Prawo cywilne

PRAWO CYWILNE


CZEĘŚĆ OGÓLNA

PRAWO CYWILNE
Podział podstawowy (pandektowy) PC :
v Część ogólna- dot. Norm mających zastosowanie do wszystkich stosunków, to grupa przepisów wyciągniętych przed nawias
v Część rzeczowa – (prawo rzeczowe) – to zbiór norm o charakterze bezwzględnym, odnoszące się do rzeczy. Bezwzględne, czyli skuteczne wobec wszystkich.
v Zobowiązania – przeciwstawienie prawa rzeczowego, zawierają normy prawne o charakterze względnym skuteczne tylko pomiędzy stronami stosunku prawnego (Inter partner), dot. Tylko stron stosunku np. umowa (stosunek kontraktowy). Osoby trzecie nie maja wpływu na nie. Zobowiązania dot. Też usług. Ogólnym kryterium jest zatem względny charakter prawa.
v Spadki – zawierają normy odnoszące się do przejścia praw majątkowych zmarłego na spadkobiercę, posiadają zatem wymiar ekonomiczny
Wiele zagadnień ma jednak specyficzny charakter, do PC należy też Pr. rodzinne i opiekuńcze. Normy określają relacje między małżonkami, krewnymi, powinowatymi, także te wynikające ze stosunku przysposobienia, opieki, kurateli. Istnieje element władzy rodzicielskiej, podst., aktem jest kodeks rodzinny, opiekuńczy. Normy PC też regulują te stosunki. Odrębnie istniejące prawa dotyczą dóbr niematerialnych, mają bezwzględny charakter. Np. wynalazcze, do znaków towarowych itp. Szczególny zespół norm stanowi prawo papierów wartościowych – tytuł do prawa jest ściśle związany z posiadaniem dokumentu przez uprawnioną osobę. Prawo handlowe to normy regulujące stosunki w obrocie gospodarczym z udziałem profesjonalistów. Są to stosunki cywilno-prawne. Ich specyfika polega na tym, że jeden z podmiotów jest profesjonalistą , nakłada się zatem na niego obowiązek dołożenia staranności, odpowiedzialność jest zatem surowsza. Specyficzna jest struktura działania profesjonalistów (spółek, fundacji, stowarzyszeń), regulują ja samodzielne zespoły norm np. Kodeks spółek handlowych.

ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO
· Konstytucja – zasadniczo nakreśla regulację
· Ustawy – obok konstytucji to podstawowe źródło prawa cywilnego
· Rozporządzenia – także mogą być źródłem, jednak tylko w zakresie ustawowej delegacji
· Ratyfikowane w formie ustaw umowy międzynarodowe – mają prymat przed ustawą
· Zasady współżycia społecznego – uelastyczniają regulację prawa stanowionego, by system był spójny
Źródłem PC nie jest zwyczaj, nie wynikają z niego żadne prawa ani obowiązki. Uzupełnia on zazwyczaj wole stron (art.56). zwyczaj może jedynie zmienić przepisy względnie obowiązujące. Nie są też orzeczenia sądowe, bo wiażą one tylko w jednej sprawie. Mogą po nie sięgać sądy gdy wystąpi problem w jakiejś sprawie.

PODMIOTY OBROTU PRAWA CYWILNEGO
Zalicza się do nich osoby fizyczne, osoby prawne a także wyodrębnione z przepisów o osobach prawnych ułomne osoby prawne. Między nimi zachodzą relacje wiążące się z podmiotowością prawna, zdolnością prawna i zdolnością do czynności prawnych.

OSOBY FIZYCZNE
a) zdolność prawna
By być podmiotem praw i obowiązków z zakresu PC, by posiadać zdolność do czynności prawnych, by za pośrednictwem składanych oświadczeń woli doprowadzić do powstania zmiany lub wygaśnięcia stosunku prawnego należy się urodzić! Każdy od urodzenia ma zdolność prawną Art8. (może być uznany za podmiot obrotu). Art9. wyraża domniemanie , że jeśli dziecko urodziło się żywe staje się nowym podmiotem. Kto chce temu zaprzeczyć należy to udowodnić. Art9 przyznaje ochronę nowemu podmiotowi. Zdolność prawna ma charakter aktywny, ale może też być bierny (stąd od chwili urodzenia).
Czy można przyznać podmiotowość prawną nasciturus (dziecku nie narodzonemu, ale poczętemu!). Atr8. zmieniał się; 2 uznający tą podmiotowość uchylony został w 1996r. Istnieją jednak przepisy uznające w szczególnych przypadkach podmiotowość nasciturusa (Art.9272 i Art.9722). Są to przepisy z zakresu prawa spadkowego. Obowiązujące od 1964r. Nasciturus może być spadkobiercą z chwilą otwarcia spadku (śmierć spadkodawcy). Zasadą jest zatem że podmiotem może być ten kto żyje + artykuły nasciturusa 927 i 972– pod warunkiem że urodzi się ono żywe. Jest to zdolnośc prawna warunkowa. Art. 4461 mówi, że z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawieni szkód doznanych w okresie prenatalnym. Szkody można interpretować szeroko interpretować np., leki matki, złe prowadzenie się, znęcanie się nad matką, nawet śmierć ojca). W jego imieniu mogą wystąpić rodzice bądź on sam. Zdolność prawna nasciturusa warunkowa wyraża się też nadaniem mu kuratora lub ubezpieczaniem go.
By stwierdzić koniec zdolności prawnej niezbędne są 2 dokumenty: akt zgonu i karta zgonu. Istnieją 2 sytuacje
a) pewność
b) niejasność – zaginięcie
w przypadku pewności formą zakończenia zdolności prawnej jest postanowienie o stwierdzeniu zgonu, w przypadku niejasności jest to postanowienie o uznaniu za zmarłego. Formalne warunki uznania za zmarłego określone są w art. 29-32 KC. Musi minąć niezbędny czas by wydać konstytutywny wyrok, Art. 29 mówi, że jest to 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym była ostatnia wiadomość o zaginiony. Gdy osoba w roku zaginięcia miała min. 70 lat okres taki skraca się do 5 lat. Nie można uznać za zmarłe osoby, które nie ukończyły 23 lat. Ponadto istnieje możliwość skrócenia terminów jeśli śmierć była wynikiem katastrofy bądź zaginęła w katastrofie to orzeczenie sądu może być wydane po 6 miesiącach.
Jednak po określonym czasie osoba zaginięta może wrócić, wtedy wszelkie czynności nie mają już racji i trzeba formalnie uchylić postanowienia, orzeczenia. Nawet gdy uchylono postanowienie o uznaniu za zmarłego, to pozostaje jeszcze aspekt osobisty i majątkowy. Aspekt osobisty to np. ponowny ślub małżonki i gdy ta zdecyduje się pozostać z „nowym” mężem mimo powrotu pierwszego to na nic zdadzą się wysiłki pierwszego. Natomiast sprawy majątkowe należy przywrócić do stanu pierwotnego. Wszelkie spadki po „zmarłym” zaginionym należy mu zwrócić. A jeśli miał on jakieś długi to je też musi spłacić.
b) zdolność do czynności prawnych
czynność prawna to faktyczne zdarzenie, którego faktycznym elementem jest złożenie oświadczenia woli. By móc złożyć skuteczne oświadczenie woli niezbędna jest świadomość. Tę kwestię prawo wiąże z wiekiem i ewentualnym ubezwłasnowol. Są 3 rodzaje zdolności do czynności prawnych: A) brak (w wieku od 0 do 13 lat)
B) ograniczona (od 13 do 18)
C) pełna (powyżej 18 lat)
Granica 18 lat może zostać obniżona jeśli kobieta zawrze małżeństwo. W przypadku mężczyzny to niemożliwe. A gdyby doszło do unieważnienia małżeństwa to i tak tej zdolności nie traci.
Ubezwłasnowolnienie (częściowe lub całkowite)dokonuje się w drodze orzeczenia sądowego, to ważne, gdyż decyzja może pozbawić zdolności do składania oświadczeń woli, stąd kompetentnym jest sąd okręgowy Orzeka 3 sędziów zawodowych + prokurator. Ubezwłasnowolnia się wtedy, gdy wymaga tego dobro osoby ubezwłasnowolnionej. Przesłankami przy całkowitym są: niemożność kierowania swym postępowaniem w skutek
· choroby psychicznej
· niedorozwoju umysłowego
· zaburzeń psychicznych wynikających z pijaństwa i narkomanii
orzeczenie o całkowitym ubezwłasnowolnieniu wydaje się wobec osoby, która ukończyła 13 lat, bo poniżej i tak brak zdolności do czynności prawnych. Częściowe – wobec osoby, która wymaga pomocy w kierowaniu swym postępowaniem powodu tych samych okoliczności (te 3). Częściowo można ubezwłasnowolniać osoby tylko pełnoletnie (bo poniżej 18 lat i tak zdolność ograniczona). Osoby częściowo ubezwłasnowolnione mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Osoby poniżej 13 lat i całkowicie ubezwłasnowolnieni nie przejawiają zdolności do czynności prawnych, od 13 do 18 i częściowo ubezwłasnowolnieni przejawiają zdolność ograniczoną.
Dzieci do 13 lat mogą składać oświadczenia woli jedynie w zakresie drobnych spraw (życia codziennego), z powodu braku zagrożenia umowy takie są ważne dopiero, gdy zostaną zawarte. Czyli gdy Jaś zapłaci już za mleko po które wysłała go mama.
Od 13 do 18 i częściowo ubezwłasnowolnieni. Czasem czynności w ogóle nie mogą dokonać (np. sporządzić testamentu). W innym zakresie dysponują pełną zdolnością (np. w sprawach, w których nie rozporządza się – nie pomniejsza majątku osoby ale darowizne mogą przyjąć) , ale nie mogą być to sprawy zobowiązujące. Mogą zawierać umowę o pracę, jak nakazuje prawo pracy, mogą rozporządzać swym zarobkiem, chyba że sąd postanowi inaczej. Jednak nie mogą już skutecznie dysponować rzeczami, które weszły w ich majątek. Mogą dokonywać czynności prawne dotyczące przedmiotów majątkowych danych tym osobom przez przedstawicieli ustawowych (rodziców, opiekunów, kuratorów). By umowa zawarta przez częściowo ubezwłasnowolnionego była ważna potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego. Osoba taka może też sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności.
Bezskuteczność zawieszona –dokonane czynności prawne są przez ograniczenia obłożone sankcją bezskuteczności zawieszonej. Dotyczy to umów. Umowa to czynność dwustronna ale prawo zna też jednostronną (gdy wymagane jest tylko 1 oświadczenie woli (np., wypowiedzenie jakiejś umowy, ustalenie pełnomocnika, dokonanie potrącenia). Jeśli dokonuje tego osoba z ograniczoną zdolnością to czynności te są bezwzględnie nieskuteczne.
Konsumenci- osoba fizyczna może występować w obrocie cywilnoprawnym jako konsument. Za konsumenta uważa się osobe fizyczną dokonująca czynności prawnej nie związanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Jednak ktoś kto prowadzi działalność gospodarczą nie jest konsumentem a przedsiębiorcą. Pozycja konsumenta daje przywileje, jest on chroniony przed przedsiębiorcą. Konsument nie jest związany z prawem działalności gospodarczej . usług a także działalności zawodowej – w związku z ich wykonywaniem nie posiada się statusu konsumenta (np. prawnik nie ma statusu konsumenta kiedy kupuje komputer do swej kancelarii).
Ochrona dóbr osobistych- art.23 wylicza dobra uznawane za osobiste ale nie jest to katalog zamknięty (np. zdrowie, swoboda sumienia, nazwisko, wizerunek, twórczość, życie, zdrowie, nietykalność cielesna, wolność, cześć, pseudonim, stan cywilny, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, integralność seksualna). Orzecznictwo dodało tez prawo do zachowania dobrej pamięci po zmarłym, prawo do środowiska naturalnego. Chronione dobra są niemajątkowe i podlegają ochronie
v majątkowej – osobie przysługują roszczenia o naprawienie szkody lub o zadość uczynienie pieniężne. Szkoda dotyczy dóbr majątkowych, skutki działanie maja charakter straty majątkowej. Aby starać się o naprawienie szkody bądź o roszczenie majątkowe za wyrządzoną krzywdę niezbędne jest złożenie oświadczenia.
v niemajątkowe – za naruszenie dobra przysługuje zadość uczynienie, jednak muszą być spełnione przesłanki odpowiedzialności – bezprawność działania, domniemanie (ten który naruszył dobro może się wybronić że zrobił to bezpodstawnie) . Jeśli przesłanki SA spełnione poszkodowany może zażądać zaniechania działania godzącego w jego dobro osobiste. Liczą się tu także przepisy prawa prasowego.
OSOBY PRAWNE
Pojęcie oparte jest na fikcji przyznania podmiotowości zespołom majątkowo-osobowym i odnosi się do jednostek organizacyj. Osobowość prawna to cecha normatywną. Te podmioty uważane są za podmioty prawne, którym norma prawna ją przyznaje.
Są różne sposoby nabywania osobowości prawnej:
o przez akty organów władzy ustawodawczej (ustawy) –osobowość w ten sposób otrzymują np. NBP, szkoły wyższe, przez akty władzy wykonawczej- np. przedsiębiorstwa państwowe (nadają wojewodowie)
o metoda koncesyjna, niezbędne są przygotowania, jeśli kończą się prawidłowo to akt administracyjny je akceptuje
o metoda normatywna. Przepisy określają przesłanki jakie muszą zostać spełnione by nabyć osobowość prawną. Gdy są one spełnione, akt władczy nie jest już potrzebny. Tak osobowość uzyskują spółdzielnie, fundacje, stowarzyszenia
Bez względu którą z metod zastosuje się, nabycie osobowości następuje z chwilą wpisania do krajowego rejestru sądowego. Wpis ma charakter konstytutywny i tworzy nową sytuację prawną. Istnieją też wpisy deklaratoryjne (potwierdzaja jedynie fakt wcześniejszego dokonania niezbędnych czynności)
Osoby prawne uczestniczą w obrocie przez swe organy. Dyrektor składa oświadczenie w imieniu osoby prawnej. Zasada reprezentacji łącznej – po to by w sprawach złożyć oświadczenie woli potrzebne są oświadczenia min.2osób fizycznych (np. dyrektor i vice..) , jest to element kontroli.
Podział osób prawnych
Samorządowe i państwowe, regulacja i rozróżnienie wiąże się z posiadaniem przez nie majątku o charakterze publicznym. Art. 40: „Skarb państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych, państ. osoby prawienie ponoszą odpow. za zobowiązania Skarbu państwa.
Tylko niektóre spółki prawa handlowego maja osobowośc prawną –są to spółki kapitałowe (z.o.o., i SA) oraz osobowe (jawna, komandytowa, komandytowo-akcyjna i partnerska) Odróżnienie to np wyodrębnienie masy kapitałowej w oparciu o którą prowadzi sie działalność. W spółce 1osobowej niezbędny kapitał wkłada 1osoba (podmiot). W spółkach osobowych niezbędne jest porozumienie min 2osób gdzie ich zamiarem jest prowadzenie działalności. Substratem są zatem osoby, kapitał jest sprawą 2rzędną. Osobow prawną posiadają tylko spółki kapitałowe. Tu za zobowiązania nie odpowiadają wspólnicy ale sama spółka swym majątkiem. Spółki osobowe osobowości nie mają, należą do kategorii „ułomnych osób prawnych”. Spółki osobowe:
*spółka jawna – prowadzi działalność pod określoną firmą, wszyscy wspólnicy odpowiadają swym majątkiem
*komandytowa – tylko część wspólników odpowiada całym swym majątkiem (komplementariusze), a reszta ponosi odpowiedzialność tylko do sumy komandytowej (komandytariusze)
*komandytowo-akcyjna – komandytariusze za wniesiony kapitał otrzymują akcje spółki
*partnerska – (pochodzi z prawa amerykańskiego, poprzednie pochodziły z niemieckiego), charakterystyczna dla wolnych zawodów wyliczonych w prawie handlowym, każdy odpowiada za swe działania i za swych podwładnych, tworzona by wspólnie ponosić koszty działalności i tworzyć silniejszą pozycję rynkową.
Spółki osobowe – art. 331 stwierdza, że przepisy PC dopuszczają do występowania w obrocie podmiotów bez osobowości, jednak z zastosowaniem do nich przepisów o osobach prawnych. Art. 8 spółek handlowych mówi, że we własnym imieniu mogą nabywać prawa, zaciągać zobowiązania (analogiczny art.332) Zanim spółka stanie z.o.o lub SA musi najpierw posiadać kapitał (wówczas spółka kapitałowa), na tym etapie tworzą ułomną osobowość, mają już też wspólnoty mieszkaniowe (art. 6 ustawy o własności lokalnej), właściciele lokalów tworzą z mocy prawa wspólnoty mieszkaniowe. Sens owego „półśrodka” sprowadza się do odpowiedzialności za zaciągnięte zobowiązania. Osoba prawna (spółka) odpowiada za zobowiązania swym majątkiem a podmioty zaangażowane (akcjonariusze) nie. W przypadku ułomnych osób prawn odpow ponoszą członkowie.
Ułomne osoby prawne –art. 331, (spółki osobowe, spóldzielnie mieszkaniowe, stowarzyszenia zwykłe)–stosuje się do nich przepisy o os prawnych, mogą tworzyć własne organy. Stowarzyszenia nie muszą być (choć mogą) rejestrowane w rejestrze.
Specyficzną grupą są konsumenci a wśród nich przedsiębiorcy. Pojęcie to określa art. 431: „Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i ułomna osoba prawna prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową (wolne zawody) Działalnośc gosp to pojęcie szerokie a PC używa go w najszerszym znaczeniu. Oprócz tego że przedsiębiorca prowadzi działalność we własnym imieniu, musi działać pod firmą. Kodeks odróżnia nazwe firma od przedsiębiorstwa.
Art. 434: „Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych określeń dowolnie obranych.”
Art. 435 traktuje o firmie osoby prawnej:
- 1 – „firmą osoby prawnej jest jej nazwa”
- 2 – „firma zawiera określenie formy prawnej osoby prawnej które może być podane w skrócie, a ponadto może wskazywać na przedmiot działalności, siedzibę tej osoby oraz inne określenia dowolnie obrane”
- 3 – „firma osoby prawnej może zawierać nazwisko lub pseudonim osoby fizycznej, jeśli służy to ukazaniu związków tej osoby z powstaniem lub działalnością przedsiębiorcy”. Umieszczenie w firmie nazwiska lub pseudonimu osoby fizycznej wymaga jej zgody pisemnej, a w razie jej śmierci zgody współmałżonka i dzieci.
- 4 – „przedsiębiorca może posługiwać się skrótem firmy. Przepis art. 4322 stosuje się odpowiednio („firmę ujawnia się we właściwym rejestrze chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej”).
Firma nie może wprowadzać w błąd co do osoby, przedmiotu działalności, miejsca i źródeł zaopatrzenia. Firmę ujawnia się we właściwym rejestrze, musi się ona odróżniać od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku. Firma nie może być zbyta, nie może być też przedmiotem transakcji. Wchodzi ona w skład majątku i podlega ochronie (art. 4310) – bezprawne naruszenie prawa do firmy, prawo do ochrony majątkowej (wyrównanie strat, ) i niemajątkowej (oświadczenie woli, naprawienie szkody, wydanie utraconych, uzyskanych korzyści). Przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stsuje się odpowiednio do osób prawnych (art. 43)

Mamy równolegle odpowiedzialność osobistą i subsydiarną
Art. 3312: „Jeżeli przepis odrębny nie stanowi inaczej, za zobowiązania jednostki o której mowa w 1, odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej członkowie, odpowiedzialność ta powstaje z chwilą gdy jednostka organizacyjna stała się niewypłacalna.” Art. 95 i 126 Kodeksu Spółek Handlowych mówi, że wierzyciel ma prawo decydować przeciwko. Odpowiedzialność subsydiarna dotyczy tylko ułomnych osób prawnych. Wierzyciel musi najpierw sięgnąć do majątku ułomnej osoby prawnej, gdy majątek nie wystarcza to do majątku członków. Ma on swobodę bo może wybrać 1 członka lub kilku. KC stanowi że dopiero gdy jednostka zbliża się do niewypłacalności bądź jest niewypłacalna to można pociągnąć do odpow. subsydiarnej. Właściciel, członek nie może odmówić nawet jeśli spłaca, a kapitał dopiero się kończy.

CZYNNOŚCI PRAWNE
Definicja nierozerwalnie wiąże się ze złożenie oświadczenia woli. Oświadczenie woli to zdarzenie cywilnoprawne i odnosi się do wszystkich przypadków, w których norma prawna przynosi, wywołuje skutki.
Zdarzenia te można podzielić na:
te bez udziału człowieka – (tzw. Siła wyższa), zwalniają od odpowiedzialności za powstałą szkodę (np. powódź)
z udziałem człowieka – są 2 kategorie –takie które nie wiążą się z wyrażeniem oświadczenia woli (np. wypadek czy pobicie –szkoda tu powstała nie jest wynikiem złożenia oświadczenia woli) i takie, których elementem jest złożenie oświadczenia woli.
Skutek związany z tym, że człowiek składa oświadczenie woli ma na celu powstanie, zmianę, wygaśnięcie stosunku prawnego. Zatem kwintesencją czynności prawnej jest złożenie oświadczenia woli. Art. 6026: „Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowania się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej” – oświadczenie woli.
Niezbędny jest zatem zamiar (akt woli) i przejaw woli, który powoduje wystąpienie skutków (niewerbalnie także).
Wykładnia oświadczeń woli
Art. 651: „Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.”
Art. 652: „W umowach należy raczej badać , jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu”.
Skutki czynności prawnej – Art56: „Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.”
Podział na czynności realne i konsensualne. W większości do wykonania czynności prawnej wystarczy samo złożenie oświadczenia woli, osoby porozumiewają się i zachodzi czynność (charakter konsensualny). Jednak bywa, że umowa, porozumienie się nie wystarczy, że prócz oświadczenia woli potrzebne jest wydanie rzeczy. Np.
-przechowanie–niezbędna jest realna umowa, rzecz przechowywana musi wrócić w stanie niepogorszonym
-skład, użyczenie-ta sama rzecz użyczona i ta sama musi wrócić w stanie nie pogorszonym, ale może być zużyta jeśli prawidłowo z niej korzystano
-pożyczka, ustanowienie zastawu, zabezpieczenie należności, zastaw zwykły-musi być wydana ta sam rzecz o tej samej wartości, brak wydania to np. brak zastawu
Podział na czynności odpłatne (to każda czynność w ramach której otrzymujemy kwotę pieniężną na świadczenie. Chodzi tu nie tylko o pieniądze ale także jakąkolwiek wartość majątkową np. umowa zamiany na własność. Te czynności bardziej chroni PC) i czynności nieodpłatne.
Podział na czynności jednostronne (1 ośw woli –wypowiedzenie umowy, potrącenie, powołanie się na błąd lub groźbę) i wielostronne (2 lub więcej – umowy, uchwały).
Przenoszenie praw na inne osoby – podział na czynności:
zobowiązujące (np. umowa zlecenia powoduje zobowiązanie się przyjmującego do dokonania określonej czynności dla zleceniodawcy)
rozporządzające (złożenie ośw woli pociąga natychmiast przejście praw i obowiązków z 1 osoby na 2)
rozporządzająco-zobowiązujące (o podwójnym skutku- umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności, wierzytelności przenosi własność, wierzytelność na nabywce- art. 155 i 510)
Podział na kazualne (przyczynowe) i abstrakcyjne (oderwane)
Przyczynowe –dotyczą określonej kategorii czynności przysparzających –to takie w wyniku której zwiększają się aktywa lub zmniejszają pasywa danego podmiotu. Majątek zwiększa się lub zmniejsza. Następstwem czynności jest przysporzenie. Większość czynności ma charakter przyczynowy, w tym znaczeniu, że jeśli strony nie dojdą do prawnych przyczyn przysporzenia, nie można mówić o czynności dokonanej.
Te prawne przyczyny podzielono na
1) causa donandi przysporzenie o charakterze nieodpłatnym (darowizna)
2) causa solvendi przysporzenie mające na celu zamiar uwolnienia, wywiązania, zwolnienia z obowiązku (oddajemy pożyczkę)
3) causa obligandi przysporzenie mające na celu zamiar nabycia prawa lub korzyści (umowa sprzedaży)
4) causa cavendi relacje gwarantujące, zabezpieczające (podmiot płaci bo ktoś inny nie wypłacił swego zobowiązania)
Czynności abstrakcyjne, oderwane od przyczyny. Rodzaj czynności i skutku nie jest zależny od porozumienia stron co do ważności przyczyny. Przykładem jest przejęcie długu lub zobowiązania wynikające z weksla lub czeku.
WADY OŚWIADCZEŃ WOLI
Podmioty PC kształtują swą wolę i czynności za pomocą czynności prawnych. Oświadczenie woli składa się z aktu woli i jego uzewnętrznienia. Wady powstałe na gruncie teorii woli, przez nie można się uchylić od skutków czynności prawnych. Mechanizm składania oświadczenia może źle funkcjonować lub istnieje niezgodność między aktem woli a przejawem. Np. chcemy sprzedać coś za 1000 a omyłkowo mówimy że za 100. prawo uwzględnia stany człowieka, które mogą wpływać na jego zachowanie – stany faktyczne, które uzasadniają pozbawienie skuteczności prawnej oświadczenia woli bądź uchylenie się od niego.
v Brak świadomości lub swobody
Osoba dokonująca oświadczenie woli musi znajdować się w takim stanie psychicznym by móc swą wolępowziąć i wyrazić. Gdy oświadczenie składa osoba ubezwłasnowolniona, nie mająca zdolności do czynności prawnych –wówczas jest to osoba w stanie psychicznym niedoskonałym (choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy itp.), brak jej świadomości. Świadomość może też być chwilowo zaburzona (pijaństwo, głód narkotyczny). W stanach wyłączających świadomość liczy się moment składania oświadczenia woli. Art. 82 dotyczy jedynie źródeł wyłączenia świadomości lub swobody tkwiących w samym człowieku (będący w niekorzystnej sytuacji ekonomicznej, zawierający niekorzystną umowe nie może się od niej uchylić powołując się na brak świadomości lub swobody). Natomiast artykuł ten odnosi się także do stanów fizjologicznych człowieka (np. sen) oraz przypadków podlegania przemocy (przymus fizyczny). Kto działał w stanie braku świadomości lub swobodyto jego oświadczenie jest bezwzględnie nieważne. Brak świad i swobody można też ustalić po śmierci. Od razu nieważne oświadczenie jest w przypadku osoby ubezwłasnowolnionej, pozostali poszkodowani muszą wykazać że działali w braku świadomości lub swobody.
v Pozorność
Występuje gdy oświadczenie woli zostało złożone dla pozoru. 1 strona składa oświadczenie nie zamierzając wywołać nim żadnych skutków prawnych a 2 strona o tym wie i na to się godzi. Jest to wada świadoma, ujawniona, aprobowana niezgodność między treścią oświadczenia woli udostępnioną a rzeczywistym zamiarem (np. pozorna umowa sprzedaży obrazu mająca na celu wyjęcie go spod egzekucji) drugą stroną nie może być przedstawiciel ustawowy, sąd, organ –tylko adresat. Pozornością nie może być dotknięta 1-stronna czynność, gdy oświadczenie nie jest składane na serio to też nie ma mowy o pozorności. Podobnie jest w przypadku dyssensu jawnego (jest to druga umowa – ukryta, będąca obok umowy potajemnej, pozornej). Pozornością nie będą też objęte czynności powiernicze (gdy jedna strona dokonuje na rzecz drugiej przysporzenia), zastaw. Są dwa typy pozorności: zwykła (oświadczenie woli składane dla pozoru nie ma wywołać żadnych skutków prawnych) i kwalifikowana (drugie,ukryte oświadczenie ma wywołać skutki prawne. Oświadczenie jest ważne, np. na umowie widnieje 1000zł a naprawdę sprzedaż odbywa się za 100– 2ukryta umowa i to ona jest ważna.
v Błąd
Przez błąd rozumie się niezgodność między obiektywną rzeczywistością a jej odbiciem w świadomości człowieka. Ma on doniosłość prawną – jako wada oświadczenia woli – tylko gdy dotyczy treści czynności prawnej i jest istotny. Np. ktoś kupuje kopię myśląc że to oryginał A pożycza coś B a ten myśli o użyczeniu. Jeśli strony przypisały jakiemuś zwrotowi zgodnie inny senes niż wskazują na to normy językowe to akt porozumienia między nimi się powiódł – brak stwierdzenia błędu. Błąd musi dotyczyć treści czynności prawnej (np. właściwości przedmiotu). Musi być istotny – można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie nie działał pod wpływem błędu, i oceniał sprawę rozsądnie nie złożyłby oświadczenia tej treści.
Przypadkiem szczególnym jest oświadczenie składane innej osobie za pośrednictwem posłańca, które może ulec zniekształceniu w toku jego przesyłania. Posłańcem jest osoba nie będąca stroną czynności prawnej (np. posłane przez ojca dziecko zamiast 1 pudełka papierosów kupuje ich 10, za posłańca uznaje się też operatora usług teleinformatycznych). Należy tu stosować przepisy o błędzie, trzeba rozważyć czy zniekształcenie ma charakter istotny i czy adresat o nim wiedział albo mógł z łatwością je zauważyć. Błąd nie powoduje nieważności czynności prawnej a jedynie stanowi podstawę do uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia.
v Podstęp
Podstępne działanie polega na świadomym wprowadzeniu jakiejś osoby w błąd lub na umocnieniu jej błędnego mniemania i to w celu skłonienia jej do złożenia oświadczenia określonej treści. Za podstęp uważa się też przemilczenie – świadome pewnych informacji, ale tylko wtedy gdy istniał obowiązek ich udzielenia. Jeśli przez podstęp osoba składa oświadczenie woli to może się ona powołać na błąd także gdy nie był istotny lub gdy nie dotyczył treści czynności prawnej. Podstęp daje możliwość uchylenia się od skutków oświadczenia woli. Istnieje podstęp osoby 3 który jest jednoznaczny z podstępem jeśli czynność prawna była nieodpłatna bądź strona druga wiedziała o podstępie osoby 3 i nie zawiadomiła o nim składającego oświadczenie woli.
v Groźba
Przez groźbę rozumnie się zapowiedź wyrządzenia komuś jakiegoś zła, w razie gdyby nie dokonał on żądanej czynności prawnej. Osoba zagrożona znajduje się w sytuacji przymusowej (przymus psychiczny). Osoba musi wybrać.system prawny chroni jedynie te przypadki , gdy dana sytuacja powstała na skutek bezprawnego działania innejosoby (bezprawna grożba). Doniosłość prawna groźby zależy nie tylko od czy była ona bezprawna, ale także poważna tzn powodująca poważne niebezpieczeństwo dla osobistych lub majątkowych dóbr niekoniecznie składającego oświadczenie woli, ale jakiejkolwiek inej osoby. Takie same konsekwencje wywołuje groźba pochodząca od strony jak i od osoby trzeciej, nawet jeśli strona nie wiedziała o groźbie os3. groźba daje możliwość uchylenia się od skutków oświadczenia woli
Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. Uprawnienie do uchylenia się wygasa w razie błędu – z upływem roku od jego wykrycia, w razie groźby – z upływem roku od chwili kiedy stan obawy ustał.
FORMA CZYNNOŚCI PRAWNYCH
Art. 60 wyraża swobodę formy czynności prawnej. Strony mogą zastrzec formę tam gdzie ustawa jej nie zastrzegła.
Zastrzeżone formy czynności prawnych:
I. Pisemna zwykła
– do zachowania tej formy konieczne jest sporządzenie dokumentu obejmującego treść oświadczenia woli i podpisanie go. Treść oświadczenia woli należy wyrazić w języku pisanym, przy użyciu stosownych znaków graficznych (liter). Dopiero po złożeniu podpisu na dokumencie oświadczenie zostaje wyrażone w formie pisemnej. Podpis:
- językowy znak graficzny
- składający oświadczenie stawia go własnoręcznie
- wskazuje imię i nazwisko składającego oświadczenie woli, czasem wystarczy samo nazwisko
- umieszcza się go pod tekstem oświadczenia woli
Jeżeli forma pisemna przewidziana została dla umowy to każda ze stron robi podpis na jednym dokumencie, wymieniając się nimi. Od podpisu odróżnić należy inicjały na które składają się początkowe litery imienia i nazwiska. Maja charakter parafy, przez co rozumie się że sygnowany nią dokument został przygotowany do złożenia na nim podpisu. Innego rodzaju formą zastępującą podpis jest jego kopia (faksymila) odbita sposobem mechanicznym na dokumencie. Formę tę dopuszcza się w odniesieniu do dokumentów na okaziciela i do akcji. Parafa i faksymila są dopuszczane gdy ustawa na to zezwala.
II. Formy kwalifikowane
a) podpis elektroniczny
– oświadczenie woli może być złożone w postaci elektronicznej (w połączeniach między komputerami). Przez podpis elektroniczny rozumie się dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi służą do identyfikacji osoby składającej podpis elektroniczny. Podpis ma właściwości bezpiecznego podpisu elektronicznego gdy jest:
- przyporządkowany do osoby wyłącznie składającej ten podpis
- sporządzony za pomocą urządzeń i danych służących do składania takiego podpisu
- powiązany z danymi do których został dołączony tak, że jakakolwiek późniejsza zmiana tych danych jest rozpoznawalna
Oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym, weryfikowanym za pomocą kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne oświadczeniu woli złożonemu w formie pisemnej. W przypadku gdy ustawa zastrzega zachowanie zwykłej formy pisemnej od decyzji stron zależy czy posłużą się one formą pisemną czy elektroniczną. Żadna ze stron nie może narzucić drugiej obowiązku posłużenia się postacią elektroniczną. Może być tak, że ustawa uzna zapis elektroniczny za jedyny sposób dokonania czynności prawnej (w obrocie papierami wartościowymi.
b) forma pisemna z data pewną
– data pewna polega na stwierdzeniu wiążącym także osoby nie uczestniczące w czynności prawnej, że czynność ta została dokonana w określonym czasie. Skutek ten wywołuje:
- urzędowe poświadczenie daty dokonane przez notariusza na okazanym mu dokumencie, w którym stwierdza on datę okazania mu dokumentu
- stwierdzenie dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie urzędowym – od daty dokumentu urzędowego
- umieszczenie na obejmującym treść czynności prawnej dokumencie jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, samorządu terytorialnego lub notariusza – od daty wzmianki
- śmierć jednej z osób podpisanych na dokumencie, datę złożenia przez tę osobę podpisu na dokumencie uważa się za pewną od daty śmierci tej osoby
c) forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu
– polega na tym że notariusz lub powołany do tego organ zamieszcza na dokumencie klauzulę stwierdzającą własnoręczność podpisu złożonego przez wskazaną w tej klauzuli osobę. Zastosowanie tej formy eliminuje ryzyko, że osoba na którą wskazuje podpis, zaprzeczy że go złożyła i że dokonała objętej treścią dokumentu czynności prawnej.
d) akt notarialny
– forma aktu polega na tym ż notariusz spisuje treść podanych mu do wiadomości oświadczeń stron, współuczestnicząc w redagowaniu dokumentu, następnie odczytuje go stronom i wraz z nimi podpisuje. Oryginały aktów zostają w biurze notarialnym, strony uzyskują jedynie ich wypisy podpisane przez notariusza i opatrzone pieczęcią urzędową.
Skutki niedochowania formy.
· Rygor nieważności (ad solemnitatem) – niezachowanie tej formy powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnej, od jej samego początku. Czynność nie wywołuje żadnych skutków prawnych.
· Rygor dowodowy (ad probationem) – konsekwencje niezachowania tej formy przejawiają się wyłącznie na płaszczyźnie procesowej. Polegają na ograniczeniu korzystania – w razie sporu – z dowodu z przesłuchania stron i ze świadków dla wykazania że czynność prawna o określonej treści została dokonana. Środki dowodowe są dopuszczalne jedynie gdy:
- gdy obie strony wyrażą na to zgodę
- jeśli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma (np. list, rachunek)
- jeśli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą
· Rygor innych skutków prawnych (ad eventum) – nie zachowanie tej formy nie powoduje nieważności czynności prawnej, jedynie pociąga za sobą nie wystąpienie niektórych wskazanych w ustawie konsekwencji prawnych, które by wystąpiły gdyby zastrzeżona forma została zachowana.



Zakres zastosowania form szczególnych
Formy kwalifikowane mogą być zastrzeżone wyłącznie albo pod rygorem nieważności albo dla wywołania określonych skutków prawnych. Jeśli treść odpowiedniego przepisu wyraźnie nie wskazuje na rygor wywołania innych skutków prawnych należy przyjąć że forma kwalifikowana została zastrzeżona pod rygorem nieważności
-zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa
-przeniesienie własności nieruchomości
-oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste
-przeniesienie użytkowania wieczystego
-sprzedaż z zastrzeżeniem własności rzeczy sprzedanej
Zwykła forma pisemna może być przewidziana pod wszystkimi rygorami, jednak gdy treść danego przepisu nie zastrzega rygoru nieważności albo innych skutków prawnych należy przyjąć że forma ta została przewidziana tylko dla celów dowodowych.
Forma następczych czynności prawnych
Dotyczy sytuacji gdy dokonuje się przekształceń w ramach już dokonanej czynności prawnej Gdy chcemy ją zmodyfikować (modyfikacja – zmiana bądź uzupełnienie) musimy to zrobić w takiej formie jak forma pierwotna. Natomiast czynności prowadzące do zakończenia stosunku pranego – umowa rozwiązująca i jednostronne czynności prawne w postaci odstąpienia od umowy pierwotnej i wypowiedzenia jejmuszą być stwierdzone pismem, pod sankcją tylko ograniczeń dowodowych, gdy umowa pierwotna była zawarta w formie zwykłej. Gdy umowa pierwotna została zawarta w formie kwalifikowanej dla umowy rozwiązującej przewidziano taką samą kwalifikowaną formę natomiast dla odstąpienia od umowy, wypowiedzenia jej zastrzeżono zwykłą formę pisemną.

PEŁNOMOCNICTWO
Udzielenie pełnomocnictwa powstaje na skutek czynności prawnej, poprzez umowę lub umocowanie.
Cechy umocowania:
-jest czynnością prawną
-oświadczenie woli jest złożone pełnomocnikowi
-nie jest niezbędne przyjęcie umocowania przez pełnomocnika
-może być wyrażona albo dorozumiana
-pełnomocnik musi mieć zdolność do czynności prawnych ale może być ograniczona
-forma jego udzielenia w zasadzie dowolna, wyjątki – art. 99szczególna forma (np 158-przeniesienie własności nieruchomości w akcie notarialnym, 1018-jeśli chodzi o spadek to pismo poświadczone podpisem urzędowym
Żródłem umocowania jest oświadczenie mocodawcy, z aktu umocowania wynika zakres pełnomocnictwa
Substytuci –to dalsi pełnomocnicy, pełnomocnik może ustanowić dla mocodawcy innych pełnomocników tylko wtedy gdy umocowanie takie wynika z treści pełnomocnictwa, z ustawy lub ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa
Rodzaje pełnomocnictwa zdefiniowane poprzez kryterium zakresu umocowania
ogólne – umocowanie do czynności zwykłego zarządu (np. do pobierania czynszu i drobnych remontów ale nie do remontu generalnego), musi mieć formę pisemną
szczególne – dotyczy indywidualnie określonej czynności prawnej (np. sprzedaź oznaczonej nieruchomości)
rodzajowe – wskazuje określoną kategorię czynności prawnych do których umocowany jest pełnomocnik (np. do zawierania umowy o pracę bądź sprzedawania nieruchomości w imieniu przedsiębiorstwa)
Czynności z samym sobą
Art 108 „pełnomocnik nie może być 2stroną czynności prawnej, której dokonywa w imieniu mocodawcy, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa albo że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy (gdy on na to zezwoli) Przepis ten stosuje się odpowiednio w wypadku gdy pełnomocnik reprezentuje obie strony”.
Przyczyny wygaśnięcia pełnomocnictwa:
-odwołanie (może nastąpić w każdym momencie a zrzeczenie się uprawnienia do odwołania stępuje tylko z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa),
-okoliczności wskazane w treści pełnomocnictwa (np. wygasa termin pełnomocnictwa)
-likwidacja osoby prawnej
-śmierć pełnomocnika lub mocodawcy
-gdy pełnomocnictwu służy nawiązanie pracy
-zrzeczenie się pełnomocnictwa
Skutki wygaśnięcia:
art. 105 kc: Jeśli pelnomocnik po wygasnieciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynnosci prawnej w granicach pierwotnego umocowania, czynnosc prawna jest wazna, chyba ze druga strona o wygasnieciu umocowania wiedziala lub z latwoscia mogla sie dowiedziec.
Stosunek podstawowy
Stosunek pełnomocnictwa wyznacza kompetencje do działania w cudzym imieniu, a stosunek podstawowy ewentualne zobowiązania pełnomocnika wobec mocodawcy Stosunek ten jest podstawą pełnomocnictwa ale pełnomocnik nie musi mieć zobowiązań wobec mocodawcy. Treść stosunku podstaw może różnić się od treści pełnomocnictwa. Stosunek podst wewn łączy pełnomocnika i mocodawce a zewn stosunek-łączy mocodawcę z osobami dokonującymi czynności z pełnomocnikiem


Falsus procurator – rzekomy pełnomocnik
Fałszywy pełnomocnik – działa bez umocowania lub przekracza to umocowanie,
Skutki prawne działania FP to:
bezskuteczność zawierania czynności prawnej dokonanej przez F.P z wyjątkiem tych zawieranych w dobrej wierze przez os3
skutki dalsze::
- w przypadku braku potwierdzenia i milczenia mocodawcy to zwrot świadczenia uzyskanego przez os3, naprawienie szkody wyrządzonej os3
Mocodawca może potwierdzić czynność prawną pełnomocnika i wtedy jest ona ważna.Zabezpieczeniem przed tego typu wypadkami dla mocodawcy jest roszczenie o zwrot dokumentu pełnomocnictwa od byłego pełnomocnika.

PROKURA
dawniej uregulowana w kodeksie handlowym obecnie w kodeksie cywilnym (dział VI –przedstawicielstwo)
Prokura to swoiście ukształtowane pełnomocnictwo przystosowane do działalności gospodarczej przedsiębiorców.
Podmiotami kompetentnymi do udzielenia prokury sąwyłącznie przedsiębiorcy –zarówno osoby fizyczne, osoby prawne i ułomne osoby prawne. Udzielenie prokury dokonuje się jednostronną czynnością prawną przedsiębiorcy, wymaga formy pisemnej (zwykłej) zastrzeżonej pod rygorem nieważności.
Zasada jawności nakazuje zgłoszenie prokury do rejestru przedsiębiorców.
Prokurent – może nim być tylko osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Prokura nie może być przeniesiona na inną osobę. Można ustanowić kilku prokurentów łącznie lub oddzielnie jak również prokurę oddziałową. Prokurent pełni reprezentacje w czynnościach materialnoprawnych i sądowych. Nie ma natomiast uprawnień do:
-zbycia przedsiębiorstwa
-oddania przedsiębiorstwa do czasowego korzystania (dzierżawa)
-zbywania i obciążania nieruchomości
Do tych czynności potrzebna jest mu szczególne przewidziana forma. Prokurent musi składać podpis własnoręczny zgodnie ze znajdującym się w aktach rejestrowych wzorem a ponadto wskazać że występuje w roli prokurenta + pieczęć
Prokura oddziałowa Art 1095 „prokure można ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa”
Odwołanie prokury:
może to zrobić mocodawca o każdym czasie i bez podania przyczyny
ustanie działalności przedsiębiorstwa
śmierć prokurenta (ale śmierć przedsiębiorcy lub jego utrata zdolności do czynności prawnych NIE)

PRZEDSTAWICIELSTWO
1)czynne – składamy oświadczenie woli w imieniu reprezentanta
2)bierne – przyjmowanie oświadczeń w imieniu
Dwa źródła umocowań: ustawa i oświadczenie woli mocodawcy
Art. 96: „Umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) albo na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo).
Podstawowe znaczenie ma treść oświadczenia woli, określa ona stan związania, polegający na tym, że reprezentowany nie może zapobiec powstaniu w swej sferze prawnej skutków czynności dokonanej przez przedstawiciela w granicach jego kompetencji. Działanie bez umocowania nie będzie miało skutku. Przedstawiciel musi mieć zdolność reprezentowania i do czynności prawnych (u opiekunów, kuratorów musi być pełną) Działanie przedstawiciela może być dorozumiane.
Czynność prawna przedstawiciela nie może przekraczać przedstawicielstwa
o testament – nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela
o małżeństwa – nie można zawrzeć przez przedstawiciela, co najwyżej można zapewnić pełnomocnictwo
instytucje zbliżone do przedstawicielstwa:
posłaniec –nie ma prawa dokonywać oświadczenia woli, lecz tylko je przenosić. Posłańcem może być ktoś bez zdolności do czynności prawnych, nie musi znać oświadczenia woli
organ osoby prawnej –której działanie traktuje się jako działanie samej osoby prawnej
zastępca pośredni –który dokonuje czynności prawnej we własnym imieniu ale na rachunek innej osoby (komitent zleca kupno komisantowi i ten kupuje we własnym imieniu ale na rachunek komitenta)
osoba pomagająca tylko przy dokonywaniu czynności prawnych, w szczególności przy zawieraniu umów (pośrednik, agent, notariusz, prawnicy)
podpisujący dokument In blanco, który wyraża tylko zgode na wypełnienie go przez inną osobę
osoba upoważniona do odbioru oświadczeń woli, nie dokonująca czynności prawnych (przyjmuje oferty)

PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ
Zagadnienie należy do kategorii dawności, są to wszystkie instytucje prawa cywilnego w których istota sprowadza się do utraty skutków prawnych, wiąże się to z upływem czasu. Rodzaje dawności:
a) prowadzą do nabycia prawa – zasiedzenie lub przemilczenie
b) prowadzą do osłabienia lub utraty przysługującego komuś prawa jeśli nie zrealizuje go w danym czasie – przedawnienie i terminy zawite.
Przedawnienie – przedmiotem przedawnienia są wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majatkowe. Sens przedawnienia polega na tym że po upływie określonego terminu, ten przeciw komu kieruje się roszczenie – dłużnik, może się uchylić od jego zaspokojenia. Sadowi nie wolno uwzględnić upływu terminu przedawnienia z urzędu. Decyzję taka może podjąć dopiero wtedy, gdy ten przeciwko komu przysługuje roszczenie – dłużnik podniesie zarzut przedawnienia. Sąd może tego zarzutu nie uwzględnić, gdy uzna iż byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Dłużnik może zrzec się korzystania z zarzutu przedawnienia. Zrzeczenie to jednostronna, nieformalna, wymagająca dojścia do drugiej strony i nie odwołalna czynność prawna, która może być ważnie dokonana dopiero po upływie terminu przedawnienia. Zastrzeżenie to ma zapobiec obchodzeniu przepisów o skutkach upływu terminów przedawnienia. Ważne zrzeczenie się zarzutu przedawnienia każe kwalifikować roszczenie jako zaskarżalne – tak jak by nie upłynął termin przedawnienia. Roszczenie przedawnione nie gasnie, a jedynie nie będzie mogło0 być przymusowo zrealizowane. Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną. Gdy przepisu szczególne nie stanowią inaczej to roszczenia ulegaja przedawnieniu z upływem:
a) 3 lat – roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz roszczenia o świadczenie okresowe (czynsz, renta, odsetki itp.). Świadczenia okresowe dzielimy na: jednostronne, ciągłe, okresowe.
b) 10 lat – odnosi się do wszelkich innych roszczeń.
Bieg terminów przedawnienia rozpoczyna się od dnia w którym roszczenia stało się wymagalne, gdy zaktualizował się obowiązek świadczenia. Bieg terminu przedawnienia może zostac zawieszony albo przerwany.
Zawieszenie biegu przedawnienia:
Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
· Co do roszczeń które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej.
· Co do roszczeń które przysługują osobą nie mającej pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opieke lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli.
· Co do roszczeń które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa.
· Co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez cza trwania przeszkody.
Przerwanie biegu przedawnienia.
Przerwa zawsze następuje w skutek zdarzenia który występuje w toku przedawnienia. Powoduje ona że nie uwzględnia się, w przeciwieństwie do zawieszenia, czasu jaki minął od rozpoczęcia biegu przedawnienia do wystąpienia zdarzenia powodującego przerwę. Po przerwie przedawnienia biegnie od nowa. Przerwę biegu przedawnienia powodują dwa zdarzenia: podjęcie dochodzenia roszczenia przez uprawnionego przed organem powołanym do rozpatrywania sporu, również przed sądem polubownym i uznanie roszczenia przez dłużnika.
Terminy zawite
Jeśli z niezachowaniem terminu ustawa wiąże ujemne skutki dla strony, w szczególności jeśli bezczynność strony powoduje utratę uprawnień, terminy takie nazywamy zawitymi lub prekluzyjnymi. Stanowią one bardziej ostre czasowe ograniczenie dochodzenia lub innej realizacji praw podmiotowych. Biegną one bezwzględnie, nie podlegają ani przerwie ani zawieszeniu, są na ogół bardzo krótkie Upływ terminów zawitych powoduje wygaśnięcie uprawnienia Wyróżniamy następujące ich typy:
terminy do dochodzenia prawa przed organem państwowym (terminy dochodzenia roszczeń, dochodzenia praw stanu cywilnego, do wytaczania powództw o ukształtowanie lub ustalenie praw majątkowych)
terminy do dokonywania czynności pozasądowych (do wykonywania praw kształtujących o charakterzemajątkowym lub niemajątkowym, do wykonywania zawiadomień, do dochodzenia przez członka spółdzielni praw wynikających z członkowstwa )
terminy wygaśnięcia praw podmiotowych
.


PRAWO RZECZOWE

Prawo rzeczowe odnosi się do stosunków dotyczących rzeczy. Prawo rzeczowe –bezwzględne prawo do rzedzy. Pojęcie rzeczy (art. 45 k.c.) – rzeczami są tylko przedmioty materialne. Rzeczami są dobra, które spełniają łącznie następujące przesłanki:
1) już istnieją;
2) są zindywidualizowane;
3) są materialnymi i wyodrębnionymi częściami przyrody (woda w butli)
4) maja charakter samoistny, czyli są na tyle wyodrębnione, że mogą być traktowane w obrocie jako dobra samoistne;
5) są dostępne i podlegają władzy człowieka, występują w obrocie
Nie są rzeczami – rzeczy niewyodrębnione, w stanie wolnym , części składowe
Np. pieniądze – są rzeczami typu „sui generis” – ich ważność wynika z tego, iż państwo zapewnia im gwarancje; zwłoki ludzkie i części ciała człowieka – nie są rzeczami, zwierzęta – nie są rzeczami, ze względu na ustawę o ochronie zwierząt.
przedsiębiorstwo – nie jest rzeczą, ponieważ w jego skład wchodzą również prawa i majątek; księgozbiór – (zbiór rzeczy) może być przedmiotem obrotu, ale pojedyncza książka może być tylko przedmiotem własności.
PODZIAŁ RZECZY:
1) oznaczone co do gatunku (koń wyścigowy) 2) oznaczone co do tożsamości (koń wyścigowy Piorun)
Oraz na:
Nieruchomości i ruchomości

NIERUCHOMOŚCI (art. 46 k.c.; def. legalna) – części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.
Trzy rodzaje nieruchomości:
1)Nieruchomości gruntowej - musi to być część powierzchni ziemskiej wyodrębniona, tzn. oznaczona granicami;
- jest odrębnym przedmiotem własności (muszą być granice zewnętrzne pod względem przedmiotowym; musi być wyodrębniona pod względem prawnym – to stanowi ustawa z 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece – celem tej ustawy jest ustalenie stanu prawnego nieruchomości).Szczególnym rodzajem nieruchomości gruntowej jest nieruchomość rolna – nieruchomość, która jest lub może być wykorzystywana do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.
2)Nieruchomości budynkowe – budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane(drzewo) są częściami składowymi gruntu i jako takie nie mogą być przedmiotem odrębnej własności (art. 47 i 48 k.c.). to co jest trwale związane z gruntem –dzieli jego los.
Mówimy, że jest trwale związany, gdy:
- połączenie z gruntem musi być fizyczne;
- element czasowości jest ustalony na stałe a nie tylko tymczasowo (np. kiosk, namiot).
Wyjątek –użytkowanie wieczyste (kto inny jest właścicielem gruntu a kto inny budynku jaki na gruncie stoi)
1. wzniesione przez użytkownika wieczystego budynki na gruncie Skarbu Państwa, gminy lub związku gmin albo nabyte przez niego na skutek zawarcia umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste
2. przekazane na własność rolniczej spółdzielni produkcyjnej wraz z gruntem oddanym jej przez Skarb Państwa w użytkowanie wieczyste;
3. garaże wybudowane na podstawie pozwolenia na budowę na gruncie należącym do Skarbu Państwa, gminy lub związku gmin przez najemcę z jego własnych środków i przez niego nabyte, prawo to przysługuje również jego następcom prawnym;
4. są to budynki, jakie otrzymali rolnicy, którzy przekazali państwu w zamian za rentę, swoje nieruchomości rolne.
3)Nieruchomości lokalowe. Problematyka własności nieruchomości lokalowej uregulowana jest w ustawie z 1994 r. o własności lokali – zgodnie z tą ustawą – samodzielny lokal mieszkalny lub lokal o innym przeznaczeniu może stanowić odrębną nieruchomość. Odrębną nieruchomość lokalową ustanawia się:
1. w drodze umowy między właścicielem nieruchomości a nabywcą lokalu (przeniesienie własności)
2. może to być jednostronna czynność prawna-oświadczenie woli właściciela nieruchomości (wyodrębnienie lokali a ten sam właściciel ich wszystkich)
3. w drodze orzeczenia sądowego o zniesieniu współwłasności (np. zniesienie współwłasności małżeńskiej).
Dwie pierwsze wymienione czynności prowadzące do ustalenia odrębnej własności lokalu powinny być dokonane w formie aktu notarialnego. Do powstania odrębnej własności lokalu niezbędny jest wpis w księdze wieczystej, oznacza to, że odrębna własność lokalu powstaje z chwilą dokonania wpisu nawet nie prawomocnego a nie z chwilą dokonania wzmianki o wniosku – ten wyjątek ma charakter konstytutywny, natomiast wpis ma zawsze charakter deklaratoryjny. Z chwilą wpisu powstaje prawo.
Ogół właścicieli stanowi wspólnotę mieszkaniową –min 2 właścicieli.(ułomna osoba prawna, – tzn. że wspólnota może nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną, zarząd nieruchomości jest wspólny i powinien być ustalony w akcie prawnym). Do wspólnoty należy też grunt pod mieszkaniami, piwnice.. Jeśli jest więcej niż 7 lokali to istnieje obowiązek powołania zarządu kierującego wspólnotą mieszkaniową.
Umowa deweloperska – aby być deweloperem trzeba być właścicielem gruntu, który zobowiązuje się wybudować dom i ustanowić odrębną własność a potem przenieść własność na drugą stronę umowy którą zawarł.

RUCHOMOŚCI – wszystko, co nie jest nieruchomością jest rzeczą ruchomą.
Rzeczy dzielimy na:
- rzeczy oznaczone, co do gatunku (mają pewne cechy rodzajowe);
- rzeczy oznaczone, co do tożsamości (mają pewne cechy zindywidualizowane).
Samochód na placu przed fabryką między innymi samochodami jest oznaczony, co do gatunku, ale gdy jest przedmiotem sprzedaży jest oznaczony, co do tożsamości.

Części składowe rzeczy
Ich cechą jest to, że połączone stanowią jedną całość, czyli utraciły swój samodzielny byt. Ich rozłączenie spowoduje uszkodzenie rzeczy lub odłączonej części (art. 47 2 i 3).
Część składowa rzeczy musi mieć cechy:
1. musi być połączona z rzeczą nie tylko w sensie gospodarczym, ale i fizycznym;
2. samodzielny charakter części składowej musi polegać na tym, że da się ją przestrzennie wyodrębnić i połączenie jej z pozostałymi częściami składowymi stanowi całość;
3. połączenie to musi być na tyle silne, że odłączenie części spowoduje uszkodzenie lub istotną zmianę rzeczy lub tej części składowej. Połączenie musi być trwałe a nie przemijającego użytku.
Za części składowe gruntu uznaje się drzewa, rośliny, od chwili zasiania lub zasadzenia (art. 48 k.c.).
Rośliny i drzewa mogą stanowić odrębną od gruntu własność, gdy zostały zasiane lub zasadzone przez Rolniczą Spółdzielnie Produkcyjną na użytkowanym przez nią gruncie, należącym do Skarbu Państwa. Części składowe gruntu dzielą los gruntu – ‘superficies solo cedit’. –mają 1 właściciela
Przynależności – korzystanie z niektórych rzeczy wymaga posługiwania się innymi rzeczami ruchomymi, które ułatwiają korzystanie z rzeczy głównej, np. klucz i szafa. Przynależnością może być tylko rzecz ruchoma, musi być odrębna od rzeczy głównej, przynależność musi pozostawać z rzeczą główną w stosunku gospodarczego podporządkowania, musi być przynależność przydatna do korzystania z rzeczy głównej, przynależnością może być tylko rzecz ruchoma stanowiąca własność właściciela rzeczy głównej.

POŻYTKI
1) pożytki z prawa – dochody jakie prawo przynosi zgodnie ze swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem, np. odsetki od wkładów bankowych;
2) pożytki z rzeczy – są to pożytki naturalne lub pożytki cywilne:
a) dochody, które rzecz przynosi tytułu stosunku prawnego, np. czynsz
b) płody rzeczy, np. zboże
c) odłączone od rzeczy części składowe, np. piasek, żwir, gliny.
Pożytki zwykle przysługują właścicielowi, ale mogą również przysługiwać użytkownikowi wieczystemu, dzierżawcy.
Cechy praw rzeczowych:
- są skuteczne względem wszystkich – erga omnes – mają charakter bezwzględny w przeciwieństwie do spraw względnych np. wierzytelności;
- z praw rzeczowych wynika powszechny obowiązek nie czynienia czegokolwiek co miałoby te prawa naruszać;
- ochrona praw rzeczowych przed naruszeniem przysługuje względem każdego kto takie prawo narusza.
Klasyfikacja praw rzeczowych przyjęta przez polskiego ustawodawcę:
1. Prawo własności
2. Użytkowanie wieczyste
3. Ograniczone prawa rzeczowe (iura in re aliena – prawa do korzystania z rzeczy cudzej). Ustawodawca przyjął katalog zamknięty prawa rzeczowych (numerus clausus):
a) użytkowanie
b) służebność
c) zastaw
d) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego (reguluje je prawo spółdzielcze)
e) spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego (jw.)
f) prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej (jw.)
g) hipoteka – uregulowana w ustawie o księgach wieczystych.

WŁASNOŚĆ – Prawo własności – podstawowe, najmocniejsze prawo rzeczowe.
Prawo własności w Konstytucji: art. 20 – „Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP”; art. 21 „RP chroni prawo własności i prawo dziedziczenia”; art. 64 ust. 1 „Każdy ma prawo do własności, innych prawa majątkowych oraz prawo dziedziczenia” ust. 2 „Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej” ust. 3 „Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności”. Oprócz Konstytucji również kodeks cywilny definiuje w art. 44 własność – mieniem jest własność i inne prawa majątkowe.
Rodzaje własności ze względu na podmiot, który to prawo ma:
własność prywatna; własność państwowa; własność samorządowa.

TREŚĆ PRAWA WŁASNOŚCI
Uprawnienia właściciela, które składają się na treść prawa własności:
1. ius possidendi – jest to uprawnienie do posiadania;
2. ius utendi – to uprawnienie do używania rzeczy, czyli także uprawnienie, które nie polega na czerpaniu pożytków;
3. ius fruendi – to uprawnienie do pobierania pożytków i innych przychodów z rzeczy;
4. ius abutendi – to uprawnienie do dyspozycji faktycznych rzeczą, tzn. prawo do przetworzenia rzeczy, zużycia jej a nawet zniszczenia;
5. ius disponendi – uprawnienie do rozporządzania rzeczą obejmuje dwojakiego rodzaju uprawnienia:
a) uprawnienie do wyzbycia się własności rzeczy, które może nastąpić przez zrzeczenie się własności lub przez przeniesienie własności na inną osobę lub przez rozporządzenie własnością na wypadek śmierci;
b) uprawnienie do obciążenia rzeczy, np. oddanie rzeczy w dzierżawę.
Prawo własności nie jest prawem absolutnym, nie daje absolutnej władzy nad rzeczą. Korzystanie z prawa własności musi odbywać się w pewnych granicach wyznaczonych przez:
1. ustawy (o charakterze publiczno-prawnym z zakresu prawa administracyjnego, np. Ustawa z 1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym – zgodnie z tą ustawą ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego kształtują wraz z innymi przepisami sposób wykonywania własności nieruchomości);
2. zasady współżycia społecznego;
3. społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa własności – chodzi tu o społeczno-gospodarcze przeznaczenie konkretnego prawa własności.
Art. 144 – ogranicza prawo własności; art. 144 do 154 – artykuły o prawie sąsiedzkim.
Podmiot prawa własności– podmiotem może być każda osoba fizyczna, prawna poza wyjątkami określonymi w przepisach prawa, np. cudzoziemiec nie może być podmiotem prawa własności póki nie otrzyma zezwolenia ministra MSWiA; z art. 140 k.c. właściciel może w granicach określonych w tym artykule korzystać z rzeczy z wyłączeniem innych osób, to oznacza, że każdy kto nie jest właścicielem zobowiązany jest powstrzymać się od wszelkiej ingerencji w sferę własności.
Przedmiot prawa własności– są rzeczy w rozumieniu kodeksu cywilnego – przedmioty materialne.
Stosunki sąsiedzkie– odnoszą się do nieruchomości sąsiednich i sąsiadujących. Nieruchomości sąsiednie – to takie, że między A i B są inne nieruchomości, nie graniczą jedną granicą, działania jednej z nich oddziaływują na pozostałe.
Nieruchomości sąsiadujące – mają wspólne granice. Oddziaływanie na grunty sąsiednie nazywamy immisjami. Immisja – naruszający działa na własnym gruncie, ale skutki jego działań są widoczne na gruntach sąsiednich. Faktyczne, fizyczne wtargnięcie – działania odbywają się na cudzym gruncie.
Rodzaje immisji:
- Bezpośrednie
polegają na bezpośrednim skierowaniu pewnych substancji na sąsiednią nieruchomość za pomocą przygotowanych do tego celu urządzeń np. odprowadzenie wody deszczowej na działkę sąsiednią.
- Pośrednie:
a) materialne – polegają na przenikaniu na nieruchomość sąsiednią cząstek materii, np. pyłów, hałasu.
b) niematerialne – to oddziaływanie na psychikę właściciela sąsiedniej nieruchomości, np.budowa domu pogrzebowego na osiedlu.
Immisje bezpośrednie są zakazane, natomiast pośrednie są dozwolone, czy dopuszczalne o ile mieszczą się one w granicach w tym przepisie wyznaczonych – nie mogą przekraczać przeciętnej miary; dla oceny przeciętnej miary bierzemy dwa kryteria:
1. stosunki miejscowe;
2. społeczno-gospodarcze przeznaczenie