Prawo cywilne - ściąga

1. Miejsce prawa zobowiązań i jego funkcja. Pojęcie zobowiązania w ogólności. Elementy stosunku zobowiązań. Odpowiedzialność dłużnika. Zobowiązania niezupełne

Miejsce prawa zobowiązań i jego funkcja

Prawo zobowiązań część prawa cywilnego (III księga) która reguluje stosunki majątkowe między określonymi osobami w zakresie wymiany dóbr i usług o charakterze majątkowym i niemajątkowym

Zobowiązanie jest stosunek cywilno-prawnym, w którym wierzyciel może żądać od dłużnika pewnego świadczenia które musi spełnić.

Funkcja polega na regulacji obrotu pieniędzmi, dobrami usługami, a także ochrony interesów podmiotów przed uszczerbkami majątkowym

Elementy stosunku zobowiązaniowego
1. czynności prawnych.
a) Pojęcie
a) określenie ogólne czynność prawna jest to skonstruowana przez system prawny czynność konwencjonalna podmiotu prawa cywilnego, której treść określa – co najmniej w podstawowym zakresie- konsekwencje prawne zdarzenia prawnego
b) oświadczenie woli jedynym koniecznym elementem każdej czynności prawnej a zarazem wyłącznie charakteryzującym czynności prawne jest oświadczenie woli, ono właśnie zawiera treść czynności prawnej określającą jej konsekwencje prawne
c) oświadczenie innego rodzaju oświadczenie woli należy odróżnić od oświadczenia wiedzy które nie jest rozumiane jako przejaw decyzji kształtowania stosunku cywilnoprawnego, ma charakter zdarzeń prawnych z tego względu że w ściśle określonych przez normy prawne okolicznościach należy z nimi wiązać wskazane w dyspozycjach tych norm konsekwencje prawne bez względu na to czy wyjaśniony w oparciu o miarodajne reguły interpretacyjne sens w takich przypadkach do oznaczenia całości zdarzenia prawnego.

Odpowiedzialność dłużnika:
a) osobista
a. nieograniczona – polega na tym że dłużnik ponosi odpowiedzialność za dług całym swoim majątkiem teraźniejszym i przyszłym
b. ograniczona przewidziana jest szczególnymi przepisami ustawy i polega na tym że:
i. dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem ale tylko do pewnej wysokości
ii. dłużnik odpowiada wyodrębnioną masą majątkową
b) rzeczowa polega na tym, że dłużnik odpowiada tylko określonymi przedmiotami majątkowymi, powstaje związku z zabezpieczeniem wierzytelność hipoteką lub zastawem

Rodzaje zobowiązań niezupełnych:
a) zobowiązania w których roszczenie wierzyciela ulegało przedawnieniu lecz nie wygasło
b) zobowiązania w których spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego
c) zobowiązania wynikające z gry lub zakłady, nie dotyczy to gier i zakładów zatwierdzonych przez państwo, roszczenie przedawnia się po 10 latach


1. Treść i rodzaje świadczeń. Świadczenia pieniężne. Nominalizm i waloryzacja. Odsetki. Świadczenia odszkodowawcze. Szkoda.
Treść i rodzaje świadczeń:

Świadczenie zachowanie się dłużnika zgodnie polegające na zadość uczynieniu
a) jednorazowe – spełnienie wymaga jednorazowego zachowania się dłużnika (spłata wierzytelności)
b) ciągłe - spełnienie wymaga zachowania się przez jakiś czas (przechowanie)
c) okresowe – pewne powtarzające się zachowania (czynsz)

rodzaje świadczeń:
a) sposób zachowania się dłużnika
a. polegające na działaniu (np.: wydanie rzeczy)
b. polegające na zaniechaniu (np.: nieprzechodzenie przez cudzy grunt)
b) czas spełnienia
a) jednorazowe (wykonanie dzieła)
b) ciągłe (np.: przechowanie rzeczy)
c) okresowe (np.: płacenie czynszu)
c) właściwości przedmiotu świadczeń
a) podzielne (np.: zapłaty pieniędzy)
b) niepodzielne (np.: rzeczy)
d) postać przedmiotu świadczeń
a) oznaczenia indywidualne
b) oznaczenie rodzajowe

Świadczenia pieniężne
stanowią najczęściej spotykany typ świadczeń spotykanych w zobowiązaniach. Polega na przekazaniu z majątku wierzyciela określonej wartości ekonomicznej pod postacią sumy pieniężnej wyrażonej w jednostkach pieniężnych jednostką pieniężną jest w Polsce złoty

Znak pieniężny rzecz o pewnych celach, prawo emitowania ma tylko NBP, są prawnym środkiem płatniczym na obszarze RP

Zasada walutowości zobowiązania muszą być wyrażone tylko w pieniądzu RP, czyli złoty wiąże się z tym uregulowanie prawa denkowego

Zasada nominalizmu i Waloryzacji

Zasada nominalizmu zobowiązanie zostaje spełnione przez zapłatę tej sumy pieniężnej na jaką opiewa dług w chwili jego powstania, wartość pieniądza się nie zmienia, nie odnosi się do zobowiązań niepieniężnych ale ze świadczeniem pieniężnym np.: odszkodowanie za doznaną szkodę
Zasada waloryzacji opiera się na założeniu że świadczenie pieniężne ma na celu dostarczenie wierzycielowi tej samej wartości ekonomicznej, jaką reprezentowała wierzytelność w chwili jej powstania
Wyjątki :
a) rebus sic stantibus – waloryzacja sądowa świadczeń pieniężnych, nadzwyczajna zmiany stosunku, wyniku której spełnienie świadczenia byłoby połączone nadmiernymi stratami, sąd może oznaczyć w odmienny sposób wykonane świadczenie
b) klauzula waloryzacja – bez ingerencji organom i osób

odsetki
Odsetki są świadczeniem ubocznym realizowanym z reguły w takich samych przedmiotach co świadczenie główne i w wysokości obliczonej wedle stopy procentowej i czasu potencjalnego korzystania z przedmiotów objętych świadczeniem głównym (świadczenia okresowe)
wynikają z:
a) czynności prawne
b) z ustawy (odsetki karne)
c) decyzja organu
d) decyzja sądu

Świadczenia odszkodowawcze
Zasada odpowiedzialności odszkodowania:
a) wina umyślna lub nie umyślna (stosunek psychologiczny sprawcy do czynu)
b) ryzyko (sprawca odpowiadają za sam skutek, nie potrzebne jest dochodzenie dowodowe)
c) współżycie społeczne

Szkoda
Wszelkie uszczerbki w dobrach lub interesach prawnie chronionych , których poszkodowany doznał wbrew swojej woli
a) strata – polega na zmniejszeniu majątku poszkodowanego wskutek zdarzeń , z którym związana jest czyjaś odpowiedzialność
b) utracone korzyści – majątek poszkodowanego nie wzrósł tak jakby to się stało, gdyby nie nastąpiło zdarzenie z którym złączona jest czyjaś odpowiedzialność (zdarzenie sprawcze)
-- dla ustalenia wielkość szkody trzeba porównać rzeczywisty stan majątku poszkodowanego po zdarzeniu ze stanem hipotetycznym, przeprowadzenie tego testu może doprowadzić do następujących wyników:
a) stan jest taki sam – wówczas zdarzenie sprawcze nie wywołało szkody
b) stan jest niższy od hipotetycznego a zarazem niższy od stanu sprzed zdarzenia sprawczego – wówczas poszkodowany poniósł szkodę w postaci straty, majątek uległ zmniejszeniu
c) stan jest niższy od hipotetycznego ale równy stanowi sprzed powstania zdarzenia sprawczego – wówczas poszkodowany poniósł szkodę w postaci utraconych korzyści
d) stan jest niższy od hipotetycznego przy czym różnica jest większa niż wynika z porównania stanu rzeczywistego ze stanem sprzed powstania zdarzenia sprawczego, wówczas poszkodowany poniósł szkodę obejmującą łącznie stratę i utracone korzyści

2. Wielość wierzycieli i dłużników. Świadczenia podzielne i niepodzielne. Zobowiązania solidarne. Źródła zobowiązań w ogólności

Świadczenia podzielne i niepodzielne
Świadczenie zachowanie się dłużnika zgodnie polegające na zadość uczynieniu
a) jednorazowe – spełnienie wymaga jednorazowego zachowania się dłużnika (spłata wierzytelności)
b) ciągłe - spełnienie wymaga zachowania się przez jakiś czas (przechowanie)
c) okresowe – pewne powtarzające się zachowania (czynsz)

Świadczenie podzielne świadczenie które może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości, jeżeli przedmiot stosunku zobowiązaniowego jest świadczenie podzielne wówczas zobowiązani dzieli się na tyle niezależnych od siebie część ilu jest dłużników czy wierzycieli

Świadczenie niepodzielne świadczenie którego spełnienie częściowo nie jest możliwe bez istotnej zmiany jego przedmiotu lub łączyłoby się z istotną zmianą wartości,
a) jeżeli przedmiotem stosunku zobowiązaniowego jest świadczenie niepodzielne, wówczas zobowiązanie się nie dzieli
b) w przypadku gdy do spełnienia świadczenia jest zobowiązanych kilku współdłużników odpowiadają oni są za spełnienie środka jak dłużnicy solidarni
c) w przypadku gdy do otrzymania świadczenia uprawnionych jest kilku współwierzycieli każdy z wierzycieli może żądać spełnienia do jego rąk całego świadczą w razie sprzeciwu chociażby jednego z pozostałych dłużników ma obowiązek świadczyć wszystkim wspólnikom łącznie lub złożyć przedmioty świadczenia do depozytu sądowego

Zobowiązania solidarne
Solidarność czynna dłużnik może spełnić świadczenie do rąk jednego z wierzycieli a przez zaspokojenie dług wygasa. Dłużnik może spełnić świadczenie do rąk wybranego przez siebie wierzyciela aż do chwili gdy jeden z wierzycieli wytoczy powództwo. Od tego momentu świadczenie może być spełnione tylko do rąk wierzyciela który wytoczył powództwo

Solidarność bierna – wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie od kilku z nich lub od każdego z osobna a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych.
Znamionują ją:
a) wierzycielowi przysługuje wierzytelność o spełnienie jednego świadczenia, jeżeli zostanie ono w całości i w sposób należyty spełnione lub jeżeli wierzyciel w inny sposób zostanie zaspokojony
b) po stronie długu wygaśnie kilka podmiotów
c) wierzyciel może żądać w całości lub w części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie od kilku lub każdego z osobna zaspokojenia wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych

3. Umowy. Zawarcie umowy. Umowa przedwstępna. Elementy umowy. Bezpodstawne wzbogacenie.

zawarcie umowy
a) konsens
a) pojęcie mimo że umowa dochodzi do skutku przez zgodne oświadczenie woli dwóch albo więcej stron (konsens) stanowi ona samodzielną i integralną całość która dopiero kształtuje określony w jej treści stosunek prawny, po jej zawarciu nie rozpatruje się już poszczególnych oświadczeń woli jako odrębnych źródeł obowiązków każdej ze stron
b) zakres konsensusu pierwszy aspekt kieruje uwagę na granicę kompetencji przysługującej stronom przy regulowaniu treści czynności prawne, drugi aspekt wskazuje że strony nie muszą wyznaczać w treści umowy wszystkich konsekwencji prawnych umowy jakie leżą w granicach ich kompetencji , w znacznej mierze ich funkcje spełniają inne normy oraz inne mierniki, te wskaźniki pełnia funkcję uzupełniającą wobec decyzji obu stron
c) określenie stron wskazuje treść umowy i okoliczności zawarcia

b) swoboda zawierania umów
a) pojęcie na obszarze prawa cywilnego obowiązuje zasada swobodnego zawierania umowy, podmiotowi przysługuje kompetencja do decydowania czy i z kim zawiera umowę, jeżeli podmiot mocą własnej decyzji zobowiązał się do zawarcia z określoną osobą umowy to z uwagi na antonimiczną genezę takiego związania nie uważa się by nastąpiło ograniczenie swobody kontraktowej podmiotu
b) ograniczenia o ograniczeniach mówi się gdy umowa ma heterogeniczną genezę- gdy wynika z ustawy , najmniej dolegliwe są generalne zakazy dokonywania określonych typów czynności prawnych z innymi niż ze wskazanymi w ustawie rodzajami podmiotów, niekiedy ustawy wymaga indywidualnej decyzji administracyjnej dla dokonania pewnych czynności prawnych, ograniczenia doboru kontrahenta znajduje wyraz w postaci ustalania priorytetów
c) umowy adhezyjne treść jest określana przez świadczące owe masowe usługi lub towary wielkie przedsiębiorstwa które zajmują dominującą z punktu widzenia gospodarczego a wręcz monopolistyczną pozycje wobec swych potencjalnych kontrahentów, wywołują problemy w zakresie kontroli ich treści jak również czy umowa została zaakceptowana przez indywidualnego kontrahenta
d) zastępcze oświadczenie woli orzeczenie sądowe zastępujące oświadczenie woli dopiero kreuje czynność prawną która stanowi podstawę do powstania określonych uprawnień a w szczególności roszczeń o świadczenia mające bezpośrednią doniosłość społeczną lub gospodarczą
e) orzeczenie sądowe jako zdarzenie cywilnoprawne sądy mają prawo do wydawania orzeczeń konstytutywnych które mają walor zdarzeń cywilnoprawnych na ich podstawie powstaje, gaśnie lub zmienia swoją dotychczasową treść stosunek cywilnoprawny a strony uzyskują odpowiednie prawa i obowiązki
f) decyzja administracyjna jako zdarzenie cywilnoprawne może mieć charakter zdarzenia prawnego eliminującego konieczność złożenia jakiegokolwiek oświadczenia woli


Umowa przedwstępna
W umowie przedwstępnej jedna lub dwie strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości oznaczonej umowy którą określa się mianem umowy przyrzeczonej . zawarcie umowy przyrzeczonej. Z uwagi na to że umowę zawiera się zawsze przez zgodne oświadczenie woli stron zatem wykonanie świadczenia z umowy przedwstępnej w ten tylko sposób może być wykonane. Umowa ta może mieć charakter jednostronnie (jednej stronie przysługuje uprawnienie do żądania od drugiej strony by zawarła ona umowę to znaczy by złożyła oświadczenie woli o określonej treści) albo dwustronnie zobowiązujący (uprawnienie takie ma każda ze stron względem drugiej)

Przesłanki ważność:
a) określa istotne postanowienie umowy przyrzeczonej
b) ustala termin w ciągu którego umowa ma być zawarta

Skutki:
a) słabszy – wyraża się w obowiązku naprawienia szkody, jaką osoba uprawniona poniosła przez to że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej , roszczenie o naprawienie szkody przysługuje uprawnionemu zawsze wtedy, gdy umowa przedwstępna jest ważna i bezzasadnie nie została wykonana (390 KC)
b) silniejszy – polega na obowiązku umowy przyrzeczonej, uprawniony może żądać od strony zobowiązanej, aby złożyła ona oświadczenie woli określonej treści, stanowiące konieczny elementem dojścia do skutku umowy przyrzeczonej, jeżeli strona zobowiązania nie złożyła takiego oświadczenia woli, wówczas prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające taki obowiązek zastępuje to oświadczenie (64KC)

Przedawnienie:
Następuje po roku od dnia w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta.
Art. 389 [Umowa przedwstępna] Umowa, przez którą jedna ze stron [lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa;- przed-wstępna), powinna określać istotne postanowienia urnowy przyrzeczonej oraz termin; w ciągu którego ma być ona zawarta.
Art. 390.2 [Skutki] 1. Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie .umowy przyrzeczonej.

Bezpodstawne wzbogacenie się
Przesłanki:
a) wzbogacenie się jednego podmiotu
b) zubożenie drugiego podmiotu
c) związek między wzbogaceniem się a przedawnieniem
d) bezpodstawność wzbogacenia się

Wzbogacenie – polega na uzyskaniu korzyści majątkowej w dowolnej postaci, w nabyciu jakichś praw lub powiększeniu ich zakresu, na umocnieniu istniejących praw, na używaniu cudzych praw lub na korzyść z cudzych usług uzyskiwanych odpłatnie, na zwolnieniu z długu, na zniesieniu praw rzeczowych obciążających rzeczy wzbogaconego. Wzbogacenie kosztem zubożałego musi nastąpić bez podstaw prawnej

Powiązanie pomiędzy zubożeniem a wzbogaceniem
a) działanie wzbogaconego
b) działanie samego zubożonego
c) działanie osoby trzeciej
d) zdarzenie nie będące działaniem ludzkim
Art405. [Pojęcie] Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.
Art. 406.[Surogaty] Obowiązek wydania korzyści obejmuje nie tylko korzyść bezpośrednio uzyskaną, lecz także wszystko, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia zostało uzyskane w zamian tej korzyści albo jako naprawienie szkody.
Art. 407. [Bezpłatne rozporządzenie korzyścią] Jeżeli ten, kto bez pod-prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, rozporządził korzyścią na rzecz osoby trzeciej bezpłatnie, obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę trzecią.



4. Czyny niedozwolone. Zasady odpowiedzialności. Odpowiedzialność za własne czyny, za cudze czyny, na zasadzie ryzyka, związane z użyciem sił przyrody

Zasady odpowiedzialności
Podmiot odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym zobowiązany jest do naprawienia.
Odpowiedzialność dłużnika:
a) osobista
a. nieograniczona – polega na tym że dłużnik ponosi odpowiedzialność za dług całym swoim majątkiem teraźniejszym i przyszłym
b. ograniczona przewidziana jest szczególnymi przepisami ustawy i polega na tym że:
- dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem ale tylko do pewnej wysokości
- dłużnik odpowiada wyodrębnioną masą majątkową
b) rzeczowa polega na tym, że dłużnik odpowiada tylko określonymi przedmiotami majątkowymi, powstaje związku z zabezpieczeniem wierzytelność hipoteką lub zastawem

Odpowiedzialność za własne czyny,
Odpowiedzialność za własne czyny oparta jest na zasadzie winy (jest pojęciem odnoszącym się do sfery zjawisk psychicznych sprawcy i dlatego określa się ją mianem podmiotowej strony czynu). Norma w tym przepisie (415KC) wysłowiona odnosi się do wszelkich podmiotów prawa cywilnego a w szczególności nie tylko do osób fizycznych ale także do osób prawnych. W tym ostatnim przypadku bierze się pod uwagę winę osób sprawujących funkcję organu danej osoby prawnej (416Kc)
Bezprawność - niezgodność zachowania się sprawcy z porządkiem prawnym, naruszenie norm wyrażonych w przepisach, naruszenie zasad współżycia społecznego
Wyłączenie bezprawności
a) obrona konieczna (polega na odparciu bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby źródłem jest działanie człowieka która niekoniecznie musi być zawiniona lecz zawsze bezprawna 423 KC)
b) stan wyższej konieczności (znamionuje bezpośrednie zagrożenie dla dowolnego dobra jakiegokolwiek osoby, źródłem nie jest zamach lecz działanie człowieka
c) dozwolona samopomoc (działanie w tych granicach nie jest bezprawne a jeżeli doprowadzi do wyrządzenia szkody to sprawca nie jest za nią odpowiedzialny 432KC)
d) zgoda poszkodowanego (działanie ingerujące w sferę jego dóbr uchyla bezprawność tych działań w takim zakresie w jakim poszkodowany może dysponować naruszonymi dobrami)
e) wykonywanie własnych praw podmiotowych (wyłączna bezprawność tych działań i zwalnia z odpowiedzialności za nie)


odpowiedzialność za cudze czyny
Zawiniony czyn człowieka może również polegać na tym że nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku nadzoru nad inną osobą która w następstwie tego wyrządziła komuś szkodę


Odpowiedzialność sprawującego nadzór
427 KC odpowiedzialność ponosi każdy kto z mocy ustawy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą której z powodu wieku, stanu psychicznego, cielesnego winy poczytać nie można, jak również ten kto wykonuje bez obowiązku ustawowego lub umownego stałą pieczę nad tymi osobami.
Odpowiedzialność oparta jest na winie osoby zobowiązanej do nadzoru . ustawa ułatwia poszkodowanemu dochodzenie odszkodowania od osoby zobowiązanej przez ustanowienie w art427KC dwóch korzystnych dla poszkodowanego domniemań prawnych:
a) co do winy w nadzorze
b) co do związku przyczynowego miedzy zawinionym zachowaniem się osoby zobowiązanej do nadzoru a szkodą wyrządzoną przez podopiecznego osoby trzeciej

Odpowiedzialność sprawcy:
Zgodnie z art. 427 KC odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru nie zapewni poszkodowanemu naprawienie szkody w następujących trzech przypadkach:
a) jeżeli obalone zostanie domniemanie winy w nadzorze lub domniemanie związku przyczynowego
b) jeżeli ściągnięcie wierzytelności od odpowiedzialnego z tytułu winy w nadzorze jest niemożliwe
c) jeżeli brak jest osób zobowiązanych do nadzoru
W takich przypadkach obowiązuje zasada odpowiedzialności bezpośredniego sprawcy

odpowiedzialność na zasadzie ryzyka związane z użyciem sił przyrody
435 i 436 KC przepisy określają dwie grupy podmiotów ponoszących zaostrzoną odpowiedzialność :
a) prowadzących przedsiębiorstwo
b) posiadaczy mechanicznych środków komunikacji

a) prowadzących przedsiębiorstwo
zgodnie z 435KC odpowiedzialność ponosi każdy kto prowadzi na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiony w ruch za pomocą sił przyrody. Do zastosowania art435 nie wystarczy by przedsiębiorstwo lub zakład bezpośrednio wykorzystywał elementarne siły przyrody, chodzi o procesy polegające na przetwarzaniu energii elementarnej na pracę lub inne postacie energii, co wymaga użycia maszyn , działalność przedsiębiorstwa. ma opierać się na działaniu maszyn Odpowiedzialność ponoszą osoby które nie za pomocą sił natury ale które wytwarzają środki wybuchowe lub posługują się takimi
Przesłanki odpowiedzialności
Prowadzący przedsiębiorstwo ponosi odpowiedzialność na zasadzie ryzyka za szkodę wyrządzoną przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, gdy istnieje związek przyczynowy miedzy funkcjonowaniem przedsiębiorstwa a powstałą szkodą
b) posiadacz mechanicznego środka komunikacji
Na mocy art. 436 KC odpowiedzialność na zasadzie ryzyka ponosi posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody, przepis ten odnosi się nie tylko do posiadaczy samoistnych ale także do posiadaczy zależnych którzy sprawują tylko ograniczone władztwo nad rzeczą, odpowiedzialność nie ciąży na dzierżycielach rzeczy a więc na osobach które władają nimi za kogoś
Przesłanki odpowiedzialności
Odpowiada za szkody wyrządzone podczas ruchu:
a) pojęcie węższe – ruch jest jedyni9e gdy silnik pracuje
b) pojecie szersze – ruch jest od momentu uruchomienia silnika aż do zakończenia jazdy w następstwie osiągnięcia miejsca przeznaczenia , zatrzymanie pojazdu w czasie podróży też jest ruchem

5. Wykonywanie zobowiązań i skutki ich niewykonania. Odpowiedzialność kontraktowa. Zmiana wierzyciela i dłużnika. Wygaśnięcie zobowiązań.

Wykonywanie zobowiązania następuje przez spełnienie świadczenia tzn przez pełne zaspokojenie interesu wierzyciela określonego w treści stosunku zobowiązaniowego

Kwalifikacja prawna wykonania zobowiązania jest kwestią sporną, wyrażone są następujące poglądy:
a) uznaje się że wykonywanie zobowiązań jest zawsze czynnością prawną wymagającą złożenia oświadczenia woli dłużnika i wierzyciela
b) wykonywanie może mieć jedną postać czynności prawnej ale także czynności faktycznej, wymaga jednak aby dłużnik miał co najmniej zamiar wykonania zobowiązania
c) zobowiązanie nie poddaje się jednolitej kwalifikacji prawnej

Treść zobowiązania określa zdarzenie kreujące stosunek zobowiązaniowy oraz odnoszące się normy prawne, przydatne są klauzule generalne odwołujące się do celu społeczno-gospodarczego zobowiązania oraz do zasad współżycia społecznego , brak współdziałania ze strony wierzyciela uchyla odpowiedzialność dłużnika za niewykonanie zobowiązania z tego powodu, natomiast dłużnik nie może wymusić powinnego zachowania wierzyciela ponieważ wykonuje on zobowiązanie w jego interesie

Zmiana stosunków (rebus sic stantibus)
rebus sic stantibus – waloryzacja sądowa świadczeń pieniężnych, nadzwyczajna zmiany stosunku, wyniku której spełnienie świadczenia byłoby połączone nadmiernymi stratami, sąd może oznaczyć w odmienny sposób wykonane świadczenie (357KC)
Przesłanki :
a) nadzwyczajna zmiana stosunków – należy rozumieć obiektywne przekształcenie stosunków o charakterze powszechnym a zwłaszcza gospodarczych , mają charakter nadzwyczajny (357) nadzwyczajna zmiana stosunków może mieć tło przyrodnicze lub społeczne np.: hiperinflacja
b) nadmierna trudność w spełnieniu świadczenia , ma doniosłość gdy wpłynie na indywidualną sytuację strony stosunku zobowiązaniowego w tym sensie że pociągnie za sobą nadmierną trudność w spełnieniu lub grozi jednej ze stron rażąca strata
c) przewidywalność- wpływ na indywidualną sytuację podmiotu

skutki nie wykonania
jeżeli dłużnik zachowuje się w sposób niezgodny z treścią zobowiązania w następstwie czego interes wierzyciela nie zostaje zaspokojony, można powiedzieć że narusza zobowiązanie a jego zachowanie uzyskuje z tego względu kwalifikację zachowania bezprawnego
bezprawność względna odnosi się do przypadków całkowitego niewykonania świadczenia lub nienależytego jego wykonania polegającego w szczególności na nieprzestrzeganiu przedstawionych norm regulujących prawidłowe spełnienie świadczenia
bezprawność względna polega na naruszeniu powinności powszechnych ciążących na wszystkich członkach społeczeństwa.

Odpowiedzialność kontraktowa
Obejmuje tylko szkody majątkowe, zadośćuczynienie pieniężne może być przyznane wyłącznie w przypadkach określonych w ustawie, uwzględnia się przy tym jedynie szkody bezpośrednio poniesione przez samego pokrzywdzonego a nie szkody pośrednie doznane przez inne osoby
Przesłanki:
a) fakt z którym system prawny wiąże czyjąś odpowiedzialność
b) związek przyczynowy między tym zdarzeniem
c) a powstałą szkodą
(361KC) dłużnik odpowiada zarówno za stratę jak i za utracone przez wierzyciela korzyści

Zmiana wierzyciela i dłużnika
Zmiana wierzyciela
a) przelew wierzytelność (cesja) umowa zawierana przez dotychczasowego wierzyciela (cedenta) z osoba trzecią (cesjonariusza) na mocy której cesjonariusz nabywa od cedenta przysługującą mu wierzytelność. Przelew wierzytelności może przybrać dwojaką postać:
a) umowy o podwójnym skutku – umowa zobowiązująca w wykonaniu której następuje przeniesienie wierzytelności
b) czystej umowy rozporządzającej – polega na realizacji jego skutków rozporządzających
Umowa przelewu ma charakter konsensualny i nieformalny
b) dopuszczalność
wierzycielowi przysługuje prawo do przeniesienia w drodze przelewu każdej wierzytelności z następującymi wyjątkami(509KC)
a) gdy przelewu zakazują szczególne normy prawne 912KC
b) gdy przelew sprzeciwia się własności zobowiązania chociaż nie był zakazany przepisem prawnym
c) gdy przelew sprzeczny jest z odpowiednim zastrzeżeniem
d) przeniesienie wierzytelności związanej z dokumentem na okaziciela lub dokumentem zbywalnym przez indos dokonuje się w odmienny sposób
c) skutek wobec wierzyciela
przelew powoduje ten skutek że cedent przestaje być wierzycielem a staje się cesjonariuszem, wraz z wierzytelnością nabywa prawa związane z przelewem, cesjonariusz nie chroni dobra wiara, jeżeli cedent przelał wierzytelność to ponosi odpowiedzialność wobec cesjonariusza (516KC) – odpowiedzialność za wady prawne
d) skutek wobec dłużnika
sytuacja prawna dłużnika nie ulega zmianie w następstwie cesji, powinien on świadczyć cesjonariuszowi dobra wiara dłużnika jest również chroniona w przypadku gdy dłużnik świadczył cesjonariuszowi który jednak nie stał się wierzycielem ponieważ przelew okazał się nieważny, dłużnik może się bronić przed roszczeniem cedenta jeżeli otrzymał od niego zawiadomienie na piśmie o dokonanym przelewie, natomiast będzie zobowiązany do świadczenia do rąk cedenta jeżeli ten udowodni że dłużnik wiedział o nieważności przelewu

Zmiana dłużnika
Art. 519. [Przejecie długu] 1. Osoba trzecia może wstąpić na miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony (przejęcie długu).
Przejęcie długu może nastąpić:
a) przez umowę między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika; oświadczenie dłużnika może być złożone którejkolwiek ze stron;
b) przez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela; oświadczenie wierzyciela może być złożone którejkolwiek ze stron; jest ono bezskuteczne, jeżeli wierzyciel nie wiedział, że osoba przejmująca dług jest niewypłacalna.

[Termin wyrażenia zgody] Każda ze stron, które zawarły umowę o przejęcie długu, może wyznaczyć osobie, której zgoda jest potrzebna do skuteczności przejęcia, odpowiedni termin do wyrażenia zgody; bezskuteczny upływ wyznaczonego terminu jest jednoznaczny z odmówieniem zgody. (Art. 520.)
[Odmowa zgody] Art. 521.
a) Jeżeli skuteczność umowy o przejęcie długu zależy od zgody dłużnika, a dłużnik zgody odmówił, umowę uważa się za nie zawartą.
b) Jeżeli skuteczność umowy o przejęcie długu zależy od zgody wierzyciela, a wierzyciel zgody odmówił, strona, która według umowy miała przejąć dług, jest odpowiedzialna względem dłużnika za to, że wierzyciel nie będzie od niego żądał spełnienia świadczenia.
[Forma] Umowa o przejęcie długu powinna być pod nieważnością zawarta na piśmie. To samo dotyczy zgody wierzyciela na przejęcie długu. Art. 522.
[Domniemane przejęcie długu] Jeżeli w umowie o przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zwolnić zbywcę od związanych z własnością długów, poczytuje się w razie wątpliwości, że strony zawarły umowę o przejęcie tych długów przez nabywcę. Art. 523.
[Zarzuty przejemcy]
a) Przejmującemu dług przysługują przeciwko wierzycielowi wszelkie zarzuty, które miał dotychczasowy dłużnik, z wyjątkiem zarzutu potrącenia z wierzytelności dotychczasowego dłużnika.
b) Przejmujący dług nie może powoływać się względem wierzyciela na zarzuty wynikające z istniejącego między przejmującym dług a dotychczasowym dłużnikiem stosunku prawnego, będącego podstawą prawną przejęcia długu; nie dotyczy to jednak zarzutów, o których wierzyciel wiedział. Art. 524.
[Zabezpieczenia] Jeżeli wierzytelność była zabezpieczona poręczeniem lub ograniczonym prawem rzeczowym ustanowionym przez osobę trzecią, poręczenie lub ograniczone prawo rzeczowe wygasa z chwilą przejęcia długu, chyba że poręczyciel lub osoba trzecia wyrazi zgodę na dalsze trwanie zabezpieczenia. Art. 525.

Ochrona wierzyciela
[Przesłanki]
a) Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.
b) Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.
c) Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
d) Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Art. 527.
[Domniemanie pokrzywdzenia] Jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny. Art. 529.

6. umowa sprzedaży, rękojmia, gwarancja
[Rękojmia] Art. 637.
a) Jeżeli dzieło ma wady, zamawiający może Żądać ich usunięcia, wyznaczając w tym celu przyjmującemu zamówienie odpowiedni termin z zagrożeniem, że po bezskutecznym upływie wyznaczonego nie przyjmie naprawy,
b) Gdy wady usunąć się nie dadzą albo gdy z okoliczności wynika, że przyjmujący zamówienie nie zdoła ich usunąć w czasie odpowiednim, zamawiający może od umowy odstąpić, jeżeli wady są istotne; jeżeli wady nie są istotne, zamawiający może żądać obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku. To samo dotyczy wypadku, gdy przyjmujący zamówienie nie usunął wad w terminie wyznaczonym przez zamawiającego.
Rękojmia za wady
Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego jeżeli rzecz sprzedana ma wadę zmniejszającą jej wartość lub użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy, jeżeli rzecznie ma własności albo została kupionemu wydana w stanie niezupełnym

Gwarancja
W wypadku gdy kupujący otrzymał od sprzedawcy dokument gwarancyjny co do jakości rzeczy sprzedanej, poczytuje się w razie wątpliwości że wystawca dokumentu jest obowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, jeżeli wady te ujawniają się w ciągu terminu określonego w gwarancji

Gwarancja a rękojmia
Kupujący może wykonać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy , niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji.

8.umowa najmu , dzierżawy ,zlecenia o dzieło, spółki
Umowa o dzieło
[Pojecie] Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania
oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia Art. 627.
[Określenie wysokości wynagrodzenia]
a) Wysokość wynagrodzenia za wykonanie dzieła można określić przez wskazanie podstaw do jego ustalenia. Jeżeli strony nie określiły wysokości wynagrodzenia ani nie wskazały podstaw do jego ustalenia, poczytuje się w razie wątpliwości, że strony miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju. Jeżeli także w ten sposób nie da się ustalić wysokości wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające uzasadnionemu nakładowi pracy oraz innym nakładom przyjmującego zamówienie.
b) Przepisy dotyczące sprzedaży według cen sztywnych, maksymalnych, minimalnych i wynikowych stosuje się odpowiednio, Art 628.

[Wynagrodzenie kosztorysowe] Jeżeli strony określiły grodzenie na podstawie zestawienia
planowanych prac i przewidywanych kosztów (wynagrodzenie kosztorysowe), a w toku wykonywania dzieła zarządzenie właściwego organu państwowego zmieniło wysokość cen lub stawek obowiązujących dotychczas w obliczeniach kosztorysowych, każda ze stron może żądać odpowiedniej zmiany umówionego wynagrodzenia. Nie dotyczy to jednak należności uiszczonej za materiały lub robociznę przed zmianą cen lub stawek.

[Podwyższenie wynagrodzenia]
a) Jeżeli w toku wykonywania dzieła zajdzie konieczność przeprowadzenia prac, które nie były przewidziane w zestawieniu prac planowanych będących podstawą obliczenia wynagrodzenia kosztorysowego, a zestawienie sporządził zamawiający, przyjmujący zamówienie może żądać odpowiedniego podwyższenia umówionego wynagrodzenia. Jeżeli zestawienie planowanych prac sporządził przyjmujący zamówienie, może on żądać podwyższenia wynagrodzenia przewidzieć konieczności prac dodatkowych.
b) Przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, jeżeli wykonał prace dodatkowe bez uzyskania zgody zamawiającego. Art. 630.

[Odstąpienie zamawiającego] Gdyby w wypadkach przewidzianych w dwóch artykułach poprzedzających zaszła konieczność znacznego podwyższenia wynagrodzenia kosztorysowego, zamawiający może od umowy odstąpić, powinien jednak uczynić to niezwłocznie i zapłacić przyjmującemu zamówienie odpowiednią część umówionego wynagrodzenia. Art. 631.

[Wynagrodzenie ryczałtowe]
a) Jeżeli strony umówiły się. o wynagrodzenie ryczałtowe, przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia kosztorysowego chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac
b) Jeżeli jednak wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę

Dzierżawa
Wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytku przez czas, a dzierżawca zobowiązuje się płacić umówiony czynsz

Zlecenie
Zobowiązanie do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie

9 konstrukcja przekazu, papiery wartościowe

Cechy Jeżeli zobowiązanie wynika z wystawionego papieru wartościowego, dłużnik jest obowiązany do świadczenia za zwrotem dokumentu albo udostępnieniem go dłużnikowi celem pozbawienia dokumentu mocy prawnej w sposób zwyczajowo przyjęty.

Dokumenty na zlecenie; indos
a) Papiery wartościowe na zlecenie legitymują osobę wymiecioną w dokumencie oraz każdego, na kogo prawa zostały przeniesione przez indos.
b) Indos jest pisemnym oświadczeniem umieszczonym na papierze wartościowym na zlecenie i zawierającymi o najmniej podpis zbywcy, oznaczającym przeniesienie praw na inną osobę.
c) Do przeniesienia praw z dokumentu potrzebne jest jego wydanie oraz istnienie nieprzerwanego szeregu indosów.

Dokumenty na okaziciel
a) Jeżeli do puszczenia w obieg dokumentu na okaziciela jest wymagane zezwolenie, właściwego organu państwowego, dokument wystawiony bez takiego zezwolenia jest nieważny.
b) Podpis dłużnika może być odbity sposobem mechanicznym, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
[Rozwinięcie]
a) Dłużnik nie ma obowiązku dochodzenia, czy okaziciel jest właścicielem dokumentu. Jednakże w razie uzasadnionych wątpliwości, czy okaziciel dokumentu jest wierzycielem, dłużnik powinien złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego.
b) Jeżeli właściwy organ państwowy wydał zakaz świadczenia, zwolnienie z zobowiązania następuje przez złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego z dokumentu
[Przeniesienie praw] Przeniesie okaziciela wymaga wydania tego dokumentu.

10. Pojecie spadku

I Pojęcie
Ustawa nie określa pojęcia spadek lecz wskazuje jakie prawa wchodzą a jakie nie w jego skład

II. Prawa i obowiązki wchodzące w skład spadku
Prawa i obowiązki o charakterze cywilnoprawnym to przede wszystkim te prawa i obowiązki, które uregulowane zostały w Kodeksie cywilnym lub w innych ustawach odnoszących się do tej dziedziny prawa. To kryterium, o charakterze formalnym, nie może być jednak jedynym. Należy przyjąć, Je podlegają dziedziczeniu te wszystkie prawa i obowiązki, które wynikają, ze stosunków charakteryzujących się cechami właściwymi dla stosunku cywilnoprawnego

III Prawa i obowiązki wyłączone ze spadku
a) Nie maja charakteru cywilnoprawnego prawa i obowiązki wynikające ze stosunku prawno administracyjnych, prawno finansowych, prawno karnych
b) Zobowiązania nie wchodzą w skład spadku
c) Uprawnienia wynikające z uzyskanego zezwolenia dewizowego

IV Prawami nie majątkowymi są
a) prawa nie związane w sposób bezpośredni ze sferą ekonomicznych interesów uprawnionego.
b) dobra osobiste (art. 23 i 24)
c) niektóre prawa rodzinne

V W skład spadku nie wchodzą:
a) prawa osoby fizycznej wymienione - prawo do. ochrony zdrowia, czci, i wolności tajemnicy korespondencji
b) autorskie prawa i prawa pokrewnych,

VI Prawa i obowiązki ściśle związane z osobą spadkodawcy
Ścisły związek prawa lub obowiązku z osobą spadkodawcy powoduje, ze takie prawo lub obowiązek, mimo swego cywilnoprawnego i majątkowego charakteru, nie wchodzi w skład spadku. Związek tego rodzaju oznacza, że dane prawo lub obowiązek pozostaje w takiej relacji do konkretnej osoby, iż śmierć uprawnionego lub zobowiązanego czyni jego realizację niewłaściwą.

VII Prawa i obowiązki przechodzące na określone osoby niezależnie od tego czy są one spadkobiercami
a) W braku osób uprawnionych do wstąpienia w stosunek najmu lub w razie zrzeszenia się przez nie tego prawa, stosunek najmu lokalu wygasa
b) wśród sytuacji w których prawa i obowiązki przechodzą na określone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami, należy wskazać przejście roszczenia o odszkodowanie

Prawa rzeczowe
wchodzą, w skład spadku prawa rzeczowe. Chodzi o własność ruchomości i nieruchomości, użytkowanie wieczyste i związana z tym prawem (por. art. 235) własność budynków a przede wszystkim prawa spółdzielcze (własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, prawo do lokali użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego). Definitywne nabycie tych praw przez spadkobiercę uzależnione jest jednak od dokonania czynności zachowawczej oraz , zastaw i hipoteka

prawa z zakresu zobowiązań
stosunki zobowiązaniowe których podmiotem był spadkodawca, w zasadzie nie wygasa w chwili jego śmierci, wynikające z nich prawa wchodzą w skład spadku

Prawa wynikające z umów
Przechodzą na spadkobierców roszczenia wynikające z umów zawartych przez spadkodawcę.
W skład spadku wchodzi uprawnienie darczyńcy do odwołania wykonanej już darowizny, prawo takie wchodzi w skład spadku, o ile istniało już po stronie darczyńcy a więc o ile zdarzenia powodujące powstanie takiego uprawnienia miały miejsce przed śmiercią darczyńcy

Obowiązki wchodzące w skład spadku
Długi, spadkowe, pasywa spadkowe,
Podział obowiązków:
a) których podmiotem jest spadkodawca – nie mogą pozostawać w ścisłym związku z osobą spadkodawcy nie mogą przechodzić na określone osoby niezależnie od tego czy są one spadkobiercami
b) których podmiotem spadkodawca wprawdzie nie był ale których źródłem są stosunki prawne - spadkobiercy mogą stać się podmiotami pewnych obowiązków, które ciążyły na spadkodawcy. Chodzi o sytuacje, kiedy ze stosunku prawnego którego podmiotem był spadkodawca, a który wygasł w chwili jego śmierci wynikają określone obowiązki o charakterze majątkowym.
c) obowiązki powstające w chwili otwarcia spadku, związane z dziedziczenie, - roszczenia o zachowek, zapisy i polecenia koszty pogrzebu i koszty postępowania sądowego

Zdolność do dziedziczenia
Pojęcie dziedziczenia
Pochodne nabycie praw i obowiązków może nastąpić w drodze: l
1) sukcesji generalnej (uniwersalnej; nabycie pod tytułem ogólnym),
2) w drodze sukcesji syngularnej (nabycie pod tytułem szczególnym).
nabycie prawa lub obowiązku pod tytułem szczegółowym charakteryzuje się tym, że ze zbywcy (poprzednika prawnego) przechodzi na nabywcę (następcę prawnego)jedno ściśle określone prawo lub obowiązek, bądź też kilka praw lub obowiązków, ale także zindywidualizowanych.
--- Nabycie pod tytułem szczegółowym występuje gdy nabywca wchodzi w ogół praw i obowiązków innego podmiotu

zdolność prawna
możliwość wejścia w ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego określana jest jako zdolność do dziedziczenia inaczej zdolność do bycia spadkobiercą). Jest ona fragmentem zdolności prawne

niezdolność względna i bezwzględna
Zdolność do dziedziczenia uregulowana została w sposób nieco odmienny
a) niezdolność bezwzględna – niemożność dziedziczenia w ogóle
b) niezdolność względna – niemożność dziedziczenia po określonej
kategoria zdolności względnej związana jest z przesłankami o charakterze podmiotowym. Zdolność dziedziczenia o charakterze względnym oznacza jedynie, że dana osoba nie może stać się podmiotem praw i obowiązków należących do spadku ze względu na osobę spadkodawcy,

Zdolność do dziedziczenia - kategorie podmiotów 1
a) Dziecko poczęte zdolność do dziedziczenia ma nasciturus a więc dziecko poczęte w chwili otwarcia spadku zdolność ta może być zdolnością chwilowa , zgodnie z art. 927 dziecko poczęte w chwili otwarcia spadku może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się. żywe. Zdolność do dziedziczenia dziecka poczętego ma zatem charakter warunkowy
b) Osoba prawna nie może nabyć spadku na podstawie ustawy, dziedziczenie ustawowe ma miejsce między osobami powiązanymi więzami krwi przysposobienia lub związkiem małżeńskim Osoba prawna z istoty swej nie wchodzi. Nie może zatem należeć do kręgu spadkobierców ustawowych (z wyjątkiem Skarbu Państwa - por. art. 935 3). CZĘŚĆ autorów traktuje to jako ograniczenie zdolności dziedzic żerna, osoby prawnej
c) Chwila decydująca dla zdolności dziedziczenia zdolność do dziedziczenia musi istnieć w chwili otwarcia spadku. Tylko ten moment decyduje o kręgu spadkobierców. Osoba fizyczna dochodząca do spadku musi zatem być przynajmniej poczęta i musi przeżyć spadkodawcę. Bez znaczenia pozostaje natomiast fakt, że spadkobierca zmarł zaraz po spadkodawcy (np. po upływie kilku godzin). Jeżeli tylko śmierć osoby fizycznej nastąpiła później niż śmierć spadkodawcy, osoba taka dochodzi do dziedziczenia. osoba prawna musi istnieć w chwili otwarcia spadku

11. Dziedziczenie ustawowe. Porządek dziedziczenia

Pierwszeństwo testamentu
Dziedziczenie ustawowe ma miejsce wówczas, gdy spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu wyłączającego lub modyfikującego reguły ustawowe albo też, gdy osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami (por. art. 926 2). Dziedziczenie ustawowe co do części spadku ma natomiast miejsce, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku nie chce lub nie może być spadkobiercą (art. 926 3). W tym ostatnim przypadku dziedziczenie ustawowe nie występuje, jeżeli działa instytucja podstawienia (art. 963) lub przyrostu (art. 965)

Krąg spadkobierców
Ustawowych wyznaczany jest przez związki rodzinne, tzn. wynikające z więzów krwi, małżeństwa lub przysposobienia które z założenia ma zastępować więzy krwi.
Kodeks cywilny przewiduje ustawowe dziedziczenie następujących bliskich spadkobierców małżonka. Zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki itd. - bez, ograniczenia stopniem pokrewieństwa - art. 931); rodziców, rodzeństwa oraz zstępnych rodzeństwa (art. 932). Jak wynika z brzmienia art. 932 f KC -wyłączeni od dziedziczenia ustawowego są dalsi wstępni niż rodzice spadkodawcy

Zstępni: osoby przysposobione
Dziecko dziedziczy po swoich rodzicach niezależnie od tego, czy pochodzi z małżeństwa, czy ze związku pozamałżeńskiego. a także niezależnie od tego, w jaki sposób w tej ostatnie sytuacji ustalone zostało ojcostwo (uznanie, sądowe ustalenie ojcostwa)! Podobnie rodzice dziedziczą po swoim dziecku niezależnie od tego, czy w chwili otwarcia spadku pozostają ze sobą ku małżeńskim, a nawet czy kiedykolwiek w takim związku pozostali


Małżonek
Małżonek spadkodawcy dziedziczy z ustawy jeżeli pozostawał w chwili otwarcia spadku w formalnym związku małżeńskim ze spadkodawcą. Nie daje prawa dziedziczenia tzw. małżeństwo nieistniejące – związek który nie został zawarty z uwagi na niespełnienie przesłanek z art. 1KRO, jeżeli zostało zawarte mimo istnienia ustawowych przeszkód do jego zawarcia śmierć jednego z małżonków wyłącza możliwość jego unieważnienia. Związek małżeński nie istnieje jeżeli w chwili otwarcia spadku istniało prawomocne orzeczenie unieważniające lub rozwiązujące

Polski Kodeks cywilny dzieli spadkobierców ustawowych na trzy grupy:
a) Do pierwszej należą małżonek i dzieci spadkodawcy (art. 931 1), a jeżeli dziecko nie dożyło otwarcia spadku w jego miejsce wchodzą jego zstępni (art. 931 2).
b) Do drugiej grupy spadkobierców ustawowych należą: małżonek spadkodawcy, jego rodzice, rodzeństwo oraz zstępni rodzeństwa (art. 932-935).
c) W braku spadkobierców należących do pierwszej i drugiej grupy, do dziedziczenia z ustawy dochodzi Skarb Państwa (art. 935 3).

Porządek dziedziczenia
Dziedziczenie spadkobierców grupy pierwszej
Małżonek i jego dzieci dziedziczą w częściach równych jednak część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ W chwili śmierci jednego z małżonków wspólność ta ustaje a do majątku nią objętego stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych.

Dzieci i dalsi zstępni
Jeżeli spadkodawca w chwili śmierci nie pozostawał w związku małżeńskim lub orzeczono prawomocnie separacje, jeżeli jego małżeństwo zostało unieważnione po jego śmierci, a także gdy małżonek został wyłączony od dziedziczenia na podstawie art. 940KC do dziedziczenia dochodzą dzieci. Jeżeli jedno z dzieci nie dożyło otwarcia spadku jego udział przypada jego dzieciom) (wnukom spadkodawcy) w częściach równych

Dziedziczenie spadkobierców grupy drugiej.
Do drugiej grupy spadkobierców ustawowych należą: małżonek spadkodawcy, jego rodzice, rodzeństwo oraz zstępni rodzeństwa. Spadkobiercy należący do drugiej grupy dochodzą do dziedziczenia, jeżeli spadkodawca nie pozostawił zstępnych lub żyjący zstępni są traktowani tak, jakby nie dożyli otwarcia spadku

Małżonek
Udział spadkowy małżonka który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem lub zstępnymi rodzeństwa wynosi zawsze połowę spadku (art. 932 2). Wielkość udziału małżonka określona jest ułamkiem stałym. Pozostaje on niezmienny niezależnie od tego, ilu współspadkobierców dochodzi do dziedziczenia drugiej połowy spadku.

Rodzice i rodzeństwo
Wielkość udziałów rodziców i rodzeństwa dochodzących do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem przedstawia się następująco: - każde z rodziców otrzymuję ¼ tego co przypada łącznie dla rodziców i rodzeństwa, pozostałą. część dziedziczy rodzeństwo w częściach równych

Małżonek jako jedyny spadkobierca
Małżonek dochodzący do dziedziczenia w zbiegu z innymi spadkobiercami niż zstępni może żądać ze spadku ponad swój udział spadkowy przedmiotów urządzenia domowego, z których korzystali wspólnie.

12. Testament i instytucje dziedziczenia testamentowego.
Testament:
a) oznacza czynność prawna przez którą osoba fizyczna określa losy swego majątku na wypadek śmierci
b) dokument w którym zawarte zostaje oświadczenie woli testatora

cechy testamentu
testament jest czynnością prawna pozwalająca uregulować sytuację majątku należacego do osoby fizycznej na wypadek śmierci. Jest to czynność prawa jednostronna, mortis causa, odwołalna. Wystąpienie tych trzech cech jest konieczne aby dana czynność mogła być uznana za testament. Testament może ponadto charakteryzować się innymi cechami, które nie mogą zmienić ani modyfikować trzech zasadniczych, wskazanych wyżej.
Z faktu, że testament jest czynnością, prawną mortis causa wynikają dwie podstawowe konsekwencje:
a) testament nie wywołuje żadnych skutków prawnych w chwili jego sporządzenia, w szczególności nie powoduje powstania jakichkolwiek praw ani obowiązków zarówno dla testatora, jak i innych osób.
b) testator może swój testament w dowolnej chwili odwołać w całości lub w części. Ściśle osobisty charakter wyraża się w ustawowym zakazie sporządzania oraz odwoływania testamentu przez przedstawiciela. Natomiast tzw. formalizm testamentu oznacza niemożliwość sporządzenia go w innej formie niż przewidziana ustawą. Dla ważności tej czynności prawnej niezbędne jest także ścisłe przestrzeganie formalnych wymagań ustawowych.
Sporządzenie testamentu
Sporządzenie testamentu jest dokonaniem czynności prawnej
Zdolność testowania to możliwość sporządzanie przez osobę fizyczną ważnego
Zdolność do czynności prawnych to możliwość nabywania praw i obowiązków za pomocą czynności prawnych dokonywanych przez samego zainteresowanego. W ramach zdolności do czynności prawnych pozostaje możliwość rozporządzania swoim majątkiem, zarówno w drodze czynności inter vivos, jak i mortis causa

Wola testowania
Wola i świadomość dokonywania czynności prawnej na wypadek śmierci. Testator musi mieć świadomość że reguluje losy majątku na czas po swojej śmierci
Wady oświadczenia woli
Wola _rozrządzenia majątkiem na wypadek śmierci musi być powzięta i wyrażona niewadliwie. Zgodnie z art. 945KC/ test; jeżeli został sporządzony:
a) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli
b) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
c) pod wpływem groźby.

Brak świadomości
określany jako brak świadomości lub swobody musi występować w chwili sporządzania testamentu.

Błąd
Odmiennie niż w księdze I KC uregulowany został błąd z art. 945 p2 KC, bierze się pod uwagę każdy błąd istotny subiektywnie.

Nieważność testamentu
Sporządzenie testamentu pod wpływem wady oświadczenia woli pociąga za sobą bezwzględną jego nieważność


Sposoby odwołania
Wyliczenie
Odwoła nie testamentu może zostać dokonane na kilka sposobów określonych w art946 KC. Spadkodawca może:
a) sporządzić .nowy testament;
b) w zamiarze odwołania zniszczyć dokument zawierający jego oświadczenie lub pozbawić go cech od których zależy jego ważność;
c) dokonać w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania je
Formy testamentu:
a) zwykłe
a. holograficzny
b. notarialny
c. allograficzny
b) szczególne
a. ustny
b. na statku powietrznym
c. wojskowy

13. Zachowek i nabycie spadku
Art. 991 KC zstępnym, małżonkowie oraz rodzicom spadkodawcy którzy byliby powołani do spadku należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – 2/3 wartości udziału spadkowego który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek)

Doliczenie darowizn
Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów i poleceń natomiast dolicza się do spadku stosowanie do przepisów poniższych, darowizny uczynione przez spadkodawcę (993KC)

Zaliczanie darowizn na zachowek
Darowiznę uczynioną przez spadkodawcę uprawnionemu do zachowku zalicza się na należny mu zachowek, jeżeli uprawnionym do zachowku jest dalszy zstępny spadkodawcy zalicza się na należny mu zachowek także darowiznę uczynioną przez spadkodawcę wstępnemu uprawnionemu (996KC)