewiały i porysowany. Samochód został skradziony przez złodzieja, który następnie aby podnieść wartość samochodu odpicował go i przefarbował na czarno. Jednakże samochód odzyskano, ale właściciel poczuł się poszkodowany bowiem nie usuwał rys, nie zmieniał kolory i nie usuwał rdzy na samochodzie bowiem np. z powstałymi rysami wiążą się dla przyjemne dla właściciela doznania
• Utrata posiadania
• Utrata przyjemności lub wypoczynku – tak daleko jak przyjemność ma wartość majątkową, to może być uwzględniana przy ustaleniu odszkodowania np. student chce się spotkać z dziewczyną w akademiku i prosi kolegów aby im nie przeszkadzali na co oni zamykają go w innym pokoju aby udaremnić spotkanie. Następnego dnia chłopak umawia się z dziewczyną do kina i kupuje bilety po czym oznajmia kolegom, że mu nie przeszkodzą, jednak oni i tym razem udaremniają mu wyjście do kina. W pierwszym przypadku nie nastąpiła szkoda, a w drugim już tak.
• Zwiększenie pasywów
• Niewykonanie zobowiązania
• Naruszenie prawa na dobrach niematerialnych

Rodzaje szkody z uwagi na moment ujęcia
Szkoda obecna (aktualna) – uszczerbek istniejący w dacie wyrokowania
Szkoda przyszła – uszczerbek, który może powstać po dacie wyroku ustalającego odszkodowanie. Szkoda przyszła może być na tyle uwzględniona, o ile wg doświadczenia życiowego może być oceniana jako konieczna konsekwencja stanu obecnego. Ustalamy ją na podstawie stanu obecnego jak i faktów pomyślanych jako przyszłe. Ma ona zawsze w jakimś stopniu charakter hipotetyczny. Aby mogła być uwzględniona musi istnieć dostateczne prawdopodobieństwo jej powstania.
Szkoda ewentualna – uszczerbek, którego stopień prawdopodobieństwa jest niewielki lub niemożliwy do przewidzenia . Najczęściej polega na utracie szansy na zyskanie korzyści np. dwaj koledzy umówili się, że wspólnie zadzwonią do audiotele żeby wygrać samochód, ale po spotkaniu jeden z nich zapragnął zostać jedynym właścicielem i niszczy koledze słup telefoniczny w jego ogródku. Szkodą ewentualną będzie niemożność wygrania samochodu w audiotele.

Rodzaje szkody wg miernika wartości
Wartość tzw. rynkowa – wg ceny jaką dobro przedstawia dla wszystkich
Wartość szczególna – wg ceny jaką dobro przedstawia dla poszkodowanego z uwagi na sposób jego zużycia np. samochód używany w związku z działalnością zawodową.
Wartość z upodobania (emocjonalna) – taka, jaką dobro przedstawia wyłącznie dla poszkodowanego np. broszka przekazywana z pokolenia na pokolenie.

Chwila miarodajna dla ustalenia wysokości szkody
Chwilą właściwą dla ustalenia wysokości szkody, jest chwila, w której zapada orzeczenie właściwego organu orzekającego o odszkodowaniu, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili np. właścicielowi ogródka zniszczono pod koniec października chryzantemy a wyrok zapada 21 listopada. Gdyby przyjąć zasadę, iż chwilą ustalenia wysokości szkody jest dzień wyrokowania, to poszkodowany byłby pokrzywdzony, bowiem pod koniec października chryzantemy są sprzedawane po wyższych cenach niż w późniejszym okresie. Sam poszkodowany musi wykazać potrzebę odejścia od powyższej reguły.

Związek przyczynowy
O związku przyczynowym mówimy wtedy, jeżeli możemy powiedzieć, że bez zdarzenia początkowego wynik ostateczny w postaci szkody b nie nastąpił.

Teoria równowartości przyczyn
Wyraża ona zapatrywanie, że wszystkie zdarzenia, których zaistnienie wywołuje w ostatecznym rezultacie skutek w postaci szkody są równowartościowe, o tyle o ile eliminacja któregokolwiek z tych zdarzeń jako przyczyny wyłączyłaby zaistnienie danego skutku. Bierze się pod uwagę wszystkie skutki z danego zdarzenia, bowiem bez tego zdarzenia te skutki by nie nastąpiły
Przykład 1: ktoś stojąc na łące niedaleko wsi postanawia zapalić papierosa i odpalając papierosa rzuca zapałkę na ziemię, jednakże zapałka nie zgasła i zapaliła ona siano na łące w skutek czego doszło do pożaru łąki, który mało tego w wyniku wiatru rozprzestrzenił się i dotarł do wsi w wyniku czego połowa wsi została spalona a jeden człowiek zginął w pożarze. Wg tej koncepcji człowiek palący papierosa odpowiada za pożar łąki, pożar wsi a także za zabójstwo człowieka. Ten przykład uwidacznia, że ta teoria jest niesprawiedliwa, gdyż zapałka zazwyczaj gaśnie gdy się ją rzuci a także pożar rozprzestrzenił się dzięki wiatrowi.
Przykład 2: Facet umówił się z krawcem, że ten uszyje mu garnitur w określonym dniu. Krawiec jednak nie dotrzymał terminu, więc odebranie garnituru zostało przesunięte na następny dzień. Następnego dnia facet jadący koleją do krawca stał się ofiarą wypadku kolejowego, bowiem w tym dniu było ślisko z racji deszczu. W Wyniku wypadku klient złamał nogę. Wg tej teorii szewc odpowiada za nie wykonanie zobowiązania w terminie ale i za złamanie przez klienta nogi, gdyż gdyby skończył garnitur poprzedniego dnia gdy świecił słońce, to klient nie byłby ofiarą wypadku.

Teoria adekwatnej przyczynowości
Przyjęta w ustawodawstwie polskim. Przyczyny z których każda jest niezbędna do zaistnienia ostatecznego skutku podlegają wartościowaniu. Wśród zdarzeń, z których każde stanowi jakieś ogniwo w łańcuchu przyczyn i skutków należ wyróżnić pewne zdarzenia, które mogą być uznane za zwykłe (naturalne, typowe) następstwa zdarzeń poprzednich i inne które mają charakter niezwykłych (nienormalnych, nietypowych). Dla potrzeb odpowiedzialności odszkodowawczej zasadnicze znaczenie ma związek naturalny.
Do przykładu 1: Palący papierosa odpowiada tylko za pożar łąki, gdyż jest to naturalne następstwo zapalenia się słomy od zapałki rzuconej na ziemię. Pożar wsi nie jest naturalnym następstwem.
Do przykładu 2: Krawiec odpowiada tylko za niewykonanie zobowiązania w terminie.




Znaczenie związku przyczynowego w dziedzinie odpowiedzialności odszkodowawczej
Podstawa odpowiedzialności – bez związku przyczynowego nie ma odpowiedzialności
Granica odpowiedzialności – w zależności od tegojaką teorię przyjmiemy, wysokość uszczerbku będzie kształtowana różnie.

Odstępstwa od normalnego skutku przyczynowego
• Szkody wyrządzone przez osoby nakłaniane lub którym odpowiedzialny był pomocny, jak również świadomie działał z rządzeniem drugiemu szkody
• Odpowiedzialność utrzymujących hotele lub zakłady podobne
• Odpowiedzialność ubezpieczyciela
• Odpowiedzialność poręczyciela
• Odpowiedzialność za tzw. casus mixtus
• Obowiązek osoby ekksploatującej obiekty jądrowe

Rozkład ciężaru dowodu
Ciężar dowodu co do wszystkich przesłanek odpowiedzialności za szkodę obciąża poszkodowanego. Poszkodowany ma wykazać istnienie i rozmiar szkody, istnienie związku przyczynowego i innych okoliczności od których ustawa uzależnia powstanie obowiązku odszkodowawczego. W sytuacji, gdy dokładne wykazanie…

Wysokość odszkodowania
Wysokosć odszkodowania powinna ściśle odpowiadać wysokości szkody (zasada idealnego odszkodowania). Odszkodowanie jako naprawienie uszczerbku nie może przekraczać wysokości szkody.