Terroryzm

Terroryzm, metoda działania polegająca na przemocy wobec pojedynczych osób aparatu władzy (terroryzm indywidualny) lub wobec przypadkowych członków społeczeństwa, przez zamachy na urzędy, lokale publiczne, koszary (terroryzm zbiorowy). Terroryzm był stosowany od wieków jako metoda walki politycznej (asasyni w XI w.). Na szerszą skalę działalność terrorystyczna rozwinęła się w XIX w., w związku z ukształtowaniem się doktryny i ruchu anarchizmu. Powstały wyspecjalizowane bojówki, związane z partiami politycznymi. Akty terroryzmu usprawiedliwiano niekiedy koniecznością walki narodowowyzwoleńczej.

RAF, Rote Armee Fraktion, Frakcja Czerwonej Armii, zachodnioniemieckie lewackie ugrupowanie terrorystyczno-anarchistyczne działające od 1968 (od 1970 pod nazwą RAF). Początkowo kierowane było przez A. Baadera i U. Meinhof, często nazywane RAF - grupa Baader-Meinhof.
Pierwszą akcją grupy było podpalenie domu towarowego we Frankfurcie nad Menem. Po przeszkoleniu przez Palestyńczyków na Bliskim Wschodzie RAF prowadziła działania przeciwko strukturze kapitalistycznego społeczeństwa (banki, urzędy państwowe, prawicowe wydawnictwa) oraz amerykańskiej obecności wojskowej na terenie Niemiec. W 1972 aresztowano przywódców, co nie doprowadziło do zaprzestania działalności RAF. Ich proces i śmierć głodowa jednego z nich (H. Meinsa) odbiły się znacznym echem w światowej prasie.
Aktywny terror RAF prowadziła do 1977. Po zjednoczeniu Niemiec działała nadal. Ostatnim zamachem organizacji było zastrzelenie 1991 dyrektora berlińskiego Urzędu Powierniczego D. Rohweddera, który kierował prywatyzacją gospodarki byłej NRD. W 1990 ujawniono fakt wspierania działalności ugrupowania przez wschodnioniemiecką policję polityczną Stasi; w kwietniu 1998 uległa samorozwiązaniu.

ETA, Euskadi Ta Askatasuna, Kraj Basków i Wolność, tajna, separatystyczna organizacja działająca w Hiszpanii, walcząca przy pomocy metod terrorystycznych (głównie terroru indywidualnego, wymierzonego przeciwko funkcjonariuszom państwa hiszpańskiego) o niepodległość kraju Basków.
Założona w 1958 rozpoczęła działalność w 1959, dokonując zamachów bombowych w Bilbao Vitoria i Santander. Współpracująca z Partido Nacionalista Vasco.
W 1974 doszło do ostatecznego rozłamu w łonie organizacji i powstania:
1) ETA "polityczno-militarnej", popierającej demokratyzację Hiszpanii i autonomię Basków. Zadecydowała o odrzuceniu terroryzmu i powołaniu legalnej partii Euskal Iraultzako Alderdia, połączonej następnie ze skrajnie lewicową Euskadiko Ezkerra, która ostatecznie weszła w skład Hiszpańskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej. W 1982 zaprzestała działalności.
2) ETA "militarnej", która opowiadała się za kontynuacją walki terrorystycznej. Powiązana z radykalną formacją polityczną Herri Batasuna (Jedność Ludowa), legalna od 1986, 16% mandatów w parlamencie Baskonii i 12% - Nawarry. Jej głównym celem jest połączenie Nawarry i Kraju Basków oraz niepodległość.
W zamachach ETA zginęło (do 1993) ponad 750 osób, do najbardziej znanych akcji ETA należą: 1961 próba wykolejenia pociągu jadącego do Donosti z weteranami hiszpańskiej wojny domowej, 1968 zabójstwo szefa policji M. Manzanasa (znanego z torturowania bojowników ETA), 1973 zabójstwo hiszpańskiego premiera L. Carrero Blanco (atak rakietowy na samochód). W odpowiedzi policja dokonywała masowych aresztowań, 1969 policji udało się aresztować prawie całe kierownictwo ETA. W 1970 w wyniku procesu 16 bojowników ETA w Burgos, 6 z nich zostało skazanych na karę śmierci.
Organizacja podejmowała współpracę z innymi ugrupowaniami terrorystycznymi, m.in. z: IRA, Czerwonymi Brygadami, grupami Palestyńczyków (Organizacja Wyzwolenia Palestyny) (szkolenie bojowników w Jemenie).
W 1988 kierownictwo ETA zaproponowało rządowi hiszpańskiemu omówienie spornych kwestii (spotkanie w Algierze 1989). W 1995 ETA ponownie wystąpiła z propozycją przerwania walk w zamian za negocjacje w sprawie więźniów politycznych, uciekinierów i wygnańców oraz odsunięcie armii hiszpańskiej od procesu rozszerzania autonomii w Kraju Basków.

Organizacja Wyzwolenia Palestyny, OWP, organizacja polityczna arabskiej ludności Palestyny działająca na emigracji. Utworzona została na bazie kilku działających na wychodźstwie organizacji niepodległościowych, niejednokrotnie zwalczających się nawzajem. Największą z nich była al-Fatah, na której czele stoi od 1969 J. Arafat.
Utworzono w 1970 OWP w wyniku porozumienia kilkunastu małych organizacji palestyńskich. Przewodniczącym Komitetu Wykonawczego OWP został J. Arafat. W następnym roku uznała ją Liga Państw Arabskich, a Organizacja Jedności Afrykańskiej w 1972. W 1973 konferencja państw niezaangażowanych uznała OWP za jedyną reprezentację ludności palestyńskiej.
Po roku Zgromadzenie Ogólne ONZ uznało jej działalność, w wyniku czego przy ONZ utworzono stałe biuro. Nawiązano w ten sposób stosunki dyplomatyczne z nie istniejącym państwem, które proklamowano dopiero w 1988. W wyniku zamiaru utworzenia państwa nie tylko na terytorium Izraela, ale także i na terytorium Jordanii, OWP została usunięta z tego państwa w 1970. Przeniosła swoje bazy do Libanu, skąd została wyparta przez armię izraelską i w 1982 przeniosła się do Tunezji. Obozy szkoleniowe bojowników palestyńskich (fedainów) znalazły się w Libii.
oparcia dyplomatycznego i wojskowego OWP udzielały państwa bloku sowieckiego. Od 1973 przeszkolono na ich terytorium ok. 15 tys. bojowników OWP. Z działalnością OWP zawsze wiązano międzynarodowy terroryzm. Wiele zamachów zostało dokonanych przez organizacje utworzone w tym celu przez OWP (Czarny Wrzesień, Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny).
Dwa wydarzenia przyczyniły się do znacznego osłabienia aktywności organizacji Arafata: pierwszym był rozpad bloku sowieckiego, drugim - poparcie, jakiego udzieliła organizacja S. Husajnowi po agresji irackiej na Kuwejt. Palestyńscy bojownicy pozbawieni zostali możliwości przeszkolenia i ogromnego poparcia finansowego ze strony państw arabskich rejonu Zatoki Perskiej.
Dopiero po wyrzeczeniu się przez OWP metod terrorystycznych Izrael rozpoczął rozmowy z Arafatem, którymi kierował premier I. Rabin (co przypłacił śmiercią w 1995 z ręki żydowskiego fanatyka religijnego). Doprowadziły one do powstania autonomicznej strefy Gazy, a także do akcji wysiedlania osadników żydowskich z innych terenów. W uznaniu pokojowych wysiłków J. Arafat i I. Rabin otrzymali pokojową Nagrodę Nobla w 1994.

Irlandzka Armia Republikańska, Irish Republican Army (IRA), tajna organizacja wojskowa partii Sinn Fin, powstała 1919 w wyniku dokonanego przez M. Collinsa przekształcenia Ochotników Irlandzkich. 1919-1921 walczyła z angielską policją i wojskiem, stosując taktykę partyzancką, sabotaż i terror. Po podpisaniu traktatu irlandzko-brytyjskiego 1921 w IRA dokonał się rozłam, w wyniku którego frakcja opowiadająca się za dalszym związkiem z Wielką Brytanią dała początek armii Wolnego Państwa Irlandzkiego, zaś przeciwnicy układu walczyli nadal doprowadzając do wojny domowej 1922-1923, którą przegrali.
IRA była wielokrotnie delegalizowana zarówno w państwie irlandzkim, jak i w brytyjskim Ulsterze (Irlandia Północna), ale przetrwała domagając się konsekwentnie ostatecznego odejścia Anglii z wyspy i zjednoczenia obu jej części. Działała pod silnym wpływem idei nacjonalistycznych (także nazistowskich, wspomagana w czasie II wojny światowej przez Niemcy) oraz lewicowych. Stosowała na szeroką skalę terroryzm w Irlandii Północnej i Wielkiej Brytanii, który pociągnął za sobą tysiące ofiar.
1969 nastąpił w IRA rozłam na skrzydło umiarkowane (IRA - Oficjalne) i skrajnie radykalne (IRA - Tymczasowa). Uznawana przez rząd irlandzki za organizację nielegalną, była zwalczana energicznie, ale mało skutecznie przez władze brytyjskie. Szczególną aktywność terrorystyczną przejawiała od 1971. 1994 ogłosiła zawieszenie broni, które nie było przestrzegane. 1998 podpisała układ, w wyniku którego w Irlandii Północnej odbyły się wybory do lokalnego parlamentu. Mimo to działalność terrorystyczna jednego z odłamów (IRA-Prawdziwa) trwa, mimo ogłoszenia przez tą organizację 9 IX 1998 ostatecznego i bezwarunkowego rozejmu.

Fundamentalizm islamski, rodzaj fundamentalizmu religijnego, występuje w wielu krajach muzułmańskich. Cechuje go uznawanie prymatu czynnika religijnego nad życiem świeckim, dążenie do utworzenia państwa islamskiego, oparcia prawa na Koranie, eliminacji wpływów nieislamskich, zwalczanie prób modernizacji islamu przez współwyznawców.
Fundamentalizm islamski został rozwinięty i wcielony w życie w Iranie przez ajatollaha Chomeiniego. Jednak ideą nadrzędną fundamentalistów jest opanowanie wszystkich krajów muzułmańskich, a dodatkowym problemem jest podział na szyitów i sunnitów. Na tym tle dochodzi do konfliktów wewnętrznych i międzypaństwowych, jak krwawe zamieszki i akty terroru w Algierii czy wojna Iran–Irak, zaostrzająca bliskowschodni konflikt.
Fundamentalizm islamski odgrywa też istotną rolę w eskalacji napięcia na Bałkanach czy w byłych republikach ZSRR, w tym w konflikcie czeczeńskim.
Obawy związane z fundamentalizmem islamskim wypływają z faktu, że nie dopuszcza on z natury rzeczy dialogu z odmiennymi koncepcjami, a wyjątkowo ostro zwraca się przeciw innowiercom w ogólności i krajom bogatego Zachodu. Zagraża to ludziom o umiarkowanych poglądach i cudzoziemcom w państwach, gdzie działają fundamentaliści, np. Algieria, Egipt, wzmacnia terroryzm międzynarodowy, determinuje politykę międzynarodową, może destabilizować regiony i modyfikować dotychczasowe formy współpracy, np. sukcesy partii fundamentalistów islamskich w wyborach tureckich w 1996.

Palestyński ruch wyzwoleńczy, walka Arabów palestyńskich z Izraelem. Rozpoczęła się jeszcze przed powstaniem państwa izraelskiego. Imigracja Żydów do Palestyny doprowadziła w latach 1936-1939 do powstania arabskiego.
Pierwszy konflikt bliskowschodni
Pierwsza wojna bliskowschodnia wybuchła w okresie kształtowania się państwowości izraelskiej w 1948. Dokonany przez ONZ podział Palestyny na dwa niepodległe państwa spotkał się ze sprzeciwem państw arabskich. Zbrojna interwencja tych państw została odparta przez Izrael, który zajął ponad 2/3 byłego mandatu palestyńskiego. Tysiące Palestyńczyków schroniło się w Jordanii i strefie Gazy, zapoczątkowując problem uchodźców palestyńskich.
Wojna zakończyła się dzięki mediacji ONZ w 1949. Był to początek palestyńskiego ruchu wyzwoleńczego. Od 1954 powstawały oddziały fedainów.
Druga wojna izraelsko-arabska
Drugi konflikt miał miejsce w październiku 1956, kiedy to Egipt zdecydował się znacjonalizować Kanał Sueski. W 1964 powstała Organizacja Wyzwolenia Palestyny (OWP).
Wojna Sześciodniowa
W wyniku następnego konfliktu, w czerwcu 1967, Izrael rozpoczął okupację pasa wzdłuż Kanału Sueskiego, Zachodniego Brzegu Jordanu, Wzgórz Golan i całej Jerozolimy.
Rada Bezpieczeństwa ONZ uznała ten zabór za niedopuszczalny i zażądała wycofania się Izraela z okupowanych obszarów.
Wojna Yom-Kipur
W październiku 1973 doszło do kolejnych działań zbrojnych między Izraelem a Egiptem i Syrią, zakończonych częściowym odsunięciem wojsk izraelskich od Kanału Sueskiego.
Na wezwanie Rady Bezpieczeństwa ONZ Izrael zwrócił część wcześniej okupowanych terytoriów, pasmo ziemi wzdłuż Kanału Sueskiego oraz część Wzgórz Golan. Dla zabezpieczenia rozejmu z Egiptem powołano Doraźne Siły Zbrojne ONZ na Bliskim Wschodzie. We wrześniu 1979 pod egidą USA w Camp David Egipt zawarł z Izraelem pokój, na mocy którego Izrael wycofał się z półwyspu Synaj, gdzie wprowadzono siły międzynarodowe.
Inwazja na Liban
W czerwcu i lipcu 1982 wojska izraelskie dokonały inwazji na Liban celem usunięcia stamtąd oddziałów OWP, dokonując faktycznego podziału kraju. W grudniu 1987 na terytoriach okupowanych, zamieszkanych przez Palestyńczyków, rozpoczęła się kampania nieposłuszeństwa zwana intifadą.
W czasie wojny w Zatoce Perskiej w 1990-1991 Palestyńczycy poparli Irak. Nowa sytuacja polityczna w rejonie po zakończeniu wojny w Zatoce, jak również zmiana globalnej polityki stworzyły szansę na zakończenie problemów bliskowschodnich. Rozpoczęte w 1991 rokowania doprowadziły do powstania w 1995 tzw. Autonomii Palestyńskiej - namiastki państwa.

Kaukaskie konflikty, wydarzenia związane ze starciami narodowościowymi, religijnymi, a także granicznymi trwające od 1988 i jeszcze nie zakończone, toczone głównie pomiędzy członkami Zakaukaskiej FSRR i niekiedy przy pomocy państw sąsiednich.
Początek konfliktu
Bolszewicy wykorzystując waśnie narodowościowe na Zakaukaziu zajęli te tereny i narzucili Armenii, Azerbejdżanowi i Gruzji swoją władzę tworząc w marcu 1922 Zakaukaską FSRR. Od 1936 wszystkie te republiki otrzymały status związkowy. W okresie pieriestrojki doszło do nasilenia konfliktów.
W 1988 przybrał na sile spór o Górny Karabach, tj. teren armeńskiej enklawy na terenie Azerbejdżanu. Dochodziło do wzajemnych pogromów, które rozpoczęli Azerowie 27-29 II 1988 w Sumagaicze koło Baku, gdzie zginęło ok. 400 osób. Rosyjskie władze wojskowe nie mogły zapanować nad sytuacją. W 1990 Moskwa wysłała do Baku swoje wojska, które spacyfikowały wsie ormiańskie w Karabachu, a także antykomunistyczne wystąpienia Azerów.
Powstanie niepodległych państw kaukaskich
Po puczu moskiewskim, i Armenia, i Azerbejdżan utworzyły niepodległe państwa, Azerbejdżan 30 VIII 1991, Armenia 21 IX 1991. Kontynuowano działania wojenne, mimo że obydwa państwa weszły do Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP).
Po wycofaniu się Rosjan w 1992 Armenia wyparła Azerów ze znacznej części Karabachu. W maju 1992 utworzyła korytarz lądowy łączący Karabach z Armenią. Nieprzychylne dla Ormian stanowisko zajmują Turcja i Iran. Ormianie bowiem są katolikami, a Azerowie muzułmanami. Starcia uległy jeszcze nasileniu w 1993, a i później sytuacja nie ustabilizowała się. Trudno też ocenić liczbę ofiar śmiertelnych, ale sięga ona kilkunastu tysięcy ludzi. W wyniku wojny doszło też do exodusu Azerów z Armenii, a ich liczbę ocenia się na 150 tys. osób.
Konflikt w Gruzji
Drugi konflikt, zwany niekiedy gruzińską wojną domową, trwał w latach 1991-1993. Manifestacje o charakterze narodowym rozpoczęły się w 1989, a następnie przerodziły się w starcia narodowowyzwoleńcze. W 1990 doszło do wyborów do Rady Najwyższej Gruzji, w których zwyciężyła koalicja Okrągły Stół-Wolna Gruzja. W jej łonie rozpoczęła się walka o władzę, z której zwycięsko wyszedł lider koalicji Z. Gamsachurdia.
Dążył on do pełnej niepodległości. 26 V 1991 wygrał wybory prezydenckie otrzymując 87% głosów przy bardzo wysokiej frekwencji sięgającej 84%. Jego dyktatorskie metody rządzenia i aresztowania przeciwników politycznych spowodowały wzrost nastrojów opozycyjnych. Gwardia Narodowa wypowiedziała mu posłuszeństwo i zajęła Tbilisi. Walki toczyły się ze zmiennym szczęściem.
Ostatecznie Gamsachurdia wyparty został ze stolicy w dniu 6 I 1992 i uciekł do Armenii, a później do Czeczenii. Władzę przejął E. Szewardnadze, były radziecki minister spraw zagranicznych. Stanął na czele nowo utworzonej Rady Państwa. W wyniku kolejnych konfliktów na pomoc Szewardnadze przybyły wojska rosyjskie i stłumiły rebelię zwolenników byłego prezydenta, a on sam zginął w walkach.
Ponadto Gruzji zagrażają konflikty z mniejszościami narodowymi Abchazów i Osetyńców. Osetyńców i Gruzinów rozdzieliły dopiero wojska rosyjskie po starciach w czerwcu i lipcu 1992. Natomiast Abchazów poparli Czeczeńcy i in. mniejszości narodowe północnego Kaukazu, wspierane nieraz w zakamuflowany sposób przez Rosjan przeciw Gruzinom. W wyniku wojny władzę w Tbilisi zdobył E. Szewardnadze zostając przewodniczącym Rady Najwyższej.
Wojna w Czeczenii
Po rozwiązaniu Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego i rozpadzie ZSRR (1991), w autonomicznej republice Czeczenii zdominowały tendencje separatystyczne i niepodległościowe. Rzecznikiem ich został generał D. Dudajew, lider Kongresu Czeczeńców, wybrany w październiku 1991 prezydentem Czeczenii (80% głosów). Zagrożenie interesów ekonomicznych Rosji (przez Czeczenię przechodzi m.in. jedna z głównych trakcji ropy naftowej z obszarów nad Morzem Kaspijskim).
9 listopada 1991 w Czeczenii wprowadzono stan wyjątkowy i poddano presji blokady ekonomicznej. 17 marca 1992 w Moskwie, z inspiracji władz rosyjskich, powołano rząd czeczeński z D. Zagajewem. 2 sierpnia 1994 U. Awtarchamow z antydudajewowskiej opozycji w republice, utworzył Radę Tymczasową i podjął próbę opanowania stolicy, Groznego. Wychodząc naprzeciw akcji prorosyjskich ugrupowań czeczeńskich, Rada Bezpieczeństwa Rosji podjęła 7 grudnia 1994 decyzję o przywróceniu siłą wpływów rosyjskich, co stało się podstawą do wprowadzenia wojsk rosyjskich do Czeczenii 11 grudnia 1994.
W styczniu 1995 wojska rosyjskie zajęły Grozny, w marcu główne ośrodki opozycji czeczeńskiej: Argun, Gudermes i Szali, w czerwcu ostatni punkt oporu armii czeczeńskiej - Szatoj. Wobec okupacji Czeczenii wojska D. Dudajewa podjęły walkę partyzancką i akcje terrorystyczne. 14 czerwca 1995 czeczeński dowódca Sz. Basajew opanował szpital w Budionnowsku na południu Rosji, biorąc 890 zakładników. Krwawa próba odbicia więzionych skłoniła premiera W.S. Czernomyrdina do rozmów z władzami czeczeńskimi.
19 czerwca 1995 Basajew uwolnił zakładników, 30 lipca 1995 zawarto układ rosyjsko-czeczeński rozpoczynający proces pokojowy w stosunkach Rosja - Czeczenia. Układ przewidywał zakończenie walk, wycofanie wojsk rosyjskich, przekazanie jeńców wojennych przez każdą ze stron, przeprowadzenie wolnych wyborów w Czeczenii. Pominięto w nim sprawę niepodległości Czeczenii. Dane rosyjskie szacują straty w wojnie na 1800 żołnierzy i 10-30 tys. Czeczeńców.
W listopadzie 1999 armia rosyjska podjęła działania zbrojne przeciwko Czeczenii. Operacja ta określana jest przez rosyjskie dowództwo jako działania antyterrostyczne. Rosjanie skierowali do walki cieżki sprzęt prowadząc artyleryjski ostrzał oraz przeprowadzając powietrzne bombardowania miast czeczeńskich.

Wietnamski konflikt, jeden z najbardziej długotrwałych i krwawych konfliktów w powojennym świecie. Pierwszym jego etapem była wojna kolonialna w latach 1946–1954. Po zakończeniu okupacji japońskiej przywódca partyzantki komunistycznej Ho Chi Minh proklamował w 1945 niepodległość. Spowodowało to interwencję Francji i kilkuletnią wojnę partyzancką.
W 1951 klęskę ponieśli Wietnamczycy, mimo wsparcia Chin, w 1954 definitywną – Francuzi, mimo pomocy USA (pod Dien Bien Phu). Konferencja genewska zakończyła tę fazę konfliktu, dokonując podziału kraju wzdłuż 17 równoleżnika na Wietnam Południowy i Demokratyczną Republikę Wietnamu.
Oba kraje różniły się jednak zasadniczo w swej polityce, komunistyczna DRW stawiała sobie za cel zjednoczenie kraju, Wietnam Południowy pozostający pod kontrolą polityczną USA, był rządzony dyktatorsko, co wywołało niezadowolenie społeczne i zrodziło w 1960 radykalną opozycję. Zbudowana przez nią armia wyzwoleńcza – Vietcong rozpoczęła wojnę partyzancką wspieraną z DRW. Stany Zjednoczone za prezydentury J.Kennedy’ego obaliły niepopularną dyktaturę Ngo Dinh Diema, jednak nie powstrzymało to już rozszerzającej się wojny domowej.
W obawie przed przejściem całego Wietnamu na pozycje komunistyczne, co mogłoby też wywołać podobne tendencje w całych Indochinach, prezydent L. Johnson rozpoczął bombardowania Wietnamu Północnego. Mimo bombardowań, używania broni chemicznej i biologicznej, przerzucania kolejnych oddziałów na teren walk Wietnamczycy zachowywali swe pozycje. Zaangażowanie ponad 500 tys. żołnierzy amerykańskich wywołało natomiast protesty przeciw “brudnej wojnie” w samych Stanach Zjednoczonych, straty były coraz większe (56 tys. zabitych, ponad 300 tys. rannych żołnierzy amerykańskich), efekty znikome, wyjątkowe okrucieństwo zmagań przynosiło śmierć i kalectwo obu stronom (ogółem po stronie wietnamskiej śmierć poniosło około 500 tys. cywilów, około mln partyzantów i żołnierzy).
Pierwsze paryskie rokowania pokojowe z 1968 zakończyły się fiaskiem, USA wznowiły więc bombardowania. Prezydent G. Ford zadecydował jednak o przerwaniu wojny, podpisując w 1973 traktat z DRW i wycofując wojska amerykańskie. Po 2 latach skoordynowana ofensywa wojsk DRW oraz Vietcongu doprowadziła do zajęcia w 1975 Sajgonu i zjednoczenia państwa.
Wietnam zaangażował się ponownie w działania zbrojne, wkraczając w 1978 do Kambodży i obalając Czerwonych Khmerów. Popierający ich Chińczycy zaatakowali granice Wietnamu (17 II-6 III 1979), nie podjęli natomiast ofensywy w głąb kraju.
Wietnamski konflikt doprowadził do całkowitego wyniszczenia gospodarczego kraju, a późniejsza polityka, polegająca na próbie odgrywania mocarstwowej roli w regionie nie służyła odbudowie wewnętrznej. Dopiero w połowie lat 90. Wietnam zaczął odczuwać pozytywne zmiany w rozwoju społecznym i postępie gospodarczym.

Kubański konflikt, jego początki wiążą się z rewolucją kubańską, zakończoną przejęciem władzy przez jej przywódcę, F. Castro w 1959. Dyktator, generał F. Batista uciekł z kraju, a jego zwolennicy zostali straceni lub aresztowani. Nowy, rewolucyjny rząd rozpoczął reformy, które m.in. oznaczały nacjonalizację kapitału zagranicznego, głównie amerykańskiego. Choć Kuba deklarowała chęć współpracy z krajami Europy Zachodniej i neutralną politykę, rodzaj reform świadczył o wyborze drogi socjalistycznego rozwoju.
Dla USA oznaczało to powstanie u ich granic państwa mogącego wejść w strefę wpływów ZSRR. Konflikt między Kubą i USA wyrażał się początkowo w restrykcjach gospodarczych i presji politycznej. To z kolei skłoniło Kubę do podjęcia rozmów z ZSRR. Prezydent D. Eisenhower zadecydował o zerwaniu stosunków dyplomatycznych z Kubą, a jego następca J. Kennedy o przygotowaniu operacji wojskowej, mającej na celu obalenie Castro.
17 kwietnia nastąpił desant w Zatoce Świń. Walki trwały 3 dni i zakończyły się klęską atakujących, którzy nie zyskali poparcia ludności kraju. Nieudana inwazja wzmocniła socjalistyczną drogę rozwoju Kuby i utrwaliła konflikt ze Stanami Zjednoczonymi. Zacieśnianie więzi z ZSRR doprowadziło do dalszego zaostrzenia sytuacji.
W 1962 przybrała formę określaną jako kubański kryzys. Mimo pokojowego rozwiązania, Kuba pozostała nadal w sferze wpływów radzieckich, wspierała ruchy rewolucyjne w całym Trzecim Świecie. USA odpowiadały restrykcyjnym embargiem gospodarczym, organizowaniem międzynarodowych presji rozwiniętych państw zachodnich, wspieraniem emigracji kubańskiej. Sytuacja nie uległa złagodzeniu po rozpadzie bloku radzieckiego, Kuba pod rządami Castro odrzuciła bowiem idee pierestrojki. Niekiedy nawet napięcie wzrastało, np. w 1994, gdy Castro zezwolił wszystkim obywatelom zainteresowanym emigracją do USA wyjazd z kraju i 20 tys. Kubańczyków przepłynęło na tratwach na Florydę, stwarzając wyjątkowy problem dla władz amerykańskich. Widoczne są również symptomy łagodzenia konfliktu, oba kraje zawarły umowy w sprawie emigrantów.