Prawo zobowiązań- oszkodowanie
Wysokość odszkodowania
Wysokosć odszkodowania powinna ściśle odpowiadać wysokości szkody (zasada idealnego odszkodowania). Odszkodowanie jako naprawienie uszczerbku nie może przekraczać wysokości szkody.
Odszkodowanie wyższe niż szkoda
W sytuacji, gdy ubezpieczyciel ochroną ubezpieczeniową obejmuje wartość nową lub odtworzeniową ubezpieczonego dobra.
Odszkodowanie niższe niż szkoda
• Wola stron (art. 3531 k.c. – swoboda umów, ale granicę wyznacza art. 473 §2 k.c. – nie można zwolnić dłuznika z odpowiedzialności za szkodę spowodowaną umyślnie)
• Ustawa:
o Art. 438 (Damnum emergens) - pokrycie szkody w granicach poniesionych strat. Poszkodowany nie może domagać się zwrotu utraconych korzyści
o Art. 371 – niemożliwosć świadczenia
o Art. 391 – umowa przedwstępna o ujemnym skutku
o Art. 849 – odpowiedzialność osób prowadzących hotele lub zakłady podobne za szkodę na rzeczy wniesionej ogranicza się względem jednego gościa, do wysokości stokrotnej należności za dostarczone mu mieszkanie, liczonej za jedną dobę. Jednakże odpowiedzialność za każdą rzecz nie może przekraczać pięćdziesięciokrotnej wysokości tej należności.
• Ius moderandi (art. 440)
• Compensatio lucri cum damno
• Przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody lub zwiększenia jej rozmiarów
Ius moderandi
• Tylko w rezimie odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych
• Tylko w stosunkach między osobami fizycznymi
Przesłanki sądowego miarkowania wysokosci odszkodowania:
• Porównanie stanu majątku zobowiązanego do w stosunku do popełnienia szkody i poszkodowanego
• Za obnizeniem odszkodowania muszą przemawiać zasady współżycia społecznego. „Odszkodowanie nie może być sprawiedliwością wymierzoną na papierze”
Compensatio lucri cum damno
W wypadku, gdy jedno zdarzenie wywołuje dla poszkodowanego zarówno uszczerbek jak i korzyści, to przy ustalaniu odszkodowania pozycje podlegają skompensowaniu. Zysk jak i strata muszą być jednak konsekwencją jednego zdarzenia.
Przyczynienie się poszkodowanego
• Podstawą uwzględnienia przyczynienia się poszkodowanego do wyrządzenia kary jest zasada, która uzasadnia obowiązek jej naprawienia
• Przy odpowiedzialności na zasadzie winy stopień przycznienia się poszkodowanego rozstrzyga o stopniu zmniejszenia odszkodowania, a przy odpowiedzialności, której podstawą są inne zasady odpowiedzialności, decydują okoliczności zdarzenia wywołującego szkodę
Przyczynienie się poszkodowanego i Compensatio lucri cum damno
Odszkodowanie należy wpierw zmniejszyć odpowiednio do stopnia przyczynienia się poszkodowanego. Dopiero od tak ustalonej sumy odlicza się świadczenie wypłacone poszkodowanemu z innego tytułu, ale zwiazane z tym samym zdarzeniem.
Sposób naprawienia szkody
• Restytucja naturalna (przywrócenie do stanu poprzedniego)
• Naprawienie szkody w pieniądzu
Sposób naprawienia szkody wybiera poszkodowany.
Ograniczenie swobodnego wyboru sposobu naprawienia szkody
• Natura uszkodzonej rzeczy – jeśli przywrócenie do stanu poprzedniego nie jest możliwe
• Przez wzgląd na ochronę uzasadnionego interesu dłużnika, gdyby przywrócenie do stanu poprzedniego pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub straty – roszczenie zobowiązanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu (w razie sporu rozstrzyga sąd)
• Przepis szczególny narzuca formę naprawienia szkody - narzuca przywrócenie stanu poprzedniego (np.restrukturyzacja gruntów) albo zapłatę w pieniadzu (ubezpieczenia)
Swoboda umów
• Swoboda zawierania umowy
• Swoboda wyboru kontrahenta
• Swoboda treści
• Swoboda formy
• Swoboda rozwiązania umowy
Zakres swobody umów
Swoboda umów ograniczona jest tak co do treści jak i co do jej celu:
Treść umowy – wynikajace z umowy istotne uprawnienia i obowiązki stron, dotyczące samego świadczenia oraz jego wykonywania
Cel umowy – szeroko pojmowana korzyść jaką strony (lub jedna z nich) zamierzają osiągnąć w wyniku wykonania zobowiązania umownego. Jeżeli wprost nie można ustalić oczekiwanej korzyści, to przyjmuje się, że chodzi o cel typowy, czyli taki jaki się na ogół przyjmuja w określonej sytuacji w następstwie spełnienia określonego świadczenia.
Wyznaczniki swobody umów
• Ustawa
• Zasady współzycia społecznego
• Właściwość (natura) stosunku prawnego
Właściwość (natura) stosunku
Dyrektywa przestrzegania pewnych zasadniczych znamion stosunku zobowiazaniowego, akceptowanego w sferze danego ustawodawstwa, których nieuwzględnienie lub zmodyfikowanie spowodowałoby negatywne wypaczenie wzroca stosunku zobowiązaniowego wynikającego z określonego typu umowy np. włączenie do umowy darowizny zastrzeżenia, że umowa ta nie może być odwołana w przypadku rażącej niewdzięczności obdarowanego.
Zasady współżycia społecznego
Na gruncie kodeksu zobowiązań zakładano, że umowa jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, jeżeli wykracza przeciwko uznanym w społeczeństwie zasadom moralnym lub przyjętej w obrocie uczciwości. W odniesieniu do swobody umów zasady współżycia społecznego oznaczają konieczność równomiernego rozkładu uprawnień i obowiązków w stosunku prawnym, czy też korzyści i ciężarów oraz ryzyka i szans związanych z powstaniem i realizacją stosunku czyli wymóg zapewnienia tzw. słuszności (sprawiedliwości) kontraktowej.
Kodeksowe ograniczenia swobody umów
• Przepisy o wyzysku
• Przepisy o zawarciu umowy z udziałem wzorca
• Przepisy o klauzulach niedozwolonych w umowach konsumenckich
Wyzysk
Występuje tylko w umowach wzajemnych Przesłankami wyzysku są:
• Rażąca dysproporcja między świadczeniami stron
• Świadome wykorzystywanie przymusowego położenia, niedołęstwa lub niedoświadczenia określonej osoby
Uprawnienia strony przeciwnej wyzyskanej wygasają z upływem 2 lat od zawarcia umowy.