Teoria metodyki i rekreacji

TEORIA – zespół twierdzeń wyjaśniających daną dziedzinę rzeczywistości oraz mechanizmy jej przekształcania
TEORIA REKREACJI :
# zespół twierdzeń wyjaśniających rekreację jako dziedzinę kultury fizycznej oraz mechanizmy jej przekształcania
# ogół nagromadzonej wiedzy o rekreacji
# zbiór uporządkowanych i niesprzecznych twierdzeń dotyczących zjawiska rekreacji
WARUNKI TEORII REKREACJI JAKO NAUKI
-- posiada przedmiot badań
-- metody badań
-- narzędzia badań
Teoria rekreacji jako subdyscyplina naukowa w nauce o kulturze fizycznej korzysta z osiągnięć:
- nauk humanistycznych
- przyrodniczo - przestrzennych
- ekonomiczno - prawnych
PRZEDMIOT BADAŃ NAUKI O REKREACJI:
~ rekreacja jako zespół zachowań w czasie wolnym
~ rekreacja jako proces odpoczynku
~ rekreacja jako zjawisko społeczno-kulturowe
ZAKRES BADAŃ :
▪ Rekreacyjne zachowanie się, jego cechy, treść, struktura i mechanizm
▪ Biologiczne i społeczne uwarunkowania rekreacyjnego zachowania się
▪ Wpływ zachowań rekreacyjnych na organizm i osobowość człowieka oraz ich znaczenie w jego rozwoju fizycznym i społeczno-kulturowym (efekty)
▪ Skutki zachowań rekreacyjnych w środowisku zewnętrznym człowieka (wpływ na ekologię i ekonomię)
METODY BADAWCZE W TEORII REKREACJI :
→ obserwacje
• zewnętrzne
• uczestniczące
→ wywiady
• kwestionariuszowe (ankietowe) zamknięte, otwarte
• swobodne
→ analiza wtórna
• analizowanie już istniejących danych (informacji)
→ eksperyment – zbieranie danych w warunkach kontrolowanych
• terenowy
• laboratoryjny
ANKIETOWANIE jako technika zbierania danych to sposób kontaktowania się z podmiotem badania i gromadzenia informacji pierwotnych.
Kwestionariusz to narzędzie badań.

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA-dowolna forma ruchu ciała spowodowana mięśniami szkieletowymi, która wpływa na wzrost przemiany podstawowej ponad wydatek energii spoczynkowej.
AKTYWNOŚĆ RUCHOWA-zachowanie się i postępowanie człowieka, w którym składowa motoryczna jest dominująca.
AKTYWNOŚĆ REKREACYJNA- aktywność, która jest dobrowolnie podjęta dla przyjemności w czasie wolnym, bez negatywnych skutków oddziaływania (wg Bucher’a)
REKREACYJNA AKTYWNOŚĆ RUCHOWA-aktywność dobrowolnie podjęta dla przyjemności w czasie wolnym, w której dominuje składowa motoryczna (potocznie-rekreacje ruchowa)
REKREACJA RUCHOWA-wszystkie zajęcia (czynności) ruchowe, którym człowiek oddaje się z własnej chęci w czasie wolnym dla odpoczynku, rozrywki, pomnazania zdrowia i samodoskonalenia –społecznie aprobowane (wg Wolańskiej)
SPORT REKREACYJNY-sport wykorzystywany jako środek przyjemnego spędzania czasu wolnego związany z uprawianiem ulubionej/ulubionych dyscyplin sportowych (w sposób indywidualny lub zorganizowany)
AKTYWNOŚĆ TURYSTYCZNA- zajęcia (czynności) ruchowe związane z celami poznawczymi, którym człowiek oddaje się z własnej chęci w czasie wolnym poza miejscem stałego zamieszkania.
AKTYWNY ODPOCZYNEK- aktywizacja procesów wypoczynkowych przez pracę również niezaangażowanych dotąd grup mięśniowych, np. przez wykonywanie ćwiczeń fizycznych lub zadań ruchowych innych od tych, które spowodowały zmęczenie.
STYL ŻYCIA-zespół wartości, przekonań i codziennych zachowań zgodnie z którymi dana jednostka lub grupa żyje i z którymi się identyfikuje.
REKREACYJNY STYL ŻYCIA- zespół wartości, przekonań przejawiających się w aktywnym uczestnictwie w rekreacji stosując ją w codziennym życiu-w czasie wolnym dnia powszedniego, w wypoczynku weekendowym i urlopowym przeznaczanym na podejmowanie ulubionych form rekreacji ruchowej.
SPORT DLA WSZYSTKICH- wszystkie formy aktywności fizycznej, które przez dorywczy lub zorganizowany udział ukierunkowane są na ekspresję lub doskonalenie sprawności i kondycji fizycznej i psychicznego dobrostanu, kształtowanie stosunków społecznych lub które prowadzą do uzyskania wyników we współzawodnictwie sportowym na różnych poziomach.

CECHY SPECYFICZNE FORM AKTYWNOŚCI REKREACYJNEJ:
-- ŁATWOŚĆ uczenia się i nauczania, opanowywania i organizowania
-- MOŻLIWOŚĆ zastosowania w każdym terenie
-- DOSTĘPNOŚĆ dla wszystkich, modyfikując cele, metody i środki
-- ELASTYCZNOŚĆ swoboda w stosowaniu reguł i zasad
-- WSZECHSTRONNOŚĆ pełne oddziaływanie na organizm i osobowość
-- ATRAKCYJNOŚĆ element nowości, odkrywczości, zawsze pozytywnej emocji
KRYTERIA KLASYFIKACJI FORM AKTYWNOŚCI:
a) wielkość wysiłku fizycznego
- relaksacyjne (np. wędkowanie, spacerowanie, fotografowanie)
- średnio intensywne (np. gry rekreacyjne, narciarstwo zjazdowe, jogging)
- intensywne (np. pływanie długodystansowe, bieganie na nartach, wiosłowanie)
b) stopień trudności ości technicznej)
- łatwe (np. chodzenie, bieganie, wiosłowanie, wędkowanie)
- średnio trudne (np. tenis stołowy)
- trudne (np. sztuki walki)
c) miejsce
- formy plenerowe, terenowe
- w pomieszczeniach
- pod dachem
- na boisku
d) środowisko przyrodnicze, naturalne człowieka
- na i w wodzie
- w terenie
- w powietrzu
e) ze względu na porę roku
- całoroczne
- letnie
- zimowe


METODY REKREACJI- zespoły czynności oraz środków stosowanych w sposób powtarzalny dla osiągnięcia zaplanowanego celu związanego z rekreacją
KLASYFIKACJA METOD REKREACJI:
a) metody realizacji czynności rekreacyjnych:
-- metoda ćwiczeń przerywanych
-- metoda ćwiczeń ciągłych
b) metody nauczania-uczenia się czynności rekreacyjnych:
-- metoda słowna
-- metoda oglądowa
-- metoda działań praktycznych:
- częściami
- całością
- wymiennie lub równocześnie
SPOSOBY POSTĘPOWANIA W METODZIE ĆWICZEŃ CIĄGŁYCH, BEZ PRZERW WYPOCZYNKOWYCH:
» ciągły wysiłek ze stałą intensywnością (np. jogging, pływanie dystansowe)
Cechy charakterystyczne tej metody:
- umiarkowana intensywność bodźca
- długi czas trwania wysiłku przy angażowaniu możliwie największej liczby grup mięśniowych
» długotrwałe ćwiczenia o zmiennej intensywności bodźca. W czasie wysiłku o niższej intensywności stwarza się organizmowi warunki do niepełnego wypoczynku.
SPOSOBY POSTĘPOWANIA W METODZIE ĆWICZEŃ PRZERYWANYCH:
» ćwiczenia metodą powtórzeniową (ćwiczenia występują po przerwie umożliwiającej odpoczynek i uspokojenie tętna i oddechu)
» ćwiczenia metodą interwałową (ćwiczenia występują w dłuższych seriach i przedzielone są krótkimi przerwami umożliwiającymi tylko częściowy odpoczynek)
Cechą charakterystyczną tej metody jest dokładne określenie:
- intensywności ćwiczenia
- liczby powtórzeń
- czasu i charakteru przerw między ćwiczeniami

Projektowanie programu rekreacji codziennej
Warunki (predyspozycje) uczestnika rekreacji: dominujący cel, ilość czasu wolnego, wiek, płeć, stan zdrowia, wykształcenie, umiejętności, zainteresowanie rekreacyjne
Warunki środowiska dla rekreacji: przyrodniczego, antropogenicznego
Kryterium oceny obciążenia fizjologicznego wysiłkiem fizycznym jest tętno treningowe.
-- wg Bauma 170 skurczów serca minus wiek (dla niewytrenowanych)
-- wg Wormsa 200-190 skurczów serca minus wiek (dla wytrenowanych)
-- wg Liesena 180 skurczów serca minus wiek plus 5 na każdą dekadę powyżej
-- wg Schmita i Israel 170 skurczów serca minus ½ wieku plus/minus 10%

IMPREZA REKREACYJNA- określone zachowanie zbiorowe związane z rekreacją, posiadające charakterystyczne organizacyjne formy przebiegu.
CELE ORGANIZACJI:
- stworzenie warunków uczestnictwa w różnych formach aktywności, skłaniających do współzawodnictwa i zdeterminowania cech sprawności fizycznej jednostki lub różnego rodzaju zespołu (drużyny, reprezentacji, grupy rodzinnej itp.)
- stworzenie warunków dla przyjemnego, atrakcyjnego spędzania czasu wolnego
REGULAMIN IMPREZY jest wyznacznikiem dla działań organizacyjnych i czynnikiem stymulującym do uczestnictwa w imprezie.
REGULAMIN DLA POTENCJALNEGO UCZESTNIKA to pewne, ostatecznie sformułowane ustalenia umożliwiające zainteresowanemu podjęcie decyzji w sprawie udziału w imprezie.
REGULAMIN IMPREZY
1) Nazwa imprezy
2) Cel – dane określające charakter imprezy, „oś” imprezy
3) Organizatorzy – dane dotyczące organizatora, prorektora lub komitetu honorowego, nazwiska przewodniczącego komitetu organizacyjnego i nazwiska przewodniczących poszczególnych komisji (sędziego głównego, kierownika bezpieczeństwa, szefa służby medycznej)
4) Termin i miejsce – dane dotyczące terminu ( w tym terminu otwarcia i zamknięcia imprezy), miejscowości, konkretnych obiektów-sportowych, recepcji, żywieniowych, noclegowych
5) Program zasadniczy i towarzyszący – dane zależne od rodzaju imprezy (dyscyplin, skali przedsięwzięcia)
6) Zasady uczestnictwa i finansowe – dane określające uprawnienia do uczestnictwa, termin i forma zgłoszeń, koszt uczestnictwa i sposób jego opłacenia (koszty może pokrywać organizator, uczestnik lub po części i org. i uczestnik)
7) Sposób rozgrywek – dane dotyczące systemu eliminacji i wyłaniania zwycięzców
a) system każdy z każdym
b) s. pucharowy-przegrywający odpada
c) s. punktowy-decyduje liczba punktów
d) s. australijski-ostatni w rundzie odpada
e) s. pierwszeństwa przestrzennego- wygrywa uzyskujący najlepszy czas, najdalszy rzut, najwyższy skok
8) Sposób ogłoszenia wyników i nagród – dane dotyczące czasu, miejsca i formy ogłoszenia wyników, rodzaju nagród i sponsorów
9) Postanowienia końcowe
-- dane dotyczące sposobów orzekania o wyniku, trybie odwołania się od orzeczenia, organu rozstrzygającego
-- dane dot. sposobu funkcjonowania służby medycznej
-- dane dot. wymagań sprzętowych
-- dane dot. ceremoniału otwarcia i zamknięcia imprezy
-- dane dot. sposobu akwizycji reklam, sposobu kontaktowania się z komitetem organizacyjnym itp.

ZAKRES PRAC SEKCJI SPECJALISTYCZNYCH:
* Sekcja programowo-sportowa
- opracowanie programu i scenariusza imprezy
- przygotowanie regulaminu ogólnego oraz poszcz. konkurencji technicznych
- powołanie komisji sędziowskiej
- przeprowadzenie rozgrywek
- obliczenie wyników i punktacji końcowej
- opracowanie komunikatu końcowego
* Sekcja techniczno-finansowa
- przygotowanie i opracowanie odpowiednich obiektów, urządzeń oraz sprzętu sportowego
- przygotowanie technicznej strony przekazu informacji (wizualnej, dźwiękowej itp.)
- opracowanie preliminarza imprezy
- gromadzenie środków finansowych (dotacje, wpisowe, sponsorzy itp.)
* Sekcja org.-marketingowa
- analiza środowiska
- przygotowanie oraz skierowanie do odbiorców materiałów informacyjnych i reklamowych
- promocja imprezy: ogłoszenia, plakaty, inf. w radiu, TV, prasie itp.
- dekoracja miejsca, w którym będzie przeprowadzona impreza
- zapewnienie inf. bieżącej w trakcie trwania imprezy (spiker, wolontariusze)
- zapewnienie pomocy medycznej
- przygotowanie upominków, dyplomów, nagród
- organizowanie uroczystości otwarcia i zamknięcia imprezy

KLASYFIKACJA IMPREZ REKREACYJNYCH:
→ ze wzgl. na skalę działań organizacyjnych związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem imprezy oraz liczebności uczestników:
• masowe
• lokalne (kameralne)
→ ze wzgl. na program rekreacji realizowany podczas imprezy:
• jednodyscyplinowe (jednokierunkowe)
• wielodyscyplinowe (wielokierunkowe)
→ ze wzgl. na dostępność dla potencjalnych uczestników:
• otwarte
• zamknięte
→ ze wzgl. na czas trwania:
• jednodniowe
• wielodniowe
→ ze wzgl. na cykliczność:
• jednorazowe
• okazjonalne
• powtarzalne

ANIMACJA to zaplanowana, zorganizowana działalność, której celem jest optymalizacja zachowań w czasie wolnym jednostki lub grupy dla podniesienia ich jakości. Zadaniem jest mobilizowanie ludzi do aktywności w cz. wolnym wykorzystując różnorodne środki i sytuacje.
Animowanie to:
-- „intencjonalne kierowanie ludźmi w ich cz. wolnym poprzez włączanie ich bezpośrednio do jakiejś aktywności” /Wolańska ’89/
-- „forma działania wychowawczego, którego celem jest zachęcanie, zjednywanie, ale także włączanie ludzi do aktywnego uprawiania rekreacji” /Winiarski ‘89/
Działania animacyjne to inaczej: ożywianie, pobudzanie, stymulowanie, inicjowanie, uaktywnianie
„narzędzia” działalności animacyjnej to:
sposoby, treści, efekty
SPOSOBY ANIMACJI
1) Jak? (kanał, droga) – środowisko naturalne
Przez co? (nośnik) – biosfera (morze, słońce, las itp.)
Kiedy? (czas oddziaływania) – w czasie działań rekreacyjnych
2) Jak? – mass media
Przez co? – informacja (reklama, ulotka, reportaż)
Kiedy? – przed i w czasie działań rekreacyjnych
3) Jak? – dobra materialne
Przez co? – wyposażenie (sprzęt i urządzenia)
Kiedy? – w czasie działań rekreacyjnych
4) Jak? – osoby
Przez co? – animatorzy
Kiedy? – w czasie działań rekreacyjnych
EFEKTY ANIMACJI to pozytywne zjawiska towarzyszące działaniom animacyjnym (pożądane skutki działań animacyjnych)
~ zabawa, radość, przyjemność
~ wzmocnienie przeżyć wypoczynkowych
~ zdobycie umiejętności nawiązywania kontaktów z ludźmi
~ poznanie różnorodnych możliwości w zakresie sposobów organizowania cz. wolnego
~ podwyższenie poziomu aktywności psycho-fizycznej
~ zdobycie nowych doświadczeń i umiejętności
~ możliwość realizowania osobistych potrzeb

TREŚCI ANIMACJI to programy, które wychodzą naprzeciw potrzebom i oczekiwaniom uczestnika rekreacji.
Potrzeby i oczekiwania uczestnika rekreacji zaspokajane są przez sfery animacji.
Treści animacji w sferze aktywności ruchowej
* na lądzie:
- w pomieszczeniu (bez urządzeń i sprzętu lub z urządzeniami i sprzętem)
- na wolnym powietrzu (–׀׀–)
* w powietrzu (z urządzeniami i sprzętem)
* na wodzie i w wodzie:
- w pomieszczeniu (–׀׀–)
- na wolnym powietrzu (–׀׀–)
Treści animacji w sferze rozrywki
* w pomieszczeniu i na trasie:
- różnorodne imprezy, np. powitalna, pożegnalna, dyskoteki)
- bale przebierańców
- wieczory z grami
- wieczory kabaretowe, przedstawienia folklorystyczne, prelekcje
- uroczyste kolacje, szwedzki bufet, grillowanie
* na wolnym powietrzu:
- kolacje przy ognisku
- pikniki na plaży
- imprezy dla dzieci, olimpiady, turnieje
- spławy z muzyką, potańcówki na statku
- udział w imp. ludowych
* imprezy nieformalne:
- odpowiednie ustawienie stołów do posiłku przy różnych imprezach grupowych
- imprezy niekonwencjonalne
Treści animacji w sferze zajęć twórczych
- działania manualne
- działania artystyczne
- działania muzyczne
Treści animacji w sferze kształcenia
* w pomieszczeniach:
- słuchając, biorąc udział: odczyty ilustrowane, koncerty, teatr, prelekcje, dyskusje
- aktywny udział własny: wieczory quizowe z określonymi zadaniami, wieczory dyskusyjne, koncerty życzeń, kursy tańca itp.
* poza pomieszczeniami (niekoniecznie w jednym miejscu):
- zwiedzanie budowli, pomników, muzeów, wystaw, osobliwości historycznych- samemu lub z animatorem
Treści animacji w sferze relaksu
- ćwiczenia jogi
- słuchanie klasycznej muzyki (w sali koncertowej lub w leżaku na tarasie)
- małe wędrówki bez celu
- spontaniczne rozmowy w małych grupach przy kominku
- przejażdżki wieczorne statkiem
- spacery przy księżycu
- czytanie poezji
Treści animacji w sferze przygody (przygoda to: urozmaicenie, wyzwanie, romantyzm)
- posiłki w naturze; pikniki, pieczenie kiełbasy- uczestnicy robią wszystko sami
- noclegi na wolnym powietrzu: biwak w lesie, na plaży, w chatce w lesie, górskiej, w szałasie itp.
- sporty z przygodą: skoki spadochronowe, latanie na lotniach, balonem, nurkowanie podwodne, wspinanie się itp.
- nocne wędrówki, złazy
- wędrówki w ekstremalnych krajobrazach: jaskinie, wulkany, lodowce, skały itp.
- odkrycia: samotne wyspy, opuszczone wioski, ruiny zamków, wraki statków
- wycieczki:
- samochodem terenowym, safari, spływy tratwą, pontonem, kajakiem itp.


SPOŁECZNE BARIERY REKREACJI (wybrane czynniki ograniczające aktywność rekreacyjną)
→ poznawcza – poziom wiedzy, stan upowszechnienia wiedzy, społeczna percepcja wiedzy
→ psychologiczna – niedorozwój potrzeb, nietrwała motywacja, skromne aspiracje, brak dobrej woli, lęk przed urazem/ośmieszeniem
→ kulturowa – historyczny wzorzec zachowań, brak tradycji w tym zakresie, negatywne postawy do kultury fizycznej
→ ekonomiczna – niski poziom warunków życia, wysoki koszt usług rekreacyjnych, wysokie ceny sprzętu rekreacyjnego
→ ideologiczna – rekreacja nie jest uznawana za ważną strefę życia społecznego-brak dotacji finansowych, trudności organizacyjno-programowe i prawne, niski prestiż zawodu specjalisty rekreacji
TRENDY OBSERWOWANE W REKREACJI:
-- ustawiczność – stałe miejsce aktywności rekreacyjnej w stylu życia
-- intensywność – obecność wysiłku fizycznego
-- regularność – w takich samych odstępach czasu
-- plenerowość – czyli na zewnątrz
-- naturalność – z wykorzystaniem naturalnych form ruchu człowieka, np. chodzenie
-- samokontrola i samoocena – kontrolowanie i śledzenie efektów naszych działań rekreacyjnych
-- familijność – in. rekreacja rodzinna, dla potrzeb rodzinnych
-- kameralność – rekreacja w warunkach ograniczonej przestrzeni, odpowiednio zagospodarowanej
-- kompleksowość – oddziałuje na bio-psycho-społeczny aspekt
-- indywidualność – wg własnego programu, zwłasnymi możliwościami, ulubionymi ćwiczeniami
-- paradygmat zdrowia (staje się dominującym)
PRZESTRZEŃ REKREACYJNA to funkcjonalnie wyróżniająca się część przestrzeni geograficznej, na którą składają się elementy przyrodnicze powłoki ziemskiej, trwałe efekty działalności gospodarczej człowieka, a także środowisko społeczne.
Przestrzeń ta jest wytworem człowieka wykorzystującego dla celów rekreacyjnych środowisko geograficzne.
Kryteria podziału przestrzeni rekreacyjnej:
a) charakter strukturalny przestrzeni
b) funkcja pełniona na rzecz człowieka
Rodzaje przestrzeni dla rekreacji:
-- miejska (w tym domowa)
-- podmiejska
-- wiejska (duże obszary rekreacyjne)
TEZA
W szeregu przestrzeń miejska – podmiejska – wiejska zwiększa się ilość i wpływ naturalnych czynników i procesów środowiskowych, zmniejsza się ilość i wpływ elementów technicznych i antropologicznych.