Terroryzm - charakterystyka pojęcia

Rozdział I Charakterystyka terroryzmu
1.Definicje terroryzmu
Pojęcie terroryzmu jest powszechnie używane w języku polskim. Jego znaczenie nie jest jednak do końca rozumiane, mimo tego, że stało się niezastąpione już od XX wieku. Użytkownicy tego słowa mają ograniczony dostęp do jego definicji, który w skrócony sposób jest przedstawiony przez media. W węższym rozumieniu jest to ,,akt przemocy” skierowany przeciwko społeczęństwu. Może mieć zarówno charakter nikłego przestępstwa, jak i zbrodni na szeroką skalę .
Definicje terroryzmu podaje Oksfordzki słownik, jednak są one zbyt odnoszące się do zdarzeń historycznych. Podaje on, że są to po pierwsze Rządy za pomocą zastraszania, sprawowane np. we Francji przez pozostającą u władzy partię podczas rewolucji 1789-94. Po drugie jest to Polityka zmierzająca do stosowania terroru wobec tych, przeciwko których jest skierowana;stosowanie metod zastraszania;fakt terroryzowania lub sytuacja bycia terroryzowanym . Definicje te są zatem ukierunkowane na historyczny oraz polityczny punkt widzenia i mają niezadowalający i niewystarczający opis.
Dokładniejszą definicję można znaleźć przy określeniu uczestnika terroryzmu czyli sprawcy. Terrorysta w Słowniku oksfordzkim został zdefiniowany jako osoba narzucająca własne poglądy poprzez stosowanie aktów przemocy, które mają na celu podporządkowanie się systemowi wymuszającemu posłuszeństwo. Taki typ terrorysty obecny jest w Rosji. W takim ujęciu terroryzm to określony sposób postępowania, umotywowany pewnymi założonymi celami z zastosowaniem przemocy .
Przedstawione wyżej definicje uległy jednak zmianie na przełomie ostatnich lat. Związane jest to ze zmianami zarówno w sferze historycznej jak i politycznej na świecie oraz z wydarzeniami o charakterze terrorystycznym zmieniającymi światopogląd ludzkości. Słowo ,,terroryzm” stało się popularne w okresie rewolucji, kiedy miało odmienne znaczenie, niż współcześnie, gdzie pojmowane jest ono negatywne. W tamtym okresie czyli w latach 1793-1794 wszelkie działania, którymi zajmował się terroryzm to wprowadzenie ładu i porządku oraz spokoju po tragicznych wydarzeniach po roku 1789. Terroryzm w tym okresie miał eliminować wrogów którzy sprzeciwiali się rewolucji, Kontrrewolucjoniści byli zastraszani, pozbawiani, osądzano ich publicznie oraz gilotynowano. Działania te podejmował Komitet Ocalenia Publicznego oraz Trybunał Rewolucyjny. W takim rozumieniu był on porównywany z ,,cnotą” oraz demokracją”, cnota jest pozbawiona zaradności bez terroryzmu więc jest on sprawiedliwy, skuteczny oraz nieugięty. Pojęcie terroryzmu rewolucji francuskiej ma przeciwstawne znaczenie do obecnego rozumienia tego pojęcia, lecz łącze ich dwie cechy takie jak jego organizacja oraz cel. Po pierwsze jest on zaplanowany, systematyczny oraz celowy, nie istnieje odmiana przypadkowego terroryzmu. Musi mieć również swój cel, który polega na walce o demokrację dla dobra ludzi, stworzenie społeczeństwa, w którym będzie się lepiej żyło. Poglądy te głoszone były przez organizacje marksistowskie oraz lewicowe .
Kolejną definicję terroryzmu podaje Encyklopedia terroryzmu, która zwraca uwagę na jego historyczny charakter. Terroryzm według tego źródła to niezaplanowane działania, które nie biorą pod uwagę konsekwencji oraz zagrożeń, z jakimi jest związane to zjawisko. Ludzie, którzy są sprawcami aktu terrorystycznego są przekonani o jego słuszności i nie liczą się ze śmiercią przypadkowych osób. Fale terroryzmu były stosowane na ludności cywilnej, opanowały zarówno nisko jak i wysoko rozwinięte. W roku 2000 akcje terrorystyczne były organizowane przez specjalne palestyńskie kampanie terrorystyczne, na Kubie odniosły one sukces. Organizacje te były związane z organizacjami europejskimi, które uważały metody terrorystyczne za skuteczne w osiąganiu celu .
Według Konwencji Ligii Narodów terroryzm oddziałuje na umysł ludzki, doprowadza do terroru poprzez działania przestępcze. Środowisko akademickie określa terroryzm jako zaplanowane czynności, które mają na celu wywarcie presji na organach rządzących poprzez zakłócenie istniejącego porządku. Stosowane są różne działania, które mają nieprzewidywalny i bezwzględny charakter .
Terroryzm ma podłoże polityczne, prowadzi do wyeliminowania przeciwników więc sięga poszczególne jednostki. Może również obalić całkowity rząd i wprowadzić nową władzę. Takie rozumienie terroryzmu wskazuje Maria Tomczak w Przemocy i polityce. Autorka wskazuje na terroryzm jako najmniej humanitarny sposób w walce politycznej. Ataki te są zaplanowane, wykonywane z premedytacją, wykonawcy nie liczą się z konsekwencjami .
Tadeusz Jerzak wskazuje na wielowymiarowość terroryzmu, który miał swoje początki w 1090 roku, ale uległ przekształceniom i ma obecnie inny charakter. Po II wojnie światowej miał miejsce terroryzm narodowy i etniczny. Od połowy lat 60 zaczęto obserwować wzrost ataków, gdyż uznano je za skuteczną metodę zdobywania przewagi oraz władzy nad innymi. Terroryzm zaczął obejmować nie tylko pojedyncze osoby związane z polityką, lecz większe grupy społeczne, następnie państwa. Postęp tego zjawiska doprowadził do wymiary międzynarodowego, gdzie zaczęto stosować akty przemocy terrorystycznych poza granicami własnego kraju. We współczesnych czasach stały się one problemem na skalę globalną. Ma on wymiar zarówno polityczny jak i społeczny. Ma również miejsce terroryzm religijny, który traktowany jest jako akt sakralny oddający cześć własnemu Bogu. Pochłania on wiele niewinnych ofiar. Stosowany jest przez Islamskim fundamentalistów, wyraża sprzeciw wobec zachodnim normom i wzorom, wywyższa religię islamską nad wszystkimi innymi. Ułatwieniem dla terrorystów jest postęp technologiczny, który nastąpił w ostatnich kilkudziesięciu latach i doprowadził do rozpowszechnienia informacji. Wyprodukować oni mogą broń biologiczną, która byłaby zagrożeniem ludzkości. Konsekwencjami terroryzmu jest powstanie jego nowej odmiany-cyberterroryzmu, która możliwa jest dzięki internetowi. W sieci działają organizacje, które pozyskują informacje poprzez infrastrukturę informatyczną. Większe prawdopodobieństwo wystąpienia ma wojna cybernetyczna poprzez dzisiejszy postęp technologiczny .
Wszystkie opisane wyżej definicje mają charakter przemocy, która ma określony cel doprowadzający do uzyskania władzy oraz przewagi nad ofiarą. Terroryzm ma negatywny wymiar, lecz istnieją definicje o charakterze pozytywnym. Istnieje na świecie wiele określeń do opisanego wyżej pojęcia, jednak łączy je pewien schemat podłoże-terroryzm-polityka. Zjawisko to ma cele, a także strategię, która jest niezbędna do osiągnięcia zamierzonego celu.
 Taktyka i cele terroryzmu


Działania związane z terroryzmem odnoszą się do motywacji w działaniu, która jest podłożem do wszystkich wykonanych później czynności. Motywacja prowadzi do określenia celów, jakie związane są z terrorem. Głównymi celami jest doprowadzenie do destabilizacji oraz destrukcji w określonym obszarze.
W literaturze ukazano ścisłe powiązanie celów z niszczącymi oddziaływaniami na władzę, a co w konsekwencji prowadzi do dezorganizacji różnych form życia m.in. społecznego, gospodarczego, czy politycznego w państwie .
W czasach współczesnych terroryzm ma charakter globalny i jest poważnym problemem w świecie. Podlega on pewnej misji, która jest wykonywana przez terrorystów. Elementy terroryzmu składają się na jedną całość, która tworzy logiczny łańcuch terroryzmu. Łańcuch ten składa się z takich części składowych jak: akty terroru, zabójstwa, bomby, następnie: strach, panika i brak bezpieczeństwa, bezwolność, uległość obiektu, otoczenia, w dalszej kolejności: zmiana polityczna realizacji celów. Wszystkie te elementy prowadzą do powstania misji, która ma określone cele. Współczesny świat nie jest jednolity i występuje w nim zróżnicowanie pod wieloma względami. Doprowadza to do powstania asymetrii oraz jest zalążkiem do powstania groźnego terroryzmu .
W XX wieku nastąpiło rozszerzenie terroryzmu, który doprowadził do powstania terroryzmu współczesnego o charakterze globalnym. W taki rozumieniu pojęcie to określono jako terroryzm światowy. Zjawisko to stało się poważnym zagrożeniem dla życia w społeczeństwie, ale również dla poszczególnych jednostek. Nastąpiła destabilizacja systemów międzynarodowych. 11 września 2011 roku miało miejsce wydarzenie, które obudziło świat ze stanu spoczynku i uświadomiło jak wielkie niebezpieczeństwo niesie za sobą terroryzm oraz niemoc ze strony sił gospodarczych czy militarnych. Wskazany wyżej atak terrorystyczny doprowadził do krwawych konsekwencji, jakimi były śmierć wielu niewinnych ludzi- około 3000 ofiar. Głównym celem ataków terrorystycznych stało się zabicie ludzi, których śmierć nie miała znaczenia, a prowadziły do osiągania założonych celów. Zaczęły powstawać nowe odmiany terroryzmu, o których wspomniano w poprzednim rozdziale- cyberterroryzm. Zaczęto grozić ludności przez zapowiedź użycia broni masowego rażenia. Głównym założeniem było wywołanie niepokoju oraz lęku związanym z konsekwencjami użycia tej broni.
Celem terroryzmu może być też oddanie czci Allachowi, wówczas mamy do czynienia z terroryzmem religijnym. Ataki są określane jako czynienie dobra ku czci Boga. Celem zatem jest spełnienie woli najwyższego poprzez samobójcze działania pochłaniające wiele ofiar. Głównymi ofiarami są kobiety i dzieci, które symbolizują niewinność oraz są najbardziej pożądanymi ofiarami. Według religii chrześcijańskiej działania sprawców są nieuzasadnione .
Terroryści podążają celami, które są związane z polityką. Lewicowi terroryści eliminowali wszystkich przeciwników ich wiary. Każdy miał wyznawać te same idee. Osoby, które ich nie popierały były mordowane nie zważając na nic. Kampanie takie jak OWP, IRA oraz ETA były bardziej niszczycielskie, niż lewicowi działacze. Działali oni wobec grup etnicznych o nacjonalistycznym charakterze .


Rodzaje Terroryzmu

W literaturze istnieje wiele typologii terroryzmu. Poniżej przedstawiono wybrane z nich.
Inż. Piotr Marek w artykule Terroryzm rodzaje i przyczyny podzielił terroryzm na kilka rodzajów. Najczęstszym z nich jest terroryzm zbrojny który scharakteryzował jako skumulowanie ofensywy dywersyjnej bądź sabotażowej chcącej zagrozić ludności lokalnej oraz przywództwu w realizacji swych celów. Jego koniec jest możliwy tylko i wyłącznie wtedy gdy sprosta się ich oczekiwaniom. Najbardziej popularnymi grupami terrorystycznymi jest IRA, ETA, Bejtar, które nie znają innych rozwiązań.
Drugim rodzajem jest typ ekonomiczny terroryzmu, który polega na prześladowaniu wybranej warstwy społecznej, powodowaniu barier finansowych, okupów, rozbojów lub wszelakich innych aspektów finansowych. Wykonywane są one przez różnego rodzaju bankierskich gangów, nieuczciwych międzynarodowych koncernów, czy też zwyczajnych „podwórkowych naciągaczy”. Zazwyczaj nakłada się z groźbami represji sądowej za nieoddawanie swoich należności. Terroryści, żeby lepiej funkcjonować, przekupują system jurystyczny, mogą także wykorzystywać niedoskonałości w prawie.
Następny jest terroryzm ideologiczny czyli terroryzowanie jakiejś grupy ludności mającej za zadanie akceptacji narzuconego im poglądu, teorii, sposobu działania bądź tez religii. Uwewnętrznia on masę kłamstw wbrew jednostkom, które nie mają nic z tym wspólnego. Mogą doprowadzić do złego oceniania oczernianej grupy, co rusz obwiniać do wywierania terroryzmu zbrojnego. Wykorzystywane jest to przez grupy takie jak: Antifa, Nigdy Więcej, modernistów, socjalistów czy republikanów. Terroryzm medialny jest połączony z terroryzmem ideologicznym. Działanie jego jest analogiczne do ideologicznego z małą rozbieżnością : tu wytyczne przekazywane są przez media , lub korzysta się z zatajonych wzorów w emitowanych programach. Używany jest przez alternatywnie ogromne firmy społecznego komunikowania się , potężne ugrupowania z dojściem do mediów, bądź małe środowiska które posługują się swoimi tanimi massmediami.
Ostatnim z tej typologii jest terroryzm społeczny to znaczy, że pewna grupa ludzi chcąc wywołać niepokój dąży do reszty społeczeństwa by naddać innym swe idee czy też wizje. Jest on zazwyczaj połączony z bezprawiem medialnym oraz poglądowym możliwym też z działaniami wojennymi. Bardzo dobrze znany w frakcjach religijno-politycznych np. SS Sekta Smoleńska ,aktywistów LGBT, feministek oraz lewaków .
Inna typologia umieszczona jest na stronie internetowej www.terroryzm24.pl. Według specjalistów terroryzm dzieli się na polityczny, kryminalny oraz na indywidualny lub zbiorowy. Terroryzm polityczny ma na celu zmianę władzy, prawa, a także systemu w państwie, w innych przypadkach następuje zagarnięcie terytorium, a nawet powstania nowego państwa lub powiększenie już istniejącego.
Terroryzm kryminalny natomiast polega na wymuszaniu okupów, ma charakter destrukcyjny, ponieważ niszczone jest mienie. Główne założenia to pozyskiwanie środków finansowych w sposób naruszający prawa człowieka. Ofiary często są zastraszane, a nawet szantażowane, aby zapłaciły kwotę wskazaną przez terrorystów, którzy działają, aby mieć korzyść materialną. Terroryzm ten jest związany z wcześniej opisanym terroryzmem politycznym, ponieważ poprzez działalność kryminalną pozyskują środki na czynności podejmowane w sferze politycznej.
Terroryzm związany jest z liczbą osób, do których jest skierowana. Ze względu na takie kryteria wyróżniamy terroryzm indywidualny i zbiorowy. Jeżeli atak jest planowany na jedną osobę to mówimy o terroryzmie indywidualnym, a jeśli na więcej osób to o zbiorowym. Pierwszy z nich jest skierowany na konkretną osobą, którą może być na przykład działacz polityczny, czy człowiek działający w biznesie. Drugi z rodzajów terroryzmu dotyczy natomiast przypadkowych ludzi, którzy stają się niewinnymi ofiarami terroryzmu. Rośnie liczba terroryzmu zbiorowego, związane jest to z sytuacją korzystną z punktu widzenia terrorystów, kiedy to jedna osoba zabija wiele ofiar .