Teoria i programowanie rekreacji

TEORIA I PROGRAMOWANIE REKREACJI


TEMATYKA WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ

I. Wykłady
1. Geneza i współczesne tendencje w metodyce rekreacji.
2. Czynniki determinujące rodzaje aktywności rekreacyjnej. Fazy kształtowania czynników ruchowych. Determinanty przebiegu i efektów uczenia się ruchów.
3. Klasyfikacja zdolności motorycznych wg zasady dominanty podłoża. Ogólny mecha-nizm wpływu czynników środowiskowych na motorykę człowieka. Rodzaje zmian przy-stosowawczych na bodźce środowiskowe.
4. Trening zdrowotny a trening sportowy. Planowanie i programowanie pracy instruktora rekreacji ruchowej. Struktura szkolenia w rekreacji ruchowej.

II. Ćwiczenia
1. Kryteria doboru metod i form organizacyjnych stosowanych w rekreacji.
2. Charakterystyka zdolności siłowych, wytrzymałościowych, szybkościowych i koordy-nacyjnych.
3. Zasady konstruowania testów w badaniach nad motorycznością człowieka. Kryteria po-prawności testów sprawności ruchowej.
4. Przygotowanie przykładowych koncepcji modelowych działalności rekreacyjnej dla zorganizowanego zespołu ćwiczeniowego.

III. Literatura
1. Łabaj. Mazurkiewicz: ?Wybrane zagadnienia z teorii i metodyki rekreacji ruchowej?
2. Osiński: ?Antropomotoryka?
3. Osiński: ?Zagadnienia motoryczności człowieka?
4. Osiński: ?Motoryczność człowieka- jej struktura zmienność i uwarunkowania?
5. Drabik: ?Aktywność fizyczna w treningu zdrowotnym osób dorosłych?
6. Drabik: ?Aktywność fizyczna w edukacji zdrowotnej człowieka?
7. Bachrynowska- Fic; ?Właściwości ćwiczeń fizycznych ich systematyka i metodyka?
8. Burgiel, Mazurkiewicz, Nałęcka, Świerczyńska, Wieczorek: ?Metodyka rekreacji ru-chowej?.


WYKŁAD 1
Geneza i współczesne tendencje w metodyce rekreacji

Metodyka- zbiór zasad dotyczących sposobów wykorzystywania -11:30jakieś pracy lub trybu postępowania prowadzącego do określonego celu.

Metodyka rekreacji- droga postępowania oparta na zbiorze praktycznych wskazó-wek i zasad diagnozowania i prognozowania potrzeb oraz sposobów kierowania procesem rekreacji z wykorzystywaniem form, środków i metod pozwalających na uzyskanie opty-malnego wykorzystania czasu wolnego dla utrzymania zdrowia, wypoczynku oraz samore-alizacji.

Metodyka (wg Okoma i Strzyżewskiego)- jedna z podstawowych form nauk peda-gogicznych, której przedmiotem jest kształcenie ludzi, nauczanie innych i uczenie się nie-zależnie od tego czy odbywa się w szkole, poza nią czy w codziennych sytuacjach życio-wych.

Metodyka zajmuje się:
? Badaniem działalności osób uczących się i nauczających
? Badaniem celów, treści, metod, środków organizacji kształcenia
? Badaniem społecznego i materialnego środowiska

Programowanie w rekreacji ruchowej- układanie i tworzenie autorskie programów działania. (Umiejętne określenie celów i zadań do realizacji) w zakresie różnych form ak-tywności ruchowej imprez rekreacyjnych.

Efektywne i racjonalne kierowanie procesem rekreacji ruchowej wymaga:
? Określenie celów, działań i roli rekreacji ruchowej w zależności od potrzeb i ocze-kiwań psychofizycznych człowieka w trakcie wszystkich okresów jego rozwoju ontogene-tycznego
? Diagnozowanie osobniczego, grupowego i środowiskowego stopnia aktywności ru-chowej oraz prognozowanie efektywności podejmowania działań ruchowych
opracowanie programów i planów rekreacyjnych z uwzględnieniem zróżnicowanych po-trzeb indywidualnych, grupowych i rodzinnych
? Znajomość form, metod i środków pomocnych w procesie nauczania i doskonalenie czynności ruchowych
? Znajomość podstawowych metod samokontroli i oceny ćwiczących w ramach dzia-łalności rekreacyjnej
? Posiadania określonej grupy umiejętności oraz predyspozycji ruchowych niezbęd-nych dla profesjonalnego prowadzenia zajęć
? Skutecznego organizowania procesu odnowy biologicznej i psychicznej


ĆWICZENIE 1
Kryteria doboru metod i form organizacyjnych stosowanych w rekreacji

Metoda- wszelki sposób uczenia się i każda droga systematycznego i skutecznego przekazywania wiedzy.

Metoda prowadzenia zajęć:
? Zabawowa,
? Współzawodnictwa,
? Ścisła,
? Zadaniowa,
? Improwizacji ruchowej,
? Obwodowa- stacyjna,
? Nauczania programowego
? Wielozadaniowa

Metody nauczania czynności ruchowych
1. niespecyficzne
występują łącznie z zgodnie z zasadami dydaktycznymi poprzez stosowanie informacji słownej, wizualnej i zadań ruchowych.
? słowne
? poglądowe
? działania praktycznego
2. specyficzne
? syntetyczne- nauka czynności ruchowych bez dzielenia na elementy
? analityczne- nauka czynności ruchowych częściami
? kompleksowe- stosowanie przemiennie metody analitycznej i syntetycznej

Dobór metody nauczania zależy od stopnia złożoności ruchu oraz możliwości per-cepcyjnych ucznia. Gdy czynność ruchowa jest prosta stosuje się metodę syntetyczną, gdy złożona- analityczną W każdej z metod obowiązuje metoda słowna i wizualna.

Metody treningowe

Trening- proces specjalizacji sportowej nie naruszając harmonijnego rozwoju oso-bowości zawodnika; zmierza do maksymalnego rozwinięcia cech fizycznych, psychicznych i wychowawczych zapewniających osiągnięcie najlepszego wyniku.

Główna zasada treningu to powtarzanie ćwiczeń przy odpowiednim regulowaniu obciążeń, intensywności oraz długości przerw między ćwiczeniami.
Regulacja następuje przez:
? skrócenie czasu przerwy przy stałym obciążeniu
? zwiększenie obciążenia przy stałym czasie przerw
? zwiększenie obciążenia i skrócenie czasu przerwy

Dobór metod treningowych zależy od specyfiki dyscypliny sportowej, właściwości zawodników, zadań dydaktycznych w treningu
? metoda ciągła- stała, umiarkowana intensywność [racy, wydłużenie czasu jej trwa-nia; praca jednostajna ( zabawy biegowe)
? metoda powtórzeniowa- stała intensywność pracy, zmienność liczby powtórzeń, optymalny czas przerw (do pełnej regeneracji) w toku dalszego treningu zwiększa się ilość powtórzeń
? metoda interwałowa- stosowanie określonej wielkości obciążeń i intensywności pracy przy określonej ilości powtórzeń ze zmieniającymi się lecz określonymi niepełnymi przerwami. Kolejne powtórzenia następują w warunkach zmęczenia
? metoda zmienna- maksymalna zmienna intensywność wysiłku i zmienny czas trwa-nia pracy
? metoda startowa- wprowadzenie do treningu, zawodów kontrolnych

Metody socjotechniczne upowszechniania rekreacji: informacja, poradnictwo, ani-macja i programowanie.

Metody wychowawcze w rekreacji to: wpływ osobisty i wpływ sytuacyjny.

Forma rekreacji ruchowej- pełna gama możliwości aktywności rekreacji ruchowej, która ma na celu doskonalenie psychosomatycznej funkcji organizmu, rozwój nawyków ruchowych, krzewienie rekreacji w środowisku.

Formy organizacyjne rekreacji ruchowej:
? Zespoły ćwiczebne,
? Punkty poradnictwa i informacji,
? Imprezy rekreacyjne,
? Wczasy

Zasady dydaktyczne funkcjonujące w działalności rekreacyjnej: świadomości, ak-tywności, systematyczności, dostępności, poglądowości, utrwalania, wszechstronności.

Środki rekreacji ruchowej- umożliwiają, ułatwiają lub warunkują osiągnięcie za-mierzonego celu. Głównym środkiem w rekreacji ruchowej jest RUCH. Inne środki to: te-reny rekreacyjne, obiekty sportowe, urządzenia, sprzęt sportowy, organizacja zajęć.

Kryteria doboru form i metod stosowanych w rekreacji powinny być dopasowane do konkretnych zadań dydaktycznych i grup uczestników (wiek i struktura ruchu)

Czynniki determinujące dobór metod i form
? Wewnętrzne (czynniki osobnicze, charakter grupy)
? Zewnętrzne (warunki realizacji programu)

WYKŁAD 2
Czynniki determinujące rodzaje aktywności rekreacyjnej. Fazy kształtowania czynników ruchowych. Determinanty przebiegu i efektów uczenia się ruchów

Uczenie się czynności motorycznych- zmysłowe odbieranie od otoczenia i przetwa-rzanie umysłowe informacji nieznanej dotąd czynności motorycznej a następnie wykonanie czynności za pomocą systemu motorycznego oraz sprawdzenie skuteczności tej czynności w różnych sytuacjach otoczenia.

Uczenie się rozpatrywane jest w trzech aspektach:
? Poznawczym- nastawiony na rozwój procesów mentalnych takich jak poprawa wie-dzy, zdolność rozwiązywania problemów,
? Afektywnym- nastawiony na emocje i uczucia; rozwój pozytywnej postawy do da-nej aktywności fizycznej
? Psychomotorycznym- nastawiony na rozwój motorycznych zdolności obejmujące umiejętności ruchowe podstawowe jak i szczegółowe

Cecha procesu nauczania motorycznego jest występowanie relacji nauczający- uczący, oraz cechy uczenia asocjacyjnego (skojarzeniowego) a więc takiego, którego główną rolę odgrywa intelekt, świadomość i procesy antycypacji.

Sposoby uczenia się czynności ruchowych w rekreacji:
1. mimowolne przez naśladownictwo
2. metoda prób i błędów ( przybliżeń- poprawek, sukcesów- porażek)
? 1 etap spontaniczny ma na celu zdobycie drogi do rozwiązania problemu
? 2 etap w wyniku zdobytego doświadczenia eliminacja reakcji błędnych a wybór poprawnych ukończonych sukcesem
3. nauczanie (uczenie kierowane)
przepływ informacji między nauczającym i uczącym się.

L= Io/Ii
Gdzie L-> 1

L- proces uczenia się
Io- informacja na wyjściu (czynność wykonywana przez uczącego się)
Ii- informacja na wejściu (instrukcja nauczyciela)

W miarę zbliżania się czynności wykonywanej przez uczącego się do postawionego przez nauczyciela zadania, ułamek dąży do 1.
Gdy L= 1 informacja została przekazana i wykonana z pełną poprawnością.

Determinanty przebiegu i efektu nauczania motorycznego:
1. Właściwości uczącego się
- stopień dojrzałości organizmu
* faza progresywna (0- 30 lat)
* faza równowagi (30- 60 lat)
* faza regresji ( po 60 latach)
- pojawienie się okresów szczególnie sprzyjających uczeniu motorycznemu
apogeum motoryczne dla dziewcząt 10- 11 lat, chłopców 11- 12
- zróżnicowane predyspozycje ruchowe; zespół uwarunkowań człowieka decyduje o szyb-kości uczenia się czynności ruchowych (zdolności wrodzone)
- cechy somatyczne; poziom sprawności poszczególnych zmysłów
- fizyczne możliwości odtworzenia danego ruchu oraz gotowość do wykonania tej czynno-ści
- ogólna postawa uczącego się
2. Okoliczności i czynniki charakteryzujące sytuacje nauczania motorycznego
3. Właściwości instruktora

Etapy uczenia się czynności ruchowej:
? etap poznawczy
? etap kojarzeń
? etap samodzielności

Nawyk ruchowy- zdolność ruchowa charakteryzująca się zautomatyzowanym przebiegiem i tym, że jej wykonanie nie wymaga jakieś specjalnej koncentracji, uwagi.
Nawyk nie oznacza samej czynności ale jest nabytą zdolnością do wykonania określonej czynności.

Rodzaje nawyków ruchowych:
1. zamknięte- oparte na uwarunkowaniu wewnętrznym a istotą jest ścisłe odwzorowa-nie wcześniej zaprogramowanej formy ruchu
2. otwarte- konieczne dostosowanie formy ruchu do sytuacji zmieniającej się w śro-dowisku zewnętrznym

Etapy kształtowania nawyku ruchowego
? faza generalizacji- pokazanie w jaki sposób można wykonać poprawnie daną czyn-ność
? faza koncentracji- usuwanie błędów
? faza automatyzacji ? ekonomizacja i stabilizacja nawyku ruchowego
? faza usuwania błędów
? faza precyzyjnej analizy ruchu
? faza uplastycznienia czynności ruchowej

Stadia powtarzania informacji w nawyku czuciowo- ruchowym

WEJŚCIE

RODZAJ BODŹCA

WYBÓR ODPOWIEDZI

PROGRAMOWANIE ODPOWIEDZI

WYJŚCIE


Zasady dydaktyczne w uczeniu czynności ruchowych
? zasada świadomej aktywności
? zasada systematyczności
? zasada poglądowości
? zasada stopnia trudności
? zasada trwałości

Kolejność kształtowania umiejętności ruchowych:
1. podanie ustalonej nazwy ćwiczenia i jej znaczenie i możliwości zastosowania
2. zwięzły i krótki opis reguł działania by stworzyć właściwe wyobrażenie o ruchu
3. wzorcowy pokaz ćwiczenia
4. myślowa analiza i konfrontacja wyobrażeń o ruchu z poznanym obrazem
5. wykonanie ćwiczenia pod kontrolą z dodatkową werbalna i obrazowa informacją nauczyciela
6. stopniowe systematyczne przejście do samodzielnego wykonywania ćwiczenia w bardziej złożonych warunkach.

ĆWICZENIE 2
Charakterystyka zdolności siłowych, wytrzymałościowych, szybkościowych i koordyna-cyjnych


ZDOLNOŚĆ SIŁOWA
Siła wg Zaciorskiego- zdolność motoryczna pozwalająca pokonać opór zewnętrzny lub przeciwdziałanie mu kosztem wysiłku mięśniowego.
Siła wg Heyward- zdolność grupy mięsni do wyzwolenia maksymalnej siły skurczu podczas pojedynczego przeciwdziałania oporowi.
F= m x a (druga zasada dynamiki)
Pomiar siły może być dokonany w warunkach statyki jeśli opór nie zmienia swej pozycji lub dynamiki jeśli pojawia się ruch w stawie, który może być koncentryczny i eks-centrycznej.
Sposoby oceny siły mięśniowej odbywają się z udziałem aparatury pomiarowej (dynamometry, dynamografy) lub bez aparatury pomiarowej za pomocą testów ruchowych (podciąganie na drążku)
Zmienność zdolności siłowej w ontogenezie:
? w całym okresie przewagę w rozwoju zdolności siłowych posiada płeć męska
? szczyt bezwzględnej siły mięśniowej u płci męskiej następuje w wieku 20-25 lat, natomiast płeć żeńska 18-20 lat
? przyrost siły jest szybki w okresie progresywnym
? spadek siły mięśniowej jest łagodny
? siła względna osiąga swój szczyt u płci męskiej w wieku 21-22, u płci żeńskiej 8-9
? po osiągnięciu wartości maksymalnej siła względna spada systematycznie w podob-nym tempie u kobiet i mężczyzn

Typy treningu siłowego:
1. statyczny- izometryczny
zmienia napięcie w mięśniach, może być prowadzony w każdych warunkach, bez urządzeń
2. dynamiczny
oparty na skurczu ekscentrycznym i koncentrycznym, gdzie mięsnie przeciwstawiają się stałym i zmiennym oporom
3. obwodowy
ukierunkowany na rozwój siły i wytrzymałości mięśniowej oraz wydolności treningowej
4. izokinetyczny
stosowany w rozwoju siły, mocy i wytrzymałości, angażowanie krótkich skurczów grup mięsni, w treningu używane są dynamometry

Podstawowe efekty treningu siłowego:
1. czynniki morfologiczne
? przyrost wielkości istniejących już włókien mięsni ( hipertrofia)
? przyrost wielkości i siły wiązadeł i ścięgien
? przyrost gęstości i wzmocnienie kości
2. czynniki układu nerwowego
? przyrost aktywności i włączenie nowych jednostek ruchowych w mięśniach
3. czynniki biochemiczne
? wzrost testosteronu, hormonu wzrostu
4. dodatkowe czynniki
? mała zmiana masy ciała
? przyrost masy beztłuszczowej
? poprawa kondycji kości


ZDOLNOŚĆ WYTRZYMAŁOŚCIOWA
Wytrzymałość- osobnicze możliwości przeciwstawiania się zmęczeniu i umiejętność długotrwałego wykonywania określonej pracy.

Podstawowy czynnik determinujący zdolności wytrzymałościowe to maksymalny pobór tlenu oraz odporność mięsni na zmęczenie. Wskaźnikiem wydolności tlenowej jest osiągnięty poziom stabilizacji pochłaniania tlenu mimo dalszego zwiększania wysiłku.

Adaptacja mięsni szkieletowych do wysiłku wytrzymałościowego:
? słaby przyrost wielkości mięśnia
? liczba włókien mięśniowych bez zmian
? słaby przyrost siły
? mięśnie wolniej się męczą
? zwiększenie mocy tlenowej
? zwiększenie gęstości naczyń włosowatych
? zwiększenie utleniania tłuszczów i węglowodanów

Zdolność do wykonania wysiłków wytrzymałościowych jest uwarunkowana:
? wysokim potencjałem aerobowym
? zasobem źródeł energetycznych
? aktywnością enzymów
? sprawnością mechanizmów termoregulacyjnych
? wydolnością układu dokrewnego

W zależności od ilości grup mięśniowych uczestniczących w pracy można wyróżnić zmęczenie:
? lokalne (mniej niż 1/3 masy mięśniowej)
? regionalne (1/3 do 2/3 masy mięśniowej
? ogólne ( w pracy uczestniczy ponad 2/3 masy mięśniowej)

Przyczyny lokalnego i regionalnego zmęczenia są umiejscowione w tych częściach układu nerwowo- mięśniowego, które warunkują wykonanie danego ruchu. Gdy w pracy uczestniczy ponad 2/3 masy mięśniowej obciążane są układy energetycznej przemiany ma-terii, oddechowy, krążenia.

Strefą najkorzystniejszą do rozwoju zdolności wytrzymałościowych i aerobowych jest przedział pomiędzy 70- 85% tętna maksymalnego, obliczanego na podstawie:

Max tętno= 220- wiek (w latach)

Wysiłek w tym przedziale nie powinien trwać krócej niż 20 minut. Każdy trening powinien rozpoczynać się rozgrzewką a kończyć ćwiczeniami uspokajającymi i regeneru-jącymi tak by tętno wróciło do stanu przed wysiłkowego. Niezbędną częstotliwością to 3 treningi w tygodniu. Najkorzystniejszy jest trening aerobowy wykorzystujący całe ciało lub duże grupy mięśniowe np. bieganie, marsz, pływanie, jazda na rowerze, tańce.

Zmiany fizjologiczne wywołane przez trening wytrzymałościowy:
? przyrost wielkości i objętości serca
? zwiększenie zawartości hemoglobiny we krwi
? zwiększenie pojemności płuc
? zmniejszenie tętna w spoczynku
? zmniejszenie ciśnienia krwi
? zwiększenie siły
? aklimatyzacja do wysokiej temperatury
? zmniejszenie masy i otłuszczenia ciała
? zmniejszenie całkowitego cholesterolu w organizmie


GIBKOSC
Gibkość- zakres ruchu w pojedynczym stawie lub kilku stawach; zdolność
stawu lub kilku stawów do płynnego ruchu w cały zakresie ruchomości.
1. gibkość statyczna- pełna ruchomość stawów w sytuacjach pasywnych
2. gibkość dynamiczna- stopień zmiany pozycji w stawie w rezultacie działania sił ze-wnętrznych; szybki i należycie obszerny ruch przy małych oporach.

Czynniki określające gibkość:
? płeć (kobiety posiadają większą gibkość)
? wiek (maleje z wiekiem)
? budowa ciała

Gibkość ciała jest cechą specyficzną i niejednorodną a próba jej pomiaru jakim-kolwiek testem jest zbytnim uogólnieniem. Gibkość ciała maleje wraz z obniżającą się temperaturą i odwrotnie.

3 typy metod wykorzystywanych w treningu gibkości (strechingu)
1. dynamiczny
stwarza duże niebezpieczeństwo kontuzji w momencie przekraczania zwykłego zakresu ruchów w stawach.
2. statyczny (wolny)
ćwiczący stopniowo napina mięsnie jedynie do pełnego aktualnego zakresu ruchu w sta-wach i stopniowo utrzymuje tę pozycję, dostosowuje napięcie do kolejnych rozciągnięć.
3. proprioceptywnego neuromięśniowego torowania (PNF)
oparty na założeniu ułatwionego rozluźniania oraz na koncepcji wzajemnego hamowania

Wskazówki do stosowania metody PNF
? rozciągać daną grupę mięśni poprzez ćwiczenie do końca zakresu możliwości ruchu w danym stawie
? spowodować przeciwdziałający izometryczny skurcz we wcześniej rozciągniętej grupie mięśniowej przy stałym oporze przez 5- 6 sek.
? po odprężeniu aktywnej wcześniej grupy mięśni stosuje się statyczne rozciąganie stawu przez samego ćwiczącego lub za pomocą partnera aż do nowego miejsca ogranicze-nia bólu

Ćwiczenia i trening rozciągający prowadzą niekiedy do przykrych doznań somatycznych, kontuzji, zesztywnień i bólu, które występują
? w trakcie lub bezpośrednio po ćwiczeniach
? kilka godzin po ćwiczeniach i nie ustępują przed upływem 24 godzin.


SZYBKOŚĆ
Szybkość- zdolność do wykonywania ruchów w jak najkrótszym czasie. Jest zdol-nością w dużym stopniu uzależnioną od budowy morfologicznej mięsni pracujących pod-czas ruchu, poziomu koordynacji nerwowo- mięśniowej i poziomu wytrzymałości.

Parametry szybkości:
1. czas reakcji- czas upływający od zadziałania bodźca do momentu zapoczątkowania ruchu. Składa się z czasów cząstkowych.
* t1 pobudzenie receptora
*t2 przekazanie bodźca do ośrodkowego układu nerwowego
*t3 przebieg bodźca przez ośrodki nerwowe i uformowanie sygnału wykonawczego
*t4 przebieg sygnału z ośrodkowego układu nerwowego do mięśnia
*t5 pobudzenie mięśnia, zapoczątkowanie ruchu
Czas reakcji zależy od:
? wytrenowanie
? płeć
? wysokość ciała (wyższy zawodnik-dłuższy mięsień, dłuższy czas reakcji)
? wygodna pozycja
? stan zawodnika (rozgrzany, wypoczęty)
? warunki otoczenia (temperatura, motywacja)
2. czas ruchu prostego- zależy od wielkości pokonywania oporu. Wymaga dużej koor-dynacji nerwowo-mięśniowej jednostek motorycznych realizujących zadania ruchowe. Po-zwala harmonizować ruch, koordynować przebieg łańcucha kinematycznego.
3. częstotliwość ruchów- jest to ilość skurczów i rozkurczów wykonywanych przez dana grupę mięśniową w danym czasie. Czynnikiem ograniczającym częstotliwość ruchów jest zmęczenie.

Prędkość pojedynczego ruchu zależy od:
? sprawności układu nerwowego
? częstotliwości skurczów

Rodzaje szybkości:
? ogólna- dotyczy większych grup mięśniowych (mierzona czasem pokonania dystan-su)
? specjalna- dotyczy poszczególnych technik sportowych

Szybkość w ontogenezie:
? 7-12 lat duże dyspozycje szybkościowe, łatwa przyswajalność umiejętności rucho-wych
? 10-13 lat sprawnościowa doskonałość dzieci; zwłaszcza dziewcząt.
? 12-14 lat dobre warunki do treningu szybkościowego; bezczynność ruchowa prowa-dzi do regresu szybkości
? 18-22 lata zakończenie procesów wzrastania i rozwoju; czasy reakcji i ruchu są naj-krótsze.

KOORDYNACJA
Koordynacja (zwinność)- zdolność do scalania ruchów różnych rodzajów w jedną całość oraz zdolności do szybkiego przestawiania się z jednych ruchów na inne.
Jest to kompleks zdolności takich jak szybkość reakcji, orientacja przestrzenna, rytm, równowaga i różnicowanie kinestetyczne. Zdolności koordynacyjne są związane z funkcjonowaniem całego organizmu, wszystkich jego układów.

Zdolności koordynacyjne:
1. zdolność łączenia ruchów
2. zdolność różnicowania ruchów
3. zdolność poczucia równowagi
4. zdolność orientacji
5. zdolność rytmizacji ruchów
6. zdolność szybkiej reakcji
7. zdolność dostosowania ruchowego

Kryteria oceny zdolności koordynacyjnych:
? prawidłowość; adekwatność i precyzja ruchów
? szybkość; aktywność i prędkość
? racjonalność; celowość i ekonomiczność
? kreatywność; pomysłowość i powtarzalność

Zmienność zdolności koordynacji w ontogenezie:
? Od 6 do 62 lat obserwuje się wszystkie etapy rozwoju tj. progresywny, względnej stabilizacji i regresu.
? Etap progresywny trwa krótko. Pełny rozwój zdolności koordynacyjnych zostaje osiągnięty od 14 do 17 lat.
? Okres względnej stabilizacji jest długi i trwa do 40-50 lat.
? Okres regresu zaczyna się po 50- 60 roku życia i przebiega podobnie u kobiet i mężczyzn.

Metodyka kształtowania zdolności koordynacyjnych:
? Zmiana wykonywania ćwiczeń
? Zmian wielkości obciążenia podczas wykonywania ćwiczenia
? Kombinacja różnych form ruchowych ( bieg, skok, rzut)
? Ćwiczenia w warunkach ograniczonego czasu
? Stosowanie zmiennych sygnałów informacyjnych

Metody badania zdolności koordynacyjnych:
? Testowanie przez zadania sportowo- ruchowe
? Techniki pomiarowe głównie laboratoryjno- komputerowe

WYKŁAD 3
Klasyfikacja zdolności motorycznych wg zasady dominanty podłoża. Ogólny mechanizm wpływu czynników środowiskowych na motorykę człowieka. Rodzaje zmian przystoso-wawczych na bodźce środowiskowe

Motoryczność- jest zjawiskiem natury biopsychospołecznej.
5 rodzajów motoryczności człowieka:
1. motoryczność produkcyjna (produkcja dóbr materialnych)
2. motoryczność wyrazowa (porozumiewanie się)
3. motoryczność samoobsługowa
4. motoryczność sportowo- rekreacyjna
5. motoryczność bojowa

Środowisko- całokształt warunków materialnych i biologicznych istotnych dla ży-cia i rozwoju danego gatunku.
Fenotyp- ( genotyp środowisko) warunkowany jest przez genotyp i czynniki śro-dowiska zewnętrznego (modyfikatory naturalne i kulturowe)

Elementy środowiska zewnętrznego:
? czynniki biogeograficzne (modyfikatory naturalne) zasoby wodne, mineralne, skład powietrza, organizmy żywe, klimat, temperatura, ciśnienie, ukształtowanie terenu
? czynniki społeczno- ekonomiczne (modyfikatory kulturowe)
wewnątrzrodzinne (wysokość zarobków, poziom wykształcenia, kultury rodziców)
zewnętrzne względem rodziny (poziom kultury społeczeństwa, system wartości, tradycja)
? tryb życia (aktywność umysłowa i fizyczna, wypoczynek, sen)

Typy zmian przystosowawczych (reakcja na bodźce środowiska)
? jednorazowa odpowiedź organizmu na pojedynczy bodziec lub ich krótką serię
? zmiany adiustacyjne względnie trwałe lecz odwracalne. Cofają się po pewnym cza-sie od ustąpienia bodźca działania
? zmiany adaptabilne (plastyczne)trwałe i nieodwracalne zmiany dotyczące fenotypu a nie genotypu
? adaptacyjna genetyczna zmiana struktury DNA co prowadzi do utrwalenia w popu-lacji osobników lepiej przystosowanych

Zależność między aktywnością fizyczną, sprawnością powiązaną ze zdrowiem oraz po-ziomem zdrowia zależy od:
? aktywności fizycznej zawodowej i w czasie wolnym
? sprawności fizycznej związanej ze zdrowiem
? stanu zdrowia
? stylu życia
? właściwości osobniczych
? środowiska społecznego i fizycznego

Skuteczność działania na organizm człowieka czynników środowiskowych i bodźców ru-chowych zależy od:
? okresu rozwoju ontogenetycznego
? genetycznie zdeterminowanej wrażliwości na bodźce
? nabytej tolerancji na dany bodziec
? dodatkowe uwrażliwienie (ekosensytywność)
Wpływ czynników społeczno- ekonomicznych na poziom sprawności fizycznej:
? wielkość i charakter środowiska społecznego (wieś, miasto)
? status społeczny (pochodzenie społeczne, zawód)
? poziom zamożności
? pochodzenie etniczne i rasowe

Wpływ czynników środowiskowych na poziom sprawności fizycznej:
? czynniki biogeograficzne (modyfikatory naturalne)
zależność między masą ciała, szybkością dojrzewania a warunkami klimatycznymi
? czynniki społeczno- ekonomiczne (modyfikatory kulturowe)
styl życia, motywacje do podjęcia wysiłku fizycznego, poziom wykształcenia rodziców,
? tryb życia
? aktywność umysłowa i fizyczna, wypoczynek, sen


ĆWICZENIE 3
Zasady konstruowania testów w badaniach nad motorycznością człowieka. Kryteria po-prawności testów sprawności ruchowej.

Pomiar- przyporządkowanie liczb cechom przedmiotów lub osób według pewnych zasad, których prawidłowość możemy zweryfikować empirycznie.

Typy skal pomiarowych:
1. skala nominalna- najprostszy rodzaj pomiaru; klasyfikacja danego zbioru elementów ze względu na pewne cechy. (podział lekkoatletów wg danej konkurencji)
2. skala porządkowa- porządkowanie kategorii pod względem stopnia, w jakim posia-dają daną cechę lecz brak określenia natężenia tej cechy. (klasyfikacja zawodników g po-ziomu klasy sportowej- mistrzowska, pierwsza, druga)
3. skala interwałowa- klasyfikacja obiektów pod względem stopnia posiadania danej cechy a także określenie odległości między nimi. (operowanie jednostkami pomiarowymi takimi jak metr, sekunda, kilogram.)
4. skala stosunkowa (ilorazowa)- stanowi najwyższy poziom pomiaru

Kryteria poprawności testów:
? obiektywność
test powinien być skonstruowany tak by dwie różne osoby przeprowadzające niezależnie od siebie badania tej samej osoby, dochodziły do zbliżonego wyniku.
? Trafność
Test powinien mierzyć oczekiwaną wartość
? Rzetelność
Rzetelność próby informuje o wielkości błędu pomiaru. Im większa rzetelność tym mniej-szy błąd pomiarowy.
? Standaryzacja
Ujednolicony sposób posługiwania się testem. Instrukcja testu powinna posiadać wszystkie wyjaśnienia dotyczące sposobu i warunków pomiaru.
? Normalizacja
Skal do testu pozwalająca ocenić jakie miejsce ze względu na daną cechę zajmuje badana osoba w całej populacji
Wymogi dydaktyczne testu:
? Wiarygodność tzn. rzetelność, trafność
? Nie może być czasochłonny (powinien być prosty)
? Możliwy do stosowania w różnych warunkach terenowych
? Możliwość oceny badanych cech
? Umożliwienie tworzenia jednorodnych zespołów pod względem sprawności
? Wprowadzenie racjonalnych metod dydaktyczno-wychowawczych

Klasyfikacja metod testowych:
1. Ze względu na cel analizy
? Pedagogiczne- stosowane w szkolnym wychowaniu fizycznym, rekreacji ruchowej; sposób badań jest obiektywny i dokładny różnych zdolności i umiejęt-ności ruchowych osobnika
? Laboratoryjne (badawcze)- używany do pogłębiania wiedzy o różnorodnych złożonych uwarunkowań sprawności fizycznej i motoryczności
2. Ze względu na sposoby oceny i interpretacji wyników pomiarów sprawności fizycz-nej
? Tradycyjne (autoteliczne)-ważne są osiągnięcia motoryczne (ruchowe), takie jak siła, szybkość, wytrzymałość, koordynacja, gibkość
? Instrumentalne (heteroteliczne)- główny celem jest promocja zdrowia. Pomiar spełnia funkcję motywującą do rozwijania zdrowia i kształtowania pewnego stylu życia.
3. Ze względu na konkretne aspekty motoryczne
? Oceniające umiejętności ruchowe
? Oceniające czyste zdolności motoryczne
? Oceniające łącznie zdolności motoryczne i umiejętności ruchowe

Podział ogólny testów:
? Bez użycia aparatury pomiarowej (rzut piłka lekarską, skok, bieg)
? Z użyciem aparatury pomiarowej (dynamometry)

Test sprawności motorycznej Ludwika Denisiuka
Na test składa się 5 prób, które mierzą określone cechy motoryczne u dzieci i młodzieży
1. szybkość (biegi krótkie ze startem wysokim)
2. zwinność (bieg z przewrotem na materacu)
3. siła (rzut piłką lekarską znad głowy w przód)
4. moc (skok w dal)
5. wytrzymałość (przysiady z wyrzutem nóg lub bieg 300m)
Posługując się tym testem łatwo można znaleźć punktowy odpowiednik danego wyniku w 100 punktowej skali T i na tej podstawie stworzyć indywidualne lub klasowe profile sprawności fizycznej.

Indeks sprawności fizycznej Krzysztofa Zuchory
Na test składa się 5 prób, które mierzą określone cechy
1. próba szybkości (bieg sprinterski w miejscu przez 10 sekund z klaskaniem pod uniesioną nogą; liczy się klaśnięcia
2. próba skoczności (skok w dal z miejsca i pomiar)
3. próba siły ramion (zwis wolny na drążku)
4. próba gibkości (głębokość skłonu tułowia w przód)
5. próba wytrzymałości (decyduje czas trwania biegu lub pokonany dystans)
6. siła mięśni brzucha (poprzeczne nożyce w pozycji leżącej na plecach)
Każde ćwiczenie punktowane jest od 1 do 6. Suma punktów daje obraz sprawności fizycz-nej.

Międzynarodowy Test Sprawności Fizycznej (ICSPFT)
Test przeznaczony jest dla osób w wieku od 6 do 32 lat i składa się z prób
1. próba szybkości (bieg 50m)
2. próba mocy (skok w dal z miejsca)
3. próba wytrzymałości ( bieg na 600, 800, 1000m w zależności od płci i wieku)
4. pomiar dynamometryczny siły dłoni
5. próba siły rąk i barków (podciąganie na drążku lub zwis na drążku)
6. próba zwinności (bieg wahadłowy 4x10m z przenoszeniem klocka)
7. próba siły mięsni brzucha ( skłony w przód z leżenia w czasie 30 sekund)
8. próba gibkości (głębokość skłonu tułowia w przód)

Europejski Test Sprawności Fizycznej (Eurofit)
Test przeznaczony jest do badania pomiaru sprawności fizycznej dzieci i młodzieży w wieku szkolnym 6-18 lat. Badanie obejmuje 10 prób, które mierzy się 6 wymiarów i 9 czynników sprawności.
wymiar czynnik test kolejność prób
1. Wydolność tleno-wa

2. Siła

3. Wytrzymałość mięśniowa

4. Szybkość

5. Gibkość

6. Równowaga

7. Pomiary antropo-metryczne

8. Dane identyfika-cyjne wydolność tlenowa

siła statyczna
siła eksplozywna (moc)

siła funkcjonalna
siła tułowia

bieg zwinnościowy
szybkość ruchów kończyny górnej

Gibkość

Równowaga całego ciała

Wytrzymałościowy bieg waha-dłowy, ergometryczny test rowe-rowy

Zaciskanie ręki
Skok w dal z miejsca


Zwis o ramionach ugiętych
Z leżenia siady

Bieg wahadłowy 10x5 m
Stukanie w krążki


Skłon w siadzie

Postawa równoważna na jednej nodze

Masa ciała (kg)
Otłuszczenie ciała (fałdy skórno-tłuszczowe: dwugłowy ramienia, trójgłowy ramienia, podłopatko-wy, bok tułowia)

Wiek,
płeć 9
5
4
7
6
8
2
3
1

Europejski Test Sprawności Fizycznej (Eurofit) dla dorosłych

Bada pomiar sprawności fizycznej osób dorosłych (od 20 roku życia)

wymiar komponent czynnik test
1. wydolność aero-bowa
2. Sprawność mię-śniowo- szkieletowa
3.
4. Sprawność moto-ryczna
5. Antropometria Moc aerobowa

Siła mięśniowa i wy-trzymałość

Gibkość

Równowaga
Szybkość ruchu ręki

Wysokość ciała,
Masa ciała,
Fałd skórno- tłusz-czowy
Obwód talii
Obwód bioder Moc aerobowa

Siła mięśni tułowia,
moc kończyn dol-nych,
wytrzymałość mięśni ramion,
siła mięśni ręki

gibkość tułowia,
ruchomość barku

równowaga całego ciała

wskaźnik BMI
suma fałdów skórno-tłuszczowych
wskaźnik talii do bioder 2km marszu

dynamiczne siady z leżenia, zwis na ra-mionach ugiętych,
wyskok dosiężny,
ścisk dynamometru dłoniowego

skłon w przód,
odwodzenie barku

stanie na jednej no-dze, szybkość ręki

Step-test

Test przeznaczony dla kobiet w wieku 20-25 lat. Polega na wchodzeniu na schodek w tempie 24 wejścia na minutę w czasie 3 minut. Po minucie od zakończenia ćwiczenia mie-rzy się częstość skurczów serca.

Wskaźnik= czas wchodzenia w sekundach x100/ częstość skurczów serca po 1 min x5,6
0-27 niski
28- 38 słaby
39- 48 zadowalający
49- 59 dobry
60- 70 bardzo dobry
71- 100 doskonały

WYKŁAD 4
Trening zdrowotny a trening sportowy. Planowanie i programowanie pracy instruktora re-kreacji ruchowej. Struktura szkolenia w rekreacji ruchowej.

Trening;
1. Sportowy (sport)
2. Zdrowotny (rekreacja, wychowanie fizyczne)
3. Leczniczy (rehabilitacja)

Różnice między treningiem sportowym a zdrowotnym

TRENING ZDROWOTNY TRENING SPORTOWY
Cele perspektywiczne
zdrowie wynik sportowy
Struktura merytoryczna i cele szczegółowe
- przygotowanie ogólnosprawnościowe, teo-retyczne
- optymalny poziom sprawności i wydolno-ści fizycznej
- wszechstronność - perfekcyjne przygotowanie techniczne, taktyczne oraz psychologiczne
- maksymalny poziom wiodących zdolności motorycznych oraz parametrów fizjologicz-nych
Struktura czasowa
periodyzacja zbędna periodyzacja konieczna
Współzawodnictwo
zbędne, zmaganie z samym sobą wszechobecne, konieczne
Horyzont czasowy
całe życie kilka lat
Wspomaganie osobowe, wiek, zakres oddziaływań
- minimalne,
- w każdym wieku - wygórowane,
- wszechstronne,
- wiek optymalny tylko dla nielicznych
Wymagania kadrowe
zbędne konieczny trener oraz osoby wspomagające
Sprzęt
tani, zminimalizowane wymagania drogi, najwyższej jakości
Charakter wysiłku, praca mięsni, charakter treningu
- trening wytrzymałościowy, ciągły
- trening relaksujący, rekreacyjny - trening szybkościowy, siłowy, wytrzyma-łościowy, koordynacyjny
- ciągły i przerywany
- praca dynamiczna i statyczna dużych i ma-łych grup mięśni

Program:
1. Przemiany społeczno- historyczne a zjawisko rekreacji; odbicie w sferach aktywności wolnoczasowej człowieka.
2. Przemiany cywilizacyjne a zjawisko rekreacji. Przeszłość, teraźniejszość i tendencje zmian w kontekście roli i znaczenia pracy.
3. Rekreacja w różnych obszarach kulturowych. Kulturowe uwarunkowania rekreacji, zwyczaj, obyczaj, tradycja.
4. Globalizacja a rekreacja. Rekreacja masowa a rekreacja dla mas.
5. status społeczeństwa a sposób spędzania czasu wolnego. Rekreacja różnych grup i środowisk społecznych.
6. Wychowanie do rekreacji. Instytucje wychowania do rekreacji. Socjalizacja czy ce-lowe wychowanie.
7. rekreacja ruchowa. Sport dla wszystkich Rola ruchu w kontekście profilaktyki zdrowotnej i zagrożeń cywilizacyjnych stylu życia.
8. Rodzaje rekreacji a kultura fizyczna i turystyka. Miejsce rekreacji w kulturze i spo-sobie życia ludzi.
9. Gra i zabawa jako rekreacja. Definicje, przykłady i analiza.
10. Infrastruktura rekreacyjna. Typy i rodzaje obiektów rekreacyjnych. Dostępność oferty rekreacyjnej.
11. Podstawowe zasady marketingu a popularyzacja rekreacji. Dynamika rozwoju usług rekreacyjnych. Formy sprzedaży usług rekreacyjnych.
12. Profil zawodowy animatora i instruktora rekreacji.
13. Rekreacyjna aktywność ruchowa w różnych krajach. Analiza porównawcza.
14. Rekreacja w Polsce. Świadomość, oczekiwania, zwyczaje. Analiza potrzeb, barier uczestnictwa w rekreacji na przykładzie aktualnych badań.

Literatura:
1. Charzewski: ?Aktywność sportowa Polaków?
2. Karski: ?Promocja zdrowia?
3. Kuński: ?Promocja zdrowia?
4. Kiełbasiewicz: ?Teoria i metodyka rekreacji?
5. Dąbrowski: ?Uczestnictwo Polaków w rekreacji ruchowej i jego uwarunkowania?
6. Kędzior: ?Czas wolny w jego różnych aspektach?
7. Żarowska: ? Kobieta i kultura czasu wolnego?
8. Falkowska: ?O stylach życia Polaków?
9. Rychard, Domański: ?Jak żyją Polacy?


Czas wolny- czas. Który zostaje po wypełnieniu wszystkich obowiązków związa-nych z pracą, rodziną, życiem społecznym, potrzebami fizjologicznymi.

Kategorie czasu wolnego:
1. czas wolny krótki- kilka godzin w ciągu dnia na swoje własne zajęcia
2. czas wolny średni- obejmuje weekendy i dni wolne od pracy
3. czas wolny długi- obejmuje urlopy, wakacje, ferie

Funkcje czasu wolnego:
? funkcja regeneracyjna ( wypoczynkowa)
? funkcja rozrywkowa
? funkcja rozwojowa
Determinanty podejmowania zachowań wolnoczasowych:
1. czynniki biologiczne
? stan zdrowia
? poziom sprawności fizycznej
? typ budowy somatycznej
2. czynniki psychiczne
? osobowość
? temperament
? inteligencja
? wartości, zainteresowania, potrzeby
3. czynniki społeczno-demograficzne
? płeć
? wiek
? wykształcenie
? pozycja społeczna
? styl życia
4. czynniki gospodarczo-ekonomiczne
? sytuacja materialna
? dochody
? ilość czasu wolnego
? dostępność do urządzeń rekreacyjnych

Rekreacja- 1) zespół zachowań realizowanych w czasie wolnym
2)proces wypoczynku po pracy, regeneracji sił, usuwanie zmęczenia
3) zjawisko społeczno- kulturowe, którego podstawę stanowi wzrost ilości czasu wolnego i związane z tym formy zachowań ludzi.

Cechy rekreacji:
? Aktywność- umożliwiająca relaks, zadowolenie
? Dobrowolność- swoboda wyboru
? Odmienność- od czynności związanych z pracą
? Bezinteresowność- brak motywu ekonomicznego, zarobkowego
? Zabawa i rozrywka
? Autohedonizm

Podział rekreacji:
1. Rekreacja ruchowa (fizyczna) obejmuje wszystkie działania z zakresu działalności rekreacyjnej i fizycznej
2. Rekreacja twórcza- kształtuje osobowość; działalność plastyczna, muzyczna, te-atralna
3. Rekreacja kulturalno- rozrywkowa; obejmuje czytelnictwo, koła naukowe
4. rekreacja poprzez działalność społeczną; działania dobrowolne podejmowane na rzecz innych ludzi w czasie wolnym.

Rekreacja ruchowa jest to aktywność ruchowa podejmowana w czasie wolnym w celach wypoczynkowych, dla przyjemności, dla rozwoju własnego. Rekreacja ruchowa sięga w sferę somatyczną; bezpośrednio dotyczy ciała, jego funkcji, służy do doskonalenia zdrowia i ciała człowieka.
Główne cele rekreacji ruchowej:
? zaspokojenie potrzeb ruchu niezbędnych dla zdrowia
? równoważenie dobowego bilansu energetycznego
? poprawa, utrzymanie , budowanie sprawności fizycznej
? osiąganie przyjemności z wysiłku fizycznego

Funkcje rekreacji w czasie wolnym:
? regeneracyjna- wypoczynek, regeneracja sił.
? rozrywkowa- miłe spędzanie czasu w odpowiednim towarzystwie
? rozwojowa- poszerzanie wiedzy o świecie
? kompensacyjna- wyrównanie wszelkiego rodzaju braków i niedociągnięć
? kreacyjna- twórcze spełnienie się w zajęciach
? katartyczna- odreagowanie, ucieczka od problemów
? integracyjna- poznanie nowych ludzi
? adaptacyjna- pomoc w przystosowaniu się do nowych warunków otoczenia, wzmo-żonego wysiłku fizycznego
? stymulatywna- wspomaganie i pobudzanie rozwoju psychicznego i fizycznego
? korektywna- przeciwdziałanie i niwelowanie odchyleń
? emancypacyjna- uwolnienie się od ograniczeń, nakazów, zakazów
? ekonomiczna- obniża wydatki na leczenie ( profilaktyka)
? społeczno- ideologiczna- kreowanie odpowiednich wzorców zachowań
? lokalizacyjna- umiejętność i sposób spędzania czasu wolnego, który lokalizuje jed-nostkę w społeczności (prestiż)

Bariery utrudniające uczestnictwo w rekreacji:
? bariera poznawcza (poziom wiedzy)
? bariera psychologiczna (nietrwałe motywacje, małe aspiracje, lęk przed ośmiesze-niem)
? bariera kulturowa (brak tradycji spędzania wolnego czasu)
? bariera ekonomiczna (niski poziom dochodów, wysokie ceny sprzętu sportowego)
? bariera ideologiczna (próba pogodzenie wypoczynki konsumpcyjnego i aktywnego)

Historia czasu wolnego i rekreacji

Społeczeństwo tradycyjne (feudalne)
(preindustrialne) Społeczeństwo nowoczesne
(przemysłowe)
(industrialne) Społeczeństwo usługowe
(ponowoczesne)
(postindustrialne)
- małe skupiska wiejskie
- miejsce zamieszkania było miejscem pracy
- czas wolny był przemie-szany z czasem pracy
- praca i czas wolny był zde-terminowany rocznym cy-klem przyrody (pory roku) oraz świętami religijnymi
- podział społeczeństwa na klasy społeczne, gdzie szlachta miała więcej czasu wolnego niż chłopi - wyjazdy ludzi do pracy do dużych miast
- rozdział miejsca zamiesz-kania i miejsca pracy
- podział czasu na pracę i czas wolny
- praca była wyznacznikiem stylu życia
- rozwój wiedzy,
- powszechność edukacji
- rozwój medycyny (dłuższe życie) -rozwój sfery usług,
- rozwój komunikacji
- szybki rozwój wiedzy
- nowe zawody
- zwiększenie ilości czasu wolnego, zmiana pojęcia czasu wolnego
Aktywność ludzka zmieniała się poprzez stulecia:
- aktywność umysłowa z każdym stuleciem rosła, najszybciej od XIX wieku
- aktywność fizyczna maleje z każdym stuleciem wraz z rozwojem technologii

Teoria rekreacji- ma charakter interdyscyplinarny, gromadzi i systematyzuje wiedzę o zachowaniach wolnoczasowych człowieka, koordynuje działania innych nauk zajmu-jących się rekreacją.
Przedmiotem badań rekreacji są:
? zachowania wolnoczasowe człowieka ich treść, cechy, struktura
? biospołeczne uwarunkowania zachowań wolnoczasowych
? wpływ zachowań na organizm i osobowość człowieka, znaczenie w rozwoju fizycz-nym, psychicznym i społeczno- kulturowym
? skutki i efekty zachowań wolnoczasowych w środowisku zewnętrznym człowieka (ekologiczne, społeczne, ekonomiczne)

Dyscypliny współdziałające z rekreacją:
? pedagogika czasu wolnego (warunki wychowania jednostki do aktywnego udziału w rekreacji)
? socjologia czasu wolnego (wzory zachowań wolnoczasowych, stylu życia)
? psychologia rozwojowa i wychowawcza (motywy i potrzeby podejmowania za-chowań wolnoczasowych)
? ekonomia (warunki gospodarki rynkowej)
? wychowanie zdrowotne (wpajanie trwałej potrzeby aktywności fizycznej)
? fizjologia (stan organizmu w stanie stresu i hipokinezji)
? biomechanika (badanie układu ruchowego)
? geografia (badanie walorów środowiska do uprawiania rekreacji)
? antropologia (biospołeczne skutki aktywności ruchowej)

Cywilizacja- poziom rozwoju społecznego w danym okresie historycznym mierzo-nym poziomem jego kultury materialnej, stopniem opanowania przyrody, stopniem rozwoju sił wytwórczych i ogółem nagromadzonych dóbr i instytucji.

Środowisko społeczne- względnie stały układ jednostek, grup oraz innych zbioro-wości ludzi, z którymi człowiek styka się pośrednio lub bezpośrednio, przelotnie lub trwale; środowiska te wywierają wpływ na jego zachowanie.

Styl życia- jedna z podstawowych kategorii społecznych opisujących sposób życia ludzi, ich zachowania, normy, obyczaje i kulturę. Styl życia obejmuje zakres i formy co-dziennych zachowań jednostek lub grup społecznych specyficzne dla ich usytuowania fi-zycznego , manifestujące położenie społeczne co umożliwia ich lokalizację w przestrzeni społecznej. Z jednej strony zawiera czynniki jednostkowe czyli wyróżniające jednostkę od pozostałych a z drugiej czynniki klasyfikujące czyli przypisujące jednostkę do pozostałych o podobnych cechach.

Prozdrowotny styl życia

Zdrowie- pełnia fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu człowieka, w którym wykazuje optymalną umiejętność efektywnego pełnienia ról i zadań wyznaczonych przez proces socjalizacji.

Choroby cywilizacyjne:
- hipokinezja- niedobór ruchu; powoduje zmiany w układzie kostnym, mięśniowym, krą-żenia i oddechowym
- stres
- niewłaściwa gospodarka zasobami energetycznymi ( otyłość)
- miażdżyca,
- cukrzyca,
- choroby niedokrwienne serca

Promocja zdrowia- umożliwienie jednostkom i społeczeństwu kontroli czynników i warunków życia determinujących zdrowie, które obejmują: właściwe odżywianie, dobrą opiekę medyczną, aktywność ruchową, prozdrowotny styl życia.

Prozdrowotny styl życia obejmuje:
? właściwe odżywianie,
? unikanie alkoholu i nikotyny
? aktywność fizyczna
? unikanie permanentnego stresu

Grupy czynników warunkujących zdrowie człowieka:
1. biologiczne (genotyp) 10-15%
2. środowisko zewnętrzne (klimat) 25-35%
3. efekty opieki medycznej (dostęp, efektywność) 10-20%
4. styl życia 30-50%

Rola aktywności fizycznej w ontogenezie:
1. Anafaza- faza dzieciństwa i młodości, okres wzrostu i rozwoju organizmu (do 25 roku życia)
? Stymuluje rozwój fizyczny organizmu
? Koryguje odchylenia w rozwoju psychofizycznym
? Wysoki poziom sprawności i wydolności organizmu
2. Mezofaza- faza wieku dojrzałego (od 25, 30 roku życia do 55, 60 roku życia)
? Pomaga w utrzymania osiągniętej sprawności i wydolności organizmu
? Środek profilaktyczny i leczniczy
? Zapobiega chorobom cywilizacyjnym i zawodowym
3. Katafaza- faza wieku starczego (po 60 roku życia)
? Opóźnia procesy starzenia
? Zachowuje dłużej sprawność organizmu